رەسەي سىرتقى ىستەر ءمينيسترى لاۆروۆ ءساۋىردىڭ 6 كۇنى ۇندىستاندىق ارىپتەسىمەن كەزدەسكەننەن كەيىن، قىتايمەن اسكەري وداق قۇرۋ ەكى تاراپتىڭ ىنتىماقتاستىق جارعىسىندا جازىلماعانىن، بىراق، قازىر ەكى ەلدىڭ قارىم-قاتىناسى ەرەكشە جوعارعى دەڭگەيگە جەتكەنىن ايتتى.

ۋكراينا مەن رەسەي اراسىنداعى قىرىم وقيعاسى، اقش پەن قىتايدىڭ ساۋدا سوعىسى ەكى ەل بيلىگىن جاقىنداتا تۇسكەنى بەلگىلى. ەندى مىنە دەموكرات بايدەننىڭ ەكپىنى رەسەي بيلىگى مەن قىتاي بيلىگىنىڭ اسكەري بەلسەندىلىگىنىڭ ارتۋىنا تۇرتكى بولىپ وتىر. ولار اسكەري ءىس-قيمىلدارىن كەلىسىپ العانداي اقش بيلىگى، ناتو اسكەري ۇيىمى ەرەكشە نازار اۋداراتىن ءوز ىرگەسىنەن باستاپ، وزگە ايماقتارعا كەڭەيتۋدە. رەسەيدىڭ اسكەري كۇشتەرىن ۋكراينا ماڭىنا، قىتايدىڭ تەڭىز كۇشتەرىن تايۆان ارالىنا توپتاستىرۋى، قىتايدىڭ «جەل ايداعان» كەمەلەرىنىڭ فيلليپپين ارالىنان، افريكا مەن وڭتۇستىك امەريكا تەڭىز ايدىندارىنان بوي كورسەتۋى سونى كورسەتەدى.

اقش بيلىگى رەسەيدى 2016 جىلعى جانە 2020 جىلعى سايلاۋعا كيلىكتى دەپ ايىپتاپ وتىرعانى بارشاعا ايان. بايدەن، ترامپ سياقتى «ءبىز كوممۋنيستىك پارتيا مەن حالقىن ءبولىپ قارايمىز»، - دەپ مايموڭكەلەمەي، قىتاي باسشىسىن «پۋتين سياقتى ديكتاتورلىق جولمەن الەمدى بيلەگىسى كەلەدى»، - دەپ سيپاتتاۋدا. وسىنى ەسكەرسەك، بايدەن بيلىگى رەسەي مەن قىتايدى بۇلىكشى وبرازىنا ەنۋگە ادەيى يتەرمەلەپ وتىرعانداي. سەبەبى، ولار كەڭەس وداعىن ىدىراتقان، تەمىر شەڭگەلدى ديكتاتورلاردى اۋدارعان تاجريبەسىنە سۇيەنىپ قولىنا شەكسىز بيلىك شوعىرلانعان باسشىلاردىڭ ىشكى-سىرتقى ساياسي قيمىلىندا قانداي قادامدارعا باراتىنىن بولجاپ ءبىلىپ وتىر. ءپۋتيننىڭ «دەموكراتياڭا تۇكىرگەنىم بار، ءوز جولىم وزىمە»، - دەگەندەي ءساۋىردىڭ بەسىندە وزىنە سەكسەننىڭ سەڭگىرىنە شىققانشا بيلىك جۇرگىزۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن زاڭعا قول قويعانى سول ەدى، امەريكا باسپاسوزىندە رەسەي تۇرعىندارىنىڭ 40 پايىزدان استامىنىڭ ءپۋتيننىڭ بيلىكتە قالۋىن قالامايتىنى، 37 پايىزىنىڭ امەريكا مەن بايلانىستى دامىتۋ كەرەك دەپ سانايتىنى جايىندا اقپاراتتار قارشا بورادى.

ەكس-پرەزيدەنت ترامپ جايلى ءبىر اۋىز جىلى ءسوز جازباعان «New York Times» گازەتى ناۆالنىيدىڭ دەنساۋلىعىنا ەرەكشە الاڭداۋشىلىق بىلدىرۋدە. امەريكا مەن ەۋرووداقتىڭ رەسەيگە ەكونوميكالىق سانكتسياسى مەن ورىس وپپوزيتسياسىنا اقپاراتتىق قولداۋى، ەكونوميكالىق مۇشكىل ءحال ءپۋتيندى ەسكى ادىسىنە جۇگىنۋگە، ۋكرايناعا اسكەري قۇقاي كورسەتىپ ەل ىشىندە بەدەلىن كوتەرۋگە ماجبۇرلەپ وتىر.

ءىس كەزىندە ۋكراينا مەن رەسەيدىڭ جەر داۋى بايدەنگە ەش تاڭسىق ەمەس. باراك وبامانىڭ ورىنباسارى بولىپ جۇرگەندە بۇل ماسەلەنىڭ باسى-قاسىندا بولعان. ول كەزدەگى اقش بيلىگى رەسەيگە قاتاڭ شاراعا بارماي، ۋكرايناعا اسكەري قۇرىلىمىن جاڭارتۋعا اقشا بولۋمەن عانا شەكتەلگەن ەدى. بۇل جولى قاتقىل پوزيتسيا ءبىلدىرۋى بايدەننىڭ ۇستانىمىنىڭ وزگەرگەنىن كورسەتەدى. رەسەي سىرتقى ىستەر ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى ەلگە كەرى قايتارىلعان ەلشىنىڭ امەريكاعا قايتا بارۋ-بارماۋىنا قاتىستى سۇراققا جاۋاپ بەرگەندە: «Oل امەريكانىڭ پوزيتسياسىنا بايلانىستى»، - دەۋى اقش پەن ات كەكىلىن كەسىسۋ ويلارىندا جوق ەكەنىن كورسەتەدى.

ال قىتاي جاعىنا كەلسەك، كوممۋنيستىك پارتيا توراعاسى سي ءتسزينپيننىڭ دەن سياوپين نەگىزگى زاڭعا ەنگىزگەن «مەملەكەت باسشىسى بەس جىلدىق مەرزىممەن ەكى رەت عانا سايلانۋ» بابىنا وزگەرىس ەنگىزىپ، ۋاقىت شەكتەمەسىن الىپ تاستاپ، پۋتيننەن بۇرىن بيلىگىن ۇزارتا بەرۋگە جول اشقانى بەلگىلى. ساراپشىلار پىكىرىنشە، ول كەلەسى جىلعى پارتيا قۇرىلتايىندا جالعاستى سايلانۋدىڭ قامىندا ءجۇر. دەننىڭ «ءبىر ەل، ەكى ءتۇزىم» جوباسىمەن گونكونگ پەن ماكاونى قايتارعانى سەكىلدى تايۆاندى كۇشپەن بولسا دا الىپ، مەملەكەت تۇتاستىعىن قالپىنا كەلتىرۋشى رەتىندە بەدەل جيناۋعا، تاريحتا قالۋعا نيەتتى.

جاقىندا بايدەن بيلىگى امەريكانىڭ ينفراقۇرىلىمىن جاڭالاۋعا ەكى تريلليوننىڭ ۇستىندە اقشا بولەتىنىن مالىمدەدى. بۇل ماي شەلپەكتەن قىتايدىڭ ەل ارالىق الپاۋىت كومپانيالارى دا دامەلى. امەريكادا بيزنەسىن ءساتتى دوڭگەلەتىپ وتىرعان قىتايدىڭ «سياومي» كومپانياسى ەلەكتروماشينا ءوندىرىسىن قولعا الماق. سي توراعا ءپىر تۇتاتىن قىتاي كوممۋنيستەرىنىڭ كوسەمى ماونىڭ كوزىن كورگەن ايدىك كيسسيندجەر بەدەلدى ەكونوميالىق فورۋمدا بوي كورسەتىپ، اقش پەن قىتاي قارىم-قاتىناسىندا ەكى تاراپقا ساياسي تەكە-تىرەستەن گورى ەكونوميكالىق سەلبەستىكتىڭ ءتيىمدى ەكەنىن جەتكىزدى. قىتاي باسشىسى جەكە امبيتسياسىن جەڭىپ، ول ايتقان جولدى تاڭداي ما، ونى ۋاقىت كورسەتەدى.

ەسبول ۇسەنۇلى

Abai.kz