«تاۋەلسىزدىككە تاعزىم» مۇشايراسىنىڭ جۇلدەگەرلەرى ماراپاتتالدى

قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ قاسىنان تۇڭعىش رەت «قازاق ادەبيەتىنىڭ مەتسانانتى» قوعامدىق قورى قۇرىلعانىن حابارلاعان بولاتىنبىز. وسى اپتا باسىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسى تاۋەلسىزدىگىنىڭ 30 جىلدىعىنا وراي قور  «تاۋەلسىزدىككە تاعزىم» اتتى رەسپۋبليكالىق جىر ءمۇشايراسىن وتكىزدى.

بەلگىلى اقىن قاسىمحان بەگمانوۆ جەتەكشىلىك ەتەتىن قوردىڭ العاشقى شاراسى قازاق پوەزياسىنا زور ۇلەس قوسقان 17 اقىننىڭ اتىندا بايگە جاريالاۋدان باستالدى. قازاق جىرىنىڭ كەرەگەسىن كەڭەيتكەن كلاسسيكتەردى ەسكە الا وتىرىپ، بۇگىنگى جىر دۇلدۇلدەرىن انىقتاۋ وڭايعا تۇسكەن جوق. ويتكەنى بۇل مۇشايراعا ەلىمىزدىڭ ءار تۇكپىرىنەن 81 اقىن ءوز شىعارمالارىن جولداعان.

ءمۇشايرا رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدە ءوتتى. اقىنداردىڭ جاسىنا شەكتەۋ بولمادى. مۇشايراعا ۇسىنىلعان شىعارمالار 2021 جىلدىڭ قازان ايىنىڭ 1-نەن قاراشا ايىنىڭ 30-نا دەيىن قابىلداندى.

قازىلار القاسىنىڭ شەشىمىمەن  م.ماقاتاەۆ اتىنداعى باس جۇلدەنى ابۋباكىر قايران (1 000 000 تەڭگە), ت.ايبەرگەنوۆ اتىنداعى ءبىرىنشى ورىندى باۋىرجان باباجانۇلى (750 000 تەڭگە), ق. مىرزا-ءالى اتىنداعى ەكىنشى ورىن ايان نىسانالين (500 000 تەنگە) مەن ت.مولداعاليەۆ اتىنداعى ەكىنشى ورىندى زايدا ەلعوندى  (500 000 تەنگە) يەلەندى.

ءۇشىنشى ءۇش ورىن: ع.قايىربەكوۆ اتىنداعى جۇلدە – قۋات داۋرەنۇلىنا، ج.ناجىمەدەنوۆ اتىنداعى جۇلدە – جۇماباي قۇليەۆ، ف.وڭعارسىنوۆا اتىنداعى جۇلدە – باتىرلان ساعىنتاەۆقا  (300 000 تەڭگەدەن) بەرىلدى.

سونىمەن قاتار، ق.شاڭعىتباەۆ اتىنداعى جۇلدە – ءنۇسىپباي ابدىراحىمعا، ت.بەردياروۆ اتىنداعى جۇلدە – ايجارىق ابىلقاسىمعا، س.جيەنباەۆ  اتىنداعى جۇلدە  – مەيرامبەك ابدىقاليەۆكە، ق.بۇعىباەۆا اتىنداعى جۇلدە  – شاتتىق قىستاۋبايعا،  ءو.نۇرعاليەۆ اتىنداعى جۇلدە  – دوسبول يسلامعا، ر.نيازبەك اتىنداعى جۇلدە  – روزا سەيىلحانعا،  ج.بودەشۇلى اتىنداعى جۇلدە  – تۇردىحان ايدارحانۇلىنا،   ج.جاقىپباەۆ اتىنداعى جۇلدە  – ەرجان الاشتۋعانعا،  ج.ءابدىراش اتىنداعى جۇلدە  – قۇرمانعازى جۇماعۇلعا،  ك.مىرزابەكوۆ اتىنداعى جۇلدە – الىبەك شەگەبايعا تاپسىرىلدى (200 000 تەڭگەدەن) .

ۇيىمداستىرۋشىلار: قازاقستان جازۋشىلار وداعى جانە «قازاق ادەبيەتىنىڭ مەتسەناتى» قوعامدىق قورى.

باس دەمەۋشى: «كەنتاۋ ترانسفورماتور زاۋىتى»

   (ليريكالىق پوەما)

                                               قاراعايعا قارسى بىتكەن بۇتاقپىن،
                                               بالتالاساڭ دا ايىرىلمان!
                                               سىرتىم – قۇرىش،
                                               ءىشىم – بولات،
                                               تاسقا دا سالساڭ مايىرىلمان!
                                                                                   اقتامبەردى

1. جىرلا، جۇرەك!

ويعا باتسام تاۋەلسىزدىك تۋرالى –
سەزىنەمىن زەڭگىرلىكتى تۋداعى.
جۇتىپ تۇرىپ جۇپارلانعان اۋانى،
سىمىرەمىن مولدىرلىكتى سۋداعى.
تاۋەلسىز بوپ ەلەستەيدى جىرىمنىڭ
ءاربىر جولى، شۋماعى.
ۇلعايادى ۇلى دالا كەڭدىگى،
تولعانادى تاۋلارى مەن نۋلارى.

ويعا باتسام تاۋەلسىزدىك جايىندا –
بىردەي تۋار كۇنىم مەنەن ايىم دا.
وقتالامىن بىتىرۋگە ءبىر جاقسى ءىس،
توقتالامىن ءبىر تۇراقتى پايىمعا.
وسى ۇعىمنىڭ وتتاي ىستىق اۋەنى –
بارلىق انگە قايىرما.
وسى ۇعىم عوي وتانى دا سانانىڭ،
سابىلدارماس، سالىندارماس ۋايىمعا.

تۇر قۇدىرەت تاۋەلسىزدىك سوزىندە –
جايناپ تۇرار كوڭىلدەردىڭ تورىندە.
جاندى ەرىتىپ، قىلىن شەرتىپ جۇرەكتىڭ،
سايراپ تۇرار كومەي مەنەن ەرىندە.
شاتتىعى تۇر كەيۋانانىڭ جۇزىندە،
سابيلەردىڭ وڭىندە.
باپتالادى باتىرلىق پەن اقىندىق،
ساقتالادى سابىر مەنەن ءتوزىم دە.

بۇكىل پاكتىك تاۋەلسىزدىك تاڭىندا،
بۇكىل شاتتىق تاۋەلسىزدىك باعىندا.
ءنارى وسىندا تىرشىلىكتىڭ تاۋسىلماس،
ءبارى وسىندا – بايلىعىڭ دا، بارىڭ دا!
ۇلىلىق پەن جىلىلىقتىڭ ۇشقىنى
ۇلاسادى جالىنعا.
«وتان!» دەگەن وتتى سەزىم بۇرقانىپ،
تۋلاپ جاتار ۇرپاقتاردىڭ قانىندا.

وزەگى وسى ومىرگە شىن قۇشتاردىڭ،
وزەنى وسى قايتا ورالعان قۇستاردىڭ.
ۇياسى وسى بالاپاننىڭ اق ۇرپەك،
قياسى وسى قانات قاعىپ ۇشقاننىڭ.
كوزى تيمەس كورە الماعان جالداپتىڭ،
وعى تيمەس دۇشپاننىڭ!
قالتىراتپاس تاۋەلسىزدىك قارتتاردى،
سانسىراتپاس ساناداعى مىسقال مۇڭ.

تاۋەلسىزدىك! كىمدەر قالاي تۇسىنبەك؟
(جاۋىزداردىڭ جۇرگەن بولار ءىشىن جەپ).
كوزبەن قالاي كورسەم ەكەن بەينەسىن،
سوزبەن قالاي بەرسەم ەكەن مۇسىندەپ؟!
المايمىن با بىرەۋلەردىڭ دەگبىرىن،
قالمايمىن با كۇپىر بوپ؟
جىرىم مەنىڭ – جۇرەگىمنىڭ ءدۇرسىلى،
وعان ەشكىم شىعاراتىن ۇكىم جوق!

جىرلا، جۇرەك!
جىرلا، جۇرەك توقتاماي،
جۇرەكتەردىڭ جىرتىقتارىن بۇتىندەپ!

2. كيە مەن يە

وتىز جىل!
وتان – بوستان!
وتان – ازات!
ويلارىم نەگە مەنىڭ بوشالاماق؟!
وت جۇتىپ، شوق شايناعان قازاق ەلىن
وتىرام تاريحپەنەن قوسا قاراپ.
بابالار «بايتاق جەردى ساقتا!» دەگەن،
ماڭگىلىك مويىنىمدا وسى امانات!

كەلگەن سوڭ كەلەشەككە سەنىپ وتكىم،
ءجۇز رەت جۇرەگىمە ءامىر ەتتىم.
بەرسەم دەپ بويىمداعى بار قۋاتتى،
كورسەم دەپ كوگەرگەنىن توڭىرەكتىڭ،
جىر جازام جالعايىن دەپ سوزىممەنەن –
ارمانىن كەرەي مەنەن جانىبەكتىڭ.

ءتۇستى ولار تارتىستى ويدىڭ القاسىنا،
الاشتىڭ ارتتى جۇگىن ارقاسىنا.
بولعان سوڭ سەرت پەن سەنىم، ەلدىك، بىرلىك –
قازاقتىڭ قامالى دا، قالقاسى دا،
كەرەي حان بۇكىل ەلدىڭ تاڭبالارىن
قاشاتتى ۇلىتاۋدىڭ جارتاسىنا.

سەرت پەنەن سەنىم شارتى وسى ارادا،
سەرتتەسپەي قازاق باسىن قوسا الا ما؟!
ەلدىك پەن بىرلىك قانا تورگە وزدىرار –
قامىعىپ قالعان جۇرتتى بوساعادا.
سول شاقتا ەلدىڭ وتىن العاش جاقتى –
بۇگىنگى قازاقستان – وتان انا!..

ساقتاردىڭ سايلاۋىتتى نەگىزىنەن
تاريحقا تالاي جۇرتتىڭ ەلى كىرگەن.
عۇن، ءۇيسىن، قاڭلىلاردىڭ حاندىقتارى
كەڭەيگەن، كەمەلدەنگەن، كەمىرىلگەن.
قازاقتار وسىلاردان ىرىكتەلىپ،
جاۋگەر بوپ، ات ۇستىندە كوزىن ىلگەن.

سودان سوڭ ورلەپ تۇرىك قاعاندىعى،
سوعىستان سان قۇبىلدى زامان ءجۇزى.
جارقىلداپ قۇرامىندا قاعاناتتىڭ،
قاق جاردى ەر تۇرىكتەر قاراڭعىنى.
كۇلتەگىن، تونىكوكتىڭ ەسكەرتكىشىن،
كەيىننەن، بۇكىل ادام، عالام ءبىلدى!

ۇرپاقتان ۇرپاقتارعا اماناتتار،
جالعايتىن داۋىرلەردى جاماعات بار.
ءبىر كەزدە كوك تۇرىكتىڭ داۋرەنى ءوتىپ،
ورنادى تۇرگەش، قارلۇق – قاعاناتتار.
ودان سوڭ وعىزداردىڭ كۇنى تۋدى،
وسىنىڭ بارلىعىندا بار قازاقتار.

قىپشاقتار قىلىش سىلتەپ، نايزا بەزەپ،
كورسەتتى جاۋىنگەرلىك ەلدەن ەرەك.
ويرانداپ وعىزداردىڭ وردا، تاعىن،
ەل بولدى كۇننەن كۇنگە ىرگەلىرەك.
قازاقتار قاتتى ۇيىسقان حاندىق – وسى،
جاۋلارىن جاعالاسقان جەڭگەن ۇدەپ.

ەجەلگى دەشتى قىپشاق – قازاق جەرى،
مىڭ ءتاۋبا! ازات تا ەندى، عاجاپ تا ەندى!
اتاقتى التىن وردا زامانىندا
جوشىنىڭ ۇلىسى بوپ ساناتقا ەندى.
شىڭعىستىڭ دەشتىدەگى ۇرپاقتارى،
تىلىمەن، تىنىمەن دە قازاق بولدى.

كوڭىلگە ءتۇيدى قازاق كوپ ارمانىن،
تالپىندى تاپسام-اۋ دەپ جوعالعانىن.
سەنىمىن سەرتكە بالاپ، سەسكە بايلاپ،
اق تۋىن ۇستاپ تۇردى اق وردانىڭ.
ءبولىنىپ ابىلقايىر حاندىعىنان،
سول بولدى قازاق ءۇشىن وڭالعان كۇن.

كەرەي حان كەرى سەرپىپ زار، مۇڭىن دا،
تەز قۇردى دەربەس قازاق حاندىعىن دا.
ءىنىسى ەر جانىبەك دەمەۋ بولدى
زاماننىڭ داۋىلىندا، جاڭبىرىندا.
العاشقى قازاق حانى كەرەي سۇلتان –
اڭىز بوپ ەستەن كەتپەس قالدى ۇعىمدا.

حان بولدى كەرەيدەن سوڭ جانىبەك حان،
مايداندا تەرى دە اققان، قانى دا اققان.
حاندىقتى نىعايتۋعا جانىن سالىپ،
ەر بولدى ول ەل-جۇرتىنىڭ ءبارى ۇناتقان.
ءدال سونداي ۇلى حاندار ۇمىتىلماس –
جۇلدىزىن جۇرتشىلىقتىڭ جامىراتقان...

كىم بىلمەس كەرەي ۇلى بۇرىندىقتى،
وتىز جىل ەل باسقاردى، جاۋىن جىقتى.
بالاسى جانىبەكتىڭ قاسىم حان دا
سالدى اقىر شايبانيگە اۋىزدىقتى.
قايتپايتىن ايتقانىنان قاھارلى حان
قاتال زاڭ شىعارۋعا ءامىر قىپتى.

اقنازار ونىڭ ۇلى اسقاق تۇرعان،
جەر الدى نوعاي مەنەن باشقۇرتتاردان.
بۇل حاننىڭ ساياساتى ۇستەم بولىپ،
جاۋلاردى باسىندىرماي، جاسقاپ تۇرعان.
اقنازار ءوز كەزىندە التى الاشتىڭ
بىرلىگىن تىرلىگىمەن استاستىرعان...

تۋرا جول تاۋەكەل حان كۇرت ۇستاندى،
كوپ كوردى سوعىس، سويقان، قىرقىستاردى.
قاراتتى ول قالالاردى قازاقتارعا –
تاشكەنت، سايرام مەنەن تۇركىستاندى.
ءىنىسى ەسىم تاققا وتىرعان سوڭ،
كەڭەيتتى ودان سايىن بۇل تۇستاردى.

ايماعىن تاشكەنتتىڭ تۇگەل الىپ،
ءىس قىلدى ول قازاقتارعا قۋانارلىق.
بۇدان سوڭ ەكى عاسىر قازاق بيلەپ،
وزبەكتەر، شىندىعىندا، شىدادى انىق.
تيىم ساپ جەتى اتادان قىز الۋعا،
زاڭىنا ەل باس ءيدى تۇرا قالىپ...

تاۋكە حان جاڭگىر حاننىڭ بالاسى ەدى،
ونى ەلدىڭ كوپ ويلانتتى كەلەشەگى.
قۇرعان سول «حان كەڭەسىن» العاش رەت،
زاڭ-نيزام «جەتى جارعى» – ەرەجەسى.
ءۇش جۇزگە ءۇش توبە بي سايلانعان سوڭ،
تەڭ بولدى «تورە»، «قارا» دارەجەسى...

«اق تابان، شۇبىرىندى، سۇلامادان»
قازاق جوق قاڭعىماعان، جىلاماعان.
ءبىزدىڭ ەل ءنار تىلەگەن جەر – انادان.
ءبىزدىڭ ەل نۇر تىلەگەن كۇن – انادان!
جوسىلعان جاسىن ءيىپ، ءتاڭىر يە
سىيلاعان ابىلايداي ەڭ ۇلى ادام!..

ءىلىندى ەل رەسەيدىڭ قارماعىنا،
سيىندى ەل بابالاردىڭ ارۋاعىنا.
قىتايدىڭ قۋلىعىنان قۇري جازداپ،
سوعىلدى قوقاننىڭ دا قانجارىنا.
سوڭعى حان كەنەسارى جەتپەي كەتتى –
سابىلتقان ماقساتىنا، ارمانىنا!..

تەك ۇلى بيلەۋشىلەر سۇيەدى ەلدى،
ولارعا جاقپاس تاريح كۇيەلەردى.
ەل مەن جۇرت ەشقاشاندا جاقتىرماعان –
تۇگىمەن جۇتقانداردى تۇيەلەردى.
ۇمىتپاي ۇلى ۇلدارىن ۇلىقتاعان
قازاققا ارۋاق پەنەن كيە قوندى.

اق تىلەك، ادال نيەت باستاپ ەلدى،
ءتاڭىري تاۋەلسىزدىك تاققا كەلدى.
اق تۋى ابىلايدىڭ جىعىلعان سوڭ،
ەكى ءجۇز ون جىل وتكەن شاقتا كەلدى.
سول كەزدە تۋعان ءسابي وتىز جاستا،
جەرگە يە، ەلگە تۇتقا جاستار ەندى!

3. ارىلۋ

قازاقپىن!
تولعان تىرتىق ءتانىم مەنىڭ،
قانسىراپ، قانشاما رەت زار يلەدىم.
مەرت بولعان جاۋ قولىنان باۋىرلاردىڭ
قۇشاقتاپ كوپ جىلادىم قابىرلەرىن.
كوز جاسىم ىشكە جۇتقان تاس بوپ قاتتى،
تاس كەك بوپ، وزىمە-ءوزىم ءامىر بەردىم.

ورتەندى قارا ورمانىم تولعان ۇيا،
كەۋدەمە رۋح قوندى سوندا دارا.
«قازاقتى قۇرتام!» دەگەن ويراتتاردى
ىنىنە تىقتىم ءتاڭىر قولدادى دا.
كورىنە ماعان قازعان ءوزى ءتۇسىپ،
جوعالدى جەر بەتىنەن جوڭعاريا!

باسىمنان قارا بۇلت اۋا بەردى.
تاڭ نۇرىن انا مەنەن بالا كوردى.
«ءوزىمنىڭ مەكەنىم دەپ، مەنشىگىم!» دەپ،
ءسۇيدىم مەن جاۋدان ازات انا جەردى.
جان، ءتاننىڭ جاراسىنا نالاسىنا
سول كەزدە-اق بۇل جەڭىسىم داۋا بولدى.

ءىلىندى ءبىراز ۋاقىت جاۋ-جاراعىم،
ەشكىمنەن ونبەس داۋدى داۋلامادىم.
كوپ وتپەي رەسەيدەن بىزگە قاراي
سەزىندىم قارا بۇلت اۋناعانىن.
الدىمەن سۇلتانىم مەن بيلەرىمنىڭ
جۇرەگىن ءبىلدىم ورىس جاۋلاعانىن.

سونان سوڭ ورىس، قازاق دوس بولىستى.
رەسەي ءبارىن ەرتە ەسكەرىپتى.
قاپتاعان «قاراشەكپەن» كەلدى بىزگە،
سابىلتىپ رەسەيدەن كوش-كولىكتى.
ءار جەردەن بەكىنىستەر بوي كوتەرىپ،
ەرلەرىم سوعان قارسى كوپ سوعىستى.

اينالىپ ساياساتتىڭ ويىنىنا،
كىرگەندەي بولدىم ورىس قويىنىنا.
«قىڭق» ەتىپ، قىرىستانىپ باس كوتەرسەم،
سوعىلدىم قايتا-قايتا سويىلىنا.
ارانىن اشا ءتۇستى ماعان ءتونىپ،
بىتەۋدەي جۇتۋ ەكەن بار ويى دا.

تۋعاننان ەركىندىككە قۇمار ەدىم،
ءبورىنىڭ تۇزدە جورتقان سىڭارى ەدىم.
وتپەي-اق ەكى عاسىر ەكى ارادا،
ورىستىڭ قۇلى بولىپ شىعا كەلدىم.
وسىنداي جاۋىزدىقتىڭ سالدارىنان
قالعان جوق ساۋ تامتىعىم مىنا مەنىڭ!

ورىستىڭ قۇلاعان سوڭ اق پاتشاسى،
قىزىلدار جەتتى ماعان جاسقاپ، باسىپ.
ەرىكسىز، كوممۋنيست بوپ كەتتىم بىردەن،
ماركسپەن، لەنينمەن ماقساتتاسىپ.
كوپ تۋىس شەتەلدەرگە اۋىپ كەتتى،
كەڭ دالا، اسقار تاۋىن تاستاپ قاشىپ.

كەدەيلەر ۇجىمداستى، سەرىكتەستى.
قولداعى مالدىڭ باسى كەمىپ كەتتى.
وكىمەت ءتورت تۇلىكتى تارتىپ الىپ،
ايداھار اشارشىلىق كەلىپ جەتتى.
قىرىلىپ قىناداي بوپ بۇكىل حالىق،
سول اشتىق الدى-ارتىمدى تەگىستەپتى.

بولعان سوڭ ارمان دا مۇڭ، جالعان دا مۇڭ،
انىق قوي ەس جيا الماي ساندالعانىم.
كەنەتتەن «حالىق جاۋى» دەگەن شىعىپ،
جازىقسىز جاپا شەكتى تارلاندارىم.
توعىتتى تۇرمەلەرگە، جەر اۋداردى،
اياماي اتا سالدى قالعاندارىن.

ۇمىتتىم بارىمدى دا، باسقامدى دا،
جاھاندىق سوعىس ءبىر كۇن باستالعاندا.
قايعىعا بۇكىل الەم شومىپ كەتتى،
بەينە ءبىر قان جاۋعانداي اسپاننان دا.
«ايبوزدار قاي وتاندى قورعايدى؟» دەپ،
ارتىنان جىلاپ تۇردىم اتتانعاندا.

كەتكەننىڭ كوبى سودان ورالمادى،
قىرىلعان قويداي بولدى بورانداعى.
ءسوندى عوي كوزدەرىنەن شىراقتارى،
ءولدى عوي وزدەرىمەن بار ارمانى!
ەرلىكپەن ولگەن كەيبىر بوزداقتارىم
باتىرلىق اتاعىن دا الا المادى.

سوعىستان كەيىن ەستى جيدىم ازداپ،
امالداپ، الدى-ارتىمدى ءجۇردىم بارلاپ.
بايقاسام، بالالارىم ءبىر-بىرىنە
ورىسشا سويلەسۋمەن ءجۇر بىلدىرلاپ.
قازاقشا وقىتاتىن مەكتەپتەردىڭ
ورىنى تىپ-تيپىل بوپ تىندىرىلماق.

دامەتكەم ءبىر عاجايىپ كەرەمەتتەن،
باسىنۋ بولمايدى ەكەن بۇدان وتكەن!
ءتىلىمدى جويسا بولدى – ءوزىم جوقپىن،
الايدا، نە تىندىرام ەرەگەسپەن؟!
جەرىمدە قازاقتان دا ورىس باسىم،
بارلىعى ءوز كۇنى ءۇشىن ءولىپ-وشكەن...

سەمەيدىڭ پوليگونى – زارىم، قايعىم،
قىرعىنى – قىرىق ەكى جىل! جاڭىلمايمىن.
وتىز جىل وتسە داعى جابىلعالى،
دەرتىنەن، ازابىنان ارىلمايمىن.
«جويىلسىن پوليگون!» دەپ ۇران تاستاپ،
الەمگە شەر-مۇڭىمنىڭ ءبارىن جايدىم.

باستالدى ءبىر كۇندەرى تىڭ يگەرۋ،
كرەمل: «كەرەك – دەدى – ەگىن ەگۋ!».
توپىرلاپ توپ-توپ ورىس كەلىپ جاتىر،
وڭاي ما مەن بايقۇسقا جەرىن بەرۋ؟!
دارمەن جوق، ءىش قازانداي قايناسا دا،
قاجەت قوي ءوز باسىما كوڭىل ءبولۋ.

قۇيقالى جەردىڭ ءبارى قوپارىلدى
ءوز جۇرتىم شەتتەتىلىپ، وشارىلدى.
ءبىر ءىنىم ديحان بولىپ، ءبىرى – شاحتەر،
تولدەتىپ ءوزىم ءجۇردىم وتارىمدى.
كومىردى كوسەپ جاقسا كەلىمسەكتەر،
قىزدىردىم قي-تەزەكپەن وشاعىمدى.

ءبىز قويدىق كەلىمسەككە ءورىس بەرىپ،
ءىسىمىز وڭعا باسپاي، تەرىس كەلىپ.
ۇلتىمىز كىم ەكەنى ۇمىتىلىپ،
ۇرپاعىم كەتكەندەي ءبىر ورىس بولىپ.
قاراسام، قازاققا ءتان قاسيەتىم
بويىمنان بارادى ەكەن ءولىپ، ءسونىپ.

قىلعانداي قىساستىقتىڭ ءبارىن ماعان،
ورادى الدى-ارتىمدى زالىم زامان.
اقىرى ءبىر ورىسقا باسقارتقان سوڭ،
جاستارىم شىدامادى جالىنداعان.
ۇران ساپ جاستار لەگى كوتەرىلىپ،
ەستىدى، كوردى سونىڭ ءبارىن عالام.

شىنعىرعان داۋىستاردان قۇلاق تۇندى،
اسپانى جەلتوقساننىڭ جىلاپ تۇردى.
جاۋىزدار ۇرپاعىممەن ويناپ ءجۇرىپ،
قازاقتىڭ كىم ەكەنىن ءبىر-اق ءبىلدى.
كەڭەستىڭ كەساپاتتى وكىمەتى،
وسىدان كوپ ۇزاماي قۇلاپ تىندى...

بىلەمىن تاۋىم بيىك، دالام كەڭىن،
سول ءۇشىن مازاڭ دا ەدىم، الاڭ دا ەدىم.
تۇتامىن ءتۇيىر تاسىن تابارىك قىپ،
جۇتامىن «جۇپارىم!» دەپ سامال جەلىن.
بىلىڭدەر، بار ازاپتان ادا قىلعان –
ءتاڭىري تاۋەلسىزدىك – داۋام مەنىڭ!

داۋسىز – بۇل! داۋالاندىم بودان – دەرتتەن،
باقىت پەن بايلىق بار ما وعان جەتكەن؟!
ال، بىراق، اۋىرادى كەيدە جانىم –
ەزدەرگە ەل نامىسىن تومەندەتكەن.
قورقاۋلار قورلاماقشى رۋحىمدى،
جەمقورلار جەۋ ءتاسىلىن تەرەڭدەتكەن.

ولارعا تيىم بار ما، امال بار ما؟!
قاراقشى قارماپ جۇرسە مازام بار ما؟!
«قازاننان قاقپاق كەتسە، يت ۇيالماس»،
نە دەيمىز دال بوپ جۇرگەن ءتامام جانعا؟!
قالايشا قۇلىپ سالىپ ىندىندارعا،
قالايشا قاقپاق قويساق قازاندارعا؟!.

جاراتقان، جار بولا كور ءاز ەلىمە،
ءمان مەنەن ءسان بەرە كور مانەرىنە!
جايىلسىن جاقسى اتاقپەن «قازاق» اتىم،
الەمنىڭ وركەندەگەن بار ەلىنە!
تىرەۋگە جاراپ تۇرسا تىرلىك، بىرلىك،
بىرەۋگە قول جويۋدىڭ كەرەگى نە؟!

ونەر مەن عىلىم، ءبىلىم دۇنيەسىن،
بىرلىك بار، ۇرشىقتاي عىپ يىرەتىن.
ەلمىز عوي شالقايعانعا شالقاياتىن،
ەلمىز عوي ەڭكەيگەنگە يىلەتىن.
جارق ەتسىن جاس ۇرپاقتىڭ جۇرەك وتى،
كورسەتسىن قازاق ەلى قۇدىرەتىن!

جانىمىز – جەر-جاھاننىڭ جاناشىرى،
ءانىمىز – الديلەگەن دالا سىرى.
ءتانىمىز – تابيعاتتىڭ ءتول تۋماسى،
ارىمىز – كوزىمىزدىڭ قاراشىعى.
بالاسى كوك پەن جەردىڭ ءتاڭىر سۇيگەن –
ار بولسىن، امان بولسىن الاش ۇلى!
وگەيسىپ ءالى تۇرعان ءوز جەرىندە –
جايناسىن، جارقىراسىن انا ءتىلى!

4. ءباتۋا

وتانداستار!
باۋىرلاستار!
قانداستار!
ۇلى كوشپىز –
ارتى – كەزەڭ،
الدى – اسقار.
تەبىرەندى –
تەكتى، سەستى ارۋاقتار،
ەمىرەندى –
تاريحىمىز سان قاتپار.
ارۋاقتاردى ارداقتاۋعا – ءباتۋا!
ءتول تاريحتى سالماقتاۋعا – ءباتۋا!

جۇرەكتىلەر!
تىلەكشىلەر!
مومىندار!
ازاتسىڭدار!
عاجاپسىڭدار!
وزىڭدار!
وتانىڭ بار!
وشاعىڭ بار!
جولىڭ بار!
قازاق قانا،
قازاق قانا بولىڭدار!
ازاتتىقتى تىك ۇستاۋعا – ءباتۋا!
قازاقتىقتى ۇمىتپاۋعا – ءباتۋا!

ميزام شۋاق

سالەم بەردىك، سۇيىكتى سارىالا كۇز.
سىزگە قانداي سىرشىل جىر جازا الامىز؟!
ماۋجىراعان مىنانداي كۇندەرىڭدى –
«ميزام شۋاق» دەۋشى ەدى جان انامىز.

جارالعانداي جان سۋسار نۇردان دەنەڭ،
سالا المايدى سۋرەتشى سىزعانمەنەن.
سانمەن ۇشىپ جاتاتىن اق ۇلپالار –
ءسامبى تالدىڭ باسىنان «ميزام» دەگەن.

جاپىراعى كۇلىپ تۇر... جاسىل ءالى.
(كۇنى ەرتەڭ-اق كۇلكىسى باسىلادى).
ۇعىنار-اۋ ءسامبى تال ءومىر زاڭىن –
ۇشىپ ءبارى كەتكەن سوڭ جاپىراعى.

كورەمىسىڭ كەۋدەمدى تۇرعان ىسىپ،
جىردان تاتىپ ءجۇرمىن عوي، مۇڭنان ءىشىپ.
بايقايسىڭ با، مەن داعى سارىالامىن،
كەشە كەتكەن باسىمنان ميزام ۇشىپ.

ءون بويىڭدى ورنەكتەپ بوياۋلارىڭ،
ايشىقتايسىڭ ادامنىڭ وي، ارمانىن.
سارىالا كۇز، ءساتىڭ بۇل – ميزام شۋاق،
ساعان قاراپ... كوركىڭە تويا المادىم!

كوكتەم كەزىم، جاز شاعىم ءتۇستى ەسىمە.
بەلگىلى عوي بۇل مۇڭنىڭ بىتپەسى دە.
مامىراجاي ءسات بولىپ كورىنگەنمەن،
ميزام شۋاق جاستىقتىڭ نۇكتەسى مە؟..

ۇرەي

بىرلىك بار بۇل عالامدا شىر اينالعان.
ءمانى وسى ماڭگىلىكتىڭ قۇداي جازعان.
بەلگىلى وسى شاقتى ۇشتايدى ءۇمىت.
بەلگىسىز بولاشاقتى قۇرايدى ارمان.

ارازدىق – ادامزاتتىڭ زور ايىبى،
كىرلەگەن كۇنشىلدىكپەن سانا، ميى.
جاۋلىق پەن ىشتارلىقتى جەڭە الماعان –
جەڭىمپاز جەتىستىگى، عاجايىبى.

پەندەنىڭ بىردەي ەمەس تانىمدارى.
بىلمەيمىز – از با، كوپ پە زالىمدارى.
جاۋىز بەن جايساڭ جولى قيىسپايدى –
جۇگىرگەن قانى بولەك تامىرداعى.

ادامدار ادامداردى جۇدەتكەندە،
دەرت پەنەن كەك كىرەدى جۇرەكتەرگە.
مىڭ سان وي مي ىشىندە سوقتىعىسار –
مومىندار زالىمداردان ءدىر ەتكەندە.

جوعالسا جاننىڭ جانعا مەيىرىمى،
كىم قىلىپ وسىرەدى كەيىنگىنى؟
جازاسىز، جارياسىز قالا بەرمەك –
كەي زورلىق، كەي سۇمدىعى، كەي ۇرلىعى.

ادەتكە اينالعانداي مۇنىڭ ءبارى.
شوشىتتى جۇرتتىڭ جامان ىرىمدارى.
ادامدى ادام قىلعان جالعىز سەزىم –
شىرقىرار ماحابباتتىڭ شىبىن جانى!

ماحاببات عالامتورعا قامالعاندا،
سوزادى قولىن قالاي جان ارمانعا؟!
قورقامىز قاجەت بولماي قالا ما دەپ –
جۇبايلىق ءبىز كورمەيتىن زامانداردا!

عىلىم مەن تىرشىلىكتىڭ اراسىندا،
پەندەلەر بىلمەي قالدى شاماسىن دا.
بولادى كوپ ۇزاماي ءبىر توڭكەرىس،
مەن بىلسەم، ادامزاتتىڭ ساناسىندا!

ابۋباكىر قايران

Abai.kz