قىتايدىڭ سولتۇستىك باتىسى دۇربەلەڭگە ءتۇستى. شىڭجاڭ-ۇيعىر اۆتونوميالىق ايماعىندا ۇيعىرلار مەن حانزۋلاردىڭ (قىتايلاردىڭ) اراسىندا قاندى قاقتىعىس بولدى. ءۇرىمجى قالاسى سوعىس مايدانىنا اينالدى. قىتايدىڭ رەسمي ءباسپاسوزى 156 ادام ءولىپ، 1450 ادام جارالاندى، مىڭجارىم ادام تۇتقىنعا الىندى دەپ مالىمدەسە، بەيرەسمي اقپارات كوزدەرى شىعىن بۇدان الدەنەشە ەسە كوپ دەيدى. «ولتىرىلگەندەردىڭ ءوزى 840 ادام» دەگەن حابار شىقتى. ۇلتارالىق شايقاسقا «شىعىس تۇركىستان» قوزعالىسى، شەتەلدەگى ۇيعىر دياسپوراسىنىڭ ۇيىمدارى وت تاستاعان دەگەن كۇدىكتەر كوپتەپ ايتىلۋدا.

قىتايدىڭ سولتۇستىك باتىسى دۇربەلەڭگە ءتۇستى. شىڭجاڭ-ۇيعىر اۆتونوميالىق ايماعىندا ۇيعىرلار مەن حانزۋلاردىڭ (قىتايلاردىڭ) اراسىندا قاندى قاقتىعىس بولدى. ءۇرىمجى قالاسى سوعىس مايدانىنا اينالدى. قىتايدىڭ رەسمي ءباسپاسوزى 156 ادام ءولىپ، 1450 ادام جارالاندى، مىڭجارىم ادام تۇتقىنعا الىندى دەپ مالىمدەسە، بەيرەسمي اقپارات كوزدەرى شىعىن بۇدان الدەنەشە ەسە كوپ دەيدى. «ولتىرىلگەندەردىڭ ءوزى 840 ادام» دەگەن حابار شىقتى. ۇلتارالىق شايقاسقا «شىعىس تۇركىستان» قوزعالىسى، شەتەلدەگى ۇيعىر دياسپوراسىنىڭ ۇيىمدارى وت تاستاعان دەگەن كۇدىكتەر كوپتەپ ايتىلۋدا.
شىعىستاعى الپاۋىت كورشىنىڭ دۇرلىگۋى ەش جاقسىلىق ەمەس. «تۇيەنى جەل شايقاسا، ەشكىنى كوكتەن ىزدە» دەگەن، «تەرروريستىك، ەكسترەميستىك، سەپاراتيستىك ەلەمەنتتەر بوي كورسەتكەن» شىڭجاڭ ايماعى بىزبەن تىكەلەي كورشى. ونداعى ميلليوننان استام قانداس باۋىرلاردىڭ ءحالى نەشىك؟ بەلگىسىز. رەسمي استانا، مارات ءتاجين باستاعان سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى «ءبىزدىڭ قانداستاردان شىعىن جوق» دەگەن ساراڭ مالىمدەمەمەن شەكتەلۋدە. قانداي اقپارات كوزىنە سۇيەنىپ ايتقانى بەلگىسىز. ءتىپتى، قىتايلىق ءباسپاسوزدىڭ ءوزى قازا بولعاندار تۋرالى حاباردى جاسىرىپ-جاۋىپ، ولاردىڭ قاي ۇلتتان ەكەنىن بىلدىرتپەي وتىرعاندا قازاق ديپلوماتتارى مۇنداي شۇعىل مالىمەتتى الىپ ۇلگەرگەنى سەنىمسىزدىك تۋىنداتادى. سىرتقى اقپارات كوزدەرىن جاۋىپ، ينتەرنەتكە تىيىم سالعان قىتايلىق بيلىك وزىنە ءتيىمدى جاڭالىقتى عانا شىعاراتىنى تۇسىنىكتى. سوندىقتان، ول مەملەكەتتەگى احۋال تەك الاڭداۋشىلىق تۋىنداتادى. شەكارادا قانداي قوسىمشا شارالار قولعا الىندى؟ مۇنى ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى حالىققا جاريالاۋدى مىندەت سانامايتىن بولسا كەرەك. الدە، توي تويلاۋدان، تۋعان كۇننەن قولدارى تيمەي جاتىر ما ەكەن؟
قازاقستاننىڭ ءوز ىشىندە دە وتكەن جىلدارى ۇيعىر دياسپوراسى مەن قازاقتار اراسىندا قاقتىعىستار بولعانى بەلگىلى. مۇنى بۇركەمەلەيمىن دەپ، ءبىزدىڭ بيلىك تە ءدال قازىرگى قىتايلىق بيلەۋشى پارتيانىڭ قاتەلىگىن قايتالاعان. ياعني، كەز كەلگەن ۇلتارالىق قاقتىعىس ءبىر ساتتە اتىپ شىقپايدى، ۇزاق ۋاقىتتار بويىنا ءپىسىپ-جەتىلىپ، كۇنى تولعاندا جارىلادى. رەسمي پەكيننىڭ «سولتۇستىك-باتىستى يگەرۋ» يدەياسى وسىنداي جاعدايعا اكەلىپ وتىر. سول ءتارىزدى، ءبىزدىڭ ەلدە دە ءبىر ۇلتتىڭ، مەملەكەتتە كوپشىلىكتى قۇرايتىن ۇلتتىڭ مۇددەسىن ەسكەرمەۋ جاپپاي ەتەك الۋدا. ءتۇبى قورقىنىشتى...
قىتايدا قىتايلار سانى ءبىر ميللياردتان اسسا-داعى، شىڭجاڭ ايماعىندا ول جەردى ءوز وتانى سانايتىن ۇيعىرلار كوپ، قىتايدان كوپ. ۇيعىر ۇلتى ءوزىنىڭ بولاشاق تاۋەلسىز مەملەكەتى دەپ ەسەپتەيتىن شىڭجاڭىنا قىتايدىڭ كوپتەپ كەلۋىن كوتەرە المادى. بۇل زاڭدى دا. سوندىقتان، ءتۇبى ءبىر بولاتىن جانجال اقىرى بولىپ تىندى. جانە بۇل جانجالدا ول جاقتاعى، ىلە-قازاق اۆتونوميالىق اۋدانىنداعى قانداس باۋىرلار (ايماقتا سانى جاعىنان ءۇشىنشى ورىندى الاتىن دياسپورا) قانداي باعىتتى ۇستانباق؟ ۇيعىرعا جاقتاس بولسا، حانزۋدىڭ قاھارىنا ۇشىرايدى، ۇيعىرعا قارسى بولسا، ەجەلدەن كەلە جاتقان شىعىس تۇركىستان يدەياسىن ساتقان بولادى، ال بەيتاراپ قالۋ قيىننىڭ قيىنى. ءوز باۋىرلارىمىزدىڭ اقكويلەك، قىزبا مىنەزىن ەسكە الساق، بىردەڭەگە ۇشىراۋ قيسىنى مولىراق. ياعني، وسى كۇنگە دەيىن، مۇنايدىڭ مول اقشاسىن پايدالانىپ ونداعى قانداستاردى كوشىرىپ الماعانىمىز ءۇشىن بارماق تىستەيتىن كەزەڭ كەلگەندەي... 
ەندى بۇل وقيعانىڭ اقىرى قالاي ءوربيدى، ازداپ بولجاۋعا بولادى: قىتاي مىزعىمايدى. ساياساتىن وزگەرتپەيدى. تەمىر شەڭگەلىن قىسا تۇسەدى. ەندەشە، ىرگەدەگى كورشىنىڭ بۇلىنگەنىنە «ول ءوزىنىڭ ىشكى شارۋاسى» دەپ سامارقاۋ قاراپ وتىرا بەرمەي، سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى، پارلامەنت ت،ب. ەل بيلىگىندەگى ادامدار بولاشاق ساياسي قادامداردى تالقىلاۋعا ءتيىس. اشىق تالقىلاۋعا، قوعام پىكىرىمەن ساناسۋعا مىندەتتى. ويتكەنى، وندا ۇلت مۇددەسى، قازاق مۇددەسى قالىپ بارادى.

«قازاقستان» گازەتى. 09.07. 09