بۇگىنگى ءبىزدىڭ كەيىپكەرىمىز اقتوبە وبلىسى، قارعالى اۋدانىنداعى «ستەپنوە» جشس ديرەكتورى، ەكونوميكا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، «قۇرمەت» وردەنىنىڭ يەگەرى، ونىڭ ءبارى تۇرسىن، ناعىز ۇلكەن ادام  امانقوس سانسىزبايۇلى تولەۋوۆ.

امانقوس سانسىزبايۇلى سوناۋ 1974 جىلى باتىس-قازاقستان اۋىل شارۋاشىلىعى ينستيتۋتىن بىتىرىسىمەن ەڭبەك جولىن مال دارىگەرىنەن باستاپ، بارشا عۇمىرىن اۋىل شارۋاشىلىعىنا ارناپ كەلە جاتقان قادىرلى ازامات، پاتريوت، قايراتكەر، تۇلعا! ىسكەرلىك قابىلەتىمەن بىردەن كوزگە ىلىنگەن جاس مامان «ستەپنوە» كەڭشارىنىڭ (ول كەزدە - سوۆحوز) ديرەكتورلىعىنا تاعايىندالىپ، كوپ ۇزاماي لەنين اۋدانى كومپارتياسىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسىنا سايلانادى. بۇل دەگەنىڭىز، سول كەزدەگى قىزمەتتىك ءوسۋدىڭ قالىپتاسقان تاپتاۋرىن داستۇرىمەن پارتيالىق ارناعا ءتۇسىپ الىپ، وبلىستىق ودان رەسپۋبليكالىق دەڭگەيگە ۇمتىلىپ، كەڭ سالقىن كابينەتتەردە كۇنارا قۇرعاق جينالىس وتكىزۋ، سالا-قۇلاش بايانداما جاساپ قويىپ، بايانسىز بولسا دا الاڭسىز ءومىر ءسۇرۋدىڭ تاپتىرماس مۇمكىندىگى بولاتىن. الايدا مۇنداي جەڭىل امال امانقوس اعا سىندى تەك قانا كوزبەن كورىپ، قولمەن ۇستاۋعا عانا بولاتىن ناعىز ءىستىڭ، قايناعان، قاۋىرت جۇمىستىڭ ادامىنا جات ەدى. سوندىقتان ول كوپ ويلانباي-اق، جۇرەك قالاۋىمەن، جان-دۇنيەسىمەن جاقسى كورەتىن شارۋاشىلىق سالاسىنا قايتا ورالدى.

ا.تولەۋوۆ باسشىلىق ەتكەن «ستەپنوە» كەڭشارى ءىرى قارا مالدى بورداقىلايتىن شارۋاشىلىق، اۋداننىڭ ءبىر شەتىندەگى، كۇرە جولدان تىسقارى جاتقان، ادەتتە ۇلتتىق كادرلەر عانا جىبەرىلەتىن شاعىنداۋ قاراپايىم عانا اۋىل-تۇعىن. مۇنىڭ بارلىعى جاس باسشىنىڭ جىگەرىن جاسىتا العان جوق، كەرىسىنشە ۇتقىر ۇيىمداستىرۋشىلىق قابىلەتىنىڭ ارقاسىندا شاعىن شارۋاشىلىقتى شىرت ءۇيىرىپ، ادىمداپ العا باستىردى. ول كەزدە  اۋدانداعى استىق وندىرەتىن كورشىلەس سوۆحوزداردىڭ بۋى اسپانعا اتىپ، دۇركىرەپ تۇرعان شاعى. شەتتە جاتقان مال بورداقىلاۋ كەڭشارى اۋدان، وبلىس باسشىلارىنىڭ نازارىنان تىس قالا بەرۋى دە تاڭقالارلىق جايت ەمەس ەدى. ارادا كوپ ۇزاماي الگى دۇرىلدەپ تۇرعان سوۆحوزداردىڭ توز-توزى شىعىپ، ءبىر كەزدە شەكەسىنەن قاراعان كورشىلەس ۇجىمنىڭ قاناتىنىڭ استىنا سۇرانادى دەپ كىم ويلاعان.

دۇنيە ءبىر ورنىندا تۇرمايتىن تابيعاتتىڭ بۇلجىماس زاڭى دەگەنىن ىستەتىپ، جاھاندى جاسقاعان كەڭەس وداعى كەلمەسكە كەتىپ، ۇزاق جىلدار بويىندا قالىپتاسقان جۇيە، مۇحاڭ ماعاۋين اعامىز ايتقانداي، كۇلپارا ىدىراپ، قاراپايىم حالىق سەڭ سوققانداي ەسەڭگىرەپ قالعان ءبىر احۋال ورناعانى ەسىمىزدە. مىنەكي، ءدال وسى بەيباعىت مەرزىمدە، وعان قوسا جوعارى جاقتاردان بۇكىل شارۋاشىلىق، مەكەمە اتاۋلىعا «تاراڭدار، ءوز كۇندەرىڭدى وزدەرىڭ كورىڭدەر» دەگەن قاتاڭ ۇكىم تۇسكەن الماعايىپ شاقتا امانقوس سانسىزبايۇلى باسقاراتىن كەڭشار ۇجىمى ءوز باسشىسىنىڭ ارى مەن ادالدىعىنا كامىل سەنىم ءبىلدىرىپ، سىندارلى ساتتە بىراۋىزدىلىق تانىتىپ، جەكە ۇلەستەرىن ورتاعا سالۋى ارقىلى ۇجىمدى ساقتاپ قالۋعا تاۋەكەل جاساپتى. وسىلايشا، ۇمىتپەن، سەنىممەن، ىزگى نيەتپەن باستالعان ءىستى ءتاڭىرى ءوز قولداعانداي.

جەر بەتىنەن الىپ مەملەكەتتىڭ جوعالۋىمەن ىلەسە ورناعان اسا زور اۋىرتپالىق ەڭ الدىمەن قاراپايىم ادامداردىڭ يىعىنا تۇسكەن-تۇعىن. مۇندايدا تەك قانا قاپىسىز بىرلىك پەن كۇن-ءتۇن دەمەيتىن قاۋىرت تىرلىك، ارينە، بىلىكتى، قۋاتتى، ەڭ باستىسى ادال باسشىنىڭ عانا باتىل ارەكەتى تىعىرىقتان الىپ شىعاتىن ەدى. وسىناۋ بىرەگەي شارتتاردى توزىمدىلىكپەن ورىنداي العان كوپۇلتتى «ستەپنوە» ۇجىمدىق ۇيىمى جانە وندىرىستىك كووپەراتيۆىنىڭ ىرگەسى سوگىلمەي، كەرەگەسى شايقالماي، قايتا تىرلىگى جاندانىپ بەرەكەگە باستاپ جۇرە بەردى.

اسىرەسە اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ بارشاعا بەلگىلى وزىندىك ەرەكشەلىگىن ەسكەرگەندە، قىسقا كەزەڭ ىشىندە «ستەپنوە» ۇجىمى بۇگىندە اۋدانداعى عانا ەمەس، سونداي-اق، بۇكىل اقتوبە وبلىسىنداعى، بالكىم رەسپۋبليكا كولەمىندەگى كوپسالالى، دامىعان ينفراقۇرىلىمى بار ءىرى اۋىل شارۋاشىلىعى مەكەمەسىنە اينالعان.

زامان تالاپتارىنا ساي قۇرىلىمى، قىزمەتى وزگەرىپ وتىرعان  «ستەپنوە» جشس استىق ءوندىرۋشى، وسىمدىك تۇرلەرى، اسىل تۇقىمدى ءىرى قارا، جىلقى، قوي ءوسىرۋشى، اۆتوتاسىمالداۋشى، سونداي-اق ءوز ونىمدەرىن وڭدەيتىن، ءارى دايىن ونىمدەر، ەت، شۇجىق دايىندايتىن، ۇن شىعاراتىن،ناننىڭ، تاعامنىڭ بىرنەشە تۇرلەرىن پىسىرەتىن ءىرى كاسىپورىن.

شارۋاشىلىقتا 3 مىڭنان اسا ءىرى قارا، 1 مىڭداي جىلقى، 3,5 مىڭ ۇساق مال باعىلادى. ۇيىمعا قارايتىن كاسىپورىندار وندىرەتىن ونىمدەر جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ قاجەتىن تولىق وتەۋىمەن بىرگە، اۋدان، وبلىس كولەمىندە تاراتىلىپ، ۇلتتىق جانە حالىقارالىق نارىققا شىعارىلىپ كەلە جاتقان زور جەتىستىگىن ايتۋىمىز ءتيىس.

«ستەپنوە» جشس-نىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى جەرلەرى 53027,9 گا قۇرايدى، ونىڭ ىشىندە استىق - 31233,8 گا، جايىلىم 19996 گا، شابىندىق 1353,4 گا. شارۋاشىلىقتا 250 ادام تۇراقتى ەڭبەك ەتەدى، ناۋقان كەزدەرى قوسىمشا 100 ادام تارتىلادى.

سەرىكتەستىكتىڭ تەحنيكالىق پاركىندە 180 اۆتوتەحنيكا، مەحانيزمدەر مەن اگرەگات بولسا، سونىڭ ىشىندە: قازىرگى زامانعى جوعارىونىمدى امەريكالىق استىق جيناۋشى «دجون-دير» كومبايندەرى، وسىنداي ساپاداعى گەرمانيالىق «مەدتون-310»، «تۋكانو-320»، رەسەيدىڭ «ۆەكتور رسم-101» كومبايندەرى، جوعارىونىمدى ەگىن ەگۋشى «Flexi Coil STX-425» كەشەندەرىن قامتيدى.

قازاقستاننىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى ءمينيسترىنىڭ 2002 جىلعى №296 بۇيرىعىمەن «ستەپنوە» جشس ەليتالىق-تۇقىموندىرۋشى شارۋاشىلىق دەپ بەكىتىلدى.

قازىرگى ۋاقىتتا مەكەمەنىڭ قاراماعىندا 2 ساۋدا ورنى، ناۋبايحانالار كەشەنى، 14 قويماسى بار استىق قابىلداۋشى كاسىپورىندار، اسفالتتالعان 60 مىڭ شارشى مەتر توك، مىڭداعان توننا بيداي جانە وزگە ونىمدەردى ساقتايتىن جابىق كەشەندەر، ديىرمەن، جانار-جاعارماي قويمالارى، ەكى ججم ستانتسياسى، اسىل تۇقىمدى ءىرى قارا، جىلقى وسىرەتىن فەرمالارى مەن بازالارى بار.

شارۋاشىلىقتىڭ ديىرمەنى كەشەنى ەلباسى ن.ءا.نازارباەۆتىڭ قاتىسۋىمەن 2001 جىلى ىسكە قوسىلدى، چەحيانىڭ «پروكوپ» جابدىعى قويىلىپ، تاۋلىگىنە 50 مىڭ توننا بيدايدان جوعارى جانە 1 سۇرىپتى ۇن شىعارادى. بىرنەشە ناۋبايحانالاردا پىسىرىلەتىن نان، ماكارون تسەحتارىنىڭ ونىمدەرى وسىنداي ءوز ۇنىنان دايىندالىپ، تۇتىنۋشىلاردىڭ داستارحانىنا جەتۋدە. بۇل مەكەمەلەردىڭ بارلىعى دا جۇمىس كۇشىن قاجەت ەتەتىنى، ەندەشە ەلدىمەكەن تۇرعىندارى كارى-جاسىنا قاراماي تۇتاس جۇمىسپەن قامتىلعانى تۇسىنىكتى.

«ستەپنوە» جشس مەملەكەتتىڭ ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا ەلىمىزدەگى كلاسستەرلىك ءوندىرىستى ەنگىزۋدىڭ، ءوندىرىستى ءارتاراپتاندىرۋدىڭ، ءونىم شىعارۋشىدان تۇتىنۋشىعا دەيىنگى ءبىرتۇتاس جۇيەنى ورناتۋدىڭ ءىس جۇزىندەگى جارقىن ۇلگىسىن بىلدىرەدى. شارۋاشىلىق ۇجىمى وسىلايشا، ەڭ الدىمەن جەر-انانىڭ قاسيەتىن قادىرلەي ءبىلۋ، ونى ەل يگىلىگى ءۇشىن ادامدىقپەن پايدالانۋ، قورعاۋ مەن ساقتاۋدىڭ اسىل پارىزىن  ادالدىقپەن اتقارۋدا.  سول ارقىلى بۇل كۇندەگى ەلىمىزدەگى ەڭ ءبىر وزەكتى جايتقا اينالعان ازاماتتاردى جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتۋ، دەمەك ولاردىڭ وتباسىلارىنىڭ قاراجات كوزىنسىز قالماۋىن، قولجەتىمدى ساپالى ازىق-تۇلىك قورىن جاساۋ، بالالارىنا ءبىلىم بەرۋ، جيناقتاي كەلگەندە، ماعىنالى، مازمۇندى ءومىر سۇرۋىنە قاجەتتى جاعداي جاسالعان. قولايلى، جاعىمدى جاعدايعا كوزدەرى جەتكەن ناۋقاندىق، ياعني ۋاقىتشا جۇمىسقا تارتىلعان ادامداردىڭ وسىندا تۇراقتى قالۋعا ءوتىنىش بىلدىرۋلەرى سوڭعى جىلدارى جيىلەپتى. دەمەك، تۋرا شەكارالاس ايماقتا تۇرعان ەلدىمەكەندەر ءۇشىن دە ونىڭ ماڭىزى تالاسسىز. بۇل ورايدا امانقوس سانسىزبايۇلى باسقاراتىن كومپانيانىڭ جىل بويىنداعى كۇندەلىكتى شارۋا، وندىرىسپەن قاتار ادام يگىلىگى ءۇشىن اتقارىپ جاتقان ىستەرىنىڭ ءوزى بولەك اڭگىمەنىڭ تاقىرىبى.

ءىشىنارا ايتقاننىڭ وزىندە، مەكتەپ وقۋشىلارى مەن بالاباقشا جەتكىنشەكتەرىنە تەگىن تۇسكى اس بەرىلىپ، كاسىپورىننىڭ ءوز قاراجاتىنا مادەنيەت ءۇيى، بالاباقشا سالىنعانىن، نۇرپەيىس حازەر مەشىتى قالپىنا كەلتىرىلگەنى، قارتتار مەن كوپبالالى ۇيلەرگە ۇدايى قارجىلىق كومەك بەرىلىپ، اۋىل جاستارىنىڭ ساندالىپ بوس جۇرمەي سپورتپەن اينالىسىپ، مادەنيەتتىڭ دامۋىنا ەرەكشە نازار اۋدارىلىپ وتىرعانىنا كوزىمىز جەتەدى.

ەرەكشە توقتالاتىن جايت – بۇگىندە بۇرىنعى ءۇش سوۆحوزدىڭ باسىن قوسقان سەرىكتەستىكتەگى ەلدىمەكەندەردىڭ بارلىعىنا گاز، سۋ تارتىلعان، ۇيالى بايلانىس، ينتەرنەتىڭىز ساقىلداپ تۇر. بيىلعى جىلى اۋىل كوشەلەرىنە تۇتاس اسفالت توسەلەتىن بولادى. وسىلايشا كەبايتاق قاستەرلى اتامەكەنىمىزدىڭ شاعىنداۋ بولسا دا ءبىر جەكەلەگەن وڭىرىندە تىرشىلىك قازانى بۇرق-سارق قايناپ، تابىس پەن بەرەكەنىڭ بارلىعى دا ءاربىر تۇرعىن، ونىڭ وتباسى ءۇشىن جانە وزدەرىنىڭ تىكەلەي قاتىسۋىمەن جاسالىپ، بۇعان قاپىسىز كوز جەتكىزگەن ادامداردىڭ جىگەرلى ارەكەتى تەك قانا جاسامپاز ءۇمىت پەن سارقىلماس سەنىمگە شاقىرادى. ايتپاقشى، مۇنداي باتىل ويعا امانقوس اعانىڭ اۋىلىنداعى ۇلكەندى كورگەندە جاپپاي امانداساتىن مەكتەپ بالالارىن كورگەندە كەلگەنىمىز دە راس.

مۇحتار كارىباي

Abai.kz