ءامىرحان بالقىبەك. حابارشى (جالعاسى)
كورiنiس
تەرەزەم كارتاسىنداي
قۇيىندار الەمiنiڭ.
وسىناۋ كورiنiستە
بiر مۇڭ بار،
ادەمi مۇڭ.
توڭعام با،
جاۋراعام با،
جىلىتسىن دەمiم نەنi?
كوز سالساڭ
اۋلا ماڭاي
مولدiرەپ كورiنەدi.
ويىنا نە كەلدi ەكەن،
بەيمەزگiل القىندى ءۇنiم.
ۇقتىم با قاس-قاعىمدا
سۇلۋلىق سالقىندىعىن.
كiم بiلسiن،
رەنجiتiپ الدى ما
بالا باتىر،
قىسقى كەش،
قاردى كەشiپ
قىز بالا بارا جاتىر.
وسىناۋ كورiنiستە
بiر مۇڭ بار - ادەمi مۇڭ
تەرەزەم كارتاسىنداي
قۇيىندار الەمiنiڭ.
9.12.2001 ج.
ساعان دا سونى تiلەيمiن
كەلمەستەن قويدىڭ كۇتتiرiپ،
سۋىق كەش، جەلدiڭ وتiندە.
ورتەنiپ جاتقان كەۋدەم بە؟
ورتەنiپ جاتقان بەتiم بە؟
تاباننان ىلعال تۇر ءوتiپ،
تاۋسىلىپ ءتوزiم قالماسىن.
كونبەۋگە بiراق، امال جوق،
تابيعات باسقا سالعاسىن.
ءتۇستi ەسكە
اۋىل،
پەش ءتۇبi,
انامنىڭ الاقانى دا.
«توڭدىردى-اۋ، الىس
جول مىناۋ،
اۋىر بوپ بالاپانىما».
دەيدi مە
داۋىسى انامنىڭ
ىزعىرىق بوران iشiنەن.
... نەمەسە بوران ۋiلiن،
Iشiمنەن سولاي تۇسiنەم...
ايتەۋiر،
جانى تۇر اشىپ،
كورiنiس
تەرەزەم كارتاسىنداي
قۇيىندار الەمiنiڭ.
وسىناۋ كورiنiستە
بiر مۇڭ بار،
ادەمi مۇڭ.
توڭعام با،
جاۋراعام با،
جىلىتسىن دەمiم نەنi?
كوز سالساڭ
اۋلا ماڭاي
مولدiرەپ كورiنەدi.
ويىنا نە كەلدi ەكەن،
بەيمەزگiل القىندى ءۇنiم.
ۇقتىم با قاس-قاعىمدا
سۇلۋلىق سالقىندىعىن.
كiم بiلسiن،
رەنجiتiپ الدى ما
بالا باتىر،
قىسقى كەش،
قاردى كەشiپ
قىز بالا بارا جاتىر.
وسىناۋ كورiنiستە
بiر مۇڭ بار - ادەمi مۇڭ
تەرەزەم كارتاسىنداي
قۇيىندار الەمiنiڭ.
9.12.2001 ج.
ساعان دا سونى تiلەيمiن
كەلمەستەن قويدىڭ كۇتتiرiپ،
سۋىق كەش، جەلدiڭ وتiندە.
ورتەنiپ جاتقان كەۋدەم بە؟
ورتەنiپ جاتقان بەتiم بە؟
تاباننان ىلعال تۇر ءوتiپ،
تاۋسىلىپ ءتوزiم قالماسىن.
كونبەۋگە بiراق، امال جوق،
تابيعات باسقا سالعاسىن.
ءتۇستi ەسكە
اۋىل،
پەش ءتۇبi,
انامنىڭ الاقانى دا.
«توڭدىردى-اۋ، الىس
جول مىناۋ،
اۋىر بوپ بالاپانىما».
دەيدi مە
داۋىسى انامنىڭ
ىزعىرىق بوران iشiنەن.
... نەمەسە بوران ۋiلiن،
Iشiمنەن سولاي تۇسiنەم...
ايتەۋiر،
جانى تۇر اشىپ،
وسىناۋ كەزدiڭ ءدال ماعان.
كەتسەم بە قارمەن جاراسىپ.
سەزiمنەن مەندiك اۋماعان.
كۇتiپ-اق تۇرمىن،
سۇيەم عوي.
سۋىق جەل، بوران وتiندە.
ورتەنiپ جاتقان سەزiم بە؟
ورتەنiپ جاتقان بەتiم بە؟
كەلمەسەڭ كەلمە، ءجۇر ەسەن،
رەتi جوق تiپتi ۇرەيدiڭ.
وزiمە نەنi تiلەسەم،
ساعان دا سونى تiلەيمiن.
جالىنداپ جاتقان پەش ءتۇبi
جىلى ورىن،
جايلى توسەكتە،
وزiڭە عاشىق بiر ادام،
قايتتى دەپ امان ەسەپتە.
بۇرقاسىن بولسىن
مىنا ءتۇن،
اينالسىن سوڭى قۇيىنعا.
ورانعان جانعا سەزiمگە
بورانداتىپ ءجۇرۋ بۇيىم با؟!
ەتيۋد
جەتپەكشi ەد جەردiڭ شەتiنە،
جiبەرمەگەن-اۋ جول اپپاق.
كiپ-كiشكەنە كولدiڭ بەتiنە،
قالىپتى اياز قوناقتاپ.
تىنىشتىق
بەيمالiم جۇك ارتىپ جوندارعا،
تۇر مۇلگiپ تاۋ، سۋ دا، ورمان دا.
تۋعان جەر توسiندە نە جەتسiن،
بiر مەزگiل ويلانىپ العانعا.
ايىرىلىسۋ
(پاۆەل ۆاسيلەۆتءىڭ «مۇحان باشمەتوۆتىڭ ولەڭدەرiنەن» توپتاماسىنان)
II
ورىس قىزى! كەتكەنiڭ بە شىنىمەن!
كەتكەنiڭ بە بۇرىلماستان ارقاڭا.
سۇيiكتiڭە، ونى قايدان بiلiپ ەم،
الدە ۇيiڭە، قايدان بiلەم ونى مەن،
الدە بالكiم بەيمالiم جاق تارتا ما...
وتكەلدە اناۋ تولقىن جۋعان كوبiك كiل
ءبارiن شەشiپ جول ەكiگە ايىرىلدى، -
كەتە باردىڭ ابىرويدى توگiپ بiر،
قارعىس اتقىر - قايتارعىم-اق كەلiپ تۇر، -
قارعىس اتقىر، ەر ەدiم عوي ايبىندى.
ارعىماعىم رەنiشتەن مىناداي
شىڭعىرماق ەدi جiبەرمەدi اۋىزدىق.
ول كۇتەدi جارقىرار دەپ شىراداي
جالىنا ءوزiڭ تاققان لەنتا-تامىزدىق.
نە iستەۋ كەرەك؟ قالاي ەتسەم؟ بiلمەيمiن
كەڭ دالانى مەڭiرەۋ مۇڭ تۇر باسىپ.
شوق-شوق دەي مە، نامىسسىز دەپ تiلدەي مە
جەرگە تۇسكەن كەزقۇيرىق قۇس سۇلباسى.
جالعىز كورشiم سول عانا ما... سەنبەيمiن
ولتiرسەم بە؟ كiنالi مە ول بiراق،-
ودان كورi نەگە ءوزiم ولمەيمiن،
ەكi قولىم بۇرىمىڭدا قالتىراپ.
ءوزiمدi ءوزiم ولتiرگەندە كۇدiكتiڭ
بiراق شەشiپ ساۋالى مەن جاۋابىن.
تىنىشتىقتى تابارىمدى شىن ۇقتىم،
بiراق سەنi قايدان، قالاي تابارمىن.
قايراتتىمىن - قارعىس اتسىن قۋاتتى!
ەردە تiكپiن - قارعىس اتسىن ەردi دە!
كەتتiڭ الىپ جانىما سەپ شۋاقتى،
ءۇمiت وتى شىنىمەن-اق ءسوندi مە؟!
سەزەم بiراق كەتۋiڭنiڭ سەبەبiن،
سول ءۇشiن دە ورتەنەمiن ۇياتتان.
قامشىدايسىڭ ارقاعا ۋىن سەبەتiن،
رۋ ارا ارازدىقتى وياتقان.
سوندىقتان دا بەت تۇزەدiڭ باتىسقا،
باسقا جەلگە ومىراۋىڭ توسەدiڭ...
قاتىسىڭ نە بiراق ونداي شاتىسقا،
قايتا ورالساڭ، جانىم، ءبارiن كەشەمiن.
ءور ەدiم مەن، ەزدiك ەرمەن وينار ما،
كوپ ءۇشiن دە ەرەكپiن دەپ ويلايتىن!
مىڭ سان قۇرىم جۇرت جينالعان تويلاردا
بۇقالاردى جىعىپ سالىپ تويلايتىن.
قىزعانىشتان اينالعاندا جاۋعا دوس،
ورەكپيتiن جايىم باردى ون ەسە.
كونشiمەيتiن كوكپار تارتسام دەلەبەم،
اقساقالدار ەر ەكەنسiڭ دەمەسە.
داڭعوي باسىم، قانە، قاشان شارشاپ ەڭ،
جiگiت ەدiم سەزiمi ۇشقىر، تiلi وتكiر.
ءسۇيۋ جايلى شىعارسام دا قانشا ولەڭ،
قۇشاعىڭدا قالاي قالام، بiلمەپپiن.
ايعىرلاردىڭ كiسiنەگەن ۇنiنە
بايتالداردىڭ قۇمىعىڭقى ءۇن جاۋابىن،
ەكi ورتادا سەزiم وتى جانارىن
ەستiپ، كورiپ جۇرسەمداعى كۇنiگە،
سەزiنبەپپiن تىرنالاردىڭ تىراۋى
ەكەندiگiن قوشتاسار ءسات جىلاۋى.
ارامىزعا ۇشكiل تىرنا تiزبەگi
تۇر قادالىپ، تاعدىرىمىز بۇل ەندi...
مۇقان، مۇقان! زاڭ قاتال عوي بiزدەگi,
قالاي ەلگە كورسەتەسiڭ توبەڭدi.
ءيا، ءيا، ءان بوپ جەلپiپ ءوتتiڭ سەن،
سۇڭعاق، اسەم ءھام اياۋلى قالپىڭدا.
قىزارۋشى ەڭ ۇيالىپ نە كوپ كۇلسەڭ،
مازاقتاۋشى ەڭ ويعا باتىپ جوتكiرسەم،
ودان بiر ءسات كەمiگەن جوق داڭقىڭدا.
قۇيۋى التىن جۇزiگiڭنiڭ كوزiندە
جاتۋشى ەدi-اۋ كۇللi عالام ورتەنiپ.
سول جۇزiكتە بiر سىر بارىن سەزiنسە
جانىم قويا بەرەتۇعىن دەرت ەمiپ.
ءبارi ەسiمدە! ەسكە الۋعا جوق كۇشiم!
كۇن وتۋدە ەستەلiكپەن عانا تەك!
جانىم راس ەندi ماعان جوقپىسىڭ،
كوزiڭە ۇقساس ەدi-اۋ، شiركiن، انا-اۋ كوك.
كوڭiلدە مۇز... تۋعان اۋىل شەتiنە،
كەلiپ تۇرمىن. قان جىلايدى جۇرەگiم.
قالاي قارايىم تۋعان-تۋىس بەتiنە،
قايران اۋىل، ساعان قالاي كiرەمiن؟
مiنە، بiر قىز بارا جاتىر سۋ الىپ
- امانسىز با؟ - دەيدi.
شىندىق مۇنىسى
جىلى سوزگە جان سەزiمiم تۇرالىپ،
كەتتi اتقاقتاپ جۇرەگiمنiڭ ۇرىسى.
...تاعدىر تەزi تاعى قانشا سوزىلار،
قاراكوز-اي، حالiمدi شىن سەزدiڭ بە؟
جان-جۇرەكتi جىلاتاتىن كەزi بار،
كەيدە وسىلاي تiلەگi iزگi ءسوزدiڭ دە...
ساپار
انا جەردە مولا بولعان دەسەدi,
مىنا جەردە قالا بولعان دەسەدi.
مىنا بەل مەن انا بەلدiڭ اراسى،
جەر بەتiمەن ساعىم-اڭىز كوشەدi.
جۇرەگiڭدi جالعايتۇعىن ماڭگiگە،
جول بويىنا تاۋسىلمايدى اڭگiمە.
تۇيسiنۋگە تۋعان جەردiڭ كەڭدiگiن،
سەزiنۋگە بابالاردىڭ ەرلiگiن،
سىر قىلۋعا قوشقىل يسiن جۋساننىڭ،
جىر قىلۋعا مۇزارت شىڭنىڭ ورلiگiن
شارلاۋ كەرەك تاۋىن، قىرىن، بوكتەرiن،
كورۋ كەرەك جازىن، قىسىن، كوكتەمiن
تۋعان جەردiڭ!
كەشەگi كۇننiڭ وقيعاسى
وتكەن كۇندەر ورالمايدى قايتادان،
بار بولعانى ساعىنعاننان ايتام ءان...
كۇنi بويى كوز سۇزسەم دە باقىلاپ،
كوگەرمەدi كەشە ۇسiگەن جاپىراق.
كوگەرمەدi, كەشەگi كۇن بەسiندە
ونىڭ سوڭعى دەم العانى ەسiمدە.
قاي قاۋىمنان، دiنi قانداي، سۇراما،
جانازاسىن جەل شىعاردى عۇلاما.
سوقىر اجال ىلعي-داعى وستەدi,
كەۋiپ قالعان كارi بۇتاق «حوش-ش-ش» دەدi.
تامىز-عۇمىر ءتۇستi ءسويتiپ تابانعا،
ەندi ءجاننات مەكەن بولار وعان دا؟
جازعى قارداي قيىن بوپ تۇر ساۋالىم،
ساۋالىمنىڭ قايدان تابام جاۋابىن.
دiلi كوكتەم، تۋا دەگدار بولمىسى،
سىپايىما سەرiك بولار حور قىزى؟
ءوز ويىما ءوزiم سەنگiم كەلەدi,
ويتكەنi ونىڭ مiنسiزتiن-دi ولەڭi.
شابىتى دا، كەرەك بولسا ەرەگەس،
مۇحامەدتiڭ شابىتىنان كەم ەمەس.
باۋىرىمنىڭ اۋا ءوندiرiپ، نۇر ەمگەن
پەرiشتە جان ەكەندiگiن بiلەم مەن.
كوك وسكiن بوپ ۋ جۇتقانى بولماسا،
قىزىق كورiپ جارىتقان جوق ول اسا.
ساناڭ جەتسە، ءتۇيسiنiپ ال اتىراپ،
پەرiشتەنiڭ بiر بەينەسi - جاپىراق!
جانى ادالدىڭ ءسوزiن ايتىپ ەل-جەرگە،
ەندi ارباسىن سۇيرەپ كەتتi ول دا ورگە...
وتكەن ءوتتi, ورالمايدى ول قايتادان،
بار بولعانى ساعىنعاننان ايتام ءان.
ءشامبi تۋرالى باللادا
iنiم نۇرسۇلتانعا
بۇرىندا دا تۇرماعان-دى جۇتىنىپ،
تiرشiلiگi قازiر تiپتەن جۇپىنى
قارسى الدى اۋىل اقىن ۇلىن بۋداقتاپ،
مىڭ ءۇيiنiڭ مۇرجاسىنىڭ ءتۇتiنi.
حال-جاعدايىن بiلۋ ءۇشiن باۋىردىڭ،
جينالاتىن ادەتi عوي اۋىلدىڭ.
ءار قيىردان سىر تارتىپ-اق وتىر ەم،
شىعاتۇعىن كوڭiلiنەن قاۋىمنىڭ.
مiنەزiن كiل قىڭىرلىقتان قۇراعان،
كەنەت iنiم جاسى تورتكە قۇلاعان،
بۇل كوكەمنiڭ كورگەنi كوپ دەدi مە،
قىزىپ كەتiپ قىزىق ساۋال سۇراعان:
- اجەمiزدiڭ اشاتىنى پال كiلەڭ،
ءۇش قۇمالاق تۇسەدi ىلعي الدىمەن.
كەشە بiراق سiزدi شايدان كورگەنبiز،
شىققانىڭىز راس پا، اعا، شامبiدەن؟..
ار جاعىندا قالىپ قويعان كوپ بەلدiڭ،
ەسكە ءتۇستi بالالىق شاق، وتكەن كۇن.
وسىناۋ بiر لەبiزiنەن iنiمنiڭ،
يسi اڭقىدى-اۋ قارلى قىستا كوكتەمنiڭ.
ەسكە ءتۇستi ساعىنعانىم اۋىلدى،
ساعىنعانىم مىنا مiنسiز قاۋىمدى.
قايعى-مۇڭعا كونتەرiلەۋ جۇرەگiم،
وسى جولى قۋانىشتان اۋىردى.
وتاربا دا ارەڭ تارتار ويىمدى،
سول ويدى ءھام كوتەرە الار بويىمدى
ۇيگە كەلiپ تiكتەدiم مەن،
بiلگەسiن
بiزدiڭ ويدى بiلگەن بالا ويىندى.
العاشقىدا ىرىم عوي دەپ كۇلiپ ەم،
كەيiن بiلدiم تامىرلاسىن دiلiممەن.
تۋعان ەل-اي، اقيقاتتى تۇسپالداپ،
ايتقىزاتىن ءسابيiنiڭ تiلiمەن!
***
شارۋانىڭ بالاسى بولسام دا،
شارۋاعا قىرسىزداۋ ءوسiپ ەم...
كيەلi جەرلەرگە قونسام دا،
نەگە وسى ىلعي دا كەشiگەم؟
بiر iسiم بiر iسپەن جىمداسپاي،
بارiنەن كەشiگiپ جاتقانىم.
تiرلiگiم توسەكپەن مۇڭداستاي،
كورمەيمiن تاڭ كۇلiپ اتقانىن.
كورسەم دەپ، شىنىم سول،
اسىعام،
ءبارiبiر كەشiگەم نەلiكتەن؟
ءبارiن دە باستارداي باسىنان،
ومiرگە الدە ەرتە كەلiپ پە ەم؟
الدە كەش كەلدiم بە، بارiنەن،
سوندىقتان قۇر قالىپ
ءجۇرمiن بە؟
ايىرىلعان نارiنەن، ارiنەن،
سولعانى تيەدi گۇلدiڭ دە.
كەشiگەم ويلارعا، تويلارعا،
العاشقى قارلارعا كەشiگەم.
كەشiگەم قازىنا قويناۋعا،
جانى iزگi جاندارعا كەشiگەم.
كەشiگەم باقتارعا شۋاقتى،
قادiرلi كەشiگەم دوسىما.
كەشiگەم اشۋعا بۇلاقتى،
جوق، الدە، شىن ءومiر وسى ما؟
كيەلi جەرلەرگە قونسام دا،
كەلەلi iستەرگە كەشiگەم...
شارۋانىڭ بالاسى بولسام دا،
شارۋاعا قىرسىزداۋ ءوسiپ ەم...
***
جاستىق شاق سوعارداي قايتىپ بiر
ءوزiمدi كەلسە دە الداعىم،
گۇلدەگەن ورiك تال ايتىپ تۇر،
شاشىما اق كiرiپ قالعانىن.
ايتىپ تۇر كوركiمەن سەزدiرiپ،
مەنەن دە بiراز قىس وتكەنiن.
تاعىنعان اق گۇلiن كوز قىلىپ،
بۇرىمى كوگiلدiر كوكتەمiم.
نە كورiپ، ومiردەن نە بiلدiم،
ول جايلى ايتپاۋعا قاقىم بار.
ساتتەرiن جىرلاعان كوڭiلدiڭ،
مەنسiز دە از با ەكەن اقىندار.
مەن مۇنى ۇعىنىپ وتىرمىن،
وتكەندi قايتالاپ نە پايدا؟
ودان دا جاڭا ولەڭ وقىرمىن
اۋليە باعبان اتايعا.
اتاي-اي، ورiك تال ادەمi
اسەرلەر سىيلادى جانىما.
اناۋ بiر قىزىلكوز پالەنi
بەكەر-اق قوسىپپىن قانىما.
مەن ەندi كوكتەمدi ورiك تال
تۇسiندەي قايتادان اعارام.
بويىمنان ءنارiمدi ءورiپ بار،
قايتادان اعارام، جاڭارام.
جاستىق شاق سوعارداي قايتىپ بiر
ءوزiمدi كەلمەيدi الداعىم.
ويتكەنi ورiك تال ايتىپ تۇر،
شاشىما اق كiرiپ قالعانىن.
اناعا حات
جىرمەنەن جاۋلاماق عالامدى،
اقىننىڭ جايىن شىن كiم ۇعار؟
ويىننان شارشاعان بالاڭدى،
ەندi وي دا شارشاتار ءتۇرi بار.
اناۋ جىل كەتiپ ەم البۇرتىپ،
ول جايلى قىزىما ايتتىڭ با؟
مەن ەمەس، نەمەرەڭ ساعىنتىپ،
كەش بولدى، بازاردان قايتتىڭ با؟
تاعى دا سۋىق ءۇي باياعى،
تاعى دا وت جاعار ءوزiڭسiڭ.
سونى ويلاپ جۇرەگi جارالى،
بالاشىڭ قالايشا كوز iلسiن.
تiرلiكتە تاۋقىمەت بiتەر مە،
ول جايلى مەن دە ەندi ويلانام.
شىرقاسام وزiڭە جەتەر مە،
كەۋدەمدi كەرنەگەن قايران ءان.
سەزەم عوي، سوندىقتان سۇرانام،
اناشىم، وتiنەم كۇرسiنبە.
قىزىمدى جۇباتىپ جىلاعان،
ءوزiڭ دە جۇبانىپ ءجۇرسiڭ بە؟!
جول قايدا تارتۋعا توتەلەپ،
قىس ءوتسiن، كوكتەمدە جەتەرمiز.
الىستان ساعىنىش جەتەلەپ،
بiزدەر دە، كەلiنiڭ ەكەۋمiز.
ۇلىڭ ەم ارمانىن ارقالاپ،
قاراماي جول تارتقان تالايعا.
قاي جاققا تارتىپ تۇر وڭ قاباق،
اناشىم، امان بول، جاراي ما...
***
تاڭ بوزارىپ اتادى، كۇن قىزارىپ باتادى،
بوياۋلاردا وسىناۋ ەشكiمنiڭ جوق شاتاعى.
تۋعان جەردiڭ كيەسiن قاناتىنا قوندىرىپ،
كۇز قايتقان قۇس كوكتەمدە قايتا كەلiپ جاتادى.
عاجاپ ەكەن سەزگەنگە تابيعاتتىڭ ماقامى.
ال بiزدە شە؟ باياعى سول تۇرتكi, ءالi سول ويىن:
مازا بەرمەي جاتادى
الدەكiمنiڭ اتاعى،
الدەكiمنiڭ ساقالى،
ماعان باتسا، ەي، دۇنيە، تەك سول جەرiڭ باتادى.
اۆتوپورترەتكە شتريح
بۇل حالىق پا، بالا حالىق بۇل ءالi,
اقىندىقتى جىندىلىق دەپ ۇعادى،
ەركەلiگi ەسسiزدiك بوپ شىعادى،
باتىرلىعى كوزسiزدiك بوپ شىعادى.
ايت دەگەنگە ايتار ەم-اۋ، ايتار ەم،
وسى حالىق ءوزiم دەسەم، قايتەر ەڭ؟
بۇل حالىق پا، دانا حالىق بۇل ءارi,
ۇلىلىعى اباي بولىپ تۇر، ءانi.
اقىندىقتى ادالدىق دەپ ۇعادى،
باتىرلىقتان جارالدىق دەپ ۇعادى.
تاماعىمدى كەنەپ قويىپ ەگەر مەن،
سول حالىقتى مەنمiن دەسەم، سەنەر مە ەڭ؟
1999 ج.
شiلدە
تولقىتىپ جاستاردىڭ كۇلكiسi,
قازمۇۋ-ىم، قاستەرلi قالاشىق.
كوگiڭدە قالىقتاپ جىر قۇسى،
تۇرسىڭ با جازىڭمەن جاراسىپ.
وڭتۇستiك وعىزدار ەلiنەن،
سوناۋ جىل جول ءتۇسiپ باعىڭا.
مەن ساعان شiلدەدە كەلiپ ەم،
شiلدەدە كەتكەنمiن تاعى دا.
ءبارi دە جەڭiل مە وتكەننiڭ؟!
شۋلاتىپ جەتiسۋ ايماعىن.
مەن سوندا-اق سەزiنiپ كەتكەنمiن،
جەردە دە قول جەتپەس اي بارىن.
تاعى دا ويانىپ جاتىر ما،
سول سەزiم كەۋدەمدە شىم-شىمداپ.
وندا اڭعال، ەندi ەستi باتىرعا،
بiر ارۋ كۇلەدi سىڭقىلداپ.
كۇل، قالقام، كۇلكiڭمەن جەبەگiن،
جارالى اقىننىڭ جۇرەگiن.
تiلiن دە تابا الار جەبەنiڭ،
مەن ساعان جiبەك دەپ سەنەمiن.
نەسi بار تiل مەن جاق جاڭىلسا،
ۇلگi الىپ ورiمدەي ورەدەن.
ەلiمنەن تولەگەن تابىلسا،
مەن مۇندا شەگە بوپ كەلەر دە ەم.
ال قازiر جالعىزبىن، تاعى دا،
جانىمدا جابىرقاۋ مۇڭىم بار.
سەندەر ءسال سابىردى ساقتاڭدار،
سەندەر ءسال دامىلداي تۇرىڭدار.
تاعدىرى ۇشتاسقان اڭىزبەن،
تۇگەندەپ نە جايساڭ جۇزدەرiن،
وتەيiن ورتالىق دالiزبەن،
ەسكە الىپ وتكەن كۇن iزدەرiن.
... ياپىر-اۋ، مىنا ەسiك تانىس قوي،
تانىس قوي، كوزiمە تىم ىستىق.
تانىس قوي جانە دە الىس قوي،
نە دەگەن ۇزاق بۇل تىنىشتىق؟
اشسام با، جول الدە اشپاسام،
اشپاسام ارماندا قالام با.
نە ايتام وندا اناۋ بالاعا،
نە ايتام قالاعا، دالاعا؟
ءورiڭ نە، قارسى ساپ اعىنعا،
جانىمدى شولگە دە سۇيرەگەن.
سوناۋ بiر بوزبالا شاعىمدا،
وسىندا بiر قىزدى سۇيگەن ەم.
سۇيگەن ەم... ءالi دە سۇيەمiن،
نە وپا سۇيگەندi جاسىرىپ.
سول كەزدەن جانىما تۇيگەنiم،
ءسۇيۋدiڭ سوڭى ءورت، باسى ءۇمiت...
ياپىر-اي، بۇل قانداي سيقىرى،
اشىلعان ەسiكتiڭ ءوزi مە؟
بiر ءتاتتi ءتۇس كورگەن ۇيقىلى،
سەنبەسەم، سەنسەم بە كوزiمە.
تاعى دا سول ارۋ جىميىپ،
قوزعالسام، كەۋدەمە قۇلارداي.
قارسىمدا نۇر بولىپ قۇيىلىپ،
كوركiمەن كوزiمدi تۇر ارباي.
شىنىمەن تارتىلىپ بارام با،
تىلسىمداي دەمiنە تىم ىستىق.
نە دەگەن باياندى باقىت بۇل،
نە دەگەن عاجاپ بۇل تىنىشتىق!
كوز سالىپ وسىناۋ كەيپiمە،
ءالi دە مىڭ تۇرىپ، مىن قۇلار.
«اپايدىڭ تانىسى-اۋ» دەيدi دە،
كۇلەدi ستۋدەنت قۇربىلار...
اماندا پاك سەزiم جۇلدىزى،
تاۋسىلماس ماحاببات داستانى.
ەلiمنiڭ بiلiمپاز ۇل-قىزى،
قازمۇۋ-دىڭ قيالشىل جاستارى.
سول جاندى كورە الار كۇنiگە
سەندەردەي باقىتتى ۇرپاققا،
مىڭ بوياۋ ءتۇر قوسىپ ۇنiمە،
ارمان نە، وقىسام جىر جاتقا.
2000 ج.
اۋىلدا
كوشەلەر دەيدi مە كەش جارىق،
كەۋدەمدە تەربەلiپ ولەڭiم.
وتكەن كۇن ساتتەرiن ەسكە الىپ،
اۋىلدى ارالاپ كەلەمiن.
اقىن بوپ، شاتاققا جاقىن بوپ،
كەتكەندە دەيسiڭ دەپ وڭار كiم.
مومىن ۇل بولۋعا ماقۇل بوپ،
مەن بۇگiن قايتادان ورالدىم.
ارمىسىز اتالار، اجەلەر،
اۋلالار اقىن ۇل كiرمەگەن.
جانە دە ءتۇپ-ءتۇزۋ كوشەلەر،
مەن عانا ءتۇپ-ءتۇزۋ جۇرمەگەن.
تۇر ما اۋىل، ويىڭا ەلەستەپ،
سالعان ۇل سايراندى باعىڭدا.
باسبۇزار بۇزاقىڭ ەمەس پە ەم،
بالاۋسا بالالىق شاعىمدا.
العاۋسىز ارماندى قۋام دەپ،
اۋىرلاپ كەتتi مە ويلارىم.
بiر باسقا بولار دەپ كۇنام كوپ،
مەن قازiر ءبارiن دە قويعانمىن.
ەلگە ايان ەستi ۇل ەكەنiم،
ءھام وياۋ كەۋدەمدە نامىسىم.
مەن ساعان ورالدىم، مەكەنiم،
ءتاۋ ەتەر مەككەم دەپ جان ءۇشiن.
قوش ايتىپ كەتكەنمەن مۇڭايتىپ،
بالداۋرەن ساتتەرi بال قىلىق.
جانىمدى جاتقانداي تىڭايتىپ،
سانامدا قايتادان جاڭعىرىپ.
سىناققا اپ شىرت ەتپە ءتوزiمدi,
ءسوزi ءوتiپ تۇرعانداي داۋiرلەپ،
ەسكە ساپ بەيمازا كەزiمدi,
بiر كۇشiك ۇرەدi شاۋiلدەپ.
كۇشiك-اي، شىن تانىپ ءۇردiڭ بە؟
سول توبەت، شاماسى، كوكەڭ-اۋ.
سەزiمنiڭ باعاسىن بiلگەنگە
بۇل دا بiر ەستەلiك ەكەن-اۋ.
وندا مەن ەسسiز ەم، اڭعال ەم،
ارمان ەم اياقتان تۇرماعان.
سول كەزدەر ۇيرەتiپ جاتىپتى-اۋ،
اقىندىق مiنەزدi بۇل ماعان.
قاباعان يتتەردەن قاشپايتىن،
ءوزiم بوپ بۇل ماڭنىڭ باتىرى.
ادەمi ويلارعا باستايتىن،
انا ءۇيدiڭ قىزعىلتتاۋ شاتىرى.
سول ۇيدە ادەمi قىز باردى-اۋ،
قىز باردى-اۋ ءوزi دە قىزعالداق.
سول ۇيگە قيالىم ءجۇز باردى-اۋ،
كۇنiگە قاقپاسىن ءجۇز بارلاپ.
بار ءالi باس سيپار اتام دا،
ول كەزدە نە ۇعىپ، نە بiلەم.
شالكەستەۋ شارتپا-شۇرت شاقارعا،
سول بiر قىز جۇمباق بوپ كورiنگەن.
سول بiر قىز... نە دەگەن مومىن ەڭ...
قانشاما قاراسام تويمايتىن.
كوزدi الار كوكالا دوبىمەن،
اۋلادا الاڭسىز وينايتىن.
بiلدi مە... مەن بە الدە قورلانعان،
بiر ءتاتتi وي كەتەردەي جىراقتاپ.
وسىناۋ بەيمالiم قورعاننان،
شىقپاۋشى ەدi ول بiر اتتاپ.
اراندار اپتا نە ايىنا،
يتتiكپەن كەلدi مە قوشتاسقىم،
تەنتەكتiك قالدى دا جايىنا،
سول ءۇيدiڭ يتiمەن دوستاستىم.
ەرتپەستەن بiرگە وينار دوستاردى،
قىرانداي قيىردى شولاتىن،
بۇل مەنiڭ ەڭ العاش جوسپارلى،
جاساعان تiرلiگiم بولاتىن.
قولدا نان... بەرەمiن كۇنiگە،
توبەت تە قالعانداي كوندiگiپ.
دوسپىز عوي، حالi جوق ۇرۋگە...
... الدە مەن الدىم با سەندiرiپ.
بiر كۇنi... جوق الدە بiر زامان،
قۇربى قىز كورiنبەي كوپ كەتتi.
وندا مەن كوشەدە زىرلاعام،
وندا مەن بiلەمiن مەكتەپتi.
كۇتتiم بە، جوق الدە كۇتپەدiم،
بiلمەيمiن، ول جاعى جوق ەستە.
قوڭىراۋ كۇمبiرiن كۇتۋ دە،
بالاعا الدانىش ەمەس پە.
كەزiم عوي iسiم جوق بۇرىممەن،
ءبارi دە جادىمدا ءورۋلi.
كiنام نە، سول قىزدان بۇرىن مەن،
ۇمىتسام يتكە نان بەرۋدi.
ۇرەسiڭ شاۋiلدەپ، جازعان-اۋ،
مiنi نە بەيتانىس كiسiنiڭ؟
بiر وكپە سول كەزدەن قالعان-اۋ،
مەن سەنi تۇسiنەم، كۇشiگiم.
شاتاقشىل اقىننان قاشپايتىن،
ءوزiڭسiڭ بۇل ماڭنىڭ باتىرى.
... ادەمi ويلارعا باستايدى،
انا ءۇيدiڭ قىزعىلتتاۋ شاتىرى...
2000 ج.
سىرلى وزەنمەن قوشتاسۋ
كوگiن دە، دالاسىن دا،
كوزiمە كوشiرەر مە ەم.
وسى وزەن جاعاسىندا،
اتا-انام ءوسiپ-ونگەن.
جىر جازار قاۋىرسىن ەم،
قالايشا اۋىرلاسىن.
ماعان وسى وسى ماڭعا،
ءجون ەدi-اۋ باۋىر باسۋ.
ءمۇسiنi بالا قايىڭ،
بۇرىمى بۇراۋ بۇرىم.
سۇيسەم-اۋ قاراپايىم،
اۋىلدىڭ بiر ارۋىن.
قول سوزباي ەردەن گۇلگە،
تابار ما باق قازاقتى؟!
سول ارۋ تالاي تۇنگە،
تارتتىرسا-اۋ ءتاتتi ازاپتى.
قىمىز بەن قىرمىزىنىڭ،
يiسi ارالاسقان.
جاتسام-اۋ قىر قىزىنىڭ،
بال ءتوسiن تابا الماستان.
بار ما امال، بiراق ولاي،
بولمايدى، سەزەدi iشiم.
جولشىمىن سوققان جولاي،
مىناۋ بiر كەزەڭ ءۇشiن.
سولقىلىن شەر كەۋدەنiڭ،
باسۋعا جەتەر مە ءالiم.
ساعىم بوپ كەلگەن ەدiم،
ساعىم بوپ كەتەم تاعى.
شىعامىن ەرتەڭ جولعا،
سىرلى وزەن تۇسiنەسiڭ.
قازدارىڭ سالىپ حورعا،
جىلقىلار كiسiنەسiن...
2000 ج.
ەستەلiك
جۇرەكتە جازىلماس جاراسىڭ،
قايتەيiن، قايران جوق،
كونەم دە.
دەپ ەدiڭ - ۇلى اقىن بولارسىڭ،
... قۇل بولىپ كەتتiم مەن ولەڭگە.
سەن ماعان جەرiمدi ءسۇيۋدi,
ۇيرەتتiڭ ءوزiڭدi ءسۇيدiرiپ.
ۇيرەتتiڭ ەل ءۇشiن كۇيۋدi,
نەكەمدi ولەڭمەن قيدىرىپ.
تاۋعا دا، تاسقا دا سىر اشتىم،
قىرلاردىڭ گۇل دەمiن
جىرلادىم.
كولدەرمەن حال-جاعداي
سۇراستىم،
بەلدەردiڭ ءبولiستiم سىرلارىن.
سولار عوي ولەڭنiڭ وزەگi,
وندiردەي ولەڭنiڭ ءوزi دە.
تۋعان جەر ولەڭنiڭ ءوز ەلi,
ەكەنiن الدىم مەن سەزiنە.
اقىنمىن ەل بiلگەن باعاسىن،
جانىم-اي، كورiپكەل مە
ەدiڭ شىن!؟
جۇرەكتە سىزداعان جاراسىڭ،
كوكەيدەن كەتپەيتiن شەرiمسiڭ.
ازعانتاي ناز دا بار بۇل مەندە،
كۇلكiلi-اۋ، ايتسە دە كۇلمەگiن.
مەنi اقىن ەتۋدi بiلگەندە،
ءسۇيۋدi قالايشا بiلمەدiڭ؟..
* * *
كورگەندە قىز بەينە ولەڭدi,
ءسوز تابۋ قيىن-اۋ اقىنعا.
مەن سەنi سۇيەمiن دەگەندi,
جانارىم ايتا الماي جاتىر ما؟
جانارىڭ... انارىڭ... تاماعىڭ...
ءمۇسiنiڭ تال شىبىق بۇرالعان...
قانشاما قۇمارتا قارادىم،
شىعا الماس بولسام دا
قۇماردان.
ۇرلانا زەر سالدىم قانشاما،
قىلىعىڭ تاۋىسىپ ءتوزiمدi.
بولعانى-اۋ وزiڭدەي حانشاعا،
ۇرلاتىپ الماسام ءوزiمدi!
كۇتتiرمە، كەشiكپە، كەل ەندi,
كورiكتiم قۇشۋعا جارالعان.
قالايشا الا الام مەن ەندi,
كوزiمدi كوزiڭە قامالعان.
كورگەندە قىز بەينە ولەڭدi,
سابىر دا قالمايدى-اۋ اقىندا.
جانىم-اۋ، سۇيەمiن دەگەندi,
جانارىڭ ءالi ۇقپاي جاتىر ما؟..
بوراندى ءتۇن اڭگiمەسi
سۇيكiمدiسiڭ، سۇيدiرەسiڭ، سۇيەسiڭ،
بۇل جايىندا ايتا الادى جەل كiمگە؟
ويىمدا نە، ونى ءوزiڭ دە بiلەسiڭ،
بiلە تۇرا، دەيتiندەيسiڭ كەلدiڭ بە؟
سىرتتا بوران ازىناپ تۇر، ازىناپ،
تابيعاتتىڭ بۇل قاي تاعى مازاعى؟
كەۋدەمدەگi كۇنالi ويدىڭ سازىن اپ،
الدە الدەكiم ءان ايتۋدا ازالى.
قاباعىمدا قار ەريدi جىلىنىپ،
بiر اڭساۋ جاس جانارىڭدى جۋادى.
... مەن ... مەن مۇندا كەلگەنiم جوق
تىعىلىپ،
بوران... بوران... بارiنە دە كiنالi.
شەشiن دەيسiڭ، شەشiنبەۋگە بولا ما،
شاي iش دەيسiڭ، iشiلەدi شاي-داعى.
وتىرامىز قۇلاق ءتۇرiپ دالاعا،
اڭگiمە بوپ قايداعى مەن جايداعى.
دەگەندەيiن جەتەر، شارشاپ قالدىم عوي،
قارلى بوران ۇيلىققاندا قورادا.
تۇسەدi ەسكە قۇمار سەزiم، البىرت وي،
تۇسەدi ەسكە كەلگەندiگiم قوناعا.
اسىقپاستان سەن دە توسەك سالاسىڭ،
جورتا وكپەلەپ قالا كەتكەن اعاعا.
ارا-تۇرا ازiلدەگەن بولاسىڭ...
بەينە مەنi بالايتىنداي بالاعا.
ءوپ-وتiرiك كۇيiنەسiڭ، كۇيەسiڭ،
ول جايىندا ايتادى ەكەم مەن كiمگە؟
«ويىمدا نە، ونى ءوزiڭ دە بiلەسiڭ،
بiلە تۇرا - دەيتiندەيسiڭ، سەندiڭ بە؟»
سالدەن كەيiن شام سونەدi, بiلەم مەن،
سالدەن كەيiن باستالادى ءتاتتi ازاپ.
وسى ءتۇنi ايىرىلارمىن سiلەمنەن،
جاس كەلiنشەك قۇشاعىندا شاققا قاپ.
اپپاق جاستىق قاپ-قارا شاش جايىلعان،
اششى جاستىڭ كۋا بولسا دامiنە،
سەزiمدەردi تاعاتىنان ايىرعان
بوران... سوسىن ءتۇن كiنالi بارiنە.
ال ازiرگە سەزiكشiلسiڭ، سوگەسiڭ،
الدى-اۋ بوران دەپ مازاسىن ەلدiڭ دە.
... نە بولسا دا قۇشاعىندا كورەرسiڭ،
ەرiگiڭدi قوناعىڭا بەردiڭ بە؟..
***
سۇيەمiن سiزدi قارىنداس،
سۇيەمiن سiزدi, سiزدi دە.
دەيمiسiز سوسىن تابىلماس،
سۇيەتiن جاندار بiزدi دە.
ماحاببات شىعار اعارتقان،
اعارعان بولسا سامايىم.
بiزدi دە ءسۇيدi قانشا قىز،
بiز-داعى سۇيدiك تالايىن.
9.10.2002 ج.
***
بiلمەيمiن، الدا نە تۇر كۇتiپ...
ولەڭ دەپ ءجۇرiپ شىن ولەم بە؟
جىر جازام ۇرەيدi ۇركiتiپ،
جۇلدىزىم بارىنا سەنەم دە.
دەپ ەدiڭ ۇلى اقىن بولارسىڭ،
قوشتاسىپ بارا اتىپ ماڭگiگە.
قيمايتىن كۇندەردەن، قاراشى،
قالعانى وسى تەك اڭگiمە.
2002 ج.
***
كوركiنەن كوزiمدi الماسىم
جات بولىپ كەتتiم دەپ جاسقانبا.
سەن جايلى ايتارى بولعاسىن
ادەمi بوپ كەتتi تاستار دا.
... ءالi كۇن ءانiم بوپ كەلەسiڭ...
ويانار سەزiمدەر كوپ مەندە،
ەسكە الىپ ءاز كۇندەر ەلەسiن
سەن جۇرگەن جەرلەرمەن وتكەندە.
سەن جايلى ەستەلiك از ايتپاس
ەسiك تە مەن تالاي تەلمiرگەن.
باتىلىم جەتiپ شىن اشا السام،
باقىتتىڭ باعىنا ەندiرگەن.
كوكەيدە ورىن جوق كiربiڭگە،
بولساڭ دا جانىمنىڭ الەگi.
سەن جۇرگەن جەرلەردiڭ بۇل كۇندە
ءبارi دە، ءبارi دە ادەمi.
29.10.2003 ج.
***
جانىمنىڭ ءجۇزi ۇقساس ارايعا،
كوركiنە كوپ قاراپ تويمايمىن،
ول مەنi سۇيەدi قالايدا
ءوزiم دە سۇيدiرتپەي قويمايمىن.
جاسى، راس، جاس مەنەن بiرشاما،
ءتانi دە تالدىرماش تاماشا.
ارادا سان بوگەت تۇرسا دا
قيالدار بوپ الدىم بالاشا.
ول ماعان ازiرگە كۇلەدi,
اعالاپ تۇرادى وبەكتەپ.
اماندا ونىڭ پاك جۇرەگi
ويلامان ءۇمiتiم سونەد دەپ.
دەپ پە ەدiم بۇل كەپكە قالارمىن،
قايتەيiن، كوڭiلدiڭ كۇيi عوي.
سەزiمدi وياتقان ادامنىڭ
سەزiنبەي كەتكەنi قيىن عوي...
2003 ج.
***
ول قازiر - كوكتەمنiڭ وزiندەي،
ول قازiر - جاستىقتىڭ جەلەگi.
جەر-انا تولعاتقان سەزiمدەي -
گۇل بولىپ قۇلپىرىپ كەلەدi.
گۇلiمنەن قوشامەت كورسەم دە،
باقىتتىڭ تابا الماي بايانىن،
سيمايتىن پەندەۋي ولشەمگە،
ءوزiمدi مۇڭايىپ، ايادىم...
2003 ج.
***
امانحان ءالiم اعاعا
ءورت تۇسكەن وزەگiمە
داۋا نە، بiلمەگەم بە؟
جەتكەن ەم وزەنiمە
جيدە اعاش گۇلدەگەندە.
سىرلى وزەن ارناسىندا
جاتقان شاق تولىپ اعىپ.
كوپ تۇردىم جار باسىندا
قولىمدى كەۋدەمە الىپ.
وسى ما تابيعاتتىڭ
بوياۋسىز عازالدارى.
ءان سالدى ايدىنىمنىڭ،
اي ءمۇسiن سازاندارى.
كەشiكپەي كۇن دە باتار،
قىزىلقۇم نارتتاي جانىپ.
نەگە ۋاقىت مۇنشا قاتال،
مىنا اۋەن توقتاي ما انىق؟
بەۋ، نەگە بەبەۋلەيسiڭ
بۇراۋى بوساڭ كوڭiل؟
دەگەنگە سەنەردەيسiڭ،
باياندى وسى-اۋ ءومiر.
قاراپ ەم تولى ارناعا،
ءۇيiرiلدi كوزiمە مۇڭ.
... نەگە مەن ءوزiمدi ءوزiم،
جارتىداي سەزiنەمiن؟
* * *
«نە باستار نە تاپتى ويلانىپ،
بiزسiز دە جەتەدi اقىماق.
جۇرiڭدەر، جiگiتتەر، تويلالىق،
بiر شيشا باقىتتى ساتىپ اپ».
دەگiم كەپ تۇراتىن بiر كەزدە،
قويا ما جاستىقتىڭ جەلiگi.
نەگە ءۇيiر بوپ الدى مۇڭ كوزگە،
قاجىر-كۇش نەلiكتەن كەمiدi?
بۇل كۇندە ءۇي تاپپاي اداسام،
«باقىتتان» باس دوپتاي اينالىپ.
توڭiرەك تاس تۇنەك، قاراسام،
تاعدىرىم، باراسىڭ قايدا الىپ؟
وسى ما ەد قازاقتىڭ عۇمىرى،
جىرمەنەن جۇباتار جۇرەگiن.
كوزiمنەن وت قايدا قۇرىدى،
نەگە مەن وزگەشە كۇلەمiن؟
نەگە مەن؟ نەگە مەن؟ نەگە مەن؟..
نە دەگەن كوپ ساۋال جاۋاپسىز.
مەن بە الدە ءوزiمدi جەرلەگەن
جوق الدە ۋاقىت پا ساۋاتسىز؟
تاعى دا نە تاپتىم تولعانىپ،
بۇل باسپەن ونسىز دا اقىماق؟..
بەيمالiم ساۋالعا بايلانىپ،
ءبارiبiر ويلانام جاتىپ اپ.
27.04.2002 ج.
* * *
جاستىق شاق ءوتتi مە، بiلمەيمiن،
جوق ەندi باياعى قىزبالىق.
جەرلەردە جۇرت ءسوزiن iلمەيتiن
بولعانى وتىرام سىزدانىپ.
بەينەبiر مەن ەمەس سەكiلدi
سوناۋ بiر كەزدەگi جاس بالا.
سوتقارمەن شەكiسسە نە ءتۇرلi,
بوي بەرمەس وزiنەن باسقاعا.
ايازدى دالانى ساعىنىپ،
بوراندا قار كەشiپ وينايتىن.
ءاردايىم جۇرەتiن قاعىنىپ،
بiراق تا ءبارiبiر قويمايتىن
سول بالا ءور ەدi عاجايىپ،
ءوزi دە وزگەدەن ەرەك-تi.
... وتى الدە قالدى ما ازايىپ،
جوق الدە باسقا ءومiر كەرەك-تi?!
ول بۇگiن ءبارiن دە دوعارعان،
مەن دەسەم بiرەۋلەر سەنەر مە؟
و، قايدان تابامىن جوعالعان
قاجەتتi قىزۋدى ولەڭگە.
انام-اي بەكەر-اق ايتىپسىڭ،
«قىزبالىق جاقسىلىق ەمەس» دەپ.
كوتەرەم مەن ەندi قايتiپ سىن،
كۇن كەشسەم iس ەمەس، كەڭەس كوپ.
ومiردەن بiلگەنiم، تۇيگەنiم،
ءبارiبiر ەركiڭمەن ساناسپاس:
قيراتقىن، كۇيدiرگiن، كۇيرەگiن،
قىزبالىق كوردە تەك جاراسپاس.
28.04.2002 ج.
ءماجنۇن جىرلارى
(قايىس يبن ءال-مۋللاۆاحيدەن)
ءلايلi كيگەن ساتەن كويلەك قوس انارىن سۇيەدi,
مويىنىنا ورالادى، دەنەسiنە تيەدi.
مەن قۇشۋىم كەرەك ەدi-اۋ، سول ەدi عوي ماقۇلى،
قىزعانىشتان ورتەنەمiن، قالاي جەتكەن باتىلى؟!
***
ىنتىقتىعىم ساعان دەگەن - شەرلi جۇرەك، نازالى جاس،
دامگە، تۇزعا قارامايدى ءماجنۇن بولعان جازالى باس.
ساعان عاشىق بولىپ ەدiم، تابىنامىن ساعان عانا،
كوكتەن كومەك سۇرامايمىن، قول سوزبايمىن
قۇرانعا دا.
***
تۋعان جەر تاماشا-اۋ تانىسا!
دالامدا جاڭبىرعا جۋىنعان،
كوكتەمگi گۇلدەرمەن جارىسا
وسىندا بiر كەزدە تۋىلعام.
قاي زامان ول گۇلدەر سولعالى،
گۇل-تاعدىر - تىم قىسقا
ەمەس پە!
... و، سوندا دالامنىڭ جولدارى،
باستايتىن جول ما ەدi
كەلمەسكە؟!.
جوق، ولاي ويلامان تiپتi دە،
سانادا جارق ەتەر ساۋالداي،
مىناۋ گۇل سەزبەيتiن تۇكتi دە،
بiر گۇلدەن سونداعى تۇر اۋماي...
كەل، گۇلiم، تiل ءبiتىر دوڭەسكە،
جىرلايىق تۋعان جەر دالاسىن.
مەن كەتسەم كەتەرمiن كەلمەسكە،
سەن بiراق وسىندا قالاسىڭ.
سوندىقتان سالىپ اپ قۇنداققا،
ءوزiمدi كورگەندەي قايتا بiر.
بولاشاق بايشەشەك ۇرپاققا،
مىناۋ بiر جىرىمدى ايتا ءجۇر.
قىس بولىپ كەلەتiن قار
باسقان،
ۇرى دەپ ەلەمەي ۋاقىتتى.
ۇرپاقتان-ۇرپاققا جالعاسقان،
تۋعان جەر گۇلi دە باقىتتى...
و، سوندا تاماشا-اۋ تانىسا،
تۋعان جەر جاڭبىرعا جۋىنعان،
جىرىمدى گۇلدەرمەن جارىسا،
وسىندا بiر كەزدە تۋىلعان!..
ەكسپرومت
قايتەيiن، قالقام، كەزدەستiڭ
(... قىزىقتاۋ جانمىن ءوزiم دە...)
جىرىنا قۇداش اقىننىڭ،
عاشىق بوپ قالعان كەزiمدە.
23.01.2003 ج.
ءوتiنiش
قىرلارىڭ، باۋلارىڭ،
تاۋلارىڭ،
شومىلىپ جاتقاندا ارايعا.
مەندەي دە بiر ۇلىڭ بولعانىن،
تۋعان جەر، ۇمىتپا، جاراي ما؟!
ۇمىتپا جانىمەن سۇيگەنiن،
تاۋىڭدى، قىرىڭدى، باۋىڭدى.
كوركiڭدi كوڭiلiنە تۇيگەنiن،
كەزiڭدە داۋىلدى، جاۋىندى.
ءوزiڭ ەڭ وزەگi جىرىمنىڭ،
تۋعان جەر، ۇمىتىپ كەتپەگiن.
وزiڭنەن اۋماعان بiر ۇلدىڭ،
وزiڭدە ءومiرi وتكەنiن...
* * *
جيا الماي ەسiن ءجۇر ولەڭ،
كiم سۇرتەر كوزدiڭ جاڭبىرىن.
ايىقتىرعىشتارعا تۇنەگەن،
تاعدىرىم مەنiڭ، تاعدىرىم!
4.01.2005 ج.
* * *
وسى بiر قىز ادەمi عوي كەكiلدi,
ادەمi ويلار كەشتiم كورiپ نە ءتۇرلi.
«سۇيەمiن» دەپ زورعا ايتامىن بىلدىرلاپ،
تiلi ەندi-ەندi شىققان ءسابي سەكiلدi.
ءسال شەت كەتسەم جەتكiم كەلەر قاسىنا،
سۇرمە بولىپ جاعىلعىم بار قاسىنا.
ويلاپ پا ەدiم ءاز سۇلۋلىق وسىنداي،
كۇننiڭ كۇنi سور بولار دەپ باسىما.
جاقىنداسام تاعاتتان تۇك قالمايدى،
ال ول بولسا جاس بالاداي وينايدى.
اربالام دا قالام ناركەس كوزiنە،
قايتەم، كوزiم سۇلۋلىققا تويمايدى.
بويى قانداي، ءدال اق قايىڭ سەكiلدi-اۋ،
ويى بالداي، تiل ۇيiرەر سەكiلدi-اۋ.
شايىر بiتكەن تامسانىپ سان جىرلاعان
جۇماقتاعى ءۇردiڭ قىزى سەكiلدi-اۋ.
ومىراۋى عازيز دالام سياقتى،
جەت ەندi دەپ ۇيقىمنان سان وياتتى.
وسى قىزدى كوردiم داعى ەس كەتiپ،
ۇمىتتىم مەن ار نامىس پەن ۇياتتى.
جانارىندا كۇن كۇلiمدەپ، اي تۇنعان،
سول قىز مەنiڭ سۇلۋلىققا باي تۇلعام.
كورiكتiمە كەۋدەمدە جان بارىندا،
شارشاماسپىن سۇيەمiن دەپ ايتۋدان.
15.05.2005 ج.
اكروولەڭ
گۇلدەي كوركەم مىنا قىزدىڭ،
ۇلبiرەگەن جانى قانداي.
ءلايلi ونى سiڭiلiم دەپ،
نەستان ءوزiن تانىعانداي.
اق ماڭدايلى ارۋىم سول
زارىقتىرعان عاشىعىم دا،
عۇمىرىڭنىڭ بويتۇمارى،
اش قۇشاقتى، جاسىرىنبا.
* * *
كوز الدىمدا اسپەن مەن جەر اراسى،
اراسىندا تۋعان جەردiڭ دالاسى.
اۋاسىن بiر جۇتايىنشى تولعانا
جۇرەگiمنiڭ جەڭiلدەسiن نالاسى.
تۋعان جەرiم ۇمىتپاپ پا اقىنىن
دەپ سۇراسام كوبەلەكتەن اقىرىن،
نە دەر ەكەن قاناتى گۇل پەرiشتەم،
نە دەر ەكەن، جەتەر ەمەس اقىلىم.
نەنi ايتۋدا شەگiرتكەنiڭ شىرىلى،
نەنi ايتسا دا، نەنi ايتسا دا ول جىر ۇلى!
تۋعان جەرiم ۇمىتپاسا بولعانى،
ۇلىن مىناۋ تۇككە دە جوق جۇعىمى.
قايتا كەلدiم جىلدار سالىپ اراعا،
جىلداردى ارتىپ جۇيكەم مەنەن ساناما.
دالام يسi سەنiڭ يسiڭ ەكەن عوي،
بالاڭ سونى جاڭا سەزدi, جان انا.
و، تۋعان جەر، كوڭiلiمنiڭ كەڭدiگi ەڭ،
مەن دە وزiڭدە تامىر جايعان ءوندiر ەم.
وزەنiڭنiڭ اعىسىمەن سىرلاسىپ،
اعاشىڭمەن دوس بولامىن ەندi مەن.
جەلiڭمەنەن جۇپ قۇراعان جىر ەدiم،
ول دا بiر كۇن ۇزiلەرiن بiلەمiن.
گۇلدەرiڭە قۋات بەرۋ ءۇشiن دە،
تۇبiندە كەپ توپىراعىڭا سiڭەمiن.
سوندا ۇعار ما كەلەر ۇرپاق، مەكەنiم،
اراسىندا ەمەن، تەرەك، جوكەنiڭ،
بۇتاقتارى كوككە قاراي جايىلعان،
بiر دiڭiڭنiڭ مەنiڭ قولىم ەكەنiن.
15.08.2006 ج.
ەكiۇشتى تاعدىر
اكەمە
تiرشiلiككە بەيiمi جوق ۇلىڭا،
قازiر سەندە بولىپ ءجۇر-اۋ از وكپە.
كiتاپ الىپ قالاماقى پۇلىنا
ەكi-ءۇش جىرىم باسىلعالى گازەتكە.
بالا كەزدەگi ولەڭنەن
ايتىشۋ ەڭ ومار حايامدى،
وقۋشى ەڭ جىرىن جاتقا دا.
دەۋشi ەدiڭ تەك جىر باياندى.
باسقانى، بالام، ماقتاما.
ساعديمەن سىرلى مازالاپ،
جاميمەن جورا قىلىپ ەڭ.
حافيز بوپ بiردە عازالداپ،
بەدiل بوپ بiردە كۇلiپ ەڭ.
اۋىلدىڭ جايلى كەشiندە،
جۇمەكەن دەدiڭ جىر پiرi.
سول بiر ءسوز ءالi ەسiمدە،
ەسiمدە ءالi ءجۇر تiرi.
اقىننان ەلگە قالارى
ەكi-ءۇش جىر دەدiڭ بولعانى.
جىر جازعىن ءنوپiر قارالى -
قالعانى سونىڭ جولدارى.
ەكi-ءۇش جىر... جازدىم، جازبادىم؟
يەمiن ەكi جيناققا.
اقىندا باسقا از با مۇڭ؟
ەكi-ءۇش جىر... مەنi قينالتپا!
جوعالماس ماڭگi جارقىلى،
سەندەردi جازباي كەتەم بە!
ەكi-ءۇش جىر... اقىن تاعدىرى -
ەكi ۇشتى تاعدىر ەكەن دە...
2005 ج.
* * *
اناداي ءسابيiن اڭساعان،
سابيدەي قانباعان قۇمارى -
ماحاببات تiلiندە مەن ساعان
الدەنە دەگiم كەم تۇرادى.
* * *
ەي-حەي، مەنiڭ تاعدىرىم، تارتىنبا دا القىنبا،
جاس وتىزدان اسقاسىن اجال ءۇيiر اقىنعا.
مەندە ومiرگە كوڭiل قاپ، ءومiر ماعان وگەيسiپ،
وكiنۋمەن وتەم بە وكسiك تولىپ القىمعا.
نە بiتiردiم ومiردە، نە كورە الدىم، نە بiلدiم،
مiنە، تاعى جاتقانى كۇيi كەلمەي كوڭiلدiڭ!
باسقا تۇگiم جوق ەدi, تۇس-تۇسىڭا شاشىلىپ،
كۇلكiم مەنiڭ ساف التىن، قاي جەرلەرگە توگiلدiڭ!
جاس وتىزدان اسقاسىن اجال ءۇيiر اقىنعا،
وسى بiر ءسوز تاعدىر ما، تاقاپ كەلە جاتىر ما؟
ءالi تۇك تە ايتقام جوق، ايتا العام جوق ءالi تۇك،
تۋعان جەرiم جانە دە اناۋ بiر قىز قاقىندا.
25.06.2005 ج.
* * *
كەۋدەمدە بiر اعىن جىلجىدى،
سەن ونى ءتۇسiنشi, ولەڭiم!
ۇقپادىم جاپىراق سىبدىرى
نە جايلى ايتقىسى كەلگەنiن.
مىناۋ بiر اق قايىڭ انامداي،
تۇر ما الدە جانىمدى ۇعىنىپ.
مەن ونى سۇيەر ەم سامالداي،
جىرىمنان تابىلسا جىلىلىق.
امان بول اق قايىڭ - اناشىم،
مەندە بiر بالاڭمىن جانى اقىن.
كوڭiلi تاپقاندا جاراسىم،
جىرلارى بۇرشiگiن جاراتىن.
جۇلدىزدار نۇر شاشقان جىمىڭداپ،
گۇل بولىپ قۇلارداي تابانعا.
كەتەم بە قايتادان ءتۇن ۇرلاپ،
قوناق بوپ كەلiپ ەم عالامعا.
بەيمالiم تولقۋ بار سانامدا،
بەيداۋا دiرiل بار ەرiندە.
ماڭگiلiك جۇلدىز بوپ قالام با،
جوق الدە تۋعان جەر كوگiندە؟
كەۋدەمدە بiر اعىن جىلجىدى،
سەن ونى ءتۇسiنشi ولەڭiم...
ۇقپادىم جاپىراق سىبدىرى
نە جايلى ايتقىسى كەلگەنiن.
25.06.2005 ج.
حابارشى
پوەما
قايسى ماڭدا قاي اۋىل، كiم بiلەدi, ءتۇن قارا،
ءتۇن قارادا ءتۇسiپ ەم قارا جولعا مۇڭدانا.
اشۋلانىپ كەتiپ ەم، باسىلمادى ول-داعى،
بۇرالاڭداۋ سەبەبi بۇل ماڭايدىڭ جولدارى.
جەل كەۋلەيدi ەتەكتەن، ەلiم دەپ ەم ەڭiرەپ،
قىبىرلاعان مەن عانا، سەلت ەتپەدi توڭiرەك.
سەلت وتپەدi توڭiرەك، شاققا كۇلدiم زورلانىپ،
كەتەتiندەر ادەتتە كەتەدi عوي قورلانىپ.
جالعىز دوسىم جەل عانا، ونىڭ ءوزi اۋلەكi,
قىزىق قۋسام اكەمنiڭ جەتپەس پە ەدi داۋلەتi.
ءتۇن قارادا تۇزiمدە زورعا ءجۇردiم تiستەنiپ،
ورعا جىقپاي ايتەۋiر قورعاپ ءجۇردiم، كۇش بەرiپ.
استىمداعى اتىمنىڭ اتى عانا ات دەگەن.
قۇستاي ۇشقانى بولماسا قولعا قونعان باق دەر ەم.
وزەگiمدi ءورت قاۋلاپ، ءور جولىندا بۇرالاڭ،
جانۋارمەن جالى بار جورتقانىما جۇبانام.
استىمدا ات، الدىمدا بۇرالاڭ جول، بۇرالاڭ،
بۇرالاڭ جول، بەتi بوز قۇران دالام تۇر امان.
ايتەۋiر بiر ماقتانىش، ايتەۋiر بiر جەلپiنiس،
اپ كەلەدi كوڭiلگە جاتقاندىعى ەل تىنىش.
قانشا اۋىلعا باردىم مەن، قاقتىم قانشا قاقپانى،
الدە سۋىت ءجۇرiسiم. الدە ءور تۇلعام جاقپادى.
اشىلمادى ەسiگi, بەسiكتەگi ۇلىنا،
بەرمەس پە ەدiم باتامدى سەرتتi بايلاپ جىرىما.
قايسى اۋىلعا بارسام دا، مەڭiرەۋ ءتۇن قاپ-قارا،
ەلiڭ بولسا مەڭiرەۋ، تىنىشتىعىن ماقتاما.
دەگەن سىندى يتتەرi قارسى الادى ابالاپ،
وتكiزبەيدi تورiنە توبەتتەرi تابالاپ.
قارسى الادى يتiمەن، شىعارىپ ساپ تاعى دا،
ابالانۋ جوق الدە ەر جiگiتتiڭ باعى ما.
سۇرار ەدiم، جوق، اتتەڭ، اقساقالى بۇل ەلدiڭ.
اقساقالىڭ جوقتىعى قالماعان-اۋ كيەڭنiڭ
دەيمiن iشتەي، ال سىرتتاي نە ايتا الام، نە بiلiپ،
تۇندەي ىزا كوڭiلدi بارا جاتىر كەمiرiپ.
اقىل ايتار اعا ادا نە ەل بەرگەن باعام جوق،
ءتۇن قارادا كوپ جورتتىم توككەن تەرiم ارام بوپ.
جۇباتادى جالعىز جەل، سىر تارتادى جاھاۋراپ،
تاعى جورتام سودان سوڭ اھاۋ، اھاۋ، اھاۋلاپ.
استىمدا ات، الدىمدا بۇرالاڭ جول، بۇرالاڭ.
وتتاي ىستىق دالادا وردەن ويعا قۇلاعان.
ورتەنگەندە قۇلاپ ەم وردەن ويعا مەن-داعى،
ويدان ورگە قايتادان شىعاتىنداي بولمادى.
قوندىرمادى بiر اۋىل، قارسى المادى باۋىرلاپ،
سونىڭ ءبارiن بۇل كوڭiل جۇرە بەردi اۋىرلاپ.
جالعىز قارۋ مەندەگi نامىس ەدi وت قارىعان،
دەپ كەسiپ ەم تار شاقتا تۋ استىنان تابىلام.
قايسى اۋىلعا بارسام دا يت ۇرەدi ابالاپ،
تiلەگiمدi تارك ەتiپ، جۇرەگiمدi جارالاپ.
قاتىندارى بۇل ەلدiڭ بالا ەمەس يت تابا ما،
دەدiم-داعى تاعى دا سiڭiپ كەتتiم دالاعا.
ءتۇن قارادا تۇزبەنەن تارتا بەردiم تۋرالاپ،
تامىرلى اعاش قۋراسا، تiپ-تiك تۇرىپ قۋراماق.
قۇلاسام دا ورنىمنان تiك قۇلارمىن ءتۇبi بiر،
قاھارلانىپ قايتەمiن قارا ورمانعا قۇرىعىر.
قاراشا اۋىل قىرداعى قوي-قوراسىن قورىعان،
جانى تىنىش جاتقانىن جاقسىلىققا جورىعان.
ۇيقىڭ تىنىش بولسىنشى، تاڭ اتقانىن بايقاماي،
كورەر كۇنiڭ تاعى دا بوپ كەتە مە ارقالاي
دەيمiن iشتەي، ال سىرتتاي نە ايتا الام، نە بiلiپ،
تۇندەي ىزا كوڭiلدi بارا جاتىر كەمiرiپ.
تاعى جورتتىم سودان سوڭ جانارىمنان جاس پارلاپ
كوڭiلiمە تاۋدى الىپ، سەنiمiمە اسپاندى اپ.
تاعى جورتتىم، توبەمدە اي جارىسادى اتىممەن،
ءماز شىعار-اۋ، ول-داعى جارىسقانعا باتىرمەن
كiرiپ باردىم تاعى دا بiر اۋىلعا توتەدەن،
ءوزiم دەگەن كوڭiلدiڭ بار وكپەسiن كوتەرەم.
تاعى بۇردىم ات باسىن، قاتتى قاقتىم قاقپاسىن،
قوناق ەمەس، ساقتاسا قاراقشىدان ساقتاسىن.
شامى وشپەگەن سول ءۇيدiڭ سەنiپ قاقتىم ەسiگiن،
مەن دە ويتكەنi ۇل ەدiم، اتا قويعان ەسiمiن.
ەسiك اشتى اق باس شال - تورلەت،- دەدi, ەر بالا،
بولiسەيiن بارىمدى، بولiسiلمەس كور عانا.
- اتا،- دەدiم، تورiنە شىققاننان سوڭ جايلانىپ،
- ەرمiن،- دەدiم دالاعا قالىپ قويعان بايلانىپ.
قانشا جورتتىم، دالامنان كەتە المادىم كەڭ مەكەن،
ەلiم دەگەن ەرلەرiن ەل بiلمەسە ءجون بە ەكەن.
قانشا اۋىلعا كiرسەم دە ەلەڭ ەتكەن جوق بiرi,
شىنىمدى ايتسام بۇل ەلدiڭ باقىر تۇگiل بوق قۇنى.
بولار بالا بوعىنان دەمەپ پە ەدi ارعى اتام،
ءوزiمدi-ءوزiم قارعايىن، جاتقا قالاي قارعاتام.
كەرەگi جوق تۇگiڭنiڭ، ونسىز دا ءوزiم تۇكتiمiن،
تۇكتiلiگiم تۇك ەمەس، كۇنiن كەشسەم كۇپتiنiڭ.
جەر وشاقتا جاتقان شوق جىلتىلدادى كوزiم بوپ،
تەر بوپ اقتى سامايدان قىسقان اشۋ سەزiم بوپ.
قازانداعى قارا سۋ سورپا بولماس قۇر قايناپ،
قۇر قايناق سۋ مەنiڭ دە قوس قولىمدى ءجۇر بايلاپ.
قاپالىمىن، ەي، اتا، وزگەگە ەمەس، وزiمە،
بەزiنە المان ەلiمنەن ەل ەمەسiن سەزiنە.
سوڭعى ءسوزدi ايت، اتا، ورىنداۋعا سەرت بەرەم،
كەڭ دالادان وسىناۋ كەت دەسەڭ دە كەكتەنەم.
- بالام،- دەدi اق باس شال،- دالاڭ امان تۇرعاندا،
مومىن حالىق بۇل حالىق مالدان باسىن بۇرعان با.
ەركەلەيسiڭ ەلiڭە ەلەمەدi دەپ مەنi,
ەلەنەردەي سونشالىق وتكiزگەنiڭ كوپ پە ەدi.
نە كەرەگiن ەلiڭە تۇسiنبەستەن تاۋسىلما،
وزiڭە ءوزiڭ وكپەلەر، وزiڭە ءوزiڭ جاۋسىڭ با.
مومىن حالىق بۇل حالىق، بالا حالىق تاعى دا،
بالالىعى، كiم بiلسiن، سورى ما الدە باعى ما.
ءسابي سەنiم كiم بiلسiن سەزiم قۋعان، مال باعىپ،
جاتقان شىعار بiر ساتتiك تىنىشتىققا الدانىپ.
جالاڭ قىلىش باسىندا جالاڭداسىن دەمەسەڭ،
باق بولاتىن دالاڭا جات بولامىن دەمەس ەڭ.
جەكە باستىڭ نانى ەمەس، جەپ جۇرگەنiڭ ەل قامى،
جىرىڭ بiراق جۇلدىزدىڭ جىلۋىنداي بولمادى.
- اتا،- دەدiم اقىرىن، - مەنiڭ دە بار اقىلىم،
سىناسا جۇرت وسىلاي سىنايدى ما باتىرىن.
قانشا وياتتىم بولمادى، ويانبادى جۇلدىزىم،
- جۇلدىز سىندى،- دەدi شال، -
مەنiڭ دە بار بiر قىزىم.
تاما بەرسە كوك تاستى تەسەدi عوي تامشى دا،
سەن دە، بالام، ات ەمەس، تالابىڭدى قامشىلا.
باتىر باتىر بولا ما باۋىر ەتi جىلىماي،
قۇنىن ۇقپاي قاڭعىرعان ۇرىنشاقتاۋ ۇلىم-اي.
ات ارتىنا مiنگەستiر قىزدى مىنا، تاستاما،
بالالى ءۇي بازارلى باتالى ۇلعا استانا.
قىز جىميدى، جىلۋى كۇننەن ارتىق شىنىندا،
جار كيەسiن اق باس شال بالادى ما ىرىمعا.
اتقا قوندىم تاعى دا، الدىمدا جار، ءتۇن قارا،
ءتۇن قارادا تاعى دا جولعا ءتۇستiم مۇڭدانا.
استىمداعى اتىمنىڭ اتى عانا ات دەگەن،
قۇستاي ۇشقانى بولماسا قولعا قونعان باق دەر ەم.
تاعى جورتتىم تۇزiممەن، توڭiرەگiم تاس قارا،
جابىرقاعان جانىمدى جۇباتپادى جاس بالا.
ءتۇن قارادا تiك تارتتىم، كولەڭكەم دە ەرمەدi,
ەل دەگەنiم سورىما سورتاڭ باسقان جەر مە ەدi.
ەتەم iشتەي شۇكiرلiك، يتتەرi بار قاباعان،
يتتەرiنە وكپەلەپ قاسقىر بولدىم ابادان.
كiردiم قانشا اۋىلعا، قاقتىم قانشا قاقپانى،
الدە سۋىت ءجۇرiسiم، الدە ءور داۋىسىم جاقپادى.
ەرلiگiمدi بۇلداماي، ەسiگiنiڭ الدىنان،
قايتىپ ءجۇردiم وياتپاي توبەتتەرiن قالعىعان
قايتىپ ءجۇردiم، الدىنان، ايتىپ ءجۇردiم بۇل جايدى
بۇلداسا ەر ەلiنە وتكiزگەنiن بۇلدايدى.
بۇلدانار ەم، زامانعا زارىمدى ايتىپ زاڭ بۇزبان،
جۇلدىزدار دا جوعالسا جوعالماي ما جالعىزدان.
بiر جوتادا قالدى جەل جەر باۋىرلاپ جايلانىپ،
قىرعا وسكەن كوپ گۇلدiڭ قىز كوركiنە بايلانىپ.
استىمدا ات، الدا جول ويدان قىرعا ورلەگەن،
ءور كوڭiلگە ءاربiر قىر دەپ قويامىن ءتور دەر ەم.
اتىم مەنi, ال ءوزiم ارمانىمدى اۋىرلاپ،
قالعان بiر شاق قىرداعى قاراۋىلعا اۋىلدى اپ،
كiرiپ باردىم، باسپانا iزدەگەننەن ەمەس تەك،
ارمانىما استانا اسقاق الەم ەلەستەپ.
تاعى قاقتىم ەسiكتi, سەنiپ قاقتىم تاعى دا،
نامىسىما سەندiم مەن، قاردان اپپاق ارىما،
ەسiك اشتى جاس ءسابي اتا قويعان ەسiمiن،
باتالى ۇلعا اتالى ۇل ەسiك اشسا نەسi مiن.
- ۇلىم،- دەدiم، قاراشى، ماڭاي بiتكەن ءتۇن قارا،
ۇمىتپا تەك كەشiكپەي اتاتىنىن كۇن جاڭا.
- قىزىر،- دەدi اپاسى تاڭ الدىندا ەل كەزگەن،
قۋان، بالام، تاعدىرىڭ قارايدى ەندi وڭ كوزبەن.
- قىدىر، - دەدi بالا دا، قىزىر دەدi كۇللi اۋىل
كۇلiن قاقتى كوڭiلدiڭ ءجۇرiپ وتكەن بiر داۋىل.
اشۋ قىسقان قوس يiن سالار دەمiن زورعا الىپ،
كەتكەن ۇل ەم و باستا تۋعان ەلدەن قورلانىپ.
قىزىر دەدi سول ۇلدى ساقالى اپپاق انا الگi,
ءوتتi تاعى بiر عۇمىر، ەسكi اڭىز جاڭاردى.
ەندi بiلدiم، بۇل حالىق ەستi حالىق ەكەن عوي،
ۇيىقتاۋ ەمەس، تiرلiگi ءۇمiت ەتۋ ەكەن عوي.
تۇننەن ەمەس تۇنەرگەن، نۇرعا تولى تاڭ الدى،
كۇنمەن كۇتكەن جانىنا قانمەن تارار حاباردى.
1993 ج.
سىنعان ساۋلەنiڭ شاعىلىسۋى
تەلەپوەما
قاليللا ومارعا ارنالادى
I
كiرiسپە
قازاقتىڭ كيiز ءۇيi. كوشپەلi ءومiردiڭ سيمۆولى. تەك وسىلاي عانا ما؟
عالىمدار ۇيiندە بولعان باسقوسۋدا عۇلاما اعام قىنجىلىپ ايتتى: - تiپتi اتاقتى توينبيدiڭ ءوزi جالپى ادامزاتتىق مادەنيەتتەر مەن وركەنيەتتەر دامۋىن زەردەلەگەندە جاسامپاز تۇركi رۋحى تۋرالى بiر اۋىز ءسوز جازباعان كورiنەدi.
تاريحشى جازباعاندى سۋرەتشi جازادى.
سول ءسات كوز الدىما كونە شۋمەر توپىراعىنان تابىلعان تاقتايشا ورالعان. وندا قازاقتىڭ كيiز ءۇيi بەينەلەنگەن-دi.
- ءيا، كادiمگi كيiز ءۇي.
ارادا بiرنەشە مىڭ جىلدىق وتسە دە سىنى بۇزىلماعان سول سۇلۋ قالپى.
تاريحقا تۇزەتۋ ەنگiزگەن كونەكوز سۋرەتشiگە راحمەت!
جەبiرەي شالى «تاريح شۋمەردەن باستالادى» دەيدi.
نۇح پايعامباردىڭ پروتوتيپi زيۋسۋدرانى سومداپ، دالا ۇلى مەن قالا پەرزەنتiنiڭ دوستىعىن ەپوستىق سارىندا بايان ەتكەن شۋمەر دەگەندەرiمiز كiم سوندا؟
دەرەكتەر «التاي جاقتان كەلگەن كوشپەلi حالىق ەدi» دەيدi.
تiل ۇشىندا جاڭا تۇجىرىم:
«تاريح التايدان باستاۋ الادى» كiم بiلەدi, كونەكوز اقىن «بiلگەمەش» ەپوسىن العاش رەت الدەبiر تىلسىم كۇشتiڭ قۇدiرەتiمەن كiندiگi كەڭiستiكپەن بايلانىسىپ جاتقان كيiز ءۇيدiڭ iشiندە، تەرi بوستەكتiڭ ۇستiندە وتىرىپ جىرلاعان بولار؟
بiز ساۋال جاۋابىن بiلمەيمiز. تاريحقا تiل بiتسە نە ايتار ەدi?
II
كوز الدىڭدا كوشپەلi تۇلپارىنىڭ ايقىش-ۇيقىش تۇياق iزi تۇسكەن الەم كارتاسى. سەن بiر كەزگi بابالار مۇراتىن بۇگiنگi ءداۋiر ەكپiنiمەن جىرلاۋعا تالپىناسىڭ:
جورىق سارىنى
ءار جولى جەسiر قارالى،
ءار جولى بiتەۋ جارالى،
مۇڭ-زارىن كەرەڭ ەسiتiپ،
كورە الار سوقىر جانارى.
كوزiنە جاس اپ قۇداي دا،
باس يزەر ريزا شىرايدا،
جانىمنىڭ جايىن تۇسiنگەن،
ولەر ەم ولەڭ ءۇشiن مەن،
قاس باتىر سىندى مايداندا،
اتىمنىڭ اۋىپ ايىلى،
باسىمنان باعىم تايعاندا.
سودان سوڭ مەنi ارۋلاپ،
قويار ەدi قىردىڭ تورiنە.
ولەڭنەن شاپان جاپقان ۇل،
وسى ەدi دەپ كونە ەلiنە.
باسىما كەلiپ يiلiپ،
تۇرار ەدi-اۋ باستار سالماقتى،
توگiلەر ەدi اقىندار،
كوڭiلiنەن نيەت ارناپ بiر،
توگiلەر ەدi كوز جاسى،
كورiنەر ەدi جاس وسكiن.
ارداقتار ەدi-اۋ اقىن دەپ،
اتا جاۋىم دا اتى وشكiر.
جاتار ەم سولاي جايلانىپ،
قىزدىرىپ قىردىڭ شەكەسiن،
سەزiممەن قيىپ ەڭ iزگi
اسپان مەن جەردiڭ نەكەسiن.
جارىقتا كۇنمەن قوڭسى بوپ،
ءتۇن بولسا ايعا اينالىپ،
جاتار ەم، مازا بەرمەيدi
جاتقان قول انا سايلانىپ.
باتىسقا جازىق دالانىڭ،
ساۋمالى بولىپ قۇيىلار،
وسىناۋ قولدىڭ جانى ەركiن،
ەكپiنi لەپتi كۇيi بار.
قول باردا كوڭiلiم تورىقپا،
جار جىرىم تىنىش جاتا تۇر،
باتىسقا باستار جورىققا،
كەرەك سول قولعا ءباھادۇر.
بابالار وتكەن جولمەنەن،
باتىسقا باستاپ بارام مەن.
جاۋلايمىز بiزدەر بiراق تا
قىلىشپەن ەمەس، قالاممەن.
شىعىنسىز بولماس بۇل جورىق،
جان شىقسا شەيiت ەمەس پە،
اقىن ەم، ەندi امال جوق
باتىر بوپ تۋدىم دەمەسكە.
ارۋاعىن ەلi ارداقتاپ،
ۇلىنا قويار ەسiمiن،
سۇيەگi باتىر ۇلاننىڭ
شەت جەردە قالسا نەسi مiن.
وسىلاي جانىم جەتكەندە
شەتiنە ءومiر كوشiنiڭ،
قۇدايدان ەمەس، و، ولەڭ،
سۇرار ەم سەنەن كەشiرiم.
قاراقشىداي ەمەس سودان سوڭ،
جۇرەتiن جالعىز جول تورىپ،
جۇماققا بiزدەر كiرەمiز،
كiرەمiز قالىڭ قول بولىپ.
قازاقتار!
III
تۇركi تۇلپارىنىڭ تۇياعى قاي تاراپقا تارتپادى.اۋىزدىقپەن الىسىپ تۇرىپ قوسوزەننەن سۋ iشتi. پالەستينانىڭ تاستى كوشەلەرiندە تۇنگi اسپانداعى ايعا قاراپ كiسiنەدi. ءسان-سالتاناتپەن ريمگە كiردi. جىلقى مولاسىن قازاق دالاسىنىڭ قاي قيىرىنان دا ۇشىراتۋعا بولادى. سولاردىڭ بiرi قورعالجىڭ ماڭىندا.
جىلقى مولاسى
تاڭەرتەڭ پاريج قوناعى،
دايىن تۇر ماسكەۋ قونارعا;
عالامنىڭ توعىز تورابى
جاتادى اقىن تاباندا.
تارتاسىڭ توتە پەكينگە،
قول سوزىم جەردە سەۋلiڭ.
داۋىل مەن جەلدiڭ وتiندە،
جاتادى ءوتiپ ءومiرiڭ.
بولساڭ دا بەيبiت تiرلiكتiڭ
الەمگە ەلشi سولداتى
كۇتەدi قاقپاي كiرپiگiن،
بiراق تا سەنi الماتى.
ەسكە الىپ اقىن كوشەسiن،
پاريجدە ءوزiڭ ساندالعان
ۇيقىعا سوسىن كەتەسiڭ،
الديلەپ ءتاتتi جاندى ارمان.
ال مىناۋ ماسكەۋ جەرi مە،
شارپىلعان تالاي جالىنعا.
اسپان كوز ۇلدىڭ ەلi مە
اينالعان جانى قايىڭعا؟
ماياكوۆسكي جاتىر وسىندا،
ەسەنين، بلوك - اقىندار
باسىندا قۇران وقۋعا
مۇسىلمانشالاپ تا بولسىن
حاقىڭ بار.
جاسىرما، نە بار ويىڭدا،
ارابشاڭدى دا مۇندا بiلەدi.
جوكەلi جولدىڭ بويىندا
جىميىپ پۋشين كۇلەدi.
بiراق سەن قازاق دiلiمەن
جانازا شەرتiپ تۇراسىڭ...
ءوزiنiڭ انا تiلiندە
جىلاسا اقىن جىلاسىن.
اقىنداردى سىيلاۋ ورىندى،
سىيلاعان بولدى-اۋ جوباسى.
دەيدi ەكەن مىنا قورىمدى
وزگە ەمەس «قىزدار مولاسى».
تاسادى كوڭiل قىز دەسە،
اقىنعا وزگە نە كەرەك.
رۋحاني باۋىر iزدەسە،
«قىز مولاسى» دەسە شەگەلەپ.
قاس-قاعىم ساتتە تاباتىن
تاكسيس تە
بوتەن قالالىق.
ماسكەۋگە بارساق، باۋىرلار،
قورىمعا وسى سوعالىق!
مۇلگiگەن ويلى قورىم دا،
ومiردەي اتى ادەمi,
سەرi ۇلعا كورشi ورىندا،
سەنiڭ دە جاتقىڭ كەلەدi.
بiراق تا دالا شاقىرار،
شاقىرار سەنi قايتادان.
ءوز ەلiڭدە اقىن اقىن ءار،
كەسەسiن شابىت شايقاعان.
ۇلى ءومiر الدان كۇتەدi,
اۋاسى بولىپ دالانىڭ،
ءۇستiرتتiڭ بولىپ تۇتەگi,
قيالى بولىپ بالانىڭ.
الماتى سىندى شاھاردا
ەكi-ءۇش كۇن عانا ايالداپ،
شىعاسىڭ سوسىن ساپارعا
دالاعا قاراي اياڭداپ.
كۇتەدi سەنi اۋىلدا،
مەيماندوس حالىق بiر قاۋىم.
ىرعاقپەن جەڭiل، اۋىر ما
پارىز سول ەلدi جىرلاۋىڭ.
ورداسى وسى قىپشاقتىڭ،
ارعىماق اتتار مەكەنi.
باعزى زاماننىڭ
قىر جاقتان،
كiسiنەگەن ءۇنi جەتەدi.
... كەشiرگiن، پاريج، مادريد،
تاس كوشەلەرi دۋماندى.
بيلەرiڭە قۇيىن جان ۇيىپ،
كۇتسەڭ دە قانشاما قۋماندى.
ءبارiبiر ەلگە تارتادى،
دالانىڭ تەنتەك نەمەسi.
وسىلاي بولعان،
بولادى
عاسىرلاردا دا كەلەسi.
كەشiرگiن «قىزدار مولاسى»،
ماسكەۋدiڭ كوگi رۋحتى.
سەندەرگە دە دالا بالاسى
تاعزىم عىپ كەلiپ تۇرىپتى...
جولدارى جۇمىر جەرiمنiڭ،
ارىنعا ەرiك بەرiڭدەر!
قۋالاپ سايدى-سالانى،
قورعالجىڭ جاققا كەلiڭدەر!
وتكەن كۇن. جەتسە باتىلى
ونى ەسكە الماي بولا ما؟
شىعارۋ كەرەك اقىنىڭ
جانازا «جىلقى مولاعا»
جاۋ شاپسا جەبە العاشقى
تيەتiن اقىن، باتىرعا
بولىپتى مۇندا وقيعا
جىلقىعا قاراي اتىلعان.
قان قىلىپ ءتوسiن قىراتتىڭ،
دالاعا ازا شەكتiرiپ،
باسىندا جالمانقۇلاقتىڭ
جاتىپتى جايراپ تەكتiلiك.
ارعىماق باردا دالانىڭ،
ءور ۇلىن جاۋى العان با؟
جاۋىزدار ايلا-امالىن،
جىلقىعا ساپتى سالعاندا.
جايراپتى جىلقى اقىنداي،
جايراپتى جىلقى باتىرداي،
ءتورت جاقتان زiكiر پۋلەمەت،
تۇرىپتى دەيدi ساقىلداپ.
جولدارى جۇمىر جەرiمنiڭ،
ارىنعا ەرiك بەرiڭدەر،
قۋالاپ سايدى-سالانى،
قورعالجىڭ جاققا كەلiڭدەر.
كەلiڭدەر ءبارiڭ جيىلىپ،
قاسiرەتiن قىردىڭ كورiڭدەر.
اۋەن بوپ سوسىن قۇيىلىپ،
جانازاسىن شىرقاپ بەرiڭدەر.
جوق بiزدە «قىزدار مولاسى»،
اقىندار كورشi جاتاتىن.
بولماسا «جىلقى مولاسى»،
ايازداي جانعا باتاتىن!
كەنەت تۇيسiككە ساۋلە تۇسەدi. سەن كونە گرەكتەردiڭ دالا پەرزەنتiن نەگە كەنتاۆر دەپ اتاعانىن ەندi تۇسiنگەندەي بولاسىڭ. ادام بەينەلi, جىلقى كەۋدەلi جان. بالكiم جىلقى جۇرەكتi.
دالا تاريحىندا ناعىز اقىن جىلقى جۇرەكتi بولعان. باتىر دا سولاي. جىلقى جۇرەكتi. «جىلقى مولاسى» «اقىندار مەن باتىرلاردىڭ» مولاسى.
بۇل مولا، قازاق دالاسىندا اقمولا وڭiرiندە، قورعالجىڭ ماڭىندا 1928 جىلى پايدا بولدى.
IV
قازاقتاردى قۇرتۋ جوسپارلى تۇردە جۇرگiزiلدi. جىلقىعا تيگەن قاسiرەت جىلقىمiنەز حالىققا ءتوندi. اۋزىن ارانداي اشىپ جۇت كەلە جاتتى. قولدان جاسالعان جۇت.
2,5 ميلليون ادامنىڭ تاعدىرى. بۇل جۇتتا، بiر عۇمىر سونسە، جۇلدىزى قوسا اعادى دەگەن ءسوز راس بولسا، قازاق دالاسىنىڭ اسپانى جۇلدىزدارىنىڭ تەڭ جارتىسىنان ايىرىلدى.
جۇت
قاراكوز ارمان قامىعىپ،
قىزىلكوز اجال قۇنىعىپ،
ءۇمiت جوق، مىن سان قاسiرەت
جۇرەككە كiرگەن سۇعىنىپ.
سوناۋ بiر جىلى
دالادا
اشتىقتان
جاتتى ەل قىرىلىپ.
بiر قاداق بيداي -
نان ءۇشiن،
بiر شوكiم تارى -
جان ءۇشiن
ارۋلار ءتۇرiپ ەتەگiن،
باتىرلار قيىپ
نامىسىن.
ۇياتتان رۋح ورتەنiپ،
ەمشەكتەن ءسابي
پەرiشتە
اق ۋىز ەمەس،
دەرت ەمiپ،
كۇڭiرەنiپ شىقتى كۇي بiتكەن،
دومبىرا شاناق تۇبiنەن،
دۇنيەگە مىناۋ شەر توگiپ
بەرiلدi ەرiك ناپسiگە،
قاراعان كۇنi تاسپiگە
سەلكiلدەك شالدار قۋتىڭداپ،
بوزبالادان ارى، جىرتىڭداپ
ايدالاداعى اق وتاۋ
ون ەكiدەگە ءورiم گۇل،
استىندا جاتتى
قىرقىلعان.
سىيماسا ولiك دالاعا،
سىيماس بوپ كەتتi مولاعا.
باسقاعا تiل، جاق كەلمەدi,
كەلمەسە جالعىز توباعا!
تابا الماي امال ساسقاندا،
تiستەدi تiلiن اسپان دا.
تەڭسەلiپ كەتتi تاۋلار دا
كولەڭكە قىردان قاشقاندا.
قايعىدان كەتتi جارىلىپ،
دiل، ءداتi بەرiك تاستار دا.
كەۋدەدەن جاندى، جىردى ۇرلاپ،
جۇلدىزدار اقتى مىڭ-مىڭداپ.
قول ۇشىن سوزۋ ورنىنا
تاس قالا جاتتى تىڭ-تىڭداپ.
قاتىگەز جاندار قاباعى،
قۇزعىن كوزiمەن قارادى.
دالامنىڭ شەككەن ازابى،
ولاردى ءتۇبi تابادى.
سول ءۇشiن سەنi جەك كورەم،
سول ءۇشiن ءالi كەكتەنەم،
سورتاڭدى جەردiڭ بالاسى،
دالاما كەلiپ كوكتەگەن.
«ءبارi امان بiزدە،
تىنىشتىق.
تۇزەمدiكتەرمەن ۇعىستىق.
يدەيا ءۇشiن، وي ءۇشiن
جاتىرمىز ءبارiن دۇرىس قىپ».
دالانىڭ ۇلىن قورلاسا،
وزگە ەمەس، ول دا جولداس-ءا.
وسىلاي جازدى قاساپشى،
ماسكەۋگە قاعاز جولداسا.
سەزiممەن بiر كەز ۇسiگەن،
ءبارiن دە بۇگiن تۇسiنەم.
قىرانعا تۇزاق قۇرىپتى
پيعىلى قاراۋ كۇشiگەن.
كوڭiل ايت، ماسكەۋ، دالاعا،
سول كۇننەن قالعان بالاعا،
اشىققان قاسقىر سەكiلدi
قايمىقپاي كiرگەن قالاعا.
كەشسە دە باستان نە كۇندi,
بولاشاعىنا سەنiمدi,
قۇتتىقتاپ قويساڭ بولادى
قازاعىم، تۋعان ەلiمدi.
ءيا، سولاي!
بۇگiن جارقىن كۇن!
اشىلىپ باعى حالقىمنىڭ
قوناقتاپ جاتىر كەۋدەگە
زار-قايعى ەمەس،
التىن مۇڭ!
التىن مۇڭ!
قانداي ادەمi.
بۇل حالىق دەگەن سەبەبi
ۇرپاعى كوكجال ءبورiنiڭ،
قازاقتىڭ قايسار ءور ەلi.
سەنەمiز كەلەر زامانعا،
جازىلار تولعاۋ داستان مىڭ.
سويلەيتiن حالىق اماندا،
تiلiندە ءتاڭiرi اسپاننىڭ!
بiر قاداق بيداي -
نان ءۇشiن،
بiر شوكiم تارى -
جان ءۇشiن،
بiراقتا قايتiپ جۇبانار
قيىلعان باتىر نامىسى؟
قازاقتاردى قۇرتۋ تاباندى تۇردە جۇرگiزiلدi. جۇتتى مويىنداماعاندى رەپرەسسيانىڭ قاساپ قولى كۇتiپ تۇردى.
V
ەسكە ماعجان ورالادى:
"دالا جۇمباق
بالا جۇمباق"
اقىن تاعدىرى دا جۇمباق. رەسمي تۇردە اقىن قايتىس بولعان جىل 1938 جىل دەپ جازىلادى. سولاي ما؟ زامانداسى اقىندى قيىر شىعىستاعى كوپ لاگەردiڭ بiرiنەن ۇشىراتقانىن باياندايدى. 1938 جىلدان كوپ كەيiن. تiرi اقىن ولەڭ جازباۋى مۇمكiن ەمەس. قايدا ماعجاننىڭ سوڭعى ولەڭدەرi-i-i?؟؟ تاريح تاعى دا تiلسiز.
كوكتەم.
اق جاۋىن
تابيعات پوەزياسى تاماشا كەش وتكiزiپ جاتىر. ول مولاسى بەلگiسiز ادەمi دە مۇڭلى اقىن تاعدىرى تۋرالى جىرلايتىنداي.
اقىننىڭ سوڭعى ولەڭدەرi. بiر ولەڭi. ول قانداي بولۋى مۇمكiن؟ سەن iشتەي كۇبiرلەيسiڭ.
اناعا حات
كەشiر، اپا،
ۇلىڭ سەنiڭ
ۇلىنىڭ
ويىن ەمەس
ءسوزiن ايتسا بالانىڭ.
وسى مەنiڭ شىرقاپ سالار بار ءانiم،
سەنiمiم دە -
ءسابي پەيiلi سانانىڭ
كەشiر، اپا،
قونالقادا بەس كۇندiك،
اقىن بولدىم ارىنى مول،
ەس كiرمەس
جانارداعى جاستى سۇرتكەن
جاراتقان،
دەپ سەندiم دە باسىمدى دا كەستiرمەس.
كەشiر، اپا،
جاندى جالعان ارباسا،
اقىن بولىپ وت كەشكەنiم دالباسا.
مەن ەشكiمدi الداعام جوق،
وزگە ءۇشiن
ءوزiمدi-ءوزiم الداعانىم بولماسا.
قۋان، اپا!
كوككە قۇمار كوڭiلiم،
ولەڭ بولىپ وتكiزۋدە ءومiرiن.
قوس وكپەمنەن قىسقانىمەن اششى تەر،
الداعان جوق
ءسابي پەيiل سەنiمiم.
سۇتپەن سiڭگەن قاسيەت
سۇيەكپەن شىعادى.
قازاق ولەڭi قاسيەتiنەن ايىرىلماعان جەردە قازاق ويىنا دا شارلار كەڭiستiك تابىلا بەرمەك. كiم بiلەدi? بالكiم ادام بالاسىنىڭ بولاشاعى دا وسى كەڭiستiكتiڭ مازمۇنىمەن ايقىندالاتىن بولار.
VI
اق-قارا دەپ الالاپ جاتپايتىن ۋاقىت ءۇشiن جارتى عاسىر قاس-قاعىم ءسات قانا. ال بiر ۇلت ءۇشiن داۋiرلەۋ كەزەڭi بولۋى مۇمكiن. داۋiرلەۋi داۋىلدى تۇسقا تاپ كەلسە شە؟
عاسىر باسىندا قازاق حالقى ءبارiن تۋادى - اقىندى، باتىردى، دانانى.
ءور حالىقتىڭ جۇلدىزدى ءساتi iسپەتتi وسى تۇس پاتشالى رەسەي ەكi جارىم عاسىردا ميتىڭداپ ارەڭ ءجۇرiپ وتكەن جولدى قازاق حالقى وتىز-قىرىق جىلدا باسىپ ءوتۋi مۇمكiن ەكەنiن بايقاتىپ ەدi.
اقىن عىلىممەن، عالىم ادەبيەتپەن اينالىستى. قوعام قايراتكەرi پسيحولوگيامەن شۇعىلداندى. گەولوگ تاريحقا دەن قويدى.
بۇل تابيعي ەپوستان تاريحي ەپوپەياعا ورلەۋ ەدi. قازاق ويى قانداي دا بiر وركەنيەتتەرمەن تەرەزەسi تەڭ بەس قارۋى ساي تارتىسا الاتىندىعىن اڭعارتتى.بiراق اقىندى، باتىردى، دانانى تۋعان حالىق اڭعىرتتى، اقىماقتى دا تۋادى ەكەن.
اقىننىڭ باسىن اقىماق الدى. باتىردىڭ تۇبiنە اڭعىرت جەتتi. دانانى ءدالدۇرiش مازاق قىلدى. قازاق حالقى ساياسي ينكۆيزيتسيانى باستان كەشiردi. تابيعي دامۋ جولىنان اۋىتقىدى.
پايعامبار جاسىنا كەلگەن جازۋشى اعام «مەن مiرجاقىپ، جۇسiپبەك، ماعجاندى ۋاقىتىندا بiلگەن جوقپىن، بiلگەندە باسقاشالاۋ جازار ەدiم عوي» دەپ كۇرسiنەدi. بiز دە باسقاشالاۋ جازار ەدiك، اعا. اقىن راس ايتادى. ەپوس ەرلەرi ەكi جارىم عاىرعا كەشiگۋدە. بولاشاق ەپوپەيانىڭ كiرiسپەسi تراگەديالىق سارىنمەن جازىلاتىندىعى وكiنiشتi.
سوڭى قايىرلى بولعاي! تەك رۋح الدىندا عانا تiزە بۇگۋگە بولادى.
سوڭعى جىر
ۋا، ارۋاھ!
قالماسام دا تۇرالاپ،
بiزدiڭ باستان ۇشادى ەندi ءسiرا، باق،
اقىنىڭ بوپ اڭىرايىن سوڭعى رەت،
سوڭعى ءسوزدi تاڭiرiمنەن
سۇراپ اپ.
جاتىر جايلاپ ءومiر كوردiم،
وكiنبەن.
باسىم بايلاپ ءولiم كوردiم،
وكiنبەن.
ءتۇز جۇرتىندا اقىن بولدىم،
وكiنبەن.
قىز-قىرقىنعا جاقىن بولدىم،
وكiنبەن.
ءسوزسiز مىڭعا تاتىر بولدىم،
وكiنبەن.
كوزسiز جانە باتىر بولدىم،
وكiنبەن.
ءوز ەلiم عوي،
تۇلپار تۇگiل ەسەگi,
وزسىنشى دەپ ەلەڭدەدi ەس تەگi,
باتقان كۇننiڭ اتار تاڭى بار عوي دەپ،
وكiنگەم جوق ساتقاندا دا دوس مەنi.
ءتوزiم شiركiن بولماسا دا تەمiردەن،
ەش وكiنبەي ءوتۋ ءۇشiن ومiردەن،
قانى قارا جاۋىما دا قاسقايىپ،
قاراپ تۇردىم تاۋعا قۇمار كوڭiلمەن.
ءتاڭiر بەرگەن تەڭiمدi دە تەكتi عىپ،
ارۋ ءسۇيدiم جانعا راحات شەكتiرiپ.
شىبىعىمدى قاداپ كەتتiم جانە مەن،
قوس الما تاۋ، جاتىر دالا دەپ بiلiپ.
باستى قىلىش قاققانىمەن،
ەسiمiم
تالايعا ءالi سۇراتادى كەشiرiم،
بەس كۇن جالعان ارمان بولدى، امال نە،
ەشكiمگە تەك تيە كورمە كەسiرiم.
بiتتi ءبارi,
باياعىداي بولمايدى.
ءوز iسiنە جاۋاپسىز جان وڭبايدى.
باسىم ۇشتى، وكiنگەم جوق،
تەك، اتتەڭ،
جەندەت قولى قالتىرادى - سول قايعى.
VII
بiردە اۆتوكولiك iشiندە كەلە جاتىپ كەزدەيسوق اڭگiمەنiڭ كۋاسi بولدىم.
- رەپرەسسيا جىلدارى قازاق زيالى قاۋىمىن تۇگەلدەي وتاپ تاستاعان. حالىق ەندi-ەندi جوعىن تۇگەندەپ، ەڭسەسiن كوتەرۋدە،- دەدi ادەمi بويجەتكەن.
- راس. بiراق تولىققاندى ۇرپاق جەتi اتادان كەيiن عانا دۇنيەگە كەلەدى. باسقا باسقا، بيولوگيا عىلىمىنىڭ ءوزi وسىنداي پiكiر ايتۋدا. ياعني، كەلەسi عاسىر بiزدiكi بولادى. - بويجەتكەن اڭگiمەسiن بوزبالا وسىلاي تۇيiندەدi.
كەلەسi عاسىر بiزدiكi - قازاقتiكi. ەپوس ەپوپەياعا ۇلاسار عاسىر. تiلگە ولەڭ ورالعان.
ەپوستان ەپوپەياعا
عاجاپ عاسىر،
ادام ۇشتى اسپانعا،
اتوم سىندى بولشەكتەلدi داستان دا.
عالام جايلى مول مالiمەت بەرۋدە،
عارىش جاقتان قاڭعىپ كەلگەن تاستار دا.
بiر كەز جەردiڭ ەكەندiگiن دومالاق،
ايتامىن دەپ وتقا تۇسكەن،
وبال-اق!
جاڭا ءداۋiر،
كوكجيەككە جول اشتى
عىلىم تاسى بۇگiن ورگە دومالاپ.
سانا بار ما،
ساناسى وياۋ جان بار ما؟
جۇلدىزدا اناۋ جىمىڭداعان زاڭعاردا.
بۇل ساۋالدىڭ iزدەپ جاتىر جاۋابىن
ادام ميى تاڭداردى ۇرىپ تاڭدارعا.
مارستىڭ دا قۇپياسىن اشار كۇن،
جاقىن، جاقىن!
جاسامپاز ەل جاسانعىن...
الدەبiر جان
جۇلدىزداردىڭ بiرiنەن
تاپتى دەي مە جەرۇيىعىن اساننىڭ؟!
شىنعا اينالسا اسان شالدىڭ ارمانى،
اڭىزىڭنىڭ ءتۇبi شىندىق بولعانى.
سەنگەن بابام جۇماققا الىپ باراد دەپ،
كەڭ دالانىڭ تارام-تارام جولدارى.
سەنەم مەن دە،
بولسا بولسىن ەرتەگi,
ەرتەگi ول - وتانىمنىڭ ەرتەڭi.
باقىتتى ءومiر ورناتۋعا جەر بەتi,
كەرەك بiزگە قيالدىڭ دا كوركەمi!
كەرەك بiزگە جان-دۇنيەنiڭ سۇلۋى،
جۇرەكتەردiڭ بiرiن-بiرi ۇعۋى.
قاي ەندiك،
قاي بويلىقتاردا بولسا دا،
قول الىسقان الاقاندار جىلۋى.
ءتۇپسiز عالام تۇقىرتقاندا اقىلىن،
ءولiم دەمەي، ءومiر دەسە باتىل ءۇن.
ەش قىسىلماي،
سارىنىمەن ەپوستىڭ
جىرلاپ بەرەر ونى ءدۇلدۇل اقىنىڭ.
انە، سولاي،
سەنiم باردا جوق كۇدiك.
قويا المايمىز جاندى مۇڭعا شوقتىرىپ.
كەرەك بولسا،
ەڭ بiر قورقاق جاندى دا،
جiبەرەمiز قاھارمان عىپ،
وتتى عىپ.
اي-ھاي! دەسەڭ كوڭiل سايراپ كەتەدi.
كەلەر ۇرپاق ساليقالى، جەتەلi
جەردiڭ بەتi جاڭالىقتار مەكەنi
دەسە،
بiزگە،
مiنە، سول دا جەتەدi.
سول ءۇشiن دە كۇرەسەمiز كۇن دەمەي،
سول ءۇشiن دە كۇرەسەمiز ءتۇن دەمەي،
سونىڭ ءبارi مويىنداعى پارىزداي،
ەرلiك iسكە،
بارامىز ءبىز،
ۇندەمەي.
عارىش جاقتا ادامزاتقا ورتاق ۇل،
شىرقاپ جاتسا قازاعىمنىڭ ءورت ءانiن،
ەسەپ سىزعان اكادەميك عانا ما،
سەنiڭ دە وندا
ۇلەسiڭ بار شوپانىم.
سەن ەمەس پە ەڭ العاش كوكتi بارلاعان،
سەن ەمەس پە ەڭ قيالىڭمەن سامعاعان.
ەرتەڭiڭدi ويلاپسىڭ-اۋ سوندا سەن،
ەرتەگiسi شىنعا اينالعان جان بابام.
ادام ۇلى كەڭiستiكتi جاۋلاردا،
زىمىراندار كوككە قاراي زاۋلاردا،
بايقوڭىرىن
اي تورiمەن جالعاعان
دالام،
سەنiڭ
قۇدiرەتiڭە داۋ بار ما؟
ارۋاقتىم!
ءتاڭiرi ەلiم!
قازاعىم!
ءوزiڭ جايلى، بولماس ءۇشiن مازاعىڭ،
باسقا ماقام كەرەك ەمەس،
كونەكوز
ەپوستاردىڭ سارىنىمەن جازامىن.
سەنەم سوعان،
بولسا بولسىن ەرتەگi,
ەرتەگi ول - وتانىمنىڭ ەرتەڭi.
جەر بەتiندە باقىتتى ءومiر جاساۋعا،
كەرەك بiزگە قيالدىڭ دا كوركەمi.
كوزiن تiكسە تۇڭعيىققا، الىسقا،
اق جول تiلەپ ازاماتقا،
ارىسقا،
تاڭداپ ءجۇرiپ ەرلiكتەردiڭ ەرلiگiن،
ونىڭ ءوزiن سالامىز بiز داۋىسقا.
جۇماققا جول جەر ارقىلى بارارىن،
ءور ۇنiڭمەن ايتتىڭ حالقىم،
نانامىن!
كەرەك بiزگە جىرلانعانى سەنiمنiڭ،
كەرەك بiزگە نۇرلانعانى سانانىڭ!
مiنە، وسىلاي،
شاندىپ تاستاپ شەكەنi,
ازامات ۇل ەرتەڭگە ەڭبەك ەتەدi.
قاشاننان دا سەزiم الاۋ،
ويى ءورت.
بiزدiڭ دالا -
شابىتتاردىڭ مەكەنi.
ءسوز سوڭىندا
دiر ەتكiزiپ جۇرەگiن،
ايتادى اقىن سول حالقىنا تiلەگiن.
سەنiكi دەپ
باعىم بولسا ماڭدايدا،
سەنiكi دەپ
بiلەگiم دە، بiلەرiم.
دالا ۇلى العا قادام باساردا،
نە بولماسا،
زور جاڭالىق اشاردا.
توي ءۇستi مە، وي ءۇستi مە،
ءبارiبiر
تولعانا الار جۇرەگiنiڭ تۇبiندە،
وسى تiلەك جاتۋ كەرەك قاشاندا:
- دوسىم بولساڭ
ەركiندەپ ەن
بۇل ماڭعا،
جاۋىم بولساڭ
اداسارسىڭ تۇماندا.
وسى مەنiڭ
قۇرانىم مەن
ۇرانىم،
قىسىلعاندا قايىراتىن دۇعام دا.
شەجiرە ايتار قوشقار تۇمسىق تاستارى،
الپىس ءورiم، توقسان تاراۋ داستانى.
جەر بەتiندە
قازاق دەيتiن حالىق بار،
سول حالىقتىڭ اشىق بولسىن اسپانى!
1998 ج. ءساۋiر.
(جالعاسى بار)
«اباي-اقپارات»
