جۇما, 29 ناۋرىز 2024
كورشىنىڭ كولەڭكەسى 5799 8 پىكىر 7 ماۋسىم, 2021 ساعات 14:02

جاڭا اۆتوريتاريزم جانە ەكى عاسىر جوباسى

قىتاي مادەنيەتى مەن وركەنيەتى باتىس ءۇشىن دە، شىعىس حالىقتارى ءۇشىن دە عاجايىپ سىرلى ءارى جۇمباق بولىپ كەلەدى. دۇنيەگە تانىمال ءتورت وركەنيەتتىڭ ىشىندە عاسىرلار قويناۋىنان كوكتەي ءوتىپ، ۇزدىكسىز جاڭالانىپ، جاڭعىرىپ، جاڭا قان قۇيىپ، بيلىك جۇيەسى قانشاما رەت جاڭالانسا دا تەگى مەن تامىرىن جوعالتپاي، ميللياردتاعان حالىقتى ايرانداي ۇيىتىپ، بۇگىنگە جەتىپ وتىرعان بىردەن-ءبىر وركەنيەت رەتىندە ەستە قالىپ وتىر.

تاريحتا كورشى جاتقان كوشپەلىلەر وسى توپىراقتا لياو [كيداندار]، تاڭ، يۋان، تسين سىندى الىپ يمپەريالار قۇردى. سوڭىنان قىتاي وركەنيەتىنىڭ قۇرامىنا اينالىپ كەتتى. حالقىمىز ايتاتىن «كوپ قورقىتادى، تەرەڭ باتىرادى»، دەگەن وسى شىعار.

ءار يمپەريا ىدىراپ، تاريح ساحناسىنان شەگىنگەندە بۇل ۇدەرىس زوبالاڭعا اينالىپ، زيانىن قاراپايىم حالىق تارتىپ وتىراتىن بۇل قۇبىلىس بىرتىندەپ حالىقتىڭ مەنتاليتەتىنە اينالىپ كەتكەن سياقتى. 1946 جىلى جاپونعا قارسى سوعىستا جەڭىسكە جەتكەننەن كەيىن، سول كەزدەگى قىتاي كومپارتياسىنىڭ ورتالىعى - ياننانعا كەلگەن ءبىر توپ قىتاي ينتەلليگەنتتەرى توراعا ماودان وسى قاۋىپتى سيندرومنان قۇتىلۋدىڭ جولىن سۇراعاندا، ماو: «ونىڭ جولىن تاپتىق، ول – بيلىكتىڭ حالىقتىڭ قولىنا ءوتىپ، دەموكراتيانىڭ سالتانات قۇرۋى»، دەپ جاۋاپ بەرەدى. بۇل جاۋاپ سول كەزدە بۇكىل ينتەلليگەنتسيا مەن قاراپايىم حالىقتىڭ جۇرەگىنە جول تابادى. ارينە، كەيىنگى جاعدايدىڭ باسقاشا بولعانىن جۇرتتىڭ ءبارى بىلەدى.

ءداستۇرلى مادەنيەت پەن ينتەلليگەنتسيا جانە قىتاي بۋرجۋازياسىنا ارقا سۇيەگەن گومين ۇكىمەتى ۇلكەن-كىشى ميليتاريستەردى، كوتەرىلىس جاساعان كومپارتيانى قاتاڭ جازالاعانىمەن، تۇتاس قىتايدى بىرلىككە كەلتىرە المادى. اياعى ەكىنشى جيھان سوعىسىنا كيلىگىپ، جاپون ميليتاريزم شاپقىنشىلىعىنا ۇشىرادى.

«ءۇش ۇلكەن تاۋدىڭ [يمپەرياليزم، فەوداليزم، كاپيتاليزم]ەزگىسىنە ۇشىراعان [ماودىڭ ءسوزى]» قىتاي حالقى جاڭا شىعار جولدى جاڭا «يزم» – كوممۋنيزمنەن ىزدەدى. اۋەلى بۇل «ءيزمدى» قىتايعا الىپ كەلگەن، ناسيحاتتاعان - پەكين ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ءمۇيىزى قاراعايداي پروفەسسورلارى Cheng DuXiu مەن Li DaZhao مىرزالار بولسا، ارى قاراي ىشكى سوعىس كەزىندە جالعاپ كەتكەندەر - تالابى تاۋداي، ۇلتشىل، ورايشىل جاستار ەدى. قىتاي كومپارتياسى بيلىككە كەلگەننەن كەيىن 1955 جىلى پاريجدە شەتەل جۋرناليستەرى سول كەزدەگى قىتايدىڭ پرەمەر ءمينيستىرى Zhou Enlai مىرزادان: «ءسىز الەمگە قىتايدىڭ كوزىمەن قارايسىز با، الدە كوممۋنيستتىڭ كوزىمەن قارايسىز با؟» دەپ سۇراعاندا، ول: «مەن الدىمەن قىتايدىڭ وكىلىمىن، ودان كەيىن عانا كوممۋنيستپىن»، دەپ جاۋاپ بەرەدى. كەيىنگى ساياسي وقيعالار مەن ۇدەرىستەر قىتاي كوممۋنيستەرى ءۇشىن ارقانداي «يزم» بيلىككە جەتۋ ءۇشىن قولدانار ءتاسىل ەكەنى ولارعا استە ماقسات ەمەس ەكەنىن دالەلدەپ بەردى.

بۇگىنگى جەر شارىنىڭ ساياسي، اكىمشىلىك كارتاسى ەكىنشى دۇنيەجۇزى سوعىسىن اياقتاۋ الدىندا، وداقتاستار ەلىنىڭ باسشىلارى رۋزۆەلت، چەرچيلل، ستالين سىندى ءۇش جويان تەگەران، يالتا قالالارىندا كەزدەسىپ، ءوزارا ساۋدالاسا، كەڭەسە وتىرىپ قالىپتاستىرعانىن بۇل كۇندە ەلدىڭ ءبارى بىلەدى. سونىمەن، نەمىس، كورەي، ۆەتنام ەكىگە ءبولىندى. كەسكىلەسكەن سوعىس جۇرگىزىپ جاتقان كوممۋنيستەر مەن گومين ۇكىمەتىنە وداقتاستار تاراپىنان ChangJiang وزەنىن شەكارا ەتىپ، ەكى بيلىك قۇرۋ ۇسىنىسى ورتاعا قويىلدى. بىراق، كوممۋنيستەر بۇل ۇسىنىستى قابىلدامادى.

قىتاي نەگىزىنەن بىرلىككە كەلدى. ءوز حالقىنىڭ مەنتاليتەتىن جاقسى بىلەتىن، بيلىككە قانداي تاسىلدەرمەن كەلگەنىن ۇمىتپاعان كوممۋنيستەر ىشكى-سىرتقى ساياساتتا تەگەۋرىندى باعىت ۇستاندى. وزگەشە ويلايتىندار مەن بيلىككە يەگى قىشىپ ورتاقتاسقىسى كەلەتىندەردىڭ ەشقايسىسىن ايامادى. پروپوگاندانى مونوپوليالاپ الدى. ينتەلليگەنتسيا بۇرىنعى گومين ۇكىمەتى زامانىمەن جىلاپ كورىسەتىن بولدى. جەكە باسقا تابىنۋ شەگىنە جەتتى. پارتيا مەن ارميانىڭ قاتاڭ باقىلاۋى مەن ۇيىمداستىرۋىندا، «ۇلكەن كوكە» - سوۆەت وداعىنىڭ زور كومەگىمەن العاشقى بەس جىلدىق جوسپارلار ىسكە اسىپ، ەكونوميكانى قايتادان قۇرىپ، ساۋىقتىرۋ مودەرنيزاتسيالاۋ ورىندالدى. العاشقى يادرولىق قارۋعا يە ەلدەردىڭ قاتارىنا كىردى. ارينە، بۇنىڭ بوداۋى از بولعان جوق. اشتىق، ساياسي قۋعىنداۋ، تاۋسىلمايتىن ناۋقاندار، جازىقسىز جانداردىڭ كوز جاسى، تەككە توگىلگەن قانى، ءبارى دە مەملەكەت دەگەن الىپ ماشينانىڭ مۇددەسىنە قىزمەت ەتتى.

بيلىككە دەن سياو پين كەلگەننەن كەيىن ىشكى ساياساتتا جالعاستى توڭكەرىس جاساپ، تاپتىق كۇرەستى ارقاۋ ەتۋ توقتاپ، بارلىق كۇش ەكونوميكالىق قۇرىلىسقا اۋدارىلدى. سىرتقى ساياساتتى الەم ەلدەرىنە توڭكەرىس تاسىمالداۋ، ىشكى ىستەرىنە كيلىگۋ توقتاپ، يننوۆاتسيا تارتىپ، رەفورما جاساپ، ەسىكتى ايقارا اشۋ باسىم باعىتقا شىقتى. نارىق دەندەپ ەنىپ، جەرگە جەكەمەنشىك قالىپتاسىپ، حالىقتىڭ ساناسىندا، ومىرىندە وزگەرىستەر پايدا بولا باستاعاندا قىتاي قوعامى جاڭا قايشىلىقتارعا بەت كەلدى. زات قۇنسىزدانىپ، اقىل-وي ەڭبەككەرلەرى قيىندىق قىسپاعىندا قالدى. اقشاعا تابىنۋ باسىم قۇندىلىققا اينالىپ، ۇرى-قارى مەن ورايشىلداردىڭ جولى بولدى. دارىگەردىڭ قولىنان ساتىراشتىڭ قولى، مۇعالىمنىڭ اۋزىنان الىپساتاردىڭ ايقايى مول تابىس كوزىنە اينالدى. بۇكىل قىتايدى سەنىم داعدارىسى جايلاپ جەزوكشەلىك، قۇمارپازدىق قوعامنىڭ دەرتىنە اينالدى. بىرەۋلەر شىعار جولدى باتىس دەموكراتياسىنان ىزدەسە، ەندى بىرەۋلەر كونفۋتسي يدەياسىنا جۇگىندى. رەفورماتورلار مەن كونسەرۆاتورلار اشىق مايدانعا شىعىپ ولىسپەي بەرىسپەۋگە قامداندى. مۇنىڭ سوڭى 1989 جىلى تيانانمەن وقيعاسىنا جالعاسىپ، ىشكى سوعىستىڭ قاۋىپى ءتوندى. كارى تارلان دەن قايتادان ساحناعا شىعىپ: «تۇراقتىلىق – بارىنەن دە جوعارى»، دەپ كەسىپ ايتتى. باس سەكرەتار دجاو ساياساتتان كەتتى، بەيۋاز ستۋدەنتتەردىڭ قانى توگىلدى، ءبىراز باتىسشىلدار يمميگراتسياعا كەتتى. ءوز حالقىنىڭ مەنتاليتەتىن، تاريحىن، حالىقارالىق ويىنداردى جاقسى بىلەتىن، تالاي تار جول - تايعاق كەشۋدەن وتكەن دەن اقساقال پارتيا مەن ارمياعا سۇيەنە وتىرىپ، ەكونوميكالىق رەفورمانى جالعاستى تۇبەگەيلى جاسادى. ماركسيزم، لەنينيزم يدەيالارى بىرتە-بىرتە قولدانىستان ازايىپ، قىتايلىق ەرەكشەلىككە يە سوتسياليزم تەورياسى قالىپتاسىپ، پراكتيكادان وتە باستادى.

باس سەكرەتار دجاونىڭ اينالاسىنا جينالعان ەركىن ويلى اقىلشىلدار مەن ساياساتتانۋشىلار ورتادان شەتتەتىلدى. قىتايعا قۇيعان ميللياردتاعان ينۆەستيتسياسىن ويلادى ما، الدە باسقاداي ىمىراعا كەلدى مە؟.. باتىس العاشقى ارىنىنان قايتتى. اقش ەلشىلىگىنە قاشىپ بارىپ پانالاعان دەموكرات عالىم فان مىرزانى ەكس-مەملەكەتتىك حاتشى كيسسيندجەر ەلىنە الىپ كەتتى. قىتايعا قاتاڭ سانكتسيا سالىنباي، داعدارىس باسەڭدەدى.

باتىس ەندىگى ستراتەگيالىق ماقساتى «بەيبىت جولمەن وزگەرتۋ» باعىتىنا كوشتى. 1995 جىلى قىتايدىڭ قازىرگى باس يدەولوگى ۋاڭ حۋنيڭ مىرزا شانحاي فۋدان ۋنيۆەرسيتەتىندەگى باسشىلىق قىزمەتىنەن اۋىسىپ، قحر ورتالىق پارتيا كوميتەتىنىڭ جانىنداعى ورتالىق ساياسات زەرتتەۋ ينستيتۋتىنا كەلدى. يدەولوگيا سالاسىندا تالاس تارتىس ابدەن شەگىنە جەتتى. «تەگىمىز سوتسياليزم بە، الدە كاپيتاليزم بە» دەگەن سۇراق توتەسىنەن قويىلدى. ساياسي كۇرەستە ءۇش رەت قۇلاپ، ءۇش رەت تۇرعان پراگماتيك رەفورماتور دەن اقساقال «ەڭ جاقسى جاۋاپ - دامۋ»، دەپ وڭتۇستىك ساپارىن قورىتىندىلادى ءارى «رەفورما جاساماعان ادامعا بيلىكتە ورىن جوق»، دەپ پارتيالاستارىنا ەسكەرتۋ جاسادى. جەرى كەڭ، جان سانى مول كوپ ۇلتتى، كوپ ءدىندى مەملەكەتكە باتىستىڭ جالپىعا ورتاق، بىرىڭعاي قۇندىلىقتارى ساي كەلمەيتىنىن، كومپارتيانىڭ مۇمكىندىگى تاۋسىلماعاندىعىن، ورتالىققا باعىنعان تەگەۋرىندى بيلىك قانا دامۋ مەن رەفورمانىڭ كەپىلى بولاتىندىعىن تەوريالىق جاقتان دالەلدەدى. سونىمەن، جاڭا اۆتوريتاريزم قىتايدىڭ ىشكى-سىرتقى ساياساتتاعى باعىتىن بەلگىلەيتىن باستى يدەولوگيا بولىپ قالدى. قىتايدىڭ ەكونوميكالىق تابىستارى الەمدى مويىنداتتى. الەمدەگى ەڭ ۇلكەن ءوندىرىس وشاعىنا، ەكونوميكالىق قۋاتى اقش-تان كەيىنگى ەكىنشى ءىرى ەل دەپ تانىلدى. ينفراقۇرىلىم ەرەكشە دامىدى، شاعىن قالالار مەن ءىرى قالالاردى تۇتاستىرعان اۆتوباندار ورمەكشىنىڭ تورىنا ۇقساپ كەتسە، ءىرى قالالار اراسىن جوعارى قارقىندى تەمىرجول تۇتاستىرىپ تۇر. اسىرەسە باتىس-وڭتۇستىك پەن باتىس-سولتۇستىكتى تۇتاستىرىپ تۇرعان ەكى ءىرى قالا - چەندۋ مەن سيان اراسىنداعى 1000 كيلومەتر ۇزىندىقتى جالعاپ تۇرعان جوعارعى قارقىندى تەمىرجولدىڭ 800 كيلومەترى تۇگەلدەي تاۋدى تەسىپ، تۋننەلمەن جالعاسىپ، تاريحتا «سىچۋان جولى – قيامەت جولى» دەگەن ناقىلدى ۇمىتتىردى. ال گونكونگ، ماكاو، گۋاندون تۇتاستىرا تەڭىزگە سالىنعان كوپىر تاعى ءبىر كەرەمەت رەتىندە اينالاسىن تاڭدالدىرۋدا.

بۇل كۇندە ءۇش بۋىن بيلىكتىڭ يدەولوگى اتانعان ۋاڭ حۋنين مىرزا بيلىكتىڭ ۇشار باسىنداعى جەتى ادامنىڭ قاتارىنا كىردى. دەن اقساقالدىڭ قولايىنا جاققان، ساقا بولعان وقىمىستى ەشقاشان ءوز اتىمەن سۇحبات بەرمەيدى، كولبەڭدەپ كوگىلدىر ەكرانعا جۇگىرمەيدى. سابىرلى قالپىنان جازباي، ىشكى ويىن بۇگىپ قالادى. تسزيان تسزەميننىڭ «ۇشكە ۋاكىلدىك ەتۋ» يدەياسى، حۋ تسزين تاونىڭ «عىلىمي دامۋ كوزقاراسى» سي تسزين ءپيننىڭ «جاڭا داۋىردەگى قىتايلىق ەرەكشەلىككە يە سوتسياليزم» يدەياسى،  «ەكى عاسىر» جوباسى مەن «جىبەك جولى: ءبىر بەلدەۋ-ءبىر جول» جوباسى وسى كىسىنىڭ اقىل پاراساتىمەن اينالىمعا شىقتى. كومپارتيانىڭ بيلىكتى ساقتاپ، رەفورمانى تەرەڭدەتىپ، حالىقتىڭ تۇرمىسىن جاقسارتۋداعى باستى باعدارلامالىق قۇجاتى بولىپ قالدى.

ينتەرنەت دامىپ، الەم ءبىر-بىرىنە جاقىنداي تۇسكەن، ەكونوميكالىق تەكەتىرەس، اقپاراتتىق شابۋىل ۇدەگەن مىنا ساياسيلانعان داۋىردە كىمدىكى دۇرىس، كىمدىكى بۇرىس، كىمدىكى اقيقات، كىمدىكى ساندىراق، دەپ تالاسىپ، ەكىلەۋدىڭ كەرەگى جوق. بيلىكتى قولدان شىعارماي، ناقتى جۇمىستارمەن اينالىسىپ، حالىقتىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىن جاقسارتۋ باستى نىسانا بولۋى كەرەك. ول ءۇشىن دامۋشى ەلدەردى تەگەۋرىندى باسشى عانا بيلىكتى ورتاعا شوعىرلاندىرا وتىرىپ، مەملەكەتتى العا سۇيرەيدى. ارينە، مۇنداي تۇجىرىمعا باس يدەولوگ ويجوتا كەلە سالعان جوق. قىتايدىڭ بۇرىنعى-سوڭعى تاريحىن جاقسى بىلگەن ءارى ءوز ۇلتىنىڭ مەنتاليتەتىن، وسال جەرىن تامىرشىداي ءداپ باسىپ بارىپ كەلگەن بولۋ كەرەك. ەكى جاھاندىق سوعىستان كەيىنگى ازيا، افريكا، لاتىن امەريكاسى تاريحىنداعى ساياسي داعدارىستار مەن ىشكى سوعىستاردىڭ تاجىريبەسىنەن اششى ساباق العان بولۋ كەرەك. قىتايدىڭ كەدەيشىلىكپەن جۇرگىزگەن كۇرەسىنىڭ 70%-ى ورىندالعانىن بۇۇ مويىنداپ وتىر. بىلتىردان بەرگى پاندەميامەن كۇرەستە ءوز حالقىنىڭ شىپ-شىرعاسىن شىعارماي، اكىمشىلىك رەسۋرستاردى قاتاڭ قولدانا وتىرىپ ىندەتتى تىزگىندەگەنىن ەسكە الساق، اۆتوريتاريزم باتىستىڭ سىنىنا قانشاما ۇشىراسا دا زاڭدىق تانىمى تومەن، مادەنيەت ورەسى شەكتى دامۋشى ەلدەرگە كەرەك ەكەنىن مويىنداماسقا شارا جوق.

ماو باستاعان ءبىرىنشى بۋىن باسشىلار قارۋلى كۇرەس ارقىلى بيلىكتى تارتىپ الىپ، قىتايدى بىرىكتىردى ءارى اياعىنان تۇرعىزدى. ال دەن باستاعان باسشىلار قىتايدىڭ ەكونوميكاسىن كوركەيتىپ، دامۋدىڭ داڭىل جولىنا ءتۇسىرىپ، كوكجيەگىن كەڭەيتتى. ەندى سي باستاعان بەسىنشى ۇرپاق جاڭا تەحنولوگيا مەن پارتيالىق يدەولوگياعا سۇيەنە وتىرىپ ءتىلدى، ءدىندى، ۇلتتى تۇتاستاندىرىپ، قۇدىرەتتى «قىتاي ارمانىن» ىسكە اسىرماقشى. بۇنىڭ ءبارى جوعارىداعى «ەكى عاسىر جوباسىندا» ايقىندالىپ، تەوريالىق جاقتان تۇراقتاندىرىلعان.

وسى جىلى شىلدە ايىنىڭ ءبىرى كۇنى قىتاي كومپارتياسىنىڭ دۇنيەگە كەلگەنىنە ءجۇز جىل تولسا، الدا  2049 جىلى قحر-نىڭ ءجۇز جىلدىعى اتالىپ وتەدى. جوسپار بويىنشا العاشقى ءجۇز جىلدا قىتاي بۇكىل ينفراقۇرىلىمدى جاڭارتىپ، كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ جوسپارىن 70%-عا ورىنداعان. مارستى يگەرگەن قىتاي كەلەسى مەرەيتوي قارساڭىندا ەكولوگياسى جاقسارعان، يننوۆاتسياسى كۇشەيگەن، جوعارعى تەحنولوگياعا ارقا سۇيەگەن قۇدىرەتتى ەلگە اينالماقشى. سونىمەن بىرگە «الەمدىك قالىپتاسقان تارتىپتە وزگەرتۋشى ەمەس، كەرىسىنشە تولىقتىرۋشى بولماقشى». قىتايدىڭ ەكس-سىرتقى ساۋدا ءمينيستىرىنىڭ ورىنباسارى بولعان، ۇزاق جىل قىتايدىڭ دۇنيەجۇزى ساۋدا ۇيىمىنا كىرۋ ءۇشىن قۇرىلعان كوميسسيانىڭ باس وكىلى بولعان، كەيىن بواۋ فورۋمىنىڭ باس حاتشى ءارى نەگىزگى ۇيىمداستىرۋشىسى بولعان، اشىق ويلى پىكىرىمەن باتىس ساراپشىلارى ساناساتىن Long Yingtai مىرزانىڭ پىكىرىنە جۇگىنسەك، «بىرىنشىدەن، قاي زاماندا بۇكىل الەمنىڭ سورپا بەتىنە شىعارلارى بالالارىن قىتايعا جىبەرىپ وقىتادى، كەرىسىنشە، بۇگىنگى زامانداعىداي ۇرپاقتارىمىزدى امەريكا ەۆروپاعا جىبەرمەيمىز؟ ەكىنشى، قاي زاماندا جەر شارىنىڭ جاستارى قىتايدىڭ كينوسىن، مادەنيەتىن، كىتاپتارىن ءسۇيىپ وقيتىن بولادى، كەرىسىنشە، بۇگىنگىدەي امەريكا مەن ەۆروپانىڭ كينو، كىتاپتارىن كورىپ مۋزىكاسىن تىڭدامايمىز؟ ءۇشىنشى، قاي زاماندا جەر شارىنىڭ تۇتىنۋشىلارى قىتايدىڭ اتاقتى ماركالارىن الدىمەن تۇتىنادى؟» Long مىرزانىڭ وتانداستارىنا قويعان ءۇش سۇراعى ءبىراز نارسەنىڭ كۇرمەۋىن شەشىپ، جاۋابىن تاۋىپ بەرگەندەي. «قىتاي ارمانى» ىسكە اسىپ جاتسا، ەجەلگى وركەنيەتتىڭ وتانى، الەمدىك يننوۆاتسيانىڭ كوشباسشىسىنا اينالىپ، جەر شارىنىڭ تولىق قاندى مۇشەسى رەتىندە كوپتەگەن جاۋاپكەرشىلىك ارقالاۋى ءسوزسىز.

19 عاسىردا ناپولەون بونوپارت سىرلى شىعىس تۋرالى: «ۇيقىداعى ارىستاندى وياتپاڭدار»، دەپ وسيەت قالدىرسا، 1949 جىلى ماو تيانانمەن الاڭىندا «بۇگىننەن باستاپ قىتاي ورنىنان تۇردى»، دەپ جاريالادى. ءبىز قالايىق-قالامايىق، ساقتانايىق-ساقتانبايىق، قىتايدىڭ ورنىنان تۇرعانى راس! اينالاسىنا وكتەمسي قاراپ، الەمدىك ساياسي ويىندارىڭ ورتاسىنا بەل شەشىپ كىرىسىپ كەتتى. جان-جاقتان جاقتاستار ىزدەپ، جاڭا جوبالارمەن كورشىلەرىن تارتۋدا. نەمىس فيلوسوفى كارل ءسميتتىڭ جاڭا مەملەكەتشىلدىك يدەولوگياسىن وزىنە ۇلگى ەتكەن، جاڭا اۆتوريتاريزم جولىمەن جۇرگەن سولتۇستىك كورەيا سيندرومى - مۇراگەرلىك مەحانيزم قالىپتاسپاعان ەكى الىپ دەرجاۆا - رەسەي مەن قىتايدىڭ ورتاسىندا قالعان، ورتالىق ازيا بويىنشا بىردەن-ءبىر بيلىك ءترانزيتىن بەيبىت جولمەن اۋىستىرعان قازاقستانعا قانشالىق تالداۋ مۇمكىندىگى بار؟ «كورشىڭ سوقىر بولسا، ءبىر كوزىڭدى قىسىپ ال»، دەگەندەي، ەكى الىپتىڭ اراسىنان جول تاۋىپ، الەمدىك وركەنيەتكە، جالپى ادامزاتتىق ورتاق قۇندىلىقتارعا قاراي جول تارتۋ وڭايلىققا تۇسپەس، جاڭا پرەزيدەنت ءۇشىن ون ويلانىپ، ءبىر كەسەتىن نازىك تە كۇردەلى ماسەلە بولماق. تالاي تايعاقتان جول تاۋىپ، بۇگىنگە جەتكەن الاش بالاسىن ءتاڭىرىم ءوزى جەبەر.

قورعان تۇرانۇلى

Abai.kz

8 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

العىس ايتۋ كۇنى

العىس ايتۋ كۇنى جانە ونىڭ شىعۋ تاريحى

جومارتبەك نۇرمان 1578
الاشوردا

قوجانوۆ مەجەلەۋ ناۋقانىندا (جالعاسى)

بەيبىت قويشىباەۆ 2277
عيبىرات

قايسار رۋحتى عازيز جان

مۇحتار قۇل-مۇحاممەد 3594