كۇنى كەشە «يرينا كايراتوۆنا» دەگەن اتپەن تانىلعان قازاقستاندىق توپ رەسەيلىك جۋرناليست يۋري ءدۋدتىڭ «You tube» ارناسىنا سۇحبات بەردى.

ەكى ساعاتقا جۋىق سۇحبات بارىسىندا كوماندا رەجيسسەرى قۋانىش بەيسەكوۆ پەن توپ مۇشەلەرى الديار جاپارحانوۆ، ازامات ماركلەنوۆ، يليا گۋمەننىي قوعامداعى ساياسي ماسەلەلەرگە دە بەي-جاي قارامايتىندارىن ايتىپتى.

ءوز تۋىندىلارى ارقىلى كوپشىلىكتىڭ، اسىرەسە جاستاردىڭ ىقىلاسىنا بولەنگەن كوماندانىڭ «ۆدۋد» باعدارلاماسىندا ايتقان كەيبىر ويلارىن وقىرمانعا ۇسىنۋدى ءجون كورىك.

«بوراتتى» مەكتەپ وقۋشىلارىنا كورسەتۋ كەرەك»

بىزدە، قازاقتاردا ۇلكەن ەگو بار. قازاقتار ءبىزدىڭ تەرريتوريامىز ۇلكەن بولعاندىقتان، ءبىز تۋرالى ءبارى بىلەدى دەپ ويلايدى. بىراق ءىس جۇزىندە ءبىز تۋرالى بىلەتىندەر از. ءفيلمدى مەكتەپ وقۋشىلارىنا كورسەتۋ كەرەك، ارينە، ونداعى بالا جاسىنا كەلمەيتىن كەيبىر ۇياتتى كادرلەردى الىپ تاستاۋ كەرەك. ءسويتىپ، بۇگىنگى قازاقستانداعى جاعداي وسىنداي ەكەنىن ايتۋ قاجەت.

بۇل شىن مانىندە بىزدەگى كومپلەكسكە تولى پروبلەما. ءفيلمدى كورسەڭىز وندا نەگىزىنەن شىعىس ەۋروپا كورسەتىلگەن. بىراق، الماتىداعى ماقاتاەۆ كوشەسىنەن تومەن تۇسسەڭىز بىزدە دە تۋرا سول جاعدايلاردى كورەسىز. مۇندا فيلمدەگى مورالدىق ەمەس، ەكونوميكالىق جاعدايدى ايتىپ وتىرمىن.

ال، ودان كەيىن «بوراتتىڭ» جالعاسى شىقتى. وندا اۆستراليانىڭ ءبىر جەرىندە قازاقتىڭ تۋىمەن جالاڭاش جۇرەدى. بىراق، مۇنى قابىلداي المايمىن. ويتكەنى ول جەردە ءبىزدىڭ تۋىمىز بار. ەگەر وندا تەك ءازىل فورماتىندا جانە تۋىمىز كورسەتىلمەگەن بولسا، وندا ءبارى دۇرىس بولار ەدى. بىراق، مۇنىسى شەكتەن شىعۋ.

«ەگەر مەملەكەت ءاربىر قازاقستان تۇرعىنىنا كىشىگىرىم مولشەردە اقشا جۇمساپ، ەۋروپاعا ەكى كۇنگە شىعارسا كەرەمەت بولار ەدى...»

ءالى سول ويدامىن. سەبەبى، الەمدى كورۋ ءۇشىن، ءتۇسىنۋ ءۇشىن...

مەنىڭشە، رەسەيدە دە وسىنداي ماسەلە بار. ياعني، اۋىلدىق جەرلەر ءالى كۇنگە «رەسەي سۋپەردەرجاۆا، الەمدە ءبىرىنشىمىز، ەڭ كەرەمەت مەملەكەتپىز»، دەپ ويلايدى. ارينە، رەسەي ارتتا قالعان دەپ وتىرعان جوقپىن. كوشباسشى ەلدەردىڭ ءبىرى. بىراق، وندا دا پوپۋليزم باسىم. ۇلكەن بۋىننىڭ پۋتينگە دەگەن جالتاق كوزقاراسى دەگەن سياقتى. بىزدە دە سونداي كوزقاراس بار. تەك فاميليالار عانا بولەك.

«نازارباەۆتان دا لايىق تۇلعالار كوپ...»

ءبىز بۇل كارتينانى جاي عانا سالدىق. سوسىن ونى «WU KANG» دەگەن كليپىمىزگە كىرگىزۋ كەرەك دەپ شەشتىك. بۇل «Naruto» مۋلتفيلمىنە قاراپ جاسالعان. جالپى، مۇنداي تۇلعالار بەينەلەنگەن تاۋ امەريكادا بار، سوسىن ونى جاپونيا وزدەرىنە ىعايلاپ الدى. ال، مەن جاپونداردان الدىم.

مۇندا قازاق حاندىعىنىڭ نەگىزىن قالاعان كەرەي مەن جانىبەك، ودان كەيىن قاسىم حان، تاۋكە حان، ابىلاي حان، كەنەسارى حان، ءاليحان بوكەيحانوۆ، دىنمۇحامەد قوناەۆتىڭ مۇسىندەرى سالىنعان.

سونداي-اق، ءبىز ادامدار وسىنداي ۇلى تۇلعالاردى ۇمىتىپ كەتپەۋى ءۇشىن 5000 كليپىمىزگە ءاليحان بوكەيحانوۆ پەن دىنمۇحامەد قوناەۆتى كىرىكتىگەن بولاتىنبىز.

ايتپاقشى، وسى كليپتەن كەيىن ماعان جاستاردان كوپتەگەن حابارلامالار كەلدى. «مەن كليپتى كوردىم، مەنىڭ جاسىم 18 دە. مەن شىنىمەن وسى ۋاقىتقا دەيىن ءبىزدىڭ مۇنداي تۇلعالارىمىزدى بىلمەپپىن. ولار تۋرالى وقىپ باستادىم» دەگەن سياقتى. مەنىڭشە، بۇل ءبىزدىڭ مىندەتىمىز.

مۇمكىن، مەنىكى بۇل تۇلعالارعا دەگەن جاي عانا رومانتيزاتسيا شىعار. بىراق، ماسەلەن، قوناەۆ بيلىككە كەلىپ، 20 جىل بولىپ، بيلىكتەن كەتكەن كەزىندە ول ادامنىڭ الماتىدا ءبىر عانا قاراپايىم پاتەرى بولعان. ول قازىر الماتىدا نە بار، سونىڭ ءبارىنىڭ نەگىزىن قالاپ كەتتى. 50 شاقتى فابريكا قۇردى. ول شىن مانىندە ءوز ىسىنە ادال بولدى. جانە بارلىعىن جوعارى دەڭگەيدە جاسادى. ودان كەيىن بىزدە ونداي كەرەمەت بيلىك بولعان جوق.

بۇل سۋرەتتە نازارباەۆ جوق. ويتكەنى، مەنىڭشە ول لايىق ەمەس. ءبىزدىڭ تاريحىمىزدا ودان دا جاقسى ادامدار بار.

«5000» كليپى نەمەسە «قازاقستانداعى ەڭ تومەنگى جەمقورلىق 5000-نان باستالادى»

كوپتەگەن پوستسوۆەتتىك ەلدەردە ادام ادامنان قورقادى، قۇدايدان قورىقپايدى. كەرىسىنشە بولۋى كەرەك. ادام باسقا ادامنان: بيلىكتەن، پرەزيدەنتتەن، پرەمەر مينيستردەن، كگب-دان، كنب ەمەس، قۇدايدان قورقۋى ءتيىس. سوندا ءبارى دۇرىس بولادى.

«5000» كليپىندە نۇر-سۇلتانداعى لرت تۋرالى كورسەتتىك. ول جەر ءۇستى مەتروسى. ونىڭ قۇرىلىسى باستالعانىنا كوپ ۋاقىت بولدى. وتە كوپ اقشا جۇمسالدى. ناتيجەسىندە، ونىڭ تەك قانا قاڭقاسى قالدى. ال، حالىق ونى جەمقورلىق ەسكەرتكىشى دەپ اتاپ كەتتى.

ياعني، كليپتە ويىنشىق كاروپكادا نۇر-سۇلتان لرت دەپ جازىلعان. وتە ادەمى قوراپ. بىراق، اشىلعاندا تەك قانا نەگىزى تۇرادى. باسقا ەشتەڭە جوق.

بىزدە 6 شىلدە  استانا كۇنى دەگەن مەيرام بار. بۇل ەكىنشىدەن نازارباەۆتىڭ تۋعان كۇنى. ءبىز ونى جىل سايىن اتاپ وتەمىز. بىراق، 2020 جىل – حالىقتىڭ كوروناۆيرۋستان جاپپاي قايتىس بولىپ جاتقان كەزى ەدى. شىلدە ايىندا ءولىم كورسەتكىشى ەڭ جوعارى دەڭگەيگە جەتتى. حالىققا ەمدەلۋگە، ءدارى-دارمەككە اقشا جەتپەي جاتتى. وسىنداي كەزدە قاتارلاسىپ استانا كۇنى تويلانىپ، ساليۋت اتىلدى. بۇل كوپشىلىكتى اشۋلاندىردى، مەنى دە... سوندىقتان وسى دەتالدى كليپكە قوستىق.

«بيلىككە بەرىلگەن ادامداردا دامۋ بولمايدى»

قازاقستاندا ۇرلىق كوپ. بۇل بىزدەگى ەڭ ماڭىزدى ماسەلە. ۇرلاعان ادامدا «ۇرلاۋ ۇيات» دەگەن مورالدىق كوزقاراس جوق. ەگەر ادامعا ول اقشا ۇرلىقپەن وڭاي كەلسە، ول ادام ەشقاشان دامىمايدى. ول ادام ەشقاشان كەيىنگى بۋىندى ويلامايدى. ول ادام حالىقتىڭ جاعدايىن ويلامايدى. ونداي ادامدار ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن بيلىگىن ساقتاپ قالعىسى كەلەدى. ويتكەنى بيلىك ولار ءۇشىن وڭاي اقشانىڭ كوزى. ال، ونداي ادامدار بيلىكتە بولسا، ولار جانىنا ەشقاشان شىن مانىندەگى كوشباسشىلاردى جينامايدى، وزدەرىنە بەرىلگەن ادامداردى عانا جينايدى. ماسەلەن، الماتىنىڭ اكىمى مىقتى ساياساتكەر، بىلىكتى باسشى بولعانى ءۇشىن ەمەس، بيلىككە بەرىلگەن ادام بولعانى ءۇشىن وتىرادى. ال، مۇنداي بيلىكتە دامۋ، العا جىلجۋ ەشقاشان بولمايدى.

«بىزدەگى شىنايى وپپوزيتسيونەرلەردىڭ جارتىسىن ءولتىردى، جارتىسىن ەلدەن كەتىردى...»

بىزدەگى شىنايى وپپوزيتسيونەرلەردىڭ جارتىسىن ءولتىردى، جارتىسىن ەلدەن كەتىردى. «5000» كليپىندە ساياساتكەردى ارتىنان اتقان سەمكا بار. ءبىز سول ارقىلى زامانبەك نۇرقادىلوۆتىڭ ءولىمىن كورسەتتىك. ول وقيعا 2005 جىلدىڭ 12 قاراشاسىندا بولدى. رەسمي نۇسقادا ونى ءوزىن-ءوزى باسىنان اتتى دەلىنەدى. بىراق، ونىڭ ءولىمى ءوزىن-ءوزى اتقان دەۋگە كەلمەيتىن سەكىلدى.

بىراق، ودان كەيىن تاعى ءبىر ساياساتكەر ءولتىرىلدى. ول قازاقستانداعى ەكىنشى جاعداي. ودان كەيىن ساياسي بەلسەندىلىك باسەڭدەدى. سەبەبى، بارلىعى داۋا جوق ەكەنىن ءتۇسىندى.

قازاقستان مەن رەسەي بيلىگى قاراپايىم ادامدارعا قالاي قارايدى؟

مەن گەوساياساتتى كەرەمەت بىلمەيمىن. بىراق، مەنىڭ ويىمشا، رەسەي وتە راديكالدى ۇستانىمدا. مۇنداي قاتاڭ، راديكالدى ۇستانىم كەڭەس وداعىنان قالعان دەپ ويلايمىن. ادامي كاپيتال تۋرالى باس قاتىرمايدى. كەڭەس وداعىندا دا سولاي بولعان. قازىر ءدال سول ءۇردىس پوستكەڭەستىك ەلدەردە ساقتالىپ قالعان.

ياعني، ادام – رەسۋرس. مەكتەپتە وقيسىز، جوو-عا تۇسەسىز، ودان سوڭ ءبىر جەردە قىزمەت ەتىپ، سول جەرگە ءومىرىڭىزدى ارنايسىز. سوسىن ءسىزدى الماستىراتىن ءبىر ادام كەلەدى. ءسىز جاي عانا تسيفر بوپ قالاسىز.

جالپى، ادام باقىتتى بولۋى كەرەك. بۇل كەز-كەلگەن ادامنىڭ مىندەتى. ياعني، ءسىزدىڭ ومىرلىك سەرىگىڭىز جانە سۇيىكتى جۇمىسىڭىز. بۇل باقىتتىڭ نەگىزگى ەلەمەنتى. بىراق، سۇيىكتى جۇمىسى مەن ادامىن تاباتىندار سيرەك.

بىزدە كوپشىلىگى ورتا بىلىمنەن كەيىن جوو-عا ءوزى قالامايتىن ماماندىققا تۇسۋگە مىندەتتەيدى.

مەنىڭ جاعدايىمدا، سۇيكتى جۇمىسىمدى 3 كۋرستا وقۋىمدى تاستاپ كەتكەننەن كەيىن تاپتىم. بىرەۋلەر 40 جاسىندا تابۋى مۇمكىن.

ماسەلەن، باتىستا مەكتەپ بىتىرگەن سوڭ ءبىر جىل تەك قانا ءارتۇرلى سالانى بايقاپ كورۋگە بولادى. ودان كەيىن وقۋعا ءتۇسۋ نەمەسە جۇمىس ىستەپ كەتۋ ءوز ەركىڭدە. جوو-نى مىندەتتى تۇردە 18 دە ەمەس، 30 جاسىڭىزدا وقۋعا بولادى. ەگەر مىقتى سانتەحنيك بولساڭىز، ورتا ءبىلىمنىڭ ءوزى ءسىزدى ۇلكەن جەتىستىككە جەتكىزەدى.

جار تاڭداۋعا قاتىستى دا سولاي. بىزدە قىزدارعا قاتىستى دا سونداي اگرەسسيۆتى كوزقاراس بار. 20-25 تە تۇرمىسقا شىعىپ كەتپەسە، پسيحولوگيالىق قىسىم باستالادى. مۇمكىن ول ادام شىنىمەن سۇيگەنىن جولىقتىرماعان بولار...

تاقىرىپقا تۇزدىق:

يك - WU KANG. قازاقستاننىڭ بوياماسىز بەينەسى

دايىنداعان نۇربيكە بەكسۇلتانقىزى

Abai.kz