2021 جىلدىڭ 24 قازانىندا وزبەكستاندا كەزەكتى پرەزيدەنت سايلاۋى ءوتىپ، شاۆكات ميرزيەەۆ ەكىنشى مەرزىمگە ايقىن باسىمدىلىقپەن ءوتتى. 

وزبەكستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قولدانىستاعى سايلاۋ كودەكسىنە سايكەس، وزبەكستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى بەس جىل مەرزىمگە سايلانادى جانە ءبىر ادام قاتارىنان ەكى مەرزىمنەن ارتىق وزبەكستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى بولا المايدى. رەسپۋبليكا پرەزيدەنتi بولىپ كەمiندە وتىز بەس جاسقا تولعان، مەملەكەتتiك تiلدi مەڭگەرگەن، سايلاۋعا دەيiن كەمiندە ون جىل وزبەكستان اۋماعىندا تۇراقتى تۇراتىن وزبەكستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتى سايلانا الادى. بۇرىن قىلمىستىق ىسكە تارتىلىپ، سوتتالعان نەمەسە كاسىبي تۇرعىدان ءدىني قىزمەت اتقاراتىن جانە ءدىني مەكەمەلەر مەن ۇيىمدارعا مۇشە ازاماتتار سايلاۋعا تۇسە المايدى.

ساياسي پارتيالارعا كەلەتىن بولساق، ولار سايلاۋ ناۋقانى باستالعانى تۋرالى حابارلانعان كۇنگە دەيىن ءتورت ايدان كەشىكتىرمەي وزبەكستان رەسپۋبليكاسى ادىلەت مينيسترلىگىندە تىركەۋدەن وتكەن جاعدايدا كانديدات ۇسىنۋعا قۇقىلى. كانديداتتاردى ۇسىنۋ سايلاۋعا 65 كۇن قالعاندا باستالىپ، سايلاۋعا 45 كۇن قالعاندا اياقتالادى. كانديداتتاردى ۇسىنۋدى ساياسي پارتيالاردىڭ جوعارى ورگاندارى عانا جۇزەگە اسىرادى، ال ءبىر ساياسي پارتيا ءبىر عانا كانديدات ۇسىنادى. ساياسي پارتيا ءوز مۇشەلەرiنiڭ اراسىنان نەمەسە پارتياعا مۇشە ەمەس جاندى تارتا وتىرىپ كانديدات ۇسىنۋعا قۇقىلى. وسىلايشا، تاۋەلسىز جانە پارتيانىڭ شاقىرۋىنا ىلىكپەگەن پارتياعا مۇشە ەمەس جاندار كانديدات رەتىندە تىركەلىپ، زاڭ بويىنشا ءوز بەتىنشە كانديداتۋرانى ۇسىنا المايدى. بۇل ءۇشىن رەسمي تىركەلگەن پارتيالاردىڭ بىرىنە مۇشە بولۋ جانە وسى پارتيالار باسشىلىعىنىڭ قولداۋى مەن ماقۇلداۋىمەن عانا ءوزىن ۇسىنۋ قاجەت. بۇل ماسەلەنى ساراپشىلار، ساياساتتانۋشىلار، حالىقارالىق باقىلاۋشىلار مەن ۇيىمدار، سونداي-اق قۇقىق قورعاۋشىلار، وپپوزيتسيونەرلەر مەن ديسسيدەنتتەر ءجيى سىنعا الادى. 2021 جىلدىڭ قاڭتارىنداعى جاعداي بويىنشا وزبەكستاندا تەك بەس ساياسي پارتيا رەسمي تۇردە تىركەلگەن. ولار وزبەكستاننىڭ ليبەرالدىق-دەموكراتيالىق پارتياسى، «ميللي تيكلانيش» دەموكراتيالىق پارتياسى (ۇلتتىق جاڭعىرۋ), «ادولات» سوتسيال-دەموكراتيالىق پارتياسى (ادىلەت), وزبەكستان حالىقتىق-دەموكراتيالىق پارتياسى جانە وزبەكستاننىڭ ەكولوگيالىق پارتياسى.

ميرزيەەۆ وزبەكستاننىڭ ليبەرالدىق-دەموكراتيالىق پارتياسى اتىنان سايلاۋعا ءتۇستى. پرەزيدەنتتىك سايلاۋعا تۇسۋشىلەر اراسىندا ماكسۋدا ۆاريسوۆا جالعىز ايەل كانديدات بولدى. ول ميرزيەەۆتان كەيىنگى ەكىنشى كوپ داۋىس جيناعان كانديدات بولا ءبىلدى.

وزبەكستانداعى سايلاۋعا قاتىستى ەقىۇ (وبسە) باقىلاۋشىلارى كوپتەگەن زاڭ بۇزۋشىلىقتار تىركەلگەنىن اتاپ وتۋدە. ۇلىبريتانيا اتىنان باقىلاۋشى بولىپ كەلگەن ۆايس كايس وزبەكستاننىڭ پاندەميالىق جاعدايدى ەسكەرمەستەن ونلاين داۋىس بەرۋ جۇيەسىن ەنگىزبەگەنىنە نارازىلىق تانىتتى. ونىڭ ويىنشا ءداستۇرلى داۋىس بەرۋ ءادىسى جاقسى، الايدا زاماناۋي تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋ ماڭىزدى. ءتىپتى وزبەكستاننىڭ ەلشىلىكتەرى جوق ەلدەردە ازاماتتار داۋىس بەرۋ مۇمكىندىگىن ونلاين قۇرىلعىلار ارقىلى ىسكە اسىرا الۋى ءتيىس جانە ول دەموكراتياعا ساي بولماق.

كوپتەگەن سايلاۋ ۋچاسكەلەرىندە بىرنەشە پاسپورتپەن داۋىس بەرۋگە تىرىسۋ فاكتىلەرى كەزدەسكەن، ال كەي داۋىس بەرۋ ورىندارىندا باقىلاۋشىلاردى كىرگىزبەۋگە تىرىسقان. الايدا ورتالىق سايلاۋ شتابى ەشقانداي زاڭ بۇزۋ فاكتىلەرى بولمادى دەگەندى ايتۋدا.

شىۇ اتىنان وزبەكستانداعى سايلاۋعا قاتىستى ارنايى قورىتىندى جاسالدى. ولار سايلاۋدى ءادىل بولدى دەپ مالىمدەدى.

«شىۇ اتىنان كەلگەن باقىلاۋشىلار ميسسياسى وزبەكستانداعى سايلاۋ ەل زاڭى مەن حالىقارالىق قۇقىقتارعا تولىقتاي ساي، دەموكراتيالىق، تازا ءارى ءادىل ءوتتى. سايلاۋ ناتيجەسىنە كۇمان كەلتىرەتىن زاڭ بۇزۋشىلاقتار بولمادى»، - دەدى شىۇ وكىلدەرى.

ەقىۇ (وبسە) اتىنان كەلگەن باقىلاۋشىلار بولسا، كەرىسىنشە سايلاۋدىڭ ءوتۋ بارىسىنا كوڭىلدەرى تولماپتى.

«سايلاۋ ناۋقانى بەيبىت ءارى تىنىش ءوتتى. الايدا ونى تولىق دەموكراتياعا ساي دەپ ايتۋعا كەلمەيدى. وپپوزيتسيالىق پارتيالاردى سايلاۋعا جىبەرمەۋ تاشكەنتتىڭ دەموكراتيالىق رەفورمالاردى جالعاستىرۋ كەرەكتىگىن كورسەتتى. وزبەكستان رەفورمالار جاساۋدا، دەگەنمەن ول ازدىق ەتەدى. بۇل تۇرعىدان جۇمىستار كوپ»، - دەدى ولار.

ساراپشىلار ميرزيەەۆتىڭ سوڭعى سايلاۋى ەكەنىن ايتىپ، ونىڭ كەلەسى قادامىنا بولجام جاساۋدا. باسىم كوپشىلىك ميرزيەەۆ زاڭدى وزگەرتۋى مۇمكىن نەمەسە پۋتين-مەدۆەدەۆ فورماتىن تاڭدايدى دەگەن ويدا.

اسحات قاسەنعالي

Abai.kz