كەشە اقوردادا ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسىنىڭ VI وتىرىسى ءوتتى. كەڭەستىڭ وڭىرلەردەگى وكىلدەرى ونلاين تۇردە قاتىسىپ، پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ ۇلتتىق كەڭەس اياسىندا بەرىلگەن تاپسىرمالارعا شولۋ جاساپ، تاعى دا بىرنەشە ۇسىنىستارىن ورتاعا سالدى. ءبىز پرەزيدەنتتىڭ قوزعاعان ماسەلەلەرىنە از-كەم شولۋ جاسادىق.

«كەڭەس العاش قۇرىلعان كۇننەن باستاپ ءتيىمدى پىكىرتالاس ورتالىعىنا  اينالدى. باسقوسۋلاردا سان ءتۇرلى باستاما كوتەرىلدى.  ونىڭ ءبارى جان-جاقتى تالقىلاندى.  ەلگە قاجەت جانە ومىرشەڭ ۇسىنىستار ناقتى رەفورماعا ۇلاستى.     

ۇلتتىق كەڭەستىڭ باستامالارىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن 90-نان استام نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق اكت قابىلداندى. ونىڭ ىشىندە زاڭدار، پرەزيدەنت جارلىقتارى مەن ۇكىمەت قاۋلىلارى، مينيسترلىكتەردىڭ بۇيرىقتارى بار. وسىدان-اق ۇلتتىق كەڭەستىڭ ءتيىمدى جۇمىس ىستەپ جاتقانىن اڭعارۋعا بولادى. كەڭەس ءوز قىزمەتىن ينكليۋزيۆتى، اشىق جانە جۇيەلى جۇرگىزىپ كەلەدى»، - دەدى پرەزيدەنت توقاەۆ.

اۋىل اكىمدەرىنىڭ سايلاۋى تۋرالى

اتالعان ساياسي ناۋقاننىڭ بۇكىل ەلىمىز بويىنشا ويداعىداي وتكىزىلىپ جاتقانىن ءسوز ەتكەن پرەزيدەنت توقاەۆ:

«حالىقتىڭ زور سەنىمىنە يە بولعان، تاجىريبەلى، بىلىكتى، الايدا ءبىلىم دەڭگەيىنە قاتىستى تالاپتىڭ سالدارىنان سايلاۋعا تۇسە المايتىن ازاماتتار، اسىرەسە، اۋىل-ايماقتاردا كوپ ەكەنىن ەسكەرسەك، بۇل وزگەرىس جەرگىلىكتى دەڭگەيدەگى سايلاۋدىڭ باسەكەلى بولۋىن كۇشەيتە تۇسەدى دەپ سانايمىن.

اكىم بولۋعا ۇمىتكەرلەر، اسىرەسە، ءوزىن-ءوزى ۇسىنعاندار ءۇشىن سايلاۋالدى ۇگىت-ناسيحات ناۋقانىنىڭ مەرزىمىن ۇزارتۋ ماسەلەسى وزەكتى ەكەنىن  كورىپ وتىرمىز.    

وسىعان وراي، سايلاۋ ناۋقانىنىڭ ۇزاقتىعىن وزگەرتۋ مۇمكىندىگىن قاراستىرعان ءجون. سونىمەن بىرگە، ءار وڭىردەگى سايلاۋ ناۋقانىن ءارتۇرلى قارجىلاندىرۋ ءتاسىلىن قولدانۋ ۇسىنىلادى.

مىسالى، ۇگىت-ناسيحاتقا قازىرگى تاڭدا بولىنەتىن قارجى سولتۇستىك ايماقتاعى حالىق از تۇراتىن اۋىلداردا سايلاۋ ناۋقانىن وتكىزۋ ءۇشىن جەتكىلىكتى بولسا، حالىق تىعىز قونىستانعان وڭتۇستىك وڭىرلەر ءۇشىن ءدال سونداي قاراجات ازدىق ەتەتىنى انىق.

اتالعان ۇسىنىمدار اۋىل اكىمدەرىن سايلاۋ تاسىلدەرىن جاقسارتۋعا باعىتتالعان دەپ سانايمىن. سوندىقتان، ونى مۇقيات زەردەلەۋ كەرەك. پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنە مەنىڭ اتىما ناقتى ۇسىنىستار ازىرلەپ، ەنگىزۋدى تاپسىرامىن»، - دەدى.

ءبىلىم بەرۋ سالاسىنىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىن شەشۋ تۋرالى

پرەزيدەنت بيىلعى جولداۋىندا 2025 جىلعا دەيىن 1000 مەكتەپ سالۋعا تاپسىرما بەرگەن بولاتىن. ءار تۇرعىن ءۇي كەشەنى كوتەرىلگەن سايىن ونىڭ جانىندا بالاباقشا مەن مەكتەپ قاتار بوي كوتەرۋى كەرەك. ءار سىنىپتاعى بالالار سانى كوپ. بۇرىنعى 25 بالادان ارتىق ەمەس ستاندارتقا قايتا كوشۋ كەرەك ەكەنىن ايتتى.

ونان سوڭ جوو بولىنەتىن گرانتتار ماسەلەسىنە توقتالدى.

«مەملەكەت جاستارعا ءبىلىم بەرۋ ءۇشىن جوعارى وقۋ ورىندارىنا وتە كوپ گرانت بولەدى. بۇگىندە ءبىر ستۋدەنتتى وقىتۋ قۇنى –  شامامەن 4 ميلليون تەڭگە. گرانت سانى جىل سايىن ارتىپ كەلەدى. ەندى قارجىلاندىرۋ ءتاسىلىن وزگەرتكەن ءجون. قارجى تىكەلەي گرانت يەسىنە بەرىلۋگە ءتيىس، ياعني ستۋدەنت وقۋ اقىسىن ءوزى تولەۋى كەرەك. بۇل – قاراجات ستۋدەنتتىڭ ارنايى ەسەپ-شوتىنا تۇسەدى دەگەن ءسوز. ونى تەك وقۋ اقىسىن تولەۋگە جۇمساۋ كەرەك.  بۇل ءتاسىل جوعارى جانە جوعارى وقۋ ورنىنان كەيىنگى ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا باسەكەلەستىكتى ارتتىرادى. سونداي-اق، مەملەكەتتىك تاپسىرىستىڭ اشىق بولۋىن قامتاماسىز ەتەدى.ءبىلىم ساپاسىن جاقسارتىپ، ستۋدەنتتەردىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن ارتتىرادى. پرەزيدەنت  ۇكىمەتكە مەملەكەتتىك الەۋمەتتىك نىسانداردى جەكە مەنشىككە بەرۋگە زاڭ جۇزىندە شەكتەۋ قويۋدى تاپسىردى. ەلىمىزدەگى مەديتسينا كادرالارىنىڭ تاپشىلىعىنا بايلانىستى وبلىس، اۋدان، اۋىلدارعا ماماندار جەتىسپەيدى. قازىرگى كۇنى 4 مىڭعا جۋىق قىزمەتكەر قاجەت ەتىلەدى. سونىدقتان مەديتسينا ماماندارىنىڭ جاعدايىن جاقسارتۋدى ءوڭىر اكىمدەرىنە تاپسىردى. دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنە قاجەت تەحنيكالىق كادرلاردى دايارلاۋ ءىسىن قولعا الىنۋ كەرەك. مامانداردى، اسىرەسە بيوينجەنەرلەردى وقىتۋعا مەديتسينالىق تەحنيكا شىعاراتىن كومپانيالاردى بارىنشا تارتۋ كەرەك»، - دەدى پرەزيدەنت.

تسيفرلىق تەحنولوگيانى بارىنشا ەنگىزۋ تۋرالى

«تسيفرلاندىرۋ قازىرگى كۇنى بارلىق سالانى قامتۋى كەرەك. «ەلەكتروندى ۇكىمەتتىڭ» بازاسىنا اكىمدىكتەر مەن ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ اقپاراتتىق جۇيەلەرىن قوسۋ كەرەك. 

بۇل حالىققا قىزمەت كورسەتۋ ورتالىقتارىنىڭ جۇمىسىن جەڭىلدەتەدى، ازاماتتاردىڭ ۋاقىتىن ۇنەمدەيدى. قۇجات اينالىمىن جانە ءىس جۇرگىزۋدى تسيفرلاندىرا بەرۋ كەرەك»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

بانكتەردىڭ كەپىلدىك ساياساتىن جەتىلدىرۋ جانە باعالاۋ قىزمەتىن رەتتەۋ تۋرالى

«وتكەن قىركۇيەك ايىندا الماتىدا بورىشكەردى ۇيىنەن ماجبۇرلەپ شىعارۋ كەزىندە بۇكىل قوعامدى ءدۇر سىلكىندىرگەن قايعىلى وقيعا بولدى. بۇل قىلمىستى ەش اقتاۋعا بولمايدى.  

ءبىز قۇقىقتىق مەملەكەتتە ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز. بارلىق داۋلى ماسەلە تەك زاڭعا سايكەس شەشىلۋگە ءتيىس. ەشكىمنىڭ بىرەۋدى ءوز بەتىمەن جازالاۋىنا جول بەرىلمەيدى.   قارجى سەكتورىنا زيان كەلتىرمەي بورىشكەرلەردى قولداۋ ءۇشىن مۇقيات ويلاستىرىلعان شارالار قابىلداۋ كەرەك. 

ەكىنشى دەڭگەيدەگى بانكتەردىڭ كەپىلدىك ساياساتى يكەمدى بولۋىن قامتاماسىز ەتىپ، مۇلىكتى باعالاۋ قىزمەتىن رەتتەۋدى كۇشەيتۋ قاجەت.   بورىشكەرگە ماجبۇرلەپ ءوندىرىپ الۋ شارالارىن قولدانعانعا دەيىن 3 اي جانە اتقارۋ ءوندىرىسى اياسىندا قوسىمشا تاعى 3 اي ىشىندە كەپىلدەگى مۇلكىن ءوز بەتىمەن ساتۋ قۇقىعى بەرىلۋگە ءتيىس.   كەپىلدەگى مۇلىك ساتىلعان كەزدە ودان تۇسكەن اقشا نەگىزگى قارىزدى وتەي الماسا، بورىشكەردىڭ قالعان قارىزى كەشىرىلۋگە ءتيىس.بۇل تالاپ بورىشكەردىڭ باسقا مۇلكى بولماعان، سونىمەن بىرگە، ونىڭ تابىسى ەڭ تومەنگى ەڭبەكاقىنىڭ ەكى ەسەلەنگەن مولشەرىنەن اسپاعان جاعدايدا عانا قولدانىلادى.  

اۋكتسيونداعى ساۋدانىڭ اشىق جانە ءادىل بولۋىن قامتاماسىز ەتۋىمىز كەرەك. اۋكتسيوندا ساۋداعا شىعارىلعان كەپىلدەگى مۇلىك ونىڭ باعالانعان قۇنىنىڭ 75 پايىزىنان ارزانعا ساتىلماۋعا ءتيىس. وسى ورايدا، مۇنداي ساۋداعا مۇلىكتى كەپىلگە الۋشى، ياعني بانكتەر، سونداي-اق ونىڭ قىزمەتكەرلەرى، سەنىمدى تۇلعالارى جانە بانككە قاتىسى بار وزگە دە ادامدار قاتىستىرىلماۋعا ءتيىس»، - دەدى پرەزيدەنت توقاەۆ.

بيۋدجەت ساياساتىنىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ

«بيۋدجەتتى جوسپارلاۋ جانە مەملەكەت قاراجاتىن جۇمساۋ كەزىندە قابىلداناتىن بارلىق شەشىمدەر مەيلىنشە ءتيىمدى بولۋعا ءتيىس.   قاي جوبا ەلگە بارىنشا پايدالى ەكەنىن، قايسىسىن كەيىنگە قالدىرۋ قاجەتتىگىن ءتۇسىنۋ وتە ماڭىزدى.

قازىر ونى كەشەندى باعالاۋ، مونيتورينگ جۇرگىزۋ جانە قولدانۋ جونىندەگى ءتيىستى مەحانيزم جاسالۋدا.  بيۋدجەتتى قالىپتاستىرۋ كەزىندەگى باسشىلىقتىڭ ءجونسىز شەشىمدەرى ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق جاعدايى ناشارلاۋىنا اكەپ سوقتىراتىن قوسىمشا سالدارلار تۋىنداتۋى مۇمكىن.

سوندىقتان ۇكىمەت بيۋدجەت قارجىسىن ۇلتتىق باسىمدىقتارعا سايكەس پايدالانۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن مەملەكەت شىعىندارىن رەتتەيتىن كەشەندى جۇيەنى جولعا قويۋى كەرەك»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

ادام قۇقىعىن قورعاۋ جۇيەسىن ودان ءارى نىعايتۋ تۋرالى

پرەزيدەنت بۇل سالاعا ايرىقشا ءمان بەرەتىنىن ايتتى. ويتكەنى، ونىڭ احۋالى، تۇپتەپ كەلگەندە، قوعامىمىزدىڭ دامۋ دەڭگەيىنە اسەر ەتەدى. بيىلعى ماۋسىم ايىندا مەن قۇقىق قورعاۋ سالاسىن كەشەندى جاڭعىرتۋعا ارنالعان «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ادام قۇقىقتارى سالاسىنداعى بۇدان ارعى شارالارى تۋرالى» جارلىققا قول قويىلدى.

«ءولىم جازاسى ەشبىر جاعدايدا ەشكىمگە قولدانىلمايتىنداي ەتىپ، ءبىرجولا جويىلۋعا ءتيىس. پرەزيدەنت ءوزىنىڭ جانە  ۇلتتىق كەڭەس مۇشەلەرىنىڭ ۇستانىمىن پارلامەنت  قاپەرگە الادى سەنىم ءبىلدىردى.

كەلەسى ماسەلە. مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ نەگىزگى باسىمدىعىنى ءبىرى – انا مەن بالانى قولداۋ.

ەرلەردەن گورى ايەلدەر كوبىنەسە جۇمىس پەن بالا كۇتىمىن قاتار الىپ جۇرەتىنىن  مويىنداۋعا تۋرا كەلەدى. ايەل ادام دەكرەتتىك دەمالىسقا شىقسا، كاسىبي داعدىسى مەن بىلىكتىلىگىن جوعالتادى. سونىڭ سالدارىنان ەڭبەك نارىعىندا ايەلدەردىڭ باسەكەگە قابىلەتى تومەندەيدى. اسىرەسە، بالاسىنا ۇدايى قاراپ وتىرۋعا مۇرشاسى كەلمەيتىن جالعىز باستى اتا-انالارعا وتە قيىن. ولارعا ەرەكشە ەڭبەك جاعدايىن جاساۋ كەرەك.

كەلەسى كەزەكتە قازىر پوليتسيا قورعاۋ نۇسقاماسى ينستيتۋتىن جەتىلدىرۋ. مىسالى، كۇندىز-ءتۇنى قىزمەتتە جۇرەتىن پاترۋلدىك پوليتسەيلەر دە قورعاۋ نۇسقاماسىنىڭ ساقتالۋىن باقىلاۋعا ءتيىس.. بۇل وتباسىلىق-تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق جاسايتىن ادامدارعا باقىلاۋدى كۇشەيتۋگە جانە قۇقىق بۇزۋشىلىقتىڭ وسى تۇرلەرىنەن تۋىندايتىن قاتەردى ازايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

بۇدان بۇرىن «ۇرىپ-سوعۋ» جانە «سانالى تۇردە دەنەگە جەڭىل جاراقات سالۋ» قىلمىس ساناتىنان شىعارىلعەن ەدى. وسىنىڭ ناتيجەسىندە انىقتالعان فاكتىلەر جىلىنا 700-دەن 20 مىڭعا دەيىن كۇرت كوبەيگەن. الدىن الۋدىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ ءۇشىن مۇنداي اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىقتىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن قاتايتۋ ماسەلەسىن پىسىقتاعان ءجون»، - دەدى پرەزيدەنت.

Abai.kz