رەسەي مەن قازاقستان اراسىنداعى 28-30 قىركۇيەكتە وتكەن ەكى ەلدىڭ وڭىرارالىق ىنتىماقتاستىعىنىڭ XVII فورۋمى كەشە اياقتالدى. 30 قىركۇيەك كۇنى فورۋمعا ەكى ەل پرەزيدەنتتەرى دە قاتىستى. فورۋم پاندەميالىق جاعدايعا بايلانىستى ونلاين فورماتتا ءوتتى. بيىلعى فورۋمنىڭ باستى تاقىرىبى ەكولوگيالىق جوبالار بولدى. 

جىل سوڭىنا دەيىن قازاقستان مەن رەسەي اراسىنداعى تاۋار اينالىمى 20 ملرد دوللاردان اسۋى ءتيىس. بۇل جاڭا رەكورد بولماق. سوڭعى ۋاقىتتا قازاقستان مەن رەسەي اراسىنداعى قارىم-قاتىناس، بارىس-كەلىس سانى ەسەلەپ ارتتى. قىركۇيەكتىڭ باسىندا پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ رەسەيدىڭ قيىر شىعىسىندا وتكەن «شىعىس ەكونوميكالىق فورۋمىنا» قاتىسقان بولاتىن. وندا قازاقستان باسشىسى ءتۇرلى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىپ، قازاقستانعا اەس سالۋ قاجەتتىلىگى جايلى دا ءوز ويىن ايتتى.

كەزدەسۋدىڭ باستى تاقىرىبىنىڭ ءبىرى ەكولوگيا بولدى. پۋتين رەسەيدە ەكولوگيانى جاقسارتۋ بويىنشا جاسالىپ جاتقان شارالار جايلى مالىمدەدى. ال پرەزيدەنت توقاەۆ قازاقستانداعى ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ باسىم بولىگى كومىردەن الىناتىنىن، ونىڭ ۇلەسى قازىر 70%-دان جوعارى ەكەنىن، الايدا، 2060 جىلعا قاراي قازاقستان ونى تولىق قاۋىپسىز، اۋانى لاستامايتىن ەنەرگيا كوزىنە الماستىرۋ قاجەتتىگىن اتاپ ءوتتى. بۇل اتومدى يگەرۋ تاقىرىبىن جاناپ ءوتتى. ول بويىنشا رەسەي باسشىسى پۋتين بىلاي دەدى:

«بەيبىت اتوم سالاسىنا كەلسەك. مەنىڭ قازاقستاندىق ارىپتەسىم جانە دوسىم بۇل تۋرالى ايتقان ەدى. ءبىز كورشىلەس ەلدەردىڭ، ءبىزدىڭ وداقتاستارىمىزدىڭ جوسپارلارىنا مۇقيات قاراپ وتىرامىز. رەسەي ءبىزدىڭ سەرىكتەستەرگە (ونىڭ ىشىندە قازاقستانعا دا) اتوم ەلەتر ستانتسيالارىن سالۋعا شەشىم قابىلداپ جاتسا, ونى سالۋعا قولداۋ كورسەتۋگە دايىن»، – دەدى پۋتين.

رەسەي باسشىسى رەسەيدە كومىردىڭ ۇلەسىن ازايتىپ، تولىق گازداندىرۋ جۇمىستارىن اياقتاۋدى جوسپارلاپ وتىرعانىن مالىمدەدى.

«2035 جىلعا قاراي گاز ءوندىرۋ جانە گازداندىرۋ جۇمىستارى ۇلكەن قارقىنعا يە بولماق، سوندىقتان قازاقستاندىق ارىپتەستەرىمىزدى وسى سالادا سەرىكتەستىككە، بىرلەسە جۇمىس ىستەۋگە شاقىرامىز»، - دەدى رەسەي باسشىسى.

رەسەيمەن فورۋم بارىسىندا ترانسشەكارالىق وزەندەر ماسەلەسى دە قوزعالدى. سوڭعى ۋاقىتتا كاسپيدىڭ سۋ دەڭگەيى تومەندەپ، رەسەيدەن باستاۋىن الاتىن وزەندەر تارتىلۋدىڭ الدىندا تۇر. قازاقستان باسشىسى توقاەۆ 2030 جىلعا قاراي بۇۇ-نىڭ مالىمەتىنە سايكەس، الەم ەلدەرىندەگى سۋ تاپشىلىعى  40%-عا جەتەتىنىن ايتىپ، سۋدى ۇنەمدەۋ ساياساتىن بىرلەسە جاساۋعا، ترانسشەكارالىق سۋ كوزدەرىن مۇقيات جۇيەلەۋدى ۇسىندى. جايىق وزەنىنىڭ سۋ دەڭگەيى تىم تومەندەپ كەتۋى قازاقستان مەن رەسەي تۇرعىندارىنا اسا قاۋىپتى ەكەنىن دە ايتا كەتتى.

توقاەۆ 2019 جىلى رەسەي مەن قازاقستان اراسىندا جايىق وزەنىن ساقتاپ قالۋعا قاتىستى كەلىسىم جاسالعانىن، اتالمىش كەلىسىمنىڭ مۇقيات ورىندالۋىن قاداعالاۋ قاجەتتىگىن باسا ايتتى. سونىمەن قاتار، ترانسشەكارالىق وزەندەردىڭ بويىنا سۋ قويمالارىن سالۋدىڭ قاجەتتىگىن بىرلەسە ماقۇلداسۋدى قاراستىرۋ قاجەت دەدى. توقاەۆ سۋ كوزدەرىن ءتيىمدى پايدالانباۋ ارال اپاتىنا ۇقساس جاعدايدى قالىپتاستىراتىنىن مىسال ەتىپ، وزبەكستان مەن قازاقستان بىرلەسە وتىرىپ 1,5 ملن گەكتار جەرگە سەكسەۋىل ەگۋدى ىسكە اسىرىپ جاتقانىن ايتتى. رەسەي مەن قازاقستان دا وزەندەردى يگەرۋ بويىنشا ورتاق جوبالار بولۋ كەرەكتىگىن مەڭزەدى.

پرەزيدەنت توقاەۆ قازاقستاننىڭ جەر بەدەرىندە ورماننىڭ تىم ازدىعىن، بار بولعانى 11% ەكەنىن ايتتى. الايدا تابيعات جاعدايىن وزگەرتۋ ءۇشىن 2025 جىلعا دەيىن 2 ملرد اعاش ەگۋ جۇمىستارى باستالعانىن دا ايتا كەتتى. ال پۋتين كەرىسىنشە رەسەيدە ورماننىڭ تىم كوپ ەكەنىن ايتىپ، ەكى ەلدىڭ بيولوگيالىق الۋان تۇرلىگىن ساقتاۋ جوبالارىن بىرلەسە جاساۋعا شاقىردى.

توقاەۆ كسپي تەڭىزىندە تيۋلەندەردىڭ قۇرىپ كەتۋ قاۋپىن كوتەردى. كاسپي تيۋلەنى رەسەي مەن قازاقستاندا دا قىزىل كىتاپقا ەنگىزىلگەن جانۋارعا جاتادى. ونى ساقتاپ قالۋ ءۇشىن كاسپيدە قورعالاتىن ايماقتار جاساۋدى ۇسىنىس رەتىندە تاستادى.

بالقاش ماڭىندا جولبارىستى جەرسىندىرۋ جانە ءوسىرۋ بويىنشا ازداعان پىكىرالماسۋ بولدى. ءپۋتيننىڭ سۇراعىنا تۇشىمدى جاۋاپ بەرە الماعان ەكولوگيا ءمينيسترىنىڭ ورنىنا توقاەۆ ءوزى ناقتى جاۋاپ بەردى.

«قازاقستاندا جولبارىستار بولعان. بۇل دالا جولبارىستارى، ەجەلگى داۋىردە ولار ازۋى التى قارىس جولبارىس (سابلەزۋب) بولعان. وتىزىنشى جىلدارى دا كەزدەسكەن. سوعىستان كەيىن جويىلىپ كەتكەن. ءبىز ونى قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىستارىن جاساپ جاتىرمىز جانە ول جوبانى ماڭىزدى سانايمىز. ونى تۇران جولبارىسى دەپ اتاعان»، - دەدى. ارينە ءمينيستردىڭ ەلىمىزدەگى باستى ەكولوگيالىق جوبانىڭ ءبىرىن ناقتى ايتا الماۋى الەۋمەتتىك جەلىدە كوپتەگەن سىنعا ارقاۋ بولدى.

فورۋم اياسىندا 13 قۇجاتقا قول قويىلدى. قۇجاتتار ەكولوگيانى جاقسارتۋ، وزەندەردى ءتيىمدى يگەرۋ، كيىك پەن تيۋلەندى ساقتاۋ جانە باسقا دا تاقىرىپتاردى قوزعايدى. كەلەسى فورۋم رەسەيدىڭ ورىنبور قالاسىندا 2022 جىلى وتەدى.

Abai.kz