بيىل الماتىداعى قازاقستان رەسپۋبليكاسى مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى «ورتالىق مەملەكەتتىك ارحيۆ» رمم-نە 100 جىل تولىپ وتىر. وسىعان بايلانىستى ارحيۆ ديرەكتورى ارنۇر قارىمساقوۆپەن از-كەم اڭگىمەلەسكەن ەدىك.  

- ارنۇر جاسابەكۇلى، الداعى ۋاقىتتا تويلاناتىن مەرەكەلەرىڭىزبەن قۇتتىقتايمىز! ونىڭ ۇستىنە 2020 جىلى ۇكىمەتتىڭ قاۋلىسىمەن مەرەكەلىك كۇندەر كۇنتىزبەسىنە «22 جەلتوقسان – ارحيۆشىلەر كۇنى» بولىپ ەندى...

- ارينە. بۇل ەلىمىزدىڭ ارحيۆيستەرى ءۇشىن قۋانىشتى جاڭالىق بولدى. 22 جەلتوقساننىڭ «ارحيۆشىلەر كۇنى» رەتىندە تاڭداپ الىنۋى بەكەر ەمەس. ويتكەنى 1998 جىلى ءدال وسى كۇنى ەلىمىزدە تۇڭعىش رەت ۇلتتىق ارحيۆ قورى جايلى زاڭ قابىلدانعان بولاتىن. وسىلايشا كاسىبي مەرەكەمىزدىڭ بەلگىلەنۋى ارحيۆيست مامانداردىڭ مەرەيىن وسىرە ءتۇستى. ويتكەنى ارحيۆ – بۇل تاريحتىڭ قاينار بۇلاعى. ال، ارحيۆ قىزمەتكەرلەرى – تاريحىمىزدىڭ تامىرى، قۇندى قۇجاتتاردىڭ شىن جاناشىرلارى. ءجۇز مىڭداعان، ءتىپتى ميلليونداعان اقپاراتتىق قازىنامەن جۇمىس ىستەيتىن ارحيۆ ماماندارى ەل مۇددەسى ءۇشىن ايانباي ەڭبەك ەتىپ كەلەدى. ال قازىرگى جاھاندانۋ زامانىندا ماسەلە اقپاراتتىڭ كولەمىنە ەمەس، ونىمەن جۇمىس ىستەي ءبىلۋدىڭ، وڭدەۋدىڭ، ساقتاۋدىڭ جولدارىن قاراستىرۋعا كەلىپ تىرەلەدى. سول سەبەپتى قازىرگى ارحيۆ قىزمەتكەرلەرىنە جاڭا تەحنولوگيالاردى مەڭگەرۋ باستى مىندەت بولىپ وتىر.

جاقىندا عانا سەناتتىڭ الەۋمەتتىك-مادەني دامۋ جانە عىلىم كوميتەتىنىڭ مۇشەلەرى تاريحي ماڭىزدى قولجازبالاردىڭ، سيرەك باسىلىمدار مەن كىتاپتاردىڭ كوشىرمەلەرىن ىزدەۋ مەن ساتىپ الۋدى قارجىلاندىرۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن، مادەنيەت سالاسى، ونىڭ ىشىندە ارحيۆ قىزمەتكەرلەرىنىڭ جالاقىسىن كوتەرۋ ماسەلەسىن قاراستىرۋدى جانە سيرەك كىتاپتار مەن قولجازبالار ساقتالاتىن ۇلتتىق ورتالىق قۇرۋدى ۇسىنعان بولاتىن. بۇعان دەيىن ەلباسى ن.ءا.نازارباەۆ ەجەلگى داۋىردەن قازىرگى زامانعا دەيىنگى كەزەڭدى قامتيتىن بارلىق وتاندىق جانە شەتەلدىك ارحيۆتەر دۇنيەسىنە  ىرگەلى زەرتتەۋلەر جۇرگىزۋ ءۇشىن «ارحيۆ – 2025» جەتى جىلدىق باعدارلاماسىن جاساۋدى ءوزىنىڭ «ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى» اتتى ماقالاسىندا ايتقان بولاتىن. وسىدان كەيىن ءبىز دە ءوز تاراپىمىزدان قۇجاتتاردى ەلەكتروندى تىزىمگە ەنگىزۋ، ىزدەستىرۋ جۇيەسىنىڭ دۇرىس قالىپتاسۋى، كونە جازبالاردى سانيتارلىق نورمالارعا ساي ساقتاۋ، تۇپنۇسقالاردى كەلەشەك ۇرپاققا جەتكىزۋ باعىتتارى بويىنشا بىرقاتار ۇسىنىستارىمىزدى ارحيۆ قىزمەتكەرلەرىمەن بىرلەسە وتىرىپ دايىنداپ، «ارحيۆ – 2025» باعدارلاماسى بويىنشا بەس جىلدىق جۇمىس جوسپارىن ءتۇزىپ شىققان بولاتىنبىز. قازىر سول باعىتتار بويىنشا بارلىق وتاندىق ارحيۆتەر جۇمىس ىستەپ جاتىر. ارحيۆ قىزمەتىن اقىلى ەتۋ دە كۇن تارتىبىندەگى ماسەلە بولىپ وتىر. بۇل شەتەلدىك ارحيۆتەردە بار تاجىريبە. اقىلى قىزمەت قوسىلسا، وتاندىق ارحيۆتەر مەملەكەتكە قول جايىپ قاراپ وتىرماي، از دا بولسا ءوز كۇنىن ءوزى كورۋگە جاعداي تۋار ەدى. تۇسكەن قارجىدان سكانەرلەر، فوتورەستاۆراتسيالىق اپپاراتتار، دەزينفەكتسيا، دەزينسەكتسيا جۇمىستارىنا ارنالعان قۇرىلعىلار الىنىپ، تسيفرلاندىرۋعا قاجەتتى ءارحيۆتىڭ ماتەريالدىق بازاسى كەڭەيە تۇسەر ەدى. وسىنىڭ ءبارى ارحيۆ سالاسىنا كوڭىل بولىنە باستاعاننىڭ العاشقى قادامدارى دەسەك تە بولادى. تاعى ءبىر قۋانىشتى جاڭالىقپەن بولىسەر بولسام، قازاقستان ارحيۆيستەرىنىڭ جوعارى بىلىكتىلىگى مەن ارحيۆ سالاسىنىڭ دامۋىنا ايرىقشا ۇلەس قوسقانىنا ارنالعان «ارحيۆ سالاسىنىڭ ۇزدىگى» توسبەلگىسىنىڭ اۆتورى رەتىندە ەسكيزدى جوباسىن جاساپ، قر مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنە ۇسىندىم. قازىر مينيسترلىك تاراپىنان بۇل توسبەلگى ارنايى قاۋلىمەن بەكىتىلدى. ەندى «ارحيۆ سالاسىنىڭ ۇزدىگى» مەدالى رەسپۋبليكا كولەمىندە بيىلدان باستاپ ارحيۆ سالاسىنىڭ قىزمەتكەرلەرىنە بەرىلەدى دەپ وتىرمىز. سونداي-اق، ءارحيۆتىڭ 100 جىلدىق مەرەيتويى قارساڭىندا ورتالىق مەملەكەتتىك ارحيۆكە «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق تاريحي ءارحيۆى» دەگەن اتاۋ بەرىلسە دەگەن ويدى ايتتىم. جالپى مەملەكەت تاراپىنان ارحيۆ سالاسىنا وسىنداي دەڭگەيدە جەتكىلىكتى تۇردە كوڭىل بولىنبەسە، سالا ماماندارىنىڭ جالاقىسى از بولسا، ەرتەڭگى كۇنى ارحيۆ سالاسىنا قىزىعۋشىلىعى بار مامانداردى دا تاپپاي قالۋىمىز ابدەن مۇمكىن.

- 100 جىلدىعى اتاپ وتىلەتىن ورتالىق مەملەكەتتىك ارحيۆتەگى ەڭ ۇلكەن وزگەرىس قانداي؟ وسى ۋاقىتقا دەيىن قانداي جۇمىستار اتقارىلدى؟

- تاريحى وتكەن عاسىردىڭ 1921 جىلىنان باستالاتىن ءارحيۆتىڭ مەرەيتويى قارساڭىنداعى قاۋىرت جۇمىس 2019 جىلدىڭ جاز ايلارىنان باستاپ تولاسسىز جۇرگىزىلدى. بۇل جۇمىستاردىڭ ناتيجەسىن ارحيۆ قالاشىعىنداعى ۇلكەن وزگەرىس دەپ اتاۋعا بولادى. ەندى وسى جۇمىستاردى جۇيەلەپ اتاپ وتەتىن بولسام، بۇل: التى ايعا سوزىلعان اعىمداعى كۇردەلى جوندەۋ جۇمىستارى، ارحيۆ قالاشىعىنىڭ اۋلاسىن قالپىنا كەلتىرىلۋى، قۇندى قۇجاتتار ساقتالعان قويمالارداعى ءورت قاۋىپسىزدىك تەحنيكالارىنىڭ جاڭارتىلۋى جانە عىلىمي-تانىمدىق جۇمىستار. جالپى، ورتالىق مەملەكەتتىك ارحيۆ قالاشىعى – ءۇش بىردەي رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار ءارحيۆتىڭ قۇجات قويمالارىنىڭ باسىن بىرىكتىرگەن تاريحي عيمارات. ولاردى اتاپ وتەتىن بولساق، «ورتالىق مەملەكەتتىك عىلىمي-تەحنيكالىق قۇجاتتاما ءارحيۆى» جانە «ورتالىق مەملەكەتتىك كينو-فوتوقۇجاتتار مەن دىبىس جازبالارى ءارحيۆى». وسى ءۇش ارحيۆ ورنالاسقان ارحيۆ قالاشىعىنا تۇتاستاي كەشەندى تۇردە جوندەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلدى. جەكە كاسىپكەرلەردىڭ قولداۋىمەن ارحيۆ اۋلاسىنا جەمىس اعاشتارى، شىرشالار ەگىلدى. بۇل جۇمىستاردان كەيىن ارحيۆكە ءوڭ كىردى دەسەم، ارتىق ايتقاندىق ەمەس.

ال ءارحيۆتىڭ ىشكى مازمۇنىنا كەلسەك، بارلىعى قويمالاردىڭ ورنالاسۋى جاڭالانىپ، تازالىق جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ، ستاندارتتارعا ساي دايىندالدى. ارحيۆ قويمالارىنداعى اعاش ستەللاجداردىڭ جاڭا تەمىر ستەللاجدارعا اۋىستىرىلۋى جانە باسقا دا تەحنيكالىق جاڭارۋلار – ارحيۆ عيماراتىنىڭ تالاپتارعا ساي وزگەرىستەرىنىڭ كورىنىسى. جالپى ارحيۆ قويمالارىن جاڭارتۋ ءالى دە ءبىراز ۋاقىتتى ءارى قوماقتى قارجىنى تالاپ ەتەدى. وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر، الەمدى جايلاعان ىندەت كەزىندە ەل ازاماتتارىنا دەنساۋلىققا كوڭىل ءبولىپ، سپورتپەن شۇعىلدانۋى كەرەك دەگەن كەڭەس بەرىلدى. ال ەندى ارحيۆ قىزمەتكەرلەرى ءبىر ورىندا ۇزاق وتىرىپ، شاڭ باسقان ارحيۆ قۇجاتتارىمەن جۇمىس ىستەيتىندىكتەن، اسىرەسە رەستاۆراتور مامانداردىڭ دەنساۋلىعىن ەسكەرىپ، ءبىر ۋاقىت سپورتپەن اينالىسۋىنا مۇمكىندىك جاساۋ ءۇشىن ءارحيۆتىڭ جەرتولەسىنەن شاعىن سپورت زالىن اشتىق. قازىر ارحيۆيست ماماندار ونىڭ يگىلىگىن كورىپ وتىر. 1961 جىلى ىرگەسى قالانعان ارحيۆ عيماراتى رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار تاريح جانە مادەنيەت ەسكەرتكىشتەرىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىزىمىنىڭ 35-ءشى تىزبەگىنە ەنۋىنە بايلانىستى ارنايى بەلگىسى بار ەسكەرتكىش تاقتا ورناتىلدى. وسىنىڭ ءبارىن مەرەيتوي الدىنداعى ۇلكەن وزگەرىستەر دەپ اتاۋعا بولادى.

- ءوزىڭىز جاڭا ايتىپ ءوتتىڭىز، ورتالىق مەملەكەتتىك ارحيۆ رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار تاريح جانە مادەنيەت ەسكەرتكىشتەرىنىڭ مەملەكەتتىك تىزىمىنە ەندى دەپ. جالپى ارحيۆ مەملەكەت تاراپىنان ەرەكشە قورعاۋدا بولۋى ءتيىس نىسان عوي؟ ويتكەنى تاريحىمىزعا قاتىستى قانشاما قۇندى قۇجاتتار سوندا ساقتالادى...

- دۇرىس ايتاسىز. سول سەبەپتى العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ قر ىشكى ىستەر مينيسترلىگى الماتى قالاسىنىڭ مامانداندىرىلعان كۇزەت قىزمەتى باسقارماسى مەملەكەتتىك مەكەمەسىنىڭ قىزمەتكەرلەرى كۇزەتەتىن قىزمەتكە قول جەتكىزدىك. ارحيۆ قويمالارىندا ساقتالاتىن قۇجاتتارعا قويىلاتىن تالاپتار بويىنشا، كۇندەلىكتى تەمپەراتۋرالىق، سانيتارلىق رەجيمنىڭ شارتتارى ساقتالىپ، قىزمەتكەرلەردىڭ بۇل تالاپتاردى ساقتاۋى قاتاڭ قاداعالانادى. قۇجاتتار قويماسىنا كىرىپ-شىعۋدىڭ ءوز نۇسقاۋلىعى بار. قويمالارىمىز ارنايى گازبەن وشىرىلەتىن قۇرالدارمەن جابدىقتالعان. ءورت قاۋىپسىزدىگى ەرەجەلەرى مەن تالاپتارىن ورىنداۋ، ءورتتىڭ الدىن الۋ جانە جويۋ ماقساتىندا جوسپارلى تۇردە تەكسەرۋ جۇمىستارىن الماتى قالاسى تجد «ءورت ءسوندىرۋ جانە اۆاريالىق-قۇتقارۋ جۇمىستارى قىزمەتى» مەملەكەتتىك مەكەمەسىنىڭ №13 ءورت ءسوندىرۋ بەكەتىنىڭ قىزمەتكەرلەرى كەزەڭ-كەزەڭىمەن جۇرگىزىپ وتىرادى. سونىمەن قاتار فايلداعى قۇجاتتاردىڭ ءوشىپ كەتپەۋى ءۇشىن سەرۆەرلەرىمىزدىڭ دە سەنىمدى بولۋىن قاداعالاپ وتىرامىز.

- كوروناۆيرۋستىق ىندەت كەزىندە ءبارىمىز قاشىقتان جۇمىس ىستەپ ۇيرەنۋگە، ونلاين فورماتقا اۋىسىپ كەتتىك؟ وسىنداي جاعدايعا ارحيۆ قىزمەتى دايىن بولدى ما؟

- وزدەرىڭىز بىلەتىندەي، «تسيفرلى قازاقستان» باعدارلاماسى اياسىندا عاسىرلار قويناۋىنان جەتكەن باعا جەتپەس ارحيۆ قورىن، تاريحي مۇرالاردى، تۇپنۇسقا قۇجاتتاردى كەيىنگى ۇرپاققا سىنى مەن سىرىن بۇزباي جەتكىزۋگە زور مۇمكىندىك تۋىپ وتىر. جالپى العاندا، قۇجاتتىق دەرەككوزدەردىڭ تولىققاندى كەشەنىن ساقتاۋ جانە ولاردى جان-جاقتى پايدالانۋ بارىسىندا ساندىق جۇيەنىڭ ءرولى جوعارى. ونىڭ ناتيجەسىندە كوپتەگەن سيرەك قولجازبالاردى ۇزاق ۋاقىت ساقتاۋعا ءارى وتكەن زامانداردان قازىرگى زامانعا دەيىنگى كەزەڭدى قامتيتىن وتاندىق جانە شەتەلدىك ارحيۆتەر دۇنيەسىنە ىلگەرى زەرتتەۋلەر جۇرگىزۋگە ەسىكتەر ايقارا اشىلادى. ونىڭ ۇستىنە الەمدى جايلاعان ىندەت كەزىندە ونلاين، تسيفرلىق، ەلەكتروندىق فورماتتىڭ قانشالىقتى ماڭىزدى ەكەنى ايقىن كورىندى. بۇگىنگى تاڭدا ەلىمىزدە ەلەكتروندى ارحيۆ قۇرىپ، سونى ىسكە قوسۋ ماسەلەسى وڭتايلى شەشىلىپ كەلە جاتىر. الدە دە دامىعان ەلدەردىڭ تاجىريبەلەرىن زەرتتەۋ، جان-جاقتى ىزدەنۋ  جۇمىستارى ءجۇرىپ جاتىر. بۇل اسىعىستىقپەن جاسالاتىن دۇنيە ەمەس. ءبىزدىڭ ءارحيۆتىڭ وزىندەگى 1,5 ميلليوننان استام قۇجاتتى ساندىق فورماتقا كوشىرۋ ۇزاق ۋاقىتتى تالاپ ەتەدى. ول 1-2 جىلدا جاسالا سالاتىن وڭاي دۇنيە ەمەس. عالىمداردىڭ كوبىنە كوڭىل ءبولىپ جاتقان زەرتتەۋ تاقىرىبىنا قاجەتتى قورلاردى ءوز كۇشىمىزبەن تسيفرلاندىرۋعا دەن قويىپ وتىرمىز. قازىرگى زاماناۋي تەحنيكانىڭ جەتىسپەۋى جۇمىستىڭ ىلگەرىلەۋىنە قول بايلاۋ بولىپ وتىر. دەسە دە، وتاندىق ارحيۆتەردەگى جاڭاشىلدىققا ەلىمىزگە اقش-تان، رەسەيدەن، تۇركيادان، وڭتۇستىك كورەيادان كەلگەن بەلگىلى ماماندار، عالىمدار وزدەرىنىڭ وڭ باعاسىن بەرىپ وتىر. ءبىر عاجابى بىزگە كەلۋشى زەرتتەۋشىلەر، ىزدەنۋشىلەر، تاريحشىلار ەلەكتروندى ءارحيۆتىڭ مۇمكىندىگىن پايدالانا وتىرىپ، ۋاقىتتارىن ءتيىمدى وتكىزەدى. بۇرىنعىداي بىرنەشە كۇن قۇجات كۇتۋ، بولماسا بىرنەشە كۇن ىزدەپ ءجۇرۋ جوق. ايتا كەتەتىن تاعى ءبىر دۇنيە، ەلىمىزدە «اقپاراتتى قازاقستان – 2020» مەملەكەتتىك باعدارلاماسىنا سايكەس، «قۇجاتتاردىڭ بىرىڭعاي ەلەكتروندىق ءارحيۆى» اقپاراتتىق جۇيەسى قۇرىلىپ، ارحيۆ قورلارىنداعى قۇجاتتاردى تسيفرلاۋ جۇمىسى كەزەڭ-كەزەڭىمەن جۇيەلى تۇردە جۇزەگە اسىرىلىپ كەلەدى. «ە-ارحيۆ» جوباسى بويىنشا دا مينيسترلىك تاراپىنان قولداۋ كورسەتىلۋدە. وعان ەلىمىزدىڭ IT ماماندارى ەڭبەكتەنىپ جاتىر.

- ورتالىق مەملەكەتتىك ارحيۆكە عالىمدار مەن زەرتتەۋشىلەردىڭ دەنى كوبىنە قاي ەلدەن كەلەدى؟ وتاندىق ارحيۆتەر جالپى شەتەلدىك زەرتتەۋشىلەردىڭ قىزىعۋشىلىعىن وياتا الدى ما؟

- وتە جاقسى سۇراق. بۇگىندە وتاندىق عالىمدارمەن قاتار، اقش، گەرمانيا، ۇلىبريتانيا، جاپونيا، ۆەنگريا، يتاليا، اۆستريا، رەسەي، وڭتۇستىك كورەيا، تۇركيا، قىرعىزستان جانە باسقا ەلدەردەن كەلگەن زەرتتەۋشىلەردىڭ ءبىزدىڭ ارحيۆكە قىزىعۋشىلىعى وتە زور. ءارحيۆىمىزدىڭ ۇلتتىق نەگىزدە ءوڭ بەرىلگەن وقۋ زالى مەن قاتار كىتاپحاناسىنىڭ، كوۆاركينگتىڭ، تۇراقتى جۇمىس جاسايتىن كورمە زالىنىڭ زاماناۋي سيپاتتا ۇلتتىق ناقىشتا بەزەندىرىلۋى زەرتتەۋشىلەرگە ىزدەنىسكە عانا ەمەس، سەرگەكتىك جاعدايلارىنا دا كەڭ تىنىس بەرەدى.

- ورتالىق مەملەكەتتىك ارحيۆ قورىن تولىقتىرۋ جۇمىستارى قالاي جۇرگىزىلۋدە؟ قازاق تاريحىنا قاتىستى شەتەلدەردەن اكەلىنگەن قۇجاتتار بار ما؟ قانداي عىلىمي جاريالانىمدار جارىققا شىقتى؟

- ەلباسىمىز ن.ءا.نازارباەۆتىڭ «ارحيۆ – 2025» باعدارلاماسى اياسىندا ش.ءۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح جانە ەتنولوگيا ينستيتۋتىنىڭ، ر.سۇلەيمەنوۆ اتىنداعى شىعىستانۋ ينستيتۋتىنىڭ عالىمدارىمەن بىرلەسە وتىرىپ، ورتالىق مەملەكەتتىك ارحيۆ تاراپىنان 7 ارحيۆيست مامانىمىز 2019 جىلى ارنايى ىسساپارمەن رەسەيدىڭ بىرقاتار ارحيۆتەرىنە بارىپ، اتاپ ايتقاندا ماسكەۋ، سانكت-پەتەربۋرگ، ورىنبور، ومبى قالاسىنىڭ ارحيۆتەرىنەن قازاق تاريحىنا قاتىستى قۇجاتتاردى ايقىنداپ، ءبىر اي كولەمىندە تىنىمسىز ىزدەنىپ، كوشىرمەلەرىن جيناقتاپ اكەلدى. وسىنداي اۋقىمدى جۇمىستاردىڭ قورىتىندىسى رەتىندە 2019 جىلى «ناتسيونالنو-وسۆوبوديتەلنوە دۆيجەنيە كازاحسكوگو نارودا ۆ كونتسە XVIII – ناچالە XX ۆەكوۆ»، «ناتسيونالنو-وسۆوبوديتەلنوە دۆيجەنيە كازاحسكوگو نارودا ۆ كونتسە XIX – ناچالە XX ۆۆ.» اتتى ارحيۆ قۇجاتتارىنان تۇراتىن كىتاپتاردى قالىڭ وقىرمان قاۋىم نازارىنا ۇسىندىق. قاراپايىم اۋىل مۇعالىمىنەن قازاق كسر ورتالىق اتقارۋ كوميتەتىنىڭ توراعاسى قىزمەتىنە دەيىن جوعارىلاعان نار تۇلعا – ۇزاقباي قۇلىمبەتوۆ تۋرالى كىتاپتى ش.ءۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح جانە ەتنولوگيا ينستيتۋتىنىڭ جانە جەكە كاسىپكەرلەردىڭ قولداۋىمەن جارىققا شىعاردىق. «پۋتەۆوديتەل پو فوندام تسەنتارلنوگو گوسۋدارستۆەننوگو ارحيۆا رەسپۋبليكي كازاحستان. دوسوۆەتسكي پەريود»، «قر ورتالىق مەملەكەتتىك ءارحيۆىنىڭ جەكە تەكتىك قورلارى بويىنشا جونسىلتەمەسى» (1959-2009) قايتا وڭدەلىپ باسىلدى. ماسەلەن، ءوزارا ەكىجاقتى مەموراندۋم نەگىزىندە تاريح جانە ەتنولوگيا ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور زيابەك قابىلدينوۆ ينستيتۋت تاراپىنان شەتەل ارحيۆتەرىنەن جيناقتالعان 33307 پاراق قۇجاتتاردى ورتالىق مەملەكەتتىك ارحيۆ قورىنا تاپسىردى. ومبى وبلىسىنىڭ تاريحي ارحيۆىنەن 3500-دەن استام پاراق قۇجات اكەلىندى. بيىل سانكت-پەتەربۋرگ قالاسىندا ورنالاسقان رەسەيدىڭ مەملەكەتتىك تاريحي ارحيۆىنەن 2004 پاراق قۇجاتپەن ارحيۆ قورى تولىقتىرىلدى. سونىمەن قاتار 2019-2020 جىلدىڭ ارالىعىندا رەسەي استاناسى ماسكەۋ قالاسىنداعى ك.گ. پاۋستوۆسكي مۇراجايى مەن «ومبى وبلىسىنىڭ تاريحي ارحيۆىمەن، ىنتىماقتاستىق جانە مادەني الماسۋ ماقساتىندا مەموراندۋمدار جاسالدى. مەموراندۋم اياسىندا وسى باعىتتاعى جۇمىستار ءارى قاراي جالعاسىن تاباتىن بولادى.

- ارحيۆيست ماماندار جەتكىلىكتى مە؟

- ارحيۆيست ماماندار جەتكىلىكتى. تەك، ناعىز رەستاۆراتور ماماندار جوقتىڭ قاسى. بىلىكتى، ساپالى كادر دايارلاۋ ماسەلەسى قاي كەزدە دە باسىمدىق بەرەتىن باعىتتاردىڭ ءبىرى بولىپ قالا بەرەتىنى انىق. ويتكەنى باسەكەگە قابىلەتتى بولۋ دەگەنىمىزدىڭ ءوزى – ءاردايىم ادامنىڭ ءوز-ءوزىن جەتىلدىرىپ وتىرۋى، ەڭبەك نارىعىندا سۇرانىسقا يە بولۋى. قىزمەتكەرلەرىمىزدىڭ كوبى ءوز ەلىمىزدە وقىپ، جوعارى ءبىلىم الىپ سوڭعى ۇلگىدەگى تەحنيكالارمەن جۇمىس ىستەۋدى مەڭگەرگەن ماماندار. ونىڭ ۇستىنە ارحيۆ قىزمەتكەرلەرى الىس-جاقىن شەتەلدەردىڭ ارحيۆتەرىندە قىزمەتتىك تاجىريبەدەن ءوتىپ، داستۇرگە اينالا باستاعان زاماناۋي فورماتتاعى كاسىبي ءبىلىم الاتىن تمد ەلدەرىنىڭ ارحيۆ ءىسى ماماندارىنا ارنالىپ ۇيىمداستىرىلاتىن «جاس ارحيۆشىلەردىڭ جازعى مەكتەبىنە» قاتىسىپ، وزىمىزگە جاقىن ورنالاسقان ۇلتتىق كىتاپحانانىڭ بازاسىندا ۇيىمداستىرىلاتىن «جازبا قۇجاتتاردى كونسەرۆاتسيالاۋ جانە قالپىنا كەلتىرۋ مەكتەبىنە» بارىپ، الىس-جاقىن شەتەلدەردە تاعىلىمدامادان ءوتىپ ءوز كاسىبيلىگىن ارتتىرىپ وتىرادى. قىزمەتكەرلەرىمىز ءوز بىلىكتىلىكتەرىن ارتتىرىپ قانا قويماي، جىل سايىن ەلىمىزدەگى جوعارى وقۋ ورىندارى ستۋدەنتتەرىنىڭ وندىرىستىك جانە عىلىمي تاجىريبەدەن وتۋىنە جاعداي جاساپ كەلەدى. جوعارى دەڭگەيدەگى ارحيۆيست مامانداردىڭ قاتارىن كوبەيتۋ ماقساتىندا جاس ارحيۆ قىزمەتكەرلەرىنىڭ ماگيستراتۋرا، دوكتورانتۋراعا تۇسۋىنە دە قول ۇشىن سوزىپ وتىرمىز. ماسەلەن، ارحيۆ قىزمەتكەرى ايحانىم ماكسىمكانوۆا مۇراعاتتانۋ، قۇجاتتانۋ جانە قۇجاتتامانى باسقارۋدى قامتاماسىز ەتۋ ماماندىعى بويىنشا ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ دوكتورانتۋراسىندا وقۋىن جالعاستىرۋدا. ەندىگى كەزەكتى وسىلايشا ەلىمىزدىڭ جوعارى وقۋ ورىندارى ارحيۆ سالاسىنا قىزىعۋشىلىعى بار ساپالى ماماندارمەن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ولاردىڭ ءبىلىم الۋ جۇيەسىن قايتا قاراپ، باعىت-باعدار بەرىپ،  الەمدىك ستاندارتتارعا سايكەس دامىتسا دەگەن تىلەگىمىز بار. بولاشاق جاستاردىڭ قولىندا. سول سەبەپتى ولاردىڭ عىلىمي جاڭالىقتارى تاجىريبە جۇزىندە تيىمدىلىگى ەسكەرىلسە، ۇلتتىق مادەنيەتىمىزدىڭ جەتىستىكتەرى دۇنيە جۇزىنە تانىلاتىن بولادى.

- اڭگىمەڭىزگە راحمەت!

Abai.kz