قازاق ۇلتىنىڭ ەجەلدەن ساۋدامەن اينالىسۋ تاريحى وتە ۇزاق ەكەنىن كوپتەگەن جازبا دەرەكتەر دالەلدەيدى. ەسكى زامانداردا ءبىزدىڭ اتا-بابالارىمىز ءوزىنىڭ كۇن كورىس-تىرشىلىگى ءۇشىن قولدا بار تاۋارلارىن ءوزارا اقشا ورنىندا ايىرباسقا سالىپ وتىرعان. زەرتتەۋشىلەردىڭ دەرەكتەرىنە قاراعاندا شىعىس ەلدەرىندە تەڭىز ايقۇلاقتارىن العاش اقشا رەتىندە پايدالانعان ەكەن. قازاق دالاسىندا العاشقى مونەتالار V عاسىردا پايدا بولا باستادى. بىراق ولاردىڭ بارلىعى شەتەلدەن كەلگەن ۆاليۋتا ەدى. سول داۋىردە قازاق دالاسىنا كەڭ تارالعان اقشالاردىڭ ءبىرى «ۋشۋ» دەگەن قىتايدىڭ مونەتاسى بولدى. كەيىن كەلە قوعام دامىپ بۇرىنعى ىستەتىلىپ جۇرگەن اقشالاردىڭ ورنىن جاڭا جاسالعان التىن، كۇمىس، مىس اقشالار يەلەندى.

اقشا – ادامداردىڭ كۇندەلىك تۇرمىس-تىرشىلىگىندە ىشكى-سىرتقى ساۋدا جاساۋدا كەم بولسا بولمايتىن ماڭىزدى قۇرال بولىپ تابىلادى. ادامدار وتە ەرتە كەزدەن-اق ءبىر-بىرىمەن ساۋدا جاساسىپ، ءبىر جەردە بار، ەكىنشى جەردە جوق قاجەتتى نارسەلەردى ءوزارا ايىرباسقا سالىپ وتىرعان. مىسالى، قازاقتار وزدەرىنىڭ قولدارىندا بار جىلقى، قوي، تۇيە، سيىر، ەشكى، اڭ-قۇس، ەر-تۇرمان، قۇرت-ىرىمشىك، ماي سەكىلدىلەردى بازارعا سالىپ، وزدەرىنە قاجەتتى التىن، كۇمىس، اينا، تاراق، شاۋگىم، شاينەك، ءتاتتى-تامەلەك، جىبەك، كەزدەمە جانە الۋان ءتۇرلى وندىرىستىك قۇرال-جابدىقتارعا ايىرباستاپ وتىرعان. سوناۋ حان داۋىرىندە ء(بىزدىڭ جىل ساناۋىمىزعا دەيىنگى ءى–ىىى عاسىرلاردا) حان پاتشالىعى مەن ءۇيسىن حاندىعى ورتاسىندا دوستىق جانە ساۋدا قارىم-قاتىناسىن وتە قويۋ ورناتقان بولاتىن. حان ەلى ءوزىنىڭ حانشاسى چي جۋندى ءۇيسىن ەلىنىڭ حانىنا ۇزاتادى. ءۇيسىن حاندىعى حان پاتشالىعىنا قالىڭ مال رەتىندە 1000 جىلقى بەرگەن. ءۇيسىن كۇنبي جاسى ەگدە تارتىپ قالعان ادام ەدى. چي جۋن حانشا ءۇيسىن ەلىنە كەلگەننەن كەيىن ءتىل بىلمەدى. تۇرمىس سالتىنىڭ ۇقساماۋى، جاسى ۇلكەن ادامعا تۇرمىسقا شىققانىنا ىشتەي قاتتى نازالانىپ:

«ۇزاتتىڭ مەنى جۇرتىم-اي، كوز كورمەس جەر تۇبىنە،

تاپسىردىڭ ءوز قولىڭمەن جات ەل ءۇيسىن بيىنە.

كۇمبەزدەلگەن كيىز ءۇي، قابىرعاسى – تۋىرلىق،

قورەگى ەت ەكەن، ايران-قىمىز سۋسىندىق.

تۋعان جەرگە ۇشپاس پا ەم، اققۋ بولسام سۋىرىلىپ،

ساعىنعان سوڭ ەلدى ويلاپ، بولىپ ءجۇرمىن ءبىر مۇڭلىق...» – دەپ ءبايىت شىعارعان ەكەن.

قازاق عالىمدارى قازبالاردان شىققان دۇنيەلەرگە قاراپ: «قاڭلىلار بارلىق قاجەتتى ونىمدەر مەن شيكىزاتپەن جانە قولونەر بۇيىمدارى مەن ءوزىن-ءوزى تولىق قامتاماسىز ەتكەن» («قازاقستان تاريحى»، 286-بەت) دەگەن دەرەك ايتادى. اتاقتى گرەك تاريحشىسى، جيھانكەزى گەرودات (425-490 جىلدار ارالىعىندا جاساعان) ءوزىنىڭ «تاريح» اتتى ەڭبەگىندە پارسى پاتشاسى كيردىڭ ساقتار مەن ماسساگەتتەرگە قارسى جورىعىن بايانداۋ بارىسىندا «ساحارا جىبەك جولى» دەگەن ءسوزدى العاش رەت حاتقا تۇسىرگەن.

ارحەولوگيا عالىمداردىڭ قاڭلىلاردىڭ كونە جۇرتىنان سالماعى ءارتۇرلى بولىپ كەلگەن 1300-دەن استام مىس تەڭگەلەردىڭ تابىلۋى ەرتەدە ءومىر سۇرگەن قاڭىلالاردىڭ اقشا اينالىم جاساعانىن دالەلدەيدى. ءVى–Vىى عاسىرلارداعى «ساحارا جىبەك جولىنىڭ» باستى ساۋداسى بۇرىنعى حان پاتشالىعى مەن ءۇيسىن حاندىعى داۋىرىندەگى سياقتى ات-جىبەك ساۋداسىن جالعاستىرىپ كەلگەن. ءوز زامانىندا «ءتاڭىر تۇلپارى»، «كيەلى سايگۇلىك» دەپ اتالعان ءۇيسىن، قاڭلى تۇلپارلارى حان ەلىن قىزىقتىرىپ قانا قالماي كۇللى الەم ەلدەرىن وزدەرىنە ءتانتى ەتكەن. تاريحتاعى «ساحارا جىبەك جولىنىڭ» اشىلۋىنا بايلانىستى قازاق دالاسىنىڭ ساۋدا تىرشىلىگى ەرەكشە جاندانا باستاعان ەدى. «ۇلى جىبەك جولىنىڭ ءبىر تارماعى – ەگيپەت پەن ۆاۆيلوندا، يراندا وتە قىمبات باعالاناتىن ادەمى كوك تاس لازۋريت (لياپيس-لازۋريت) تاسىمالدانعان «لازۋريت جولى» دەپ اتالعان. ەكىنشى تارماعى – قىتايداعى يمپەراتورلار مەن اقسۇيەكتەردىڭ سۇيىكتى زاتى بولعان اشەكەيلەر جاساۋ ءۇشىن ادەمى نەفريت تاسىن تاسىمالدايتىن «نەفريت جولى» بولعان. ال ءۇشىنشىسى – «بۇلعىن جولىمەن» قىمبات باعالى تەرىلەر تاسىلعان. بۇلاردىڭ ءبارى – عالىمداردىڭ انىقتاعانىنداي، ب.ز.د. ءىى عاسىردا بولعان وقيعا» (ك.بايپاقوۆ. «قازاقستاننىڭ ەجەلگى قالالارى»، الماتى، «ارۋنا Ltd». 2005 جىل. 37-بەت).

ەرتە زامانداردا ساۋدا كەرۋەندەرى ارقىلى قىتايدان وندىرىلەتىن جىبەك كەزدەمەلەر الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن ساۋدا بازارلارىنا تاسىلىپ اپارىلاتىن. سول زاماندا قازاق دالاسىنان قىتايدىڭ ىشكى ولكەلەرىنە اپارىلاتىن جىلقى ساۋداسىنىڭ بازارى وتە ءوتىمدى بولعان. «حان پاتشالىعى داۋىرىندەگى ءۇيسىن،قاڭلىلاردان تارتىپ، زامانىمىزدىڭ ءVى–حىى عاسىرلارىنا دەيىنگى، ءتىپتى تاياۋ زاماندا ورتا ازياداعى داڭقى شىققان اتتاردىڭ نەگىزگى مەكەنى – قازاق ساحاراسى بولاتىن. ات ساۋداسىنىڭ التىن ءداۋىرى اتالعان وسى تاڭ داۋىرىندە جىلىنا 10 مىڭ اتقا ساۋدا جاسالىپ، وعان 40 مىڭ توپ تورعىن تولەنەدى ەكەن. كەيىن ءتىپتى ءبىر اتتىڭ قۇنى 50 توپ تورعىنعا كوتەرىلگەن كەزى بولىپتى. ءبىزدىڭ اتا-بابالارىمىز استانا چاڭ-ان قالاسىندا جىبەك ساۋداسىمەن مىڭداپ جۇرەدى ەكەن. سول كەزدە قازاق ساحاراسىنىڭ كىندىگىندە سۋياب شاھارى تاڭ ەلىنىڭ تاريحىنا دا، اراب ەلىنىڭ تاريحىنا دا ءىرى ساۋدا ورتالىعى رەتىندە جازبا دەرەككە تۇسكەن. تاڭ ەلىنىڭ اقىندارى بۇل قالانى باسەكەمەن جىرعا قوسىپ ماقتاعان. بۇل داۋرەنشىلىك ءحىى عاسىردىڭ سوڭىنا دەيىن سوزىلعان» (زەينوللا سانىك، جانات زەينوللاقىزى، «قازاق ەتنوگرافياسى»، الماتى، «ان-ارىس» باسپاسى، 2016 جىل. 156-157- بەت).

تاريحي دەرەكتەردە جازىلۋىنا قاراعاندا دەشتى قىپشاق ەلىندە ءVى–Vىىى عاسىرلاردا بيلەۋشى رۋلار ءوز تاڭباسىن بەينەلەگەن تەڭگەلەر جاساپ، ساۋدا اينالىمعا ءتۇسىرىپ وزدەرىنىڭ قۇدىرەتىن ايگىلەپ وتىرعان.

ەۋرازيا قالالارىندا ەرتەدە سوعىلعان باقىر اقشالاردىڭ قازاقستاننىڭ تالعار قالاسىنان تابىلۋى دا – سول زامانداعى ساۋدا كەرۋەندەرىنىڭ بۇل جەردە كولەمدى ساۋدا جاساعانىن اڭعارتادى. قازبا جۇمىستار بارىسىندا تالعار قالاسىنان ءبىر توپ كۇمىس، مىس جارماقتار تابىلعان. ۇلى جىبەك جولى بويىنان قازاق دالاسىنان ىلگەرى-كەيىندى تۇركىستان، تاراز، تالعار، ىلەبالىق. بالاساعۇن، اتلاح، سامارقان، سىعاناق، سايران، ءسۇمياب، الماتى ت.ب. قالالار بوي كوتەرگەن. بۇل قالالار ساحارا جىبەك جولىنىڭ دامۋىنا ەرەكشە ءرول اتقارعان ەدى.

قاي مەملدەكەت بولسىن ءوزىنىڭ ۇلتتىق اقشاسىنىڭ تاريحىن حاتقا ءتۇسىرىپ وتىرعان. قازاقستان تاۋەلسىزدىك العانننان كەيىن كوپ ۇزاماي تۇڭعىش پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ تىكە باسشىلىعىندا 1993 جىلى 15 قاراشادا ۇلتتىق تەڭگەنى العاش رەت اينالىمعا ءتۇسىرىپ ۇلكەن تاريحي بۇرىلىس جاسادى.

تاريحقا نازار سالساق قازاقتىڭ شۇرايلى جەتىسۋ ولكەسىندە 1456 جىلى (كەي دەرەكتەردە 1455 جىلى دەلىنەدى) كەرەي سۇلتان مەن جانىبەك سۇلتاننىڭ باستاۋىندا تۇڭعىش رەت قازاق حاندىعى قۇرىلدى. ارحەولوگيا عالىمدارى رەسەي جەرىنەن قازبا جۇمىستار بارىسىندا «ءاز-جانىبەك ءادىل حان» دەگەن جازۋ جازىلعان اقشالار تاپقان. ەرتەدە قازاقتار اقشانى «پۇل» دەپ اتاعان. قازىرگى كەزدەردە كەي وڭىردەگى قازاقتار اقشانى ءالى كۇنگە دەيىن «پۇل» دەپ اتاۋى سودان قالعان. قازاق حاندىعى قۇرىلعاننان كەيىن ءاربىر حان ءوز اتىنان التىن، كۇمىس، مىس اقشالار جاساپ شىعارعان. ءحVىى عاسىردىڭ باسىندا قازاق حاندارى ءوز اتىنان التىن جالاتقان مىس اقشالاردى اينالىمعا ءتۇسىرىپ حالىق تۇرمىسىن جاقسىلاۋعا قۇلشىنىس جاساپ وتىرعان.

قازاقتىڭ ساۋدا جاساپ، اقشا اينالىمعا ءتۇسىرۋ تاريحى ءالى زەرتتەلمەگەن تىڭ سالا. ۇلتىمىزدىڭ اقشاعا بايلانىستى شىعارعان ماقال-ماتەلدەردى مولىنان كەزدەستاىرۋگە بولادى. مىسالى، «اقشا قولدىڭ كىرى»، «اجالدان اقشا بەرىپ قۇتىلماس»، «ادام بولامىن دەسەك، ارىڭدى اقشاعا ساتپا»، «اقشانىڭ جايىن جارلىدان سۇرا، ادامنىڭ جايىن ارلىدان سۇرا»، «بالتام باردا تاقتا جوق، قالتام باردا اقشا جوق»، «اقشالىنىڭ قولى وينار، اقشاسىزدىڭ كوزى وينار»، «اقشادا كوز جوق»، «بازاردا ءبارى بار، اقشاسىز ەشكىم بەرمەيدى»، «تەڭگە – تيىننان، ىنتىماق ۇيىمنان قۇرالادى»، «باي كىسىدە اقشا كوپ بولعانمەن، ىزگى نيەتى جوق بولادى» ت.ب.

اسىرەسە قازاق حاندىعى قۇرىلعاننان كەيىن ەل تىزگىنىن ۇستاعان بيلىك باسىنداعىلار ءوز مەملەكەتىنىڭ ەكونوميكالىق قۋاتىن جوعارلاتۋ ءۇشىن ۇلى جىبەك جولىنىڭ تيىمدىلىگىنەن پايدالانىپ الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندەگى ەلدەرمەن الۋان ءتۇرلى ساۋدا-ساتتىق جاساسىپ وتىرعان.

تالاي عاسىر ادامدار ءوزارا ساۋدا-ساتتىق جاساۋ بارىسىندا بىرتە-بىرتە ولشەمدى ايىرباستاۋ ءادىسىن قالىپتاستىردى. ءحVىىى عاسىرعا كەلگەندە جىبەك جولى ساۋداسى قايتا جاندانىپ قازاقتار ءۇرىمجى، قۇلجا، شاۋەشەك سياقتى قالالارعا بارىپ ساۋدا جاساي باستادى. ابىلاي حان مەن ەجەن حان وكىلدەرى 1758 جىلى (چيانلۇڭنىڭ 23-جىلى) كۇزدە ۇرىمجىدە ساۋدا كەلىس ءسوزىن وتكىزەدى. بۇل ساۋدا كەلىس ءسوزى كەلەسى جىلى كۇزدە جۇزەگە اسادى. سول كەزدەگى قازاقتىڭ بەدەلدى تۇلعالارىنان ابىلاي، ابىلپەيىز، قابانباي، قوجابەرگەن، حانبابا، داۋلەتبايلار جەكە-جەكە ەجەن حانعا ءوز ساۋدا كەرۋەندەرىن جونەلتەدى. مىسالى، «چيانلۇڭنىڭ 24 جىلى (1759 جىلى) 16 قازاندا ابىلپەيىز بەن قابانباي جىبەرگەن جانىبەك باتىر مەن ەدىگەنىڭ ساۋدا كەرۋەندەرى مانچيڭ ۇكىمەتىنە 144 ات وتكىزگەن. مۇنىڭ ىشىندەگى 1-دارەجەلى 88 اتتىڭ ءاربىرى – 5 ءسارى 2 مىسقال كۇمىسكە، 2-دارەجەلى 45 ات، 4 تاي، 5 قۇلىن، جيىنى 54 جىلقىنىڭ ءاربىرى 2 ءسار 9 مىسقال كۇمىسكە باعالانعان. ال عالىم نىعىمەت مىڭجانيدىڭ كەلتىرگەن مالىمەتىندە: 1-دارەجەلى ات – 4 ءسار 8 مىسقال، 2-دارەجەلى ات – 3 ءسارى 6 مىسقال، 3 – دارەجەلى ات –2 ءسار 5 مىسقال، سيىر – 1 ءسار 5 مىسقال، قوي 4 مىسقال كۇمىس بولعان» (زەينوللا سانىك، جانات زەنيوللاقىزى، («قازاق ەتنوگرافياسى»، الماتى، «ان-ارىس» باسپاسى، 2016 جىل، 164-بەت).

قازاقتار تاريحىندا ءۇرىمجى، قۇلجا، شاۋەشەكتە اشىلعان بازارلاردىڭ ءرولى وتە جوعارى بيۋولعان. الەمگە اتى ايگىلى «ساحارا جىبەك جولى» ساۋداسى ۇلتىمىزدىڭ دۇنيەنى تانۋىنا، مادەنيەتىمىزدى دامتىۋعا، تۋعان جەردى گۇلدەندىرۋگە پايداسى زور بولدى. حالىق ىشىندە تارالعان جىرلاردا:

«وڭ جاقتان ءۇندى، پارسى، اراب كەلگەن،

سول جاقتان ءشۇرشىت، موڭعول، قالماق كەلگەن.

باتىستان بالقاش ەلى قاتىناسسا،

شىعىستان قىتاي، قاشقار شاي اكەلگەن.

باتىستا بالقان دەگەن جەر بار ەكەن،

بالقاندا يونان دەگەن ەل بار ەكەن.

يوناندار كەلەسكە ءبىر باسىپ كىرىپ،

قازاقتار قايتا قۋىپ بارعان ەكەن»، – دەپ ايتىلاتىن جىر شۋماقتارىنان اتا-بابالارىمىزدىڭ جىبەك جولى ساۋداسىنىڭ ىرگەسىن قالاسىپ، ونى دامىتۋعا ەرەكشە ۇلەس قوسقانىن دالەلدەيدى. تاريحتاعى جىبەك جولى بويىنان اشىلعان «ءۇرىمجى قازاق ساۋداسى»، «قۇلجا قازاق ساۋداسى»، «شاۋەشەك قازاق ساۋداسى» دەپ جەر اتىمەن اتالۋىندا تەرەڭ ءمان جاتىر. ويتكەنى ءۇرىمجى، قۇلجا، شاۋەشەك قالالارى ەجەلدەن تارتىپ قازاقتىڭ اتا مەكەنى بولىپ كەلگەن وڭىرلەر ەدى.

اقشا – مەملەكەت جاعىنان ءبىر تۇتاس شىعارىلىپ اينالىمعا تۇسەتىن ەرەكشە تاۋار. ناقتىراق ايتقاندا ەكونوميكانى دامىتۋدا اقشانىڭ ماڭىزى زور بولىپ، كۇندەلىكتى تۇرمىستا ساۋدامەن شۇعىلدانۋدا كەم بولسا بولمايتىن ەرەكشە قۇرال. قوعامنىڭ دامۋىنا ساي حالقىمىزدىڭ اقشا تۋرالى تۇسىنىگى بارعان سايىن تەرەڭدەپ وتىرعان. حالىق ىشىندە ۇزاق ۋاقىت ءومىر تاجىريبەسىنەن توپتالعان اقشا تۋرالى ىرىمدار مەن جۇمباق ولەڭدەردە مولداپ دۇنيەگە كەلگەن. مىسالى:

«جەر جۇزىندە ءبىر قىز بار،

قىرىق ەرگە ءتيىپتى.

ءتيىپتى دە شىعىپتى،

جانە تاعى قىز ەكەن»، – دەسە، تاعى دا:

«كىشكەنتاي عانا بەزەر،

جەر دۇنيەنى كەزەر»، – دەيتىن ت.ب. اقشاعا قاتىستى جۇمباق ولەڭدەر حالىق ىشىنەن مولداپ تابىلادى.

ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ «تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جەتىستىكتەرىن كورگەنگە دەيىن قازاقستانعا مەملەكەتتىك ءوزىن تانۋدىڭ تار جول، تايعاق كەشۋىنەن وتۋگە تۋرا كەلەدى»، – دەيدى. قازاقستان تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن كوپ وتپەي ن.نازارباەۆتىڭ باسشىلىعىندا ۇلتتىق تەڭگەمىزگە يە بولدىق.

تۇڭعىش پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ تاۋەلسىز مەملەكەت قۇرۋ جولىندا اتا-بابالارىمىزدىڭ جولىن جالعاپ، وعان مۇراگەرلىك ەتىپ، حالقىنا ادالدىقپەن قىزمەت كورسەتتى. ول تاريحتا وتكەن قازاق حاندارىنىڭ ەل باسقارۋ ونەرى مەن ەكونوميكانى دامىتۋدىڭ ءادىس-شارالارىن زەرتتەپ، ۇلتتىق اقشانى اينالىمعا ءتۇسىرىپ، ۇزدىك رەفورمالار جۇرگىزدى. ەلىمىزدە ەكونوميكانىڭ بىرتىندەپ دامۋىنا بايلانىستى 1991 جىلى بانك رەفورمالارىنىڭ باستالۋىنا نەگىز بولعان «قازاق كسر-دەگى بانكتەر جانە بانك جۇمىستارىن جۇرگىزۋ تۋرالى» زاڭ قابىلدادى. ارادا ەكى جىل وتكەننەن كەيىن 1993 جىلدىڭ ناۋرىزىندا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق بانكى» تۋرالى زاڭى قابىلداندى. وسىلايشا قازاقستاندا بانك جۇيەسى قالىپتاستى. «قازكوممەرتسبانك»، «حالىقبانك»، «اتف بانك»، «نۇربانك»، «تۇران-الەمبانك»، «كاسپيبانك»، ت.ب. بانكتەر وسىنىڭ ايقىن مىسالى. قازاقستان تاۋەلسىزدىك العاننان ەكى جىلدان كەيىن، ياعني 1993 جىلى 15 قاراشادا ەلباسى ن.نازارباەۆتىڭ جارلىعىمەن تەڭگە اينالىمعا ءتۇسىپ، مەملەكەتتىڭ ەكونوميكالىق قۋاتىن دۇنيەگە ايگىلەدى.

قازاقستاندىق ۆاليۋتانى جاساۋ تاريحىن بولاشاق ۇرپاققا ساقتاپ قالۋ ماقساتىندا 1997 جىلى 13 قاراشادا ۇلتتىق بانكتىڭ مۇراجايى اشىلدى. سول كۇنى مۇراجاي قورىنا 5 مىڭ ماتەريالدىق مادەني زاتتار قويىلدى. مۇراجايعا 6 ەرتەدەگى ءحىى-ءحىV عاسىرداعى قولا، كۇمىس مونەتالار، رەۆوليۋتسياعا دەيىنگى رەسەيدىڭ ۋاقىتشا ۇكىمەتىنىڭ ركسفر جانە كسرو-نىڭ اقشا بەلگىلەرى، سونداياق تمد ەلدەرىنىڭ اقشا بەلگىلەرى، ت.ب. ساقتالعان. مۇنداعى جادىگەرلىك اراسىندا ادامداردىڭ نازارىن وزىنە اۋداراتىن «جىبەك اقشالار»، «وپيۋمدىق اقشالار»، سونداي-اق ورىس، قىتاي، مەكسيكا، پولشا، اۆسترو-ۆەنگريا مونەتالارى دا تابىلادى. بۇل مۇراجايعا تۇركىستان قالاسىنىڭ 1500 جىلدىعىنا، قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگىنىڭ 10 جىلدىعىنا ارنالعان التىن مونەتالار، ۇلتتىق ۆاليۋتانىڭ 10 جىلدىعىنا ارناپ جاسالعان الۋان ءتۇستى كۇمىس مونەتالار دا بار. مىسالى، قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ 10 جىلدىعىنا ارنالىپ جاسالعان قۇنى 5000 تەڭگە، سالماعى 1 كگ 925 سىنامدى كۇمىس مونەتاعا الەمنىڭ ءار ەلىنەن كەلگەن ساياحاتشىلار تاڭداي قاعىپ قاراستى.

ۇلى ساياساتكەر نۇرسۇلتان نازارباەۆ «ءبىز ۇلتتىق اقشامىزدى ءبىر-اق رەت جانە ءبىر اتاۋمەن شىعارۋىمىز كەرەك. ەكىنشى قايتارا ونىڭ اتى وزگەرمەيدى. سوندىقتان ونى ابدەن زەرتتەپ بارىپ، ءبىر شەشىمگە كەلۋىمىز قاجەت»، – دەگەن بولاتىن. ەلباسى وسى ايتقانىن ورىندادى.

ن.نازارباەۆتىڭ باسشىلىعىندا قازاقستان مەملەكەتى جاعىنان اقشا شىعارىپ، ءوز الدىنا اينالىمعا ءتۇسىرىلۋى دۇنيە ەلدەرىمەن تەرەزەسى تەڭەلىپ، حالىقارالىق بەدەلىنىڭ جوعارىلاعانىن دالەلدەيدلى. قازاقستان تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن ءارتۇرلى قارجىلىق ۇيىمداردىڭ سانى قاۋىرت ءوستى.

اقشا ءبىر مەملەكەتتىك حالىقارالىق ەكونوميكالىق قۋاتى مەن بەدەلىنە وكىلدىك ەتەدى. ءبىر مەملەكەتتىڭ اقشاسىنىڭ بار-جوعىنا قاراپ ونىڭ حالىقارالىق بەدەلىنىڭ جوعارى-تومەندىگىن اڭعارۋعا بولادى. قازاق ۇلتىندا اقشا تاريحى بولماعان دەگەن ءسوز شىندىققا جاناسپايدى. ءبىزدىڭ ۇلتىمىزدىڭ اقشا تاريحىنىڭ قىسقا ەمەس ەكەنىگىن كونە جازبا تاريحي قۇجاتتار ءوزى دالەلدەيدى. جيناقتاپ ايتقاندا اقشا تاريحى – حالىق تاريحىنىڭ ءبىر بولىگى ەكەنىن ۇمىتپايىق اعايىن!

نۇرلان سارسەنباەۆ،

قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى، جازۋشى، ەتنوگراف

Abai.kz