«ادام ومىرگە جىلاپ كەلمەيدى، ءان ايتىپ كەلەدى» دەگەن ەكەن ءبىر عۇلاما. كەيدە تەك ادامزات بالاسى عانا ەمەس، بۇكىل جاراتىلىس اتاۋلى ادەمى ءبىر اۋەننىڭ قۇشاعىندا تەربەلىپ تۇرعانداي بولادى. سول ادەمىلىك بۇزىلىپ، ءان تابيعاتىنداعى تازالىقتى كىر شالسا، كۇللى دۇنيە ىرعاعىنان جاڭىلىپ قالاتىنداي…
…نەگىزى، وتكەن عاسىردىڭ 60-70-جىلدارىندا قازاق كومپوزيتورلارى ايرىقشا ءونىمدى ەڭبەك ەتتى. كۇللى قازاق دالاسىن انىمەن الديلەگەن ولار، حالقىمىزدىڭ ع.قايىربەكوۆ، ب.تاجىباەۆ، و. اۋباكىروۆ، س.اسانوۆ، ق.مىرزاليەۆ، ت.مولداعاليەۆ، م.الىمباەۆ، م.شاحانوۆ سەكىلدى ايتۋلى اقىندارىمەن تىزە قوسا وتىرىپ، اۋەنىنە ءسوزى ساي، ومىرشەڭ دۇنيەلەر تۋعىزدى. ەڭبەكشى ەلدىڭ «كۇن كوسەمى» مەن «اداستىرماس» تەمىرقازىق – پارتيانى، ونىڭ سەنىمدى ءىزباسارى – كومسومولدى، ەڭبەكسۇيگىش قاۋىمنىڭ ماڭداي تەرىمەن تۇلەگەن تىڭ دالانى ۇزدىكسىز انگە قوسىپ، بەلگىلى ءبىر دارەجەدە ساياساتقا دا قىزمەت ەتتى. ءتىپتى سونداي تاقىرىپتاعى ءان-جىردىڭ ءوزى دە سونشالىقتى ءمىنسىز بولىپ شىقتى. ءسويتىپ، ءاربىر «كەڭەس ازاماتىنىڭ» ورتاق وتانعا، ورتاق يدەياعا دەگەن سەنىمىن ۇلعايتىپ، پاتريوتتىق سەزىمىن ارتتىرۋعا ەرەكشە ىقپال ەتتى. وسى جاعدايعا بۇگىنگى كوزقاراس تۇرعىسىنان قاراپ، كەشەگى ۇستانىمى، ارەكەتى ءۇشىن شىعارما اۆتورلارىن كىنالاۋ، ارينە، ءجونسىز. كەرىسىنشە، ولاردىڭ سول ادالدىعىن، سول شەبەرلىگىن بۇگىنگى سازگەرلەر مەن ءماتىن جازۋشىلارعا ۇلگى ەتە وتىرىپ، ولاردى ەلدىڭ ەڭكەيگەن كارىسىنەن ەڭبەكتەگەن بالاسىنا دەيىن ۇلتتىق يدەيا توڭىرەگىنە توپتاستىرۋعا ىقپال ەتەتىندەي اسقاق رۋحتى اندەر شىعارۋعا ۇندەۋ قاجەت.
ءبىر مەزەت وتكەنگە وي جۇگىرتىپ كورەيىكشى. ماسەلەن، ب.بايقاداموۆتىڭ «العا، كومسومولى»…
كومسومولدار – جاس قايراتى ەلىمنىڭ،
كوممۋنيزم تۋىن كوككە شىرقاعان.
ماڭدايىنان كورەم قولىن لەنيننىڭ،
«ءوس، ۇرپاعىم»، – دەپ اكەڭدەي سيپاعان!
العا، كومسومول!
تۋىڭ قولىڭدا.
العا، كومسومول!
جەڭىس جولىندا…
نەمەسە ءا.بەيسەۋوۆتىڭ «قىزىل سۇڭقارلارى»:
ارمانى بيىك – قولى جەتپەستەي،
ساپارى ۇزاق – جولى جەتپەستەي.
ەرلىگى ۇشان-تەڭىز،
مىڭ عاسىر داستانىنداي.
جاس بولىپ ماڭگى جاسا،
ەلىمنىڭ اسپانىنداي، ەلىمنىڭ اسپانىنداي!.. –
«كومسومولدىڭ داۋرەنى ءوتتى» دەمەسەڭ، قانداي شىنايى نانىم-سەنىم!..
سول سياقتى، ە.حاسانعاليەۆتىڭ:
– اق بيداي – ءانىم، اق بيداي – ءدانىم،
اقپەيىل – حالقىم، اقپەيىل – ءار ءۇي.
ەڭبەگى – شەجىرە، ەرلىگى – داستان،
قازاعىم وسى، داۋلەتى تاسقان!.. – دەپ كەلەتىن، «ءانىم سەنسىڭ، تىڭ دالا» اتتى كەڭ تىنىستى كەرەمەت ءانىن:
«قازاقتىڭ ناعىز شىرقاعان شاعى»، –
دەدى عوي لەونيد ءيليچتىڭ ءوزى!.. – دەگەن ەكى-اق جول «ءبۇلدىرىپ» تۇر. تىلگە تيەك بولعان وسى اندەردىڭ قاي-قايسىسىنىڭ دا اۋەنى جۇرەكتى ەرىكسىز تەربەيتىنى ءوز الدىنا، جالىندى لەپ، كوتەرىڭكى ەكپىنمەن تىڭداۋشىسىن ەداۋىر ارقالاندىرىپ تاستايدى.
ميمىرت تىرلىكتەن ونسىز دا قاجىپ، تارىعىپ، تورىعىپ جۇرگەن جۇرتشىلىققا بۇگىنگىدەي مياۋلاعان اندەر ەمەس، تاپ وسىنداي رۋحى بيىك، جىگەرلى دۇنيەلەر كەرەك. سوندىقتان دا اۋەنى باي، بىراق ماعىناسى باستاپقى ءمانىن جوعالتقان جوعارىداعىداي اندەرگە قايتا ءبىر ورالىپ، وڭدەۋگە كەلەتىنىن وڭدەپ، كادەگە جاراتار بولساق، قانداي ساۋاپتى ءىس تىندىرعان بو­لار ەدىك! وسى رەتتە، ل.ءحاميديدىڭ «وتان»، ءا.ەسپاەۆتىڭ «بەيبىتشىلىك ساق­تالادى»، س.مۇحامەدجانوۆتىڭ «تىنىش­تىق – الەمگە»، س.بايتەرەكوۆتىڭ «كۇنگە تابىنۋ»، ە.حاسانعاليەۆتىڭ «اتامەكەن»، ن.تىلەنديەۆتىڭ «الاتاۋ» ىسپەتتى، ەلدىك­تىڭ نەگىزىن ۇلىقتايتىن پاتريوتتىق تۋىن­دىلارىنىڭ قازىرگى ورىنداۋشىلار نازا­رىنان تىس قالىپ وتىرعانى دا كوڭىلگە قونبايدى. وسى جايتقا ازىرگە تەك «مۋزارت» توبى عانا دەن قويا باستادى. ءسويتىپ، ن.تىلەنديەۆتىڭ «ءوز ەلىم»، ءى.جاقانوۆتىڭ «جايلاۋكول كەشتەرى»، ا.قورازباەۆتىڭ «ساعىندىم الماتىمدى»، «ۇشقوڭىر»، ا.ەسمۇحانوۆتىڭ «ەسىل اعادى» ءتارىزدى تۋعان ەلگە، اتامەكەنگە دەگەن پەرزەنتتىك سۇيىسپەنشىلىككە تولى اندەرىن وزىنشە ورنەكپەن بايىتا ورىنداپ ءجۇر. بۇل – وتە قۇپتارلىق نارسە.
• ءبىر انىق
ابايداي ابىز اقىنى «تۋعاندا دۇنيە ەسىگىن اشادى ولەڭ، ولەڭمەن جەر قوينىنا كىرەر دەنەڭ» دەپ جىرلاعان قازاق ءۇشىن ءان-جىردىڭ قادىرى ءتىپتى بولەك. جومارت جاراتۋشى حالقىمىزدىڭ ماڭدايىنا ءابلاحات، اسەت، ءشامشى، نۇرعيسا، ەسكەندىر سىندى باسقا دا كوپتەگەن بىرەگەي دارىن يەلەرىن بەردى. ولاردىڭ سىرساندىق كەۋدەسىنەن كۇمبىرلەي توگىلگەن قوڭىر اۋەننىڭ قۇدىرەتتىلىگى سونشا، اۆتورىنىڭ اتىن عاسىردان عاسىرعا جالعاپ، ۋاقىت وتكەن سايىن باعاسى ارتا تۇسۋدە. «انا تۋرالى جىر»، «قۋانىش ءۆالسى»، «ارمانداستار»، «التىنىم»، «ۇستازىم»، «قايداسىڭدار، دوستارىم»، «كۋا بول»، «قۇستار قايتىپ بارادى»، «اتامەكەن»، «ادەمى-اۋ»… جۇيرىكتىڭ جال-قۇيرىعىنداي توگىلىپ تۇسكەن بەكزات بولمىستى اندەردىڭ ءبارىن بىردەي ءتىزىپ شىعۋ ءتىپتى مۇمكىن ەمەس! ءبىر انىعى، سولاردىڭ بارلىعى دا بەلگىلى ءبىر كەزەڭنىڭ ەڭ ايشىقتى بەدەرى ىسپەتتى. جانە اراعا تالاي جىلداردىڭ تۇسكەنىنە قاراماستان، بىزگە ءبارى بىردەي بۇگىن دە ىستىق، بۇگىن دە اياۋلى.
ءاسىلى، ءان اتاۋلى تىڭداۋشى ساناسىنا ىقپال ەتەتىندەي كەرەمەت قۇدىرەتكە يە. سول سەبەپتى دە، ەلىمىزدىڭ وزەن-كولىن، تاۋ-تاسىن، جىلت ەتكەن جاڭالىعىن، ءاربىر جاقسىلىعىن انگە اينالدىرۋ ارقىلى جاس ۇرپاقتىڭ بويىنا ۇلتجاندىلىق، تۋعان جەرگە دەگەن ماحاببات، ماقتانىش سەزىمدەرىن ۇيالاتۋعا جانە جارقىن بولاشاققا دەگەن سەنىمىن ۇلعايتۋعا كۇش سالعانىمىز ابزال…

روزا راقىمقىزى
“الاش ايناسى” گازەتى 14 شىلدە 2009 جىل