قاجىعۇمار شابدانۇلى. اشىلعان قۇپيا (جالعاسى)
ءتورتىنشى ءبولىم
اشىلعان قۇپيا
ءى
قۇدىرەتتى تەرگەۋشىم، وتىرىك قوسسام تاس توبەمنەن ۇرىڭىز!
ىلە ايماعىنىڭ ازات بولعان حابارى بىزگە قاڭتاردىڭ سوڭعى كەزىندە جەتتى دە، وندا بولعان سوعىس قاھارماندارىنىڭ شابىتى اقپان سوڭىندا ءۇرىمجىنى ءۇيىردى:
- «نىلقىدان اكبار باتىر باستاعان پارتيزاندىق ارەكەت كۇشەيە-كۇشەيە، گوميندان ارمياسىن ءار اۋداننان قۋا سوققىلاپ، تامتىعىن قۇلجاعا تۇسىرگەن ەكەن. تاس جول قاتىناسا تالقى كەزەڭىنەن بۋىلعاندىقتان، قۇلجاداعى كۇشتى جولبارىستار ءوز اۋىزدارىنا تاماق جەتىستىرە الماي جاتقاندا، قالجاۋراي جەتكەن بۇل سىلىمتىك شيە-بورىلەرىنە نەسىن بەرمەك، تالاڭدار دەپتى قۇلجانى. ولار تاپ بەرگەندە حالىقتىڭ قاھارلى تاسى جاۋىپ، جوكەسى جاتقان ايرانباقتىڭ وزىنە قايتا قۋىپ تىعىپتى».
- «ىلەنىڭ بار اۋدانىنداعى حالقى بىرلەسىپ، جاۋلارىن ايرانباققا قاماپ، اشىقتىرىپتى دا، ولاردىڭ سكلاتتارىندا قالعان ءوز وقتارىن وزدەرىنە جەگىپ، كوكەسىن تانىتىپتى. كوكەسىن كوپ تانىتقاننىڭ ءبىرى - ريزۋانگۇل اتتى قۇلجالىق جاپ-جاس قىز ەكەن».
- «قورشاۋدى بۇزباق بولىپ قوپارىلا شىققاندارىنا ءوز پۋلەموتتارىنان وق اساتىپ-اساتىپ جىبەرەدى ەكەن دە: ال، جاتىڭدار مەيماندار!- دەپ كۇلىسەدى ەكەن حالىق. - ەشكىم تويعا شاقىرماي، مۇنشالىق توپىرلاپ باساتىن نەتكەن بەيباس قۇدا ەدىڭدەر؟... قۇيرىقتارىڭا قونىس تاپتىرماي قوقاڭداتقان وسى ەندەرىڭ عوي، ەندى تىنىشتالارسىڭدار!»
ءتورتىنشى ءبولىم
اشىلعان قۇپيا
ءى
قۇدىرەتتى تەرگەۋشىم، وتىرىك قوسسام تاس توبەمنەن ۇرىڭىز!
ىلە ايماعىنىڭ ازات بولعان حابارى بىزگە قاڭتاردىڭ سوڭعى كەزىندە جەتتى دە، وندا بولعان سوعىس قاھارماندارىنىڭ شابىتى اقپان سوڭىندا ءۇرىمجىنى ءۇيىردى:
- «نىلقىدان اكبار باتىر باستاعان پارتيزاندىق ارەكەت كۇشەيە-كۇشەيە، گوميندان ارمياسىن ءار اۋداننان قۋا سوققىلاپ، تامتىعىن قۇلجاعا تۇسىرگەن ەكەن. تاس جول قاتىناسا تالقى كەزەڭىنەن بۋىلعاندىقتان، قۇلجاداعى كۇشتى جولبارىستار ءوز اۋىزدارىنا تاماق جەتىستىرە الماي جاتقاندا، قالجاۋراي جەتكەن بۇل سىلىمتىك شيە-بورىلەرىنە نەسىن بەرمەك، تالاڭدار دەپتى قۇلجانى. ولار تاپ بەرگەندە حالىقتىڭ قاھارلى تاسى جاۋىپ، جوكەسى جاتقان ايرانباقتىڭ وزىنە قايتا قۋىپ تىعىپتى».
- «ىلەنىڭ بار اۋدانىنداعى حالقى بىرلەسىپ، جاۋلارىن ايرانباققا قاماپ، اشىقتىرىپتى دا، ولاردىڭ سكلاتتارىندا قالعان ءوز وقتارىن وزدەرىنە جەگىپ، كوكەسىن تانىتىپتى. كوكەسىن كوپ تانىتقاننىڭ ءبىرى - ريزۋانگۇل اتتى قۇلجالىق جاپ-جاس قىز ەكەن».
- «قورشاۋدى بۇزباق بولىپ قوپارىلا شىققاندارىنا ءوز پۋلەموتتارىنان وق اساتىپ-اساتىپ جىبەرەدى ەكەن دە: ال، جاتىڭدار مەيماندار!- دەپ كۇلىسەدى ەكەن حالىق. - ەشكىم تويعا شاقىرماي، مۇنشالىق توپىرلاپ باساتىن نەتكەن بەيباس قۇدا ەدىڭدەر؟... قۇيرىقتارىڭا قونىس تاپتىرماي قوقاڭداتقان وسى ەندەرىڭ عوي، ەندى تىنىشتالارسىڭدار!»
- «ارت جاقتارىنان كەلەتىن كۇش-كومەكتەن جۇرداي بولعان گوميندان ارمياسى ايرانباقتان اسپانعا قاراپ ۇلۋدى عانا كاسىپ ەتىپتى. ۇرىمجىدەگى جۋشاۋلياڭ ولارعا اەروپلاننان ازىق-تۇلىك تاستاتادى ەكەن. ونىسىن دا وزدەرىنە بۇيىرتپاي كوزدەرىن باقىرايتىن قويىپ، حالىق قاعىپ اكەتەدى ەكەن».
- «ىلەدەن قان ىشۋگە عانا بارعان گوميندان ايرانباقتان ءبولىنىپ-ءبولىنىپ قاشۋعا عانا جول «تاۋىپتى» اقىرىندا. ول جول - ارام قاندارى قالانى بىلعاماۋى ءۇشىن، حالىق ادەيى بەرگەن «جول» ەكەن، كەزەڭنەن توسىپ، كەڭىردەكتەرىن قيا بەرگەن سوڭ كوپشىلىگى قۇرالدارىن تاستاپ قول كوتەرە شىعىپتى!»
ىلەدەگى جەڭىستىڭ بۇل حابارىن ۇرىمجىدە ءبىز قۇلپىرتىپ، ۇگىتتىڭ كۇشتى قۇرالىنا اينالدىرا قويدىق تا، قاتارىمىزدى كەڭەيتە، نىعايتا تۇستىك. بار ازۋىن اقسيتىپ، بار تۇياعىن ساپسيتا اشىپ العان گوميندان كەرتارتپاشىلارى تۇگى قىرىلىپ جالاڭاش قالعان تۇلكىلىگىنە دە باسا ءتۇستى. - «حال سۇراۋ» مەن «كەڭشىلىك» جونىندەگى اشىق ۇگىتىن ۇدەتىپ، استىرتىن تىڭشىلارىن كوبەيتتى.
ءبىز ونىسىن باسىپ تىزگىندەۋ قىزمەتىنە كوشتىك.
ءار ورىننان، ءار كاسىپتەن ورمەلەي شىققان «قۇلاق» پەن «تۇمسىقتاردىڭ» ارقايسىسىنا سول ءوز ورىندارىنان بىرنەشەلەپ باقىلاۋشى قويىلدى. ولار قايسى «ءيتتىڭ» كىمدى تىمىسكەلەيتىنىن، نەنىڭ ءيىسىن سەزگەنىن بارلايدى; كەيبىر كۇماندى-كۇڭگىرت كورىنگەن ادامداردى ايقىندايدى. بىرەر تىڭشى ۇيىم جايىمىزدان دەرەك تابا قالسا، ونىڭ ءۇنىن دەرەۋ ءوشىرۋ قامىنا كىرىسەدى. «ۇكىمەت جاعى قانشالىق حابارسىز بولسا، دەر كەزىندە قۇرالدانۋىمىز دا سونشالىق وڭايعا تۇسەتىنىن» ءبارى دە ۇقتى.
كوتەرىلىستىڭ بەلگىلەنگەن ۋاقىتى جاقىنداعان سايىن ءۇرىمجى كوشەسىندە تىڭشىلار مەن وسىلاي اڭدىسۋشىلار تىزبەگى كوبەيە ءتۇستى. جەكسەنبى كۇندەرى ۇكىمەت تىڭشىلارىنىڭ ارقايسىسى ءوز باقىلاۋىنا العان «دوسىنىڭ» ءىزىن باعا شىعادى دا، ءبىز جاقتان ونىڭ ءىزىن باعا بىرنەشەۋ شىعادى. بۇل بىرنەشەۋدىڭ بىرەۋىن باقىلاپ جۇرگەن تاعى ءبىر تىڭشى تۇسە قالادى ولاردىڭ سوڭىنا. بۇل تىڭشىنىڭ سوڭىندا جانە بىرنەشەۋ بار دا، ولاردىڭ سوڭىنا تاعى ءبىر تىڭشى كەلە جاتادى...
ساياسي جاعداي تۋدىرعان وسى ۇزىن شۇبىرىندىداعى «بىرنەشەۋلەر» كەيدە ارتىنداعى تىڭشىعا ەستىرتە اتىسىپ-قاعىسىپ، ءوزارا «قالجىڭداسا» جۇرەدى; ول تىڭشىعا تانىلمايتىندارى «قالجىڭداسادى» بۇل كەزدە:
- ەي، ءىش بۇيەن ەكەنسىڭ، ءا، سەن؟!
- شپيون ەكەنىمدى قايدان ءبىلدىڭ؟!
- دامەلەنگەن يتشە سوڭىمنان قالماي قويدىڭ عوي؟... دارەتكە ءالى وتىرمايمىن، اۋزىڭا مەنەن ەشنارسە تۇسە قويمايدى، كەت، جوعال!
- شپيون دەگەن يت ەمەس، جىگىتىم، ساقشى قىزمەتكەرى عوي ... قىس!
- مەن قىسپاي، ميىڭ بولسا، سەنىڭ قىسقانىڭ ءجون. ءيتتىڭ دە جاقسىسى بولادى. تويعىزعانعا تۋعان ەلىن ساتاتىن يتتەن جامان يت جوق. حالىق مۇنداي يتتەردىڭ تەرىسىن سىپىرىپ جاتقانىن ءالى كۇنگە ەستىمەي جۇرگەن نەتكەن كەرەڭ يت ەدىڭ!
- اجالىڭنان بۇرىن ولگىڭ كەلمەسە، قۇيرىعىڭدى ەندى قىسا قويعانىڭ ءجون،- دەپ تاعى ءبىرى قادالادى وعان، - سەن سياقتى ءبىر ءيتتىڭ قوجايىنىنىڭ دارەتحاناسىنا تۇمسىعى شانشىلىپ ولگەنىن دە ەستىمەدىڭ بە!...
وسىنداي وجەت ەسكەرتۋلەردەن سىنىپ، جۋاسىپ قالعان تىڭشىلاردى دا كورىپ ءجۇردىم. مۇندايلار سۋىققا ۇشىراپ، شاعۋدان قالعان جىلان سياقتى. جيىرىلىپ قانا، مەڭ-زەڭ يرەلەڭدەيتىن بولدى.
سوڭىما كوپ ءتۇسىپ، ساقتىققا ادەتتەندىرىپ قويعان كامەن، سوناۋ كۇنگى سوققىدان سوڭ ارت جاعىمنان كورىنبەي ءجۇر ەدى. وسى ءبىر اپتادان بەرى قىرما ساقالدى قىرقىلجىڭ ۇيعىر جىگىت ارتىمنان ەكى-ءۇش رەت كورىنىپ قالدى. كيىممىن اۋىستىرعىش ەكەن. العاشىندا سارى كيىممەن، قۇلاقشىنىن كەپتەي كيىپ، اندا-ساندا ءبىر كەزدەسەتىن كوشە تانىس، كوك كيىممەن دە، سۇر، قوڭىر، قارا كيىمدەرمەن دە ەرەتىن بولدى. قانشالىق قۇبىلسا دا باس كيىمى ميلىعىنا كەپتەلە جۇرەتىندىگىنەن تاز ەكەنى بايقالادى. سول بەلگىلەرىمەن سۇراستىرا ءجۇرىپ، ءبىر لينياداعى شپيون توبىنىڭ باستىعى - ابدىعۇپىر ەكەنىن، بۇرىن كوبىنەسە قالانىڭ وڭتۇستىك قاقپا سىرتى رايونىن تىمىسكىلەيتىنىن ەستىدىم. مۇنى باقىلاۋشى ۇيعىر جىگىتتەردىڭ مالىمەتى ىلە-شالا يۋسۋف قاسىم ارقىلى جەتىپ، ابدىعۇپىردى ءتۇسىندىردى ماعان.
وتكەن جەكسەنبى كۇنى تۇستەن كەيىن كامەن «مادەنيەت كلۋبىنىڭ» جانىنداعى «قاراڭعى بازار» دەپ اتالعان تار كوشەنىڭ اۋزىندا تۇرىپ، ابدىعۇپىردى ىمداپ شاقىرىپتى. «ءتورت كوشە» جاقتان كەلە جاتقان مەنى وعان نۇسقاپ كورسەتىپتى دە، ءبىرسىپىرا سوزبەن كۇبىرلەپ تانىستىرىپتى. باقىلاۋشىلار كامەننىڭ كۇبىرىنەن: «اتى بيعابىل» دەگەن ءسوزىن عانا ەستىگەن ەكەن. مەن جاقىنداعاندا كامەن زىپ بەرىپ، قاراڭعى بازارعا كىرە جونەلىپتى دە، ابدىعۇپىر الدىمنان باعدارلاي قاراپ تۇرىپتى... مەنىڭ سوڭىما سول كۇننەن باستاپ تۇسكەن ەكەن. باقىلاۋشىلار ونىڭ ءىڭىر قاراڭعىلىعىمەن سىفان مەكتەبىنىڭ ءتارتىپ بولىمىنە دە ەكى رەت كىرگەنىن جەتكىزدى.
سەنبى كۇنى كەشكە جاقىن وسىنى ەستىسەم دە، ەرىكسىزدەن ءساتسىز ساپارعا شىقتىم. كامەن سوڭىمىزعا تۇسپەيتىن بولعالى سەنبى كەشتەرىندە نۇريا ەكەۋمىز كينوعا بىرگە باراتىن بولعانبىز. گوميندان كۇلگەنسىپ اۋىز «كەڭشىلىگىن» جاريالاي بەرگەن سوڭ مەكتەپ ءتارتىبى دە كەڭىگەنسي قالعان كەز ەدى. بيلەت العانىمدى كۇلاننان حابارلاپ قويعانمىن. «اسپاننان قاھار جاۋسا دا نۇرياشتى الداماقپىن با»، ءۇرىمجى كوشەسىنىڭ كوك سۇر تۇمانىن جامىلا جەتىپ، كۇلاننىڭ ۇيىنەن تاپتىم دا، اپاق-ساپاقتا قولتىقتاي جونەلدىم. بيلەتتى نۇريانىڭ مەكتەبىنە جاقىنىراق مادەنيەت كلۋبىنان العانبىز.
مەن سەنبەيتىن، بىراق نۇرياشتى قۇرساۋلاپ العان ءتۇس قورقىنىشى ونىڭ تۇنىق كوگىلدىر كوزىن جاساۋراتا بەرەتىن بولىپ ەدى. مەنىڭ جۇزىمە تاعى دا تۇنا قاراپ قويىپ كەلە جاتتى. شەكسىز مەيىرىمنىڭ كەڭ جارالعان سول سۇلۋ كوزى جاساۋراعاندا قاراڭعىلىقتى جارا كورىنەتىن ءبىر نۇر مەنىڭ جۇرەگىمدى بالقىتىپ تولقىتا جونەلدى.
ماعان نە ايتپاقشى بولىپ قارايتىنىن، ايتا بەرۋدەن ءوزى تارتىناتىنىن، قانشا تارتىنعانىمەن ونىسى ەركىنە قويماي قيناي تۇسەتىنىن ءبىلىپ كەلە جاتتىم. ول قولتىقتاعاندا جۇرەگىمە ۇلپا مامىق توسەگەندەي سەزىلەتىن جۇمىر بىلەگى نەشە قابات كيىم سىرتىنان جالىن بوپ شارپىدى قولتىعىمدى. تۇلا بويىمدى لاپىلداتىپ، قىس سوڭىنىڭ كەشكى ىزعارىن قۇلاعىما دا جۋىتار ەمەس. ماڭدايىم تەرشي ءتۇستى.
قالىڭدىق جۇرەگىندە كەلە جاتقان «باقىتتى بولۋدىڭ اۋىر كۇمانى» - ءتاتتى ءلاززاتتىڭ اشتى قاتەرى مەنى دە قيناعانداي، سول كۇدىكتەن ءبىرجولاتا قۇتقارۋدىڭ قامى جالتاقتاتا بەردى كوزىنە. كونەلىك سەنىمىن مىسقىلداعانداي جىميا قاراۋعا تىرىستىم.
- تاعى دا ءتۇس كوردىڭ بە؟
- كوردىم، - دەپ كۇبىر ەتە ءتۇستى دە، تومەن قاراپ جاسىرىن سوزا كۇرسىندى.
سول جونىندەگى مەنىڭ تىلەگىمدى قابىلداشى نۇرياشىم! سەنبەشى سول تۇيسىك الدامشىسىنا!
- قابىلداعامىن عوي!... بىراق... نەگە كورە بەرەمىن سول ءتۇستى؟!...
- حاۋىپتەنىپ ويلاعان سايىن كىرە بەرەدى تۇسىڭە.
- سەنى تانيتىن... دوستارىڭ دا، جاۋلارىڭ دا كوبەيىپ كەتتى. اتىڭدى ءبىر-بىرىڭە سىرتىڭنان تانىستىرىپ كەلە جاتقاندارىن كوشەدە ءجيى ەستىپ وتەتىن بولدىم. ءدال وسى جاعدايدا تانىستىڭ كوبەيۋى ۇلكەن قاتەر عوي؟
- سول قاتەردىڭ - تىڭشىلاردىڭ ىلە وقيعاسىنان بەرى جەڭىلىپ كەلە جاتقانىن دا ەستىپ-كورىپ جۇرگەن شىعارسىڭ؟!
- از ۋاقىت بوي تاسالاپ، كۇلاننىڭ تاۋداعى ءبىر تۋىستارىنىكىنە بارا تۇرشى!... كۇلاش ايتتى وڭاشا ءبىر ءۇيدىڭ جايىن... الاڭ بولامىن دەسەڭ، مەن دە ءوز قاسىڭدا بولايىن.
- ەل جاعدايى ارتىپ وتىرعان مىنا مىندەتتى قايتەمىز؟
- بۇل مىندەت سەنسىز دە ورىندالاتىن بولدى عوي!... حالىقتىڭ جەڭۋى ءسوزسىز... ال، سەنسىز مەن جوق. سەن ءبىر...كەتسەڭ... قايتا تابىسا المايمىز... كورگەن ءتۇسىم ىڭعاي وسىلاي.
- ءيا، ارينە سولاي، كۇندىز سونى ويلايسىڭ دا، تۇندە سونى كورەسىڭ،- دەپ كۇلدىم مەن. كۇلكىمدى ادەيى جالعاستىرا قايىرىلسام، عۇپىر تاز ون مەتردەي عانا ارالىق ساقتاپ سوڭىمىزدا كەلە جاتىر ەكەن، - يىسكەلەپ كەلەدى،- دەپ قالىڭدىق بىلەگىن قىسىپ قويدىم دا، جۇزىنە قاراعان بولىپ تازا ەستىرتە سويلەدىم. - ءسىزدىڭ جىگىتتى كۇتەمىز دەپ كينودان قالىپ قويمايىق، قىز كەرەك بولسا، ءوزى تاۋىپ الماي ما؟ ارتىمىزداعىلاردىڭ ءبارى وزىپ كەتتى. ءبىزدىڭ بۇل جۇرىسىمىزدەن يت تە زەرىگەر، تەز جۇرەيىك.
ابدىعۇپىر وزىپ، الدىمىزعا تۇسە قويدى. نۇريا ونى تانىماسا دا، مەنىڭ ءسوزىمنىڭ نىسايىنان تۇسىنە جاۋاپ قايىردى.
- اسىقساڭىز جۇرە بەرىڭىز، ول ماعان «قۋىپ جەتەمىن» دەپ قالعان.
- ءدال جاۋاپ بولدى،- دەپ كۇبىرلەدىم، «جۇرىسىمىزدەن زەرىككەن يت» ۇزاڭقىراپ كەتكەن سوڭ. بۇل پالەنى مەنىڭ ىزىمە كامەن تۇسىرگەنىن ايتىپ ەدىم، نۇريا سەسكەنە قالدى.
- كامەننىڭ سايلاۋى سەنىڭ باسشىلىعىڭنان بولعانىن وسى جۇرىسىمىزدەن ءبىلىپ كەتتى عوي وندا؟
- ەكەۋمىزدىڭ الگى ءسوزىمىز سودان قۇتىلۋدىڭ مىقتى جاۋابى بولمادى ما؟
- سەنەر مە سوعان؟... نە دەپ ەدىم جاڭا، سەنىڭ ءسوزىڭنىڭ تۇسپالىنا قاراپ سويلەي سالىپ ەدىم، ۇمىتىپ تا قالدىم.
مەن ءوز ءسوزىم مەن نۇريانىڭ وعان قايتارعان جاۋابىن قايتالاپ ايتىپ بەرگەنىمدە كۇلىپ جىبەردى ءوزى.
- راس، راس جاقسى جاۋاپ بولىپتى. سۇراي قالسا، وسى ىزبەن جۇرە بەرەم عوي.
- «جىگىتىڭنىڭ» اتى كىم ەكەنىن سۇراسا، ىنتىقبايدى ايتا سال، مەن وعان مويىنداي سالۋىنىڭ وڭايلىق كەلتىرەتىنىن ايتىپ قويايىن.
- قويشى، اعا عوي ول!... جوق ءتىپتى، ايتپاشى مۇنداي ءسوزدى، ايتپايىقشى، جامان ىرىم بولادى عوي!... «جىگىتىم» دەپ باسقا ەشكىمنىڭ اتىن اتاماي-اق قۇتىلارمىن!
- وندا، ەگەر قينايتىنداي بولسا ايتا بەر مەن ەكەنىمدى. مەنىڭ قۇتىلار جاۋابىم ءتىپتى وڭاي.
- سەنى سۇراققا تارتقىزباقپىن با؟- دەپ كۇرسىندى نۇريا. - باسقاداي جاۋاپ تا تابىلار... ساعان كىر جۇعاتىن ءبىر ءسوز تۋىلسا، ەسىم شىعىپ كەتەدى.
- «مادەنيەت كلۋبىنىڭ» قاقپاسىنا كەلسەك، عۇپىر تاز بىزگە سول جەردەن باسپالاي قاراپ تۇر ەكەن. ءبىز قاسىنا ادەيى بارىپ تۇرا قالدىق.
- وي، «الگىڭىز» كەلمەدى عوي،- دەپ مەن جان-جاعىما قاراي ءتۇستىم.
- كەلەر،- دەدى نۇريا، - كينو باستالعانشا كەلمەسە، مەيلى.
عۇپىر تازدىڭ ءوزىن باقىلاۋشىلار دا تۇس-تۇسىنان كەلىپ تۇرعانى بايقالدى. ءبىرىن-ءبىرى تانىمايتىندا دارا-دارا تۇرعان بىرنەشەۋگە تاز دا كوز قيىعىن تاستاي بەرەدى. تالايدى كورىپ، بايقاپ بولعان مىعىم توبەت سياقتى، قۇيرىعىن قايقايتا تۇسكەندەي، ءدۇرديىپ، كەرىلىپ تۇر. كوپتەن قىرىلماعان ساقال-مۇرتى تال-تال بولىپ، ەرەكشە تۇكسيىڭكى كورسەتتى.
- كەلمەدى عوي،- دەپ وعان ەستىرتە كۇبىرلەدى نۇريا، - ەندى كىرە بەرەيىك، كەلسە تاۋىپ الار.
كوپ ادامنىڭ اراسىمەن نۇريانىڭ سوڭىنان جىلجي بارىپ، كلۋب زالىنا وتكەنىمدە، كىرىپ كەلە جاتقان تىزبەكتىڭ سوڭىنان تاز دا كورىندى. بيلەت تەكسەرۋشىلەرگە كوك كىنەشكە ءتارىزدى بىردەمەسىن جەڭىنەن جىلت ەتكىزىپ قانا وتە شىقتى. باقىلاۋشىلار باستىرمالاتىپ ەرە كىردى.
ءبىز ورىنعا كەلىپ وتىرىپ، ماڭايىمىزدان تازدى كورە الماپ ەدىك. بۇيىردەگى شىعار ەسىكتىڭ الدىنا بارىپ تۇرەگەپ تۇر ەكەن. كوزى ءبىز جاقتان اۋار ەمەس.
كينو قويىلىپ جارتىلاپ قالعان ءبىر الاكەۋىم شاقتا نۇريا مەنىڭ بىلەگىمدى قاۋسىرا قۇشىپ سىبىرلادى.
- وسىنداي ۋاقىتتا الدىڭعى ەسىكتەن شىعىپ كەتشى!
- مەنەن الاڭ بولما نۇرياش!... ارتىمىزداعى ءتورتىنشى قاتاردا ساباقتاس قىزدارىڭ وتىر، سەن قازىر سولاردىڭ قاسىنا بارىپ وتىرا قال دا، سولارمەن بىرگە قايت. سەنىمەن ەندى بىرگە كورىنبەسەم بولعانى، ماعان حاۋىپ جوق.
- ماقۇل، بىراق، سەن كينو بىتپەي شىعىپ كەتشى!... تاڭەرتەڭ ەرتە جەت كۇلاننىڭ ۇيىنە!...
تاڭەرتەڭ امان قالعان-قالماعانىمدى بىلۋگە سونشالىق اسىعاتىنىن، ءتىپتى ءتۇن بويى كىرپىك ايقاستىرا الماسىن دا تۇسىنە مۇڭايىپ قالا بەردىم. ول جەتە بەرە ساباقتاس ۇيعىر قىزدارى سىرىلىپ ورتالارىنان ورىن بەردى. مەن قايتپادىم; ەرتە شىعىپ كەتۋىم تىڭشىنىڭ كۇدىگىن قوزدىرادى. جانە نۇريانى اڭدۋعا قالدىرماۋىم كوڭىلىمە تىنىش قوي...
كينو ءبىتىپ، زال ءدۇر ەتە تۇسكەندە، نۇريالار دا تۇرىپ ەسىككە بەتتەدى. مەنىڭ قوزعالماي تۇرىپ قالۋىما جالتاقتاي جەتتى ەسىككە.
تازدىڭ نازارىن وزىمە تارتپاق ويىم بەكەر ەكەن; نۇريانىڭ سوڭىنان ەرە جونەلگەندە، مەن دە ۇمتىلدىم. ءتورت قىزدىڭ سوڭىنان تاز قالار ەمەس، ارت جاعىنا قاراي-قاراي ىلەستى، نەگىزگى نىساناسى مەن عوي. سوڭىنان اندىزداپ باقىلاۋشىلار دا كەتتى. قاقپا الدىنان باسپالاپ از كىدىردىم دە، ىقتيارسىز مەكتەپ جاققا تارتتىم. ارتتارىنان كورىنسەم-اق كامەننىڭ دالەلدەمەسى ءدال باسا تۇسپەك.
قايتۋشىلار تىزبەگىنەن ارتتا قالىپپىن. جاتاقحاناما تۇنگى كۇزەت شاڭقىلىن كەشە جەتىپ، قانشا تۇيىلسەم دە ۇيقىم كەلەر ەمەس. نۇريانىڭ قامشىلدىعى ەندى مەنىڭ باسىما ءتۇستى. جەكسەنبى تاڭىن اۋناقشىپ اتىرىپ، كۇن شىعا كۇلاننىڭ ۇيىنە جەتتىم. اۋىز ۇيدە شەشەسى وت جاعىپ كۇيبەڭدەپ ءجۇر ەكەن. سالەمىمە جاۋاپسىز سويلەي جونەلدى.
- بالام-اۋ، بۇل جالماۋىز تىنىشتىق بەرمەدى-اۋ سەندەرگە، اكەلەرىڭدى الىپ بولىپ، اۋزىن ەندى سەندەرگە اشىپتى عوي! الگى نۇرياشتى ساقشى ۇستاپ، تاڭ اتقانشا تەرگەپتى.
ماڭدايىمنان تەر بۇرق ەتە ءتۇستى:
- كەلدى مە، امان با؟!
- كەلدى، امان!... ءۇش ساباقتاسى وسىندا جەتكىزىپ سالىپ قايتتى.
ءتور ۇيگە ۇمتىلا بەرگەنىمدە ۇزىن قارا قوڭىر شاشىن تارقاتىپ الدىنا جايعان كۇلان ەسىكتەن شىعا كەلىپ، مەنىمەن تاعى دا سۇزىسە قالدى. قولىنداعى تاراعى جەرگە ءتۇسىپ كەتتى، تاعى دا كۇلىپ جىبەردى ءوزى. شەشەسىنىڭ كوزىنشە قالجىڭداي الماي كۇلدى بۇل رەت. - «قارىنداسىڭىز» ۇيىقتاپ جاتىر، - دەپ جەردەن تاراعىن الا سىقىلىقتادى دا، زورعا تيدى كۇلكىسىن، - ۇندەمەي عانا بارىپ وتىرا تۇرىڭىز، ۇيىقتاپ السىن!
مەنى كىرگىزىپ جىبەرىپ، ەسىكتى جابا سالدى سول سوزبەن.
نۇريا كەرۋەتتە جاتىر ەكەن، اپپاق بىلەگىن توبەسىنەن ايقاستىرىپ، القىمداعى ەكى تۇيمەسى اعىتىلعان ال قىزىل كوفتاسىمەن ۇيىقتاپتى. جاي-كۇيىن سۇراۋعا دا، ايمالاۋعا دا اسىققان جۇرەگىمە «تاك-تاك» ايتىپ، تەرەزە الدىنداعى ورىندىققا ۇلكەن زورلىقپەن بەتتەگەن سياقتى ەدىم. تولقىن سوققانداي ىعىپپىن دا، ءدال قاسىنان جاناي ءوتىپ بارىپ توقتاپپىن. كورپە ومىراۋىنا جەتەر-جەتپەس قانا جابۋلى. الدىمەن قاباعىنا قاراپ ەدىم، اشۋدىڭ دا، قايعىنىڭ دا داعى جوق. كىربەڭسىز، كوڭىلدى ۇيىقتاعانىن كورىپ، جاي تاپقانداي بولعان جۇرەگىمدى ءوز جۇرەگىنە تارتىپ اكەتكەندەي، ءۇيرىلىپ تۇرا قالىپپىن.
البىراعان اق سارى جۇزىندە، شىعار كۇننىڭ شۇعىلاسىنا شومىلعان ۇكى بۇلتتاي بەت ۇشى نارت جانىپ، ودان دا بيىككە ورلەگەن قىران قاناتىنداي قايقيا ەكى قاسى كەرىلىپتى. جۇپ-جۇمىر القىمى اتقان تاڭداي ارايلانىپ، كوزىمە نۇر قۇيادى. سول تاڭدى قارسى الا ەندى اشىلىپ كەلە جاتقان قىزىل گۇلدەي ەرىن «ءسۇيشى» دەگەندەي ەمەۋرىنمەن ەركىمدى اكەتىپ بارادى.
«ءيا، تاڭ نۇرىنا بولەنگەن بۇل ماعان عانا ارنالعان، ءبارى مەنىڭ عانا مەنشىگىمدە، مىنا جاس قايىڭداي مايىسقان اق بىلەكتەر دە مەنىكى، مەن ءۇشىن اشىلعان ىستىق قۇشاق، نۇرلى باق! بۇل باق ءجانناتىنا بولەنۋ، مەنىڭ قولىمنان عانا كەلەدى!...
بىراق، جاعداي قاتەرى ءتونىپ تۇر-اۋ، قاتال تاعدىر قوسپاي كەتسە قايتەرسىڭ!... پاك جانىن كىرلەپ، ساۋ جۇرەگىن جارالاپ، اق كوڭىلىن قارالاپ قويىپ، ءولىپ كەتسەم ءيا داۋىل ايداعان جاققا ىقتيارسىز كەتە بارسام، مەن ءبىر شىرىتكىش باكتەريانىڭ ۇياسا، قارا قازاننىڭ كۇيەسى بولماسپىن با؟... قابەن سىندى ادال دوس، «ادامگەرشىلىگىڭە تاپسىردىم» دەپ ەدى عوي! ءيا، ءوزى دە مەنىڭ ادامگەرشىلىگىمە بەرىلگەن... مۇنىڭ كوڭىلىن دە، ءوز كوڭىلىمدى دە مەزگىلسىز قىتىقتاماي، اۋلاعىراق بارىپ وتىرايىن!»
سابىر تىنىمىن شاقىرعانداي بۇل وي اپساتتىك قانا سالقىن لەبىمەن جەلپىپ وتە شىقتى. ساجداعا تونگەن سوپىشا بار يتاعاتىممەن ەڭكەيە تۇسكەنىمدى سەزبەپپىن. كوكىرەگىنە قۇلاي بەرە قايتا كوتەرىلدىم; الگى ءوزىم شاقىرىپ العان «سابىر جولداس» كەۋدەمنەن تىرەي قالعانداي بولدى. اشىق القىمىن كورپەسىمەن جاۋىپ قىمتادىم دا، قايتا اينىپ، قايتا اشتىم. سول ساۋلەلى القىمعا جابىسا كەتتى ەرنىم.
نۇريا سەلك ەتىپ وياندى. مەن دە سەلك ەتە تۇسكەندەي كوتەرىلە بەرىپ ەدىم، قوس بىلەك جابىسا تارتتى قۇشاعىنا. باسىمدى وتتاي ىستىق كوكىرەگىنە باستى.
- ءتۇسىم بە؟!- دەدى قىسا قۇشىپ.
- ءيا، ءتۇسىڭ... وسى جولى جاقسى ءتۇس كورگەن شىعارسىڭ؟
- مۇنداي ءتۇس كورسەم ەشقانداي قاتەردەن قورىقپاس ەدىم...
ەكەۋمىز قاتار كۇرسىندىك. نۇريا ەسىككە قاراپ الاڭدادى دا، مەن تۇرىپ بارىپ ورىندىققا وتىرا كەتتىم. نۇريا باسىن كوتەرىپ، بايپاقشاڭ اياعىنا تۋفليىن ىلە تۇرەگەلدى. بەتى-قولىن اسىعا جۋىپ، ءسۇرتىندى دە، جانداسا كەلىپ وتىردى قاسىما.
- تۇندە نە بولدى؟- دەپ سۇراۋعا مۇرسام ەندى جەتتى:
- جولىمىزدا ساقشىنىڭ جاسىرىن بولىمشەسى بار ەكەن،- دەپ كۇلىمدەي باستادى نۇريا ءسوزىن. شاشىن ءورىپ بولعان كۇلان دا ەكەۋمىزدىڭ اشىق ءۇنىمىزدى ەستي كەلىپ وتىردى، - سول قاقپاعا جەتە بەرە الگى تاز مەنىڭ بىلەگىمنەن ۇستاي الدى.
- «سىزبەن سويلەسەتىن ءبىراز ءىس بار» دەپ جان قالتاسىنداعى كىشكەنە كوك كنيشكاسىن باسقا قىزداردان دالدالاي شىعاردى، «مەن جىڭسا1 قىزمەتكەرى» دەپ ماعان عانا ەستىرتە كۇبىرلەدى. «سىزدەن ءبىر احۋالدى سۇراپ انىقتاماقپىز، قورىقپاڭىز، باسقاداي جامان ءىس جوق; بۇل مەكەمە» - دەيدى. قاسىمداعى ءۇش قىز قورشاي شۋلادى ونى. ءبارى ىلەلىك قىزدار.
- بارمايدى، مۇنداي قىز وقۋشىعا تۇندە مەكەمەنىڭ نە ءىسى بار ەكەن!
- ءىس بولسا، كۇندىز بارىپ، مەكتەپتەن سۇرا، قازىر ساعان قوسىپ بەرە المايمىز! - دەستى. ارتىمىزدان كەلە جاتقان ءتورت-بەس جىگىت جاقىنداپ كەلىپ توپتاسا قالعان ەكەن. ءبىز جاق ەكەنىن ءتۇسىنىپ كوڭىلىم ورىنعا ءتۇستى. شپيون ولارعا ءبىر قاراپ قويىپ، ەكى رەت ىسقىرىق تارتىپ ەدى، قاقپادان مىلتىقتى ەكى ساقشى شىعا كەلدى دە، تازدىڭ يشاراسىمەن مەنى ايداي جونەلمەكشى بولدى. قىزدار ەندى ولاردىڭ الدىنا تۇرا قالىپ، حانزۋشا تىلدە ايتىسا كەتكەندە، تاز جايما-شۋاقتاپ، «جاي عانا ءبىر احۋالدى سۇراپ» الاتىنىنا سەندىردى. ءۇش قىز سوندا دا مەنىمەن بىرگە كىردى قاقپاعا. جىگىتتەر سول ورىندارىندا ءوزارا قالجىڭداسقان، كۇلگەن بولىپ قالا بەردى. قاقپا بوساعاسىنداعى ەسىككە كىرگىزدى ءبىزدى. ءۇش ساباقتاسىمدى اۋىز بولمەگە وتىرعىزىپ قويىپ، اتتارىن سۇراپ جازىپ الدى دا، مەنى تورگى بولمەدە تەرگەدى. اتىمدى، اكەم اتىن، جاسىمدى، جەرىمدى سۇرادى.
- اكەڭ قايدا؟ - دەپ سۇرادى سونان سوڭ.
- شىڭ شىساي قاماعان تۇرمەدە.
- نە سەبەپپەن كىرگەن؟
- بىلمەيمىن، مەن وندا كىشكەنەمىن. «باندىعا ەرمەي قويعاندىعىنان ۇستالدى» دەپ شەشەم ۇقتىرعان.
- ءۇيىڭ باندىعا قاتىناسىپ كەتكەن عوي؟
- جوق، قاتىناسپايدى! وسى وتكەن كۇزدە دە ۇيىمە بارىپ قايتتىم. ءبىزدىڭ اۋىلدان باندى شىققان ەمەس!
- ءسىز نە ءۇشىن ءجۇزىڭىزدى وزگەرتىپ، ەركەكشە كيىنىپ جۇرەسىز؟
- قاشان وزگەرتىپپىن؟
- بىلتىر قىستا، بيىل دا... ەركەكشە كيىنىپ، مۇرت جاساپ وزگەرىپ جۇرگەنىڭىزدى قازاق كلۋبىنان، كوشەدەن كورگەندەر بار!
- مۇنىڭىز وتىرىك... ءوزىڭىز ۇيالىپ قالاتىن وتىرىكتى ايتپاڭىز ماعان!
- بۇل راس!... ءسىزدىڭ وتىرىك ايتپاۋىڭىز وزىڭىزگە جاقسى، قاشان دا مويىنىڭىزعا قويىلادى!
- موينىما قويشى ايعاعىڭىزدى اكەلىپ، مويىنداتا الماساڭىز، ۇلكەن بولساڭىز دا، ءوز بەتىڭىزگە تۇكىرىگىم تيمەي قويمايدى.
- نە دەيسىڭ؟
مەن اۋىز بولمەدەگى قىزدارعا ەستىرتىپ، ورشەلەنە جاۋاپ قايىردىم.
- مويىنداتا الماساڭ بەتىڭە تۇكىرەمىن دەيمىن... سول كورگەن كىسىلەرىڭ، ەركەكشە كيىنىپ، قۇبىلىپ جۇرگەن كەزىمدە نەگە ۇستاپ الماعان؟
- باپ بولدى، - دەپ قالدى اۋىز ۇيدەن تىڭداپ وتىرعان ۇيعىر قىزداردىڭ ءبىرى. تاز تەرگەۋشى كۇرەڭىتىپ تىعىلا قالدى:
- اقىرىن سويلەڭىز، باسقا ادامعا ەستىرتۋىڭىزگە رۇقسات جوق!
- بۇل، اقىرىن جاۋاپ قايتاراتىن سۇراق ەمەس... بۇدان قاتتى جاۋاپ ەستىگىڭىز كەلمەسە، وسى ناقاق جالا جابۋشىنىڭ اتىن ايتىڭىز... نە ءۇشىن جالا جاباتىنىن مەن ايتىپ بەرە الامىن!
- ەگەر بۇل جالا بولسا، كىم ايتتى دەپ كۇمانداناسىڭ؟
- كۇماندانبايمىن، فاكتىم بار، ول جالاقورىڭ «بىرنەشەۋ» ەمەس، بىرەۋ عانا. ونىڭ ءوز بەتىنە دە كەلىستىرىپ تۇكىرگەنمىن!- دەپ كۇلدىم مەن، قاساقانا قاتتى كۇلدىم (نۇريا وسىنى ايتىپ، تاعى دا «قاتتى كۇلىپ» - سىڭعىرلاپ الىپ جالعاستىردى ءسوزىن). ءوز بەتىنە تۇكىرتىپ العان جالاسىمەن ءسىزدىڭ بەتىڭىزگە دە تۇكىرتىپ، كۇيە جاققىزاتىنى ءسوزسىز. جاسىڭىز ۇلكەن ادام ەكەنسىز، ودان ساقتانعايسىز!
- ءسىز كىمدى ايتاسىز، اتى كىم ونىڭ؟
- كامەن!... ول ماعان حات جازعان. مەن قابىل الماعانمىن. ەكىنشى رەت تاعى ءبىر حات جازىپ، مەنى قورقىتىپ كوندىرمەك بولدى. مەن سوندا تۇكىردىم. سول حاتتاعى قورقىتقان سوزدەرىن تەرگەۋ ماتەريالى ەتىپ، ءسىز دە قورقىتپاقسىز عوي. ول اقىماقتىڭ سوزىنەن ءسىز دە اقىماقتىق جۇقتىرىپ الماعايسىز!
وسىنى ايتقانىمدا عۇپىر تازدىڭ باسى قىشىپ، قاتتى قينالعانداي، قالپاعىنىڭ سىرتىنان قاسي بەردى. مەن «قالپاعىڭىزدى الىپ قاسىنساڭىزشى، جىرتىلادى عوي» دەي جازداپ كۇلە بەردىم. سول كۇلكىم دە ەم بولعان سياقتى، باسىلا بەردى، ويلانىپ قالدى.
- ول حات قايدا؟- دەپ سۇرادى ءبىر كەزدە.
- وزىنە قايتارىپ بەرگەنمىن،- دەدىم مەن.
- «حاتتى كىم ارقىلى قايتاردىڭ؟» دەپ سۇرار ما دەپ دايىندالىپ ەدىم. ول جاعىن كامەن ايتپاعان سياقتى، تاز سۇراۋسىز ويلانىپ قالدى. حابارسىز ەكەنىن بايقادىم دا، بىزگە ەڭ كەرەكتى سىردى انىقتاي تۇسكىم كەلدى:
- ەگەر ول حاتتى وزىنە قايتارىپ بەرمەي، اعالارىما كورسەتسەم، ۇرىپ جىعار ەدى ونى. قيسىنسىز جالاعا كىم ىزالانبايدى!- دەپ تومەن قاراپ بۇرتيا قالدىم. تاز جالت قاراپ سۇرادى:
- اعالارىڭ كىم؟
مەن كازەننەن باستاپ، ۇرىمجىدەگى ۇكىمەت كۇمانى ازىراق دەپ سانالاتىن اعايلارىمنىڭ ءتورت-بەسىن اتادىم.
- ىلەلىك جىگىتتەردەن كىمدەردى بىلەسىز؟
- انىق تانيتىنىم جوق.
- سىزبەن امانداسىپ، كۇلىپ وتەتىن ءبىر اسكەري تاتار جىگىت بار عوي، اتى كىم ەدى سونىڭ؟
- «اتىن بىلمەيمىن» دەدىم مەن. - راسىندا دا مەن تانىمايتىن ءبىر جۋان نوعاي كوشەدە كورگەن سايىن جىلى ۇشىراپ، سالەمدەسىپ وتەتىن بولعان. سەنىڭ دوستارىڭنىڭ ءبىرى بولار دەپ مەن دە جاقسى امانداسىپ جۇرگەنمىن...
نۇريانىڭ ايتىپ وتىرعان نوعايى - رەپقات ەكەنىن، نۇريامەن بايلانىسىمدى دا سىرتىمنان ءبىلىپ العانىن ءتۇسىنىپ جىميا ءتۇستىم. بىراق ابدىعۇپىر تازدىڭ رەپقاتتى ءتىپتى قاتتى تىمىسكىلەپ جۇرگەنىن سەزىپ، جۇرەگىم ورەكپي قالدى.
ءسىڭلىسىنىڭ بۇل ءسوزىن قىزىقتاپ كۇلان كۇلىپ جىبەردى.
- قايىن اعاڭ شىعار، سالەم ەتپەدىڭ بە؟- دەپ كۇلدى ول.
- قويشى، جاي-جاپساردى تولىق تۇسىندىرەيىن دەگەنىم عوي،- دەپ قىزعىلت تارتقان نۇريا ءسوزىن جالعاستىرا بەردى،- شپيون تاز سونى قايتالاپ كوپ سۇرادى مەنەن.
- «اتىن بىلمەيتىن، تانىسپايتىن جىگىتپەن قىز قالايشا كۇلىسىپ امانداسادى؟... وسىنىڭ سەبەبىن ايتىڭىزشى!» دەيدى.
- كىم بىلەدى؟- دەدىم مەن. - اتىن بىلمەيتىنىم راس. ءبىز اتىن بىلمەسەك تە كۇلىمسىرەپ امانداساتىن جىگىتتەر كوپ، كوڭىلى بار جىگىتتەر كۇلىمسىرەمەي، تۇكسيىپ امانداسا ما،- دەمەسىمە بولمادى.
- ءسىز نەگە كۇلىمسىرەيسىز؟... ۇيالىپ وتىرعان سياقتىسىز، ايتا بەرىڭىز، ماحاببات بايلانىسىن تەكسەرىپ، شەكتەمەكشى ەمەسپىن!
- ولاي بولسا، نە ءۇشىن سۇراپ وتىرسىز مەنەن؟!
- جىگىتىڭىز سول عوي؟- دەپ كۇلىمسىرەدى تىڭشى. مەن تاعى «اشۋلانا» باستادىم.
- ءتۇنى بويى يەن بولمەدە مەنىڭ جىگىتىمنىڭ كىم ەكەنىن تەرگەيتىن نە حاقىڭىز بار؟!... اتىن دا بىلمەيتىن بىرەۋ، مەنىڭ جىگىتىم بولماق پا، شاتپاڭىز، الباتى سويلەمەڭىز ءويتىپ!
- ولاي بولسا، جىگىتىڭىزدىڭ اتى كىم؟
- جىگىتىمنىڭ اتى پالەن دەپ ءسۇيىنشى سۇراماقپىن با سىزدەن؟
- ونى سۇراپ بىلۋگە حاقىمىز بار، ساقشى قىزمەتكەرى بەكەر سۇرامايدى!
- ساقشى بەكەر سۇراماسا، الدىڭعى سۇراعانىڭىزداي باندىنىڭ قىزى باندىمەن ماحاببات قۇرماقشى دەپ كۇماندانادى ەكەنسىز عوي؟ مەن گوميندان قامقورلىعىنداعى گوميندان مەكتەبىنىڭ وقۋشىسىمىن. باندىعا بارسام، باسىمدى كەسىڭىزدەر، ۇقتىڭىز با؟... ءالى ۋاعدالاسپاعان جىگىتتىڭ اتىن ساقشىعا جىگىتىم دەپ مالىمدەپ، كۇلكىگە قالماقشى ەمەسپىن، مۇنى دا ءتۇسىنىپ قويىڭىز! - دەدىم... يت تە كۇلە الادى ەكەن،- دەپ كۇلدى نۇريا سونان سوڭ، - تاز كۇلىمسىرەگەن بەينەگە كەلدى.
- ايتپاقتايىن،- دەپ جىلتىڭداي قارادى ماعان، - كينوعا سىزبەن بىرگە كىرگەن كىم؟
- «بيعان» دەپ اتايدى عوي ءبىزدىڭ ساباقتاستار. ول ءجونىن ءسىز بىلمەسەڭىز، مەن تۇسىنبەيمىن،- دەدىم.
- بىرگە ءجۇرىپ قالاي تۇسىنبەيسىز؟
- مەنىڭ جەرلەس اعالارىممەن بىرگە وقيدى. ول دا ءسىز سياقتى انا جىگىتىڭ، مىنا جىگىتىڭ دەپ قىلجاقتايدى. سىزدەر سياقتى وسەك اڭدىعان كەزبەلەردى ءتۇسىنۋ مۇمكىن بە؟...
- ول دا سىزدەن بىرەۋلەردىڭ احۋالىن سۇراپ تۇرا ما؟
- ول ءسىز سياقتى تەرگەۋشى ەمەس، وقۋشى عوي. بىراق ول دا ماعان بىرەۋلەردى «جىگىتىڭ» دەپ تاڭا جۇرەدى. سىزگە ۇقسايتىن جەرى سول...
وسى سوزىمە تاز كۇلىمسىرەگەن بولىپ، كوپ ويلانىپ قالدى دا، سوڭىنان ىنتىقباي، سالىق، قۋات اعايدى، تاعى بىرنەشەۋدى سۇرادى. ىنتىقباي مەن سالىقتىڭ ءبىر جەرلىك تۋىس ەكەنىن ايتتىم. باسقالارىن تانىمايتىندىعىمدى تۇسىندىرە سالا، تەرەزەدەن كورىنگەن تاڭ قىلاڭىنا قاراپ شىنداپ اشۋلانباسىما بولمادى:
- ماعان بايلانىستى ءىس بولسا، سۇرا، بولماسا، ءوزىم تۇسىنبەيتىن قۇرعاق مىلجىڭىڭنىڭ كەرەگى جوق! - دەپ تۇرەگەلدىم.
- مۇندا بولعان ءسوزدى بىردە-ءبىر ادامعا ايتساڭ، قاتال جازاعا تارتىلاسىڭ!- دەي سالىپ، ءتىل حاتتى مەنىڭ اتىمنان ءوزى جازدى دا، ماعان ۇسىندا.
- قول قويىڭىز!
- «ءبىر ءتۇندى تۇگەل العان بۇل تەرگەۋىڭدى مەكتەپ كەڭسەسىنە مالىمدەيمىن!» دەپ جازدىم دا، شىعا جونەلدىم.
(جالعاسى بار)
"اباي-اقپارات"
1 جىڭسا (قىتايشا) - ساقشى.
