دۇنيەنى ءدۇر سىلكىندىرگەن 1986 جىلعى جەلتوقسان وقيعاسىنىڭ باس قاھارمانى – قايرات رىسقۇلبەكوۆ نەبارى 22 جىل عۇمىر كەشتى. ەسىل ەر زۇلىم كۇشتىڭ قۇربانى بولدى. بىراق ءوزى كەتكەنىمەن ارتىندا ماڭگى ولمەس ەرلىك ءىسى، ازاماتتىق اسقاق داڭقى قالدى.

قايرات باتىر عانا ەمەس، اقىن دا ەدى. ونىڭ شىندىق دەپ شىرىلداعان داۋىسى اباقتىنىڭ تاس قابىرعاسىن قاقىراتىپ، قۇلاعىمىزعا جىر بولىپ جەتتى.

1991 جىلى «جالىن» - «بەرەكە» باسپاسىنان «ەمەننىڭ ءيىر بۇتاعى» اتتى قايرات رىسقۇلبەكوۆتىڭ تەمىر توردا، تار قاپاستا جازعان ولەڭدەرى مەن ول تۋرالى ەستەلىكتەر توپتاستىرىلعان كىتاپ 30 مىڭ تيراجبەن باسپا كورگەن. ونداعى قۇجاتتار مەن ماتەريالداردىڭ كوپشىلىگى كينورەجيسسەر قالدىباي ابەنوۆتىڭ جەكە ارحيۆىنەن الىنعان.

Abai.kz اقپاراتتىق پورتالى بۇگىن اتالعان كىتاپقا ەنگەن قايرات رىسقۇلبەكوۆتىڭ ەكى بىردەي ولەڭى مەن تۇرمەدەن جازعان حاتىن وقىرمانعا ۇسىنباق.

اقتىق ءسوز

ەلبەڭ-ەلبەڭ جۇگىرگەن،
ەبەلەك وتقا سەمىرگەن.
ارعىماق مىنگەن جاراتىپ،
اق ساۋىت كيگەن تەمىردەن
الاتاۋداي بابالار،
ارۋاعىڭمەن جەبەي كور!

ۇلى لەنين بابامىز
قاتارعا تەڭ دەپ تارتقان سوڭ،
كومپارتيا باسقارىپ،
دوستىق وتىن جاققان سوڭ
اعا دەدىك ورىستى
ادىلدىگى جاققان سوڭ.

ال ەندى قازىر نەتكەن كۇن
ورىستان ىنساپ كەتكەن كۇن.
تىزەسى قاتتى باتقان سوڭ،
شىداماستان اقىرى
قارعىس اتقان الاڭدا
قارعىس اتقىر تۋعان كۇن.

قايمانا قازاق قامى ءۇشىن،
قارۋسىز شىقتىق الاڭعا.
الىستان اسكەر الدىرىپ،
قىرىپ سالدى-اۋ تاباندا.

سويلەسسەم داۋسىم جەتپەيتىن،
كەز بولدىق مىناۋ زامانعا.
شوۆينيزم ەدى عوي
باستى سەبەپ جانجالعا.

ەكى ءجۇزىڭ قىرىلىپ،
ەكى ءجۇزىڭ ۇرىلىپ،
ەكى ءجۇزىڭ سوتتالىپ،
جوقتاۋسىز كەتىپ باراسىڭ.
قاتارىم جۋساپ قالعاندا
قىرشىنىمنان قيىلىپ،
سولارمەن بىرگە ولسەمشى-اي!
ارتتا قالعان اتا-انام
ارۋلاپ قولدان كومسەڭشى-اي!

تۇتقىنعا ءتۇستىم جاۋتاڭداي،
جولاماي ەشكىم قاسىما.
بارا قالساڭ، سالەم ايت
سىرتتاعى قۇربى-دوسىما!

«اقتىق ءسوزىڭ نە؟» دەگەن
بۇگىن قويدى سوت سۇراق.
ايتايىن ونى حالقىما:
جوق پيعىل مەندە جاسىماق.

قورلاي دا بەرىپ قايتادان،
تيتىققا ورىس جەتپەسىن.
تۋعان جەردىڭ نامىسى
بوتەن قولدا كەتپەسىن.

سالت-سانادان ايرىلىپ،
اراقتان ۇرپاق ازباسىن.
ەل كوركەيتەر ازامات
قىزعانىشتان توزباسىن.

اباي تۋعان جەرىندە
بومباسىن اتوم جارماسىن.
قۇلپىتاستى قيراتىپ،
ولىگىڭدى قازباسىن.

ءوز ۇلتىنىڭ باسشىسىن
ورنىنان سۇيرەپ الماسىن.
ءۇمىت ەتكەن ماسكەۋدەن
قاراداي كوڭىل قالماسىن.

لەنين سالعان سارا جول،
قولداۋشىسىز بولماسىن.
بارلىق ۇلتپەن تەڭ بولىپ،
ەشكىمنەن كوڭىلىڭ قالماسىن.
ەندىگى جەردە باسىڭنان
بىرلىك پەن باق تايماسىن.

وسى ايتىلعان اقتىق ءسوز،
تۋىڭ بولسىن ءاردايىم.
موينىما الىپ جالانى،
مەن بولايىن قۇربانىڭ.

باس-اياعى سول بولسىن،
باسىڭا تۇسكەن قاتەردىڭ.
اقتىق ءسوزدى ەندى مەن
سوتقا دا ءبىر ايتايىن:

كۇنادان تازا باسىم بار،
جيىرما بىردە جاسىم بار،
قاسقالداقتاي قانىم بار،
بوزتورعايداي جانىم بار،
الام دەسەڭ، الىڭدار!

قايرات دەگەن اتىم بار،
قازاق دەگەن زاتىم بار،
«ەركەك توقتى قۇرباندىق»،
اتام دەسەڭ، اتىڭدار!

مەن نە ەتەرمىن، نە ەتەرمىن،
مەن كەلمەسكە كەتەرمىن.
كورمەگەن، قوش بول، تاڭدارىم،
كورە الماي مەن وتەرمىن.

حوش امان بول، ارتىمدا،
اعايىن، تۋعان ازامات.
ارتىمدا قالعان اتا-انام،
ەل-جۇرتىم، ساعان امانات!

تۇرمە جىرى

تەمىر تور، جامباسىما تاقىلدايسىڭ،
وزىممەن بىرگە تۋعان جاقىندايسىڭ.
تەلمىرىپ تەمىر تورعا قاماتقانشا،
سۇم دۇنيە، بۇل جالعاننان نەگە المايسىڭ؟!

اۋىلدا جاقسى ەكەن عوي سالعان ءانىم،
قۋ تاعدىر تاتىردى عوي تۇرمە ءدامىن.
قايداعى پالەقورلار جالا جاۋىپ،
جازىقسىز قىلمىسكەر بوپ كەتتى ءسانىم.

تاستوبە، ءتورت قابىرعا، تەمىر ەسىك،
اس بەرەر ورتاسىندا جالعىز تەسىك.
كۇنىنە ۇزاتارى ءۇش ءتىلىم نان،
ولمەيتىن ساعان تيەر وسى نەسىپ.

مامىر 1987 جىل.

تۇرمەدەن حات

...دۇنيەدەگى ەڭ سۇمدىق زۇلىمدىقتى سوت الدىندا ازامات سوتىنان كوردىم. ادىلەتسىزدىكپەن سوت كارىن سەپتى، جاس گۇلگە ءولىم سەپتى، زۇلىمدىقپەن اتىپ تۇردى دا، «اتۋ جازاسى» دەپ جاس جۇرەككە نايزانى سۇقتى-كەتتى. «وسپەي جاتىپ – ءوشۋ، جانباي جاتىپ – ءسونۋ» دەگەن وسى دا.

«باق تۇسسە – ماڭدايىمنان، تاس تۇسسە – تالايىمنان»، كورىپ الدىم، ماعان ءولىم قورقىنىشتى ەمەس، ويتكەنى ادالدىعىم ودان بيىك تۇر.

...انەۋكۇنگى كەزدەسۋدە مەنىڭ «پريگوۆورىمدى» الدىڭدار ما؟ تالعاتتىڭ سۋرەتىن نەعىپ تاستاپ كەتپەدىڭدەر. اقشا سالىپ كەتتىڭدەر مە؟ كەلەسىدە تالعاتتىڭ، راحات پەن اسحاتتىڭ سۋرەتتەرى بولسا، الا كەلىڭدەر. كەزدەسۋگە كىرەر الدىندا، سەندەرگە «كىر» دەپ ايتادى عوي قايسىسى بدولسا دا، يا سەرجانت، يا كاپيتان، سوعان بەرىڭدەر سۋرەتتى، بەرە سالسىن ماعان، (وتىنەسىڭدەر عوي). كەزدەسۋگە كەلەر الدىندا، ءبىر تال روزا گۇلىن الا كەلىڭدەرشى. سكرورو مەيرام عوي. قوناقتار كەپ قالعانداي بولسىن، كومناتا ءسانسىز بولماسىن. ونى دا سۋرەتپەن بىرگە بەرىڭدەرۇ بولسا ەكى تال (ەكى شتۋك), ىرىم بولسىن...

وزىمە كەلسەم، دەنساۋلىق جامان ەمەس. جاعداي دا سولاي. ەرتەڭنەن كەشكە دەيىن شەكسىز قيالعا بەرىلەمىن دە جاتامىن. كوكىرەگىمدە سول جالعىز ءۇمىت پەن شەكسىز قيال. جازاتىن قول جەتكەن جەردىڭ بارىنە جازدىم، كىم بىلەدى ارتىڭنىڭ نە بولارىن. يا سەن، يا مەن بولامىز دا. جوعارعىلار اقتاسا – اقتار، بولماسا قۇداي ساقتار. باسقا نە ىستەيمىز، اياقتارىنا جىعىلاتىن مەن ەمەس. بار شىندىقتى جازىپ جىبەردىك، قالعانىن وزدەرى ءبىلسىن.

جازمىشتان وزىمىش جوق. بارلىق تانىستارعا، تۋىستارعا، دوستارعا مەنەن سالەم. بەتتەرىڭنەن سۇيە بەردىم. سالەممەن قايرات.

23.09.1987 جىل.

ازىرلەگەن نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz