تاريحقا جۇگىنسەك، مامانداردىڭ ايتۋىنشا، W تاڭباسى باستاپقىدا بىردە UU, بىردە VV تۇرىندە بەرىلىپ، ناتيجەسىندە VV ليگاتۋراسىن قولدانۋ باسىمدىققا يە بولعان ەكەن (XVI-XVIII عع.), جانە ءXىV عاسىردان باستاپ Ww اعىلشىن الىپبيىندە جەكە ءارىپ رەتىندە ورنىققان. فرانتسۋز تىلىندە W تاڭباسى الىپبيدە بولسا دا جازۋدا پايدالانىلمايدى. ال يتاليان، رۋمىن، ليتۆا، لاتىش، سەرب، حورۆات، بوسني تىلدەرىندە Ww تاڭباسى الىپبيدە جوق، تەك كىرمە سوزدەردە پايدالانىلادى. لاتىن گرافيكاسىن قولدانىپ وتىرعان تۇرىك، ازەربايجان، وزبەك الىپبيلەرىنە دە Ww تاڭباسى الىنباعان.

قازاق تىلىندە، الەمدىك تاجىريبە بويىنشا، Ww تاڭباسى ءالىپبي قۇرامىنا الىنباي، تەك برەند، ماركا، ت.ب. تۇپنۇسقاسى ساقتالىپ جازىلاتىن سوزدەر ءۇشىن پەرنەتاقتادا عانا تۇرعاندا دۇرىس بولار ەدى. سەبەبى بۇل تاڭبا الىنسا، ءتول سوزدەر مەن كىرمە سوزدەرگە جازۋدا ەكى ەرەجە كەرەك بولادى، دەمەك، ءتول سوزدەردەگى داۋىسسىز ۋ دىبىسىن Ww تاڭباسىمەن، ال كىرمە سوزدەردەگى داۋىستى ۋ دىبىسىن بولەك Uu تاڭباسىمەن بەرۋ.

قازىرگى تاڭدا كىرمە سوزدەردى ءتول سوزدەردەن ايىرۋ وڭاي ەمەس. ال اراب-پارسى سوزدەردى الساق، ولار قازاق تىلىنە كىرىگىپ كەتتى، بۇل تىلدەردە ۋ دىبىسى داۋىسسىز ەمەس، داۋىستى. سوندا ولار قاي ەرەجەمەن جازىلادى؟ كىرمە سوزدەر ءۇشىن بولەك تاڭبا (u), ءتول سوزدەر ءۇشىن بولەك تاڭبا (w) الۋدىڭ ساۋات اشۋدا جانە جازىپ ۇيرەتۋدە اۋىر بولاتىندىعى ادىسكەرلەر، باستاۋىش مەكتەپ مۇعالىمدەرى تاراپىنان كوپ ايتىلىپ جاتىر.

سونىمەن، قازاقتىڭ ۋ دىبىسىن u-مەن بەرسەك جاڭىلمايمىز. سەبەبى بۇل تاڭبانى داۋىسسىزدار مەن داۋىستىلارعا دا، ءتول سوزدەر مەن كىرمە سودەرگە دە پايدالانۋعا بولادى. مىسالى، داۋىسسىز دىبىستارعا: tau, tauyq, keruen, sauattylyq, qauyn, uaqyt (تاۋ، تاۋىق، كەرۋەن، ساۋاتتىلىق، قاۋىن، ۋاقىت). داۋىستى دىبىستارعا: tu, kelu, jabu, oqu, juu, quu, unıversıtet, uchastok, prokuratura, uran, tuǵan, suǵaru (تۋ، كەلۋ، جابۋ، وقۋ، جۋ، قۋ، ۋنيۆەرسيتەت، ۋچاستوك، ۋران، تۋعان، سۋعارۋ). سوندا تۋ تۋرالى كۋالىك دەگەندى لاتىنشا بىلاي جازامىز: Tuu turaly kuӓlık, ال Ww تاڭباسىمەن بىلاي جازار ەدىك: تuwuw tuwraly kuwӓlık.

كيريلنەگىزدى ۋ، ۇ، ءۇ ارىپتەردىڭ وبرازى ءبىر-بىرىنە ۇقساس بولعاندىقتان، لاتىن گرافيكاسىنا كوشكەندە بۇل سايكەستىلىك ساقتالسا دۇرىس بولادى دەپ ويلايمىز. سوندىقتان بۇل ارىپتەردى وسىلاي بەرگەنى وتە قولايلى. باسقا تىلدەردىڭ تاجىريبەسىن ەسكەرسەك جازۋدا ءبىر ارىپتە U (ۋ) ءتۇرلى دياكريتيكالىق تاڭبالار بىرگە قولدانىلا بەرەدى. دەمەك، ارىپتەر كيريلنەگىزدى قازاق الىپبيىندەگى گرافيكاسىنا سايكەس بولعاندىقتان تەز داعدىلاندىرادى.

سونىمەن، لاتىن جازۋىنا كوشكەندە ساباقتاستىلىقتى، وڭايلىقتى جانە جەڭىلدىكتى ساقتاۋ كەرەك دەپ ويلايمىز. جاڭا لاتىننەگىزدى جازۋدى تۇسىندىرگەندە عىلىمي-لينگۆيستيكالىق نەگىزدەمەلەرمەن قاتار ادىستەمەلىك جانە ەكسترالينگۆيستيكالىق، الەۋمەتتىك فاكتورلاردى دا ەسكەرۋ قاجەت.

زەينەپ بازارباەۆا،

اكادەميك

Abai.kz