قازاقستان-رەسەي ۋنيۆەرسيتەتى، «ابايتانۋ» عىلىمي-تانىمدىق ورتالىعىندا وسىنداي كەزەكتى تاريحي ادەبي كەزدەسۋ كەش ءوتتى.

قازاقستان-رەسەي ۋنيۆەرسيتەتى، «ابايتانۋ» عىلىمي-تانىمدىق ورتالىعىندا وسىنداي كەزەكتى تاريحي ادەبي كەزدەسۋ كەش ءوتتى.

اباي مۇراسى، اباي شىعارماشىلىعى دەگەندە ەڭ الدىمەن اۋىزعا اباي تۋعان ولكە مەن ابايدىڭ وسكەن ورتاسى، زامانى، تۋىستىق اينالاسى تۇسەدى. ابايدىڭ شىعارماشىلىعى مەن ءومىربايانىنىڭ ءتورت نۇسقاسىن جازىپ بىزگە جەتكىزگەن، سونىڭ نەگىزىندە «اباي جولى» رومان-ەپوپەياسىن جازىعان مۇحتار اۋەزوۆتىڭ اتالعان شىعارماسى 1924-1950 جىلدار ارالىعىندا جازىلىپ، 106- 128 دەيىن تاريحي ەسىمدەر مەن 400-ءدىڭ ۇستىندە جار اتاۋلارى بەرىلگەن. ونىڭ 153-ءى تاريحي جەر اتاۋلارى. سونىڭ ءبىرى ءبىز كۋا بولىپ وتىرعان تاريحي ەسكەرتكىشتىڭ ءبىرى - كەڭگىرباي بي ەسكەرتكىشى. قۇنانبايدىڭ جاستىق شاعى قالىپتاسۋ كەزەڭى ءسوز بولعاندا ەڭ الدىمەن ەسكە تۇسەتىنى قۇنانبايدىڭ كەڭگىرباي بيدەن باتا الۋى. الدىنا ءۇش كەلىپ  كەڭگىرباي بيدەن باتا العان قۇنانباي  بي باباسى دۇنيەدەن وتكەندە «قارىزى بار» دەپ مالىن شىعىنداپ، زيرات سالدىرادى. زيرات كۇمبەزىنىڭ قابىرعاسىن 40 جىلقىنىڭ قىلى مەن، 40 ەشكىنىڭ مايىن قوسىپ كوتەرەدى. بۇرىنعى سەمەي وبلىسى، اباي اۋدانىنىڭ ورتالىعى قاراۋىلدان 25 شاقىرىم، جيدەبايداعى اباي كەسەنەسىنەن 5-6 شاقىرىم قاشىقتىقتا شي بويىنداعى بيىك توبە باسىندا جەرلەنگەن. توبىقتىنىڭ اتاقتى ءبيى، ءارى ەلباسى كەڭگىرباي جاندوسۇلىنىڭ ءوز وسيەتى بويىنشا 1825 جىلى شي بويىنداعى قىدىردىڭ بوكتەرىنە قويىلعان. كەڭگىرباي بابانىڭ باسىندا اباي سان رەت بولىپ، ارۋاقتى ءبيدىڭ ونەگەلى ءومىر جولىنا ساليقالى باعا بەرىپ، بايكوكشە اقىنعا «كەڭگىرباي بي» داستانىن جازۋعا كەڭەس بەرگەن.

كەڭگىرباي جاندوسۇلىنىڭ مازارى 1960 جىلداردا جونگە كەلتىرىلىپ، سىرتقى قاباتى سىلانادى. 2009 جىلى كەڭگىرباي ءبيدىڭ قىزىنان تاراعان ۇرپاعى - تولەپبەرگەن اۋلەتى ءوز قاراجاتتارىنا كەسەنەنى قايتا قالپىنا كەلتىرىپ،  كەڭگىرباي بابادان قالعان قۇندى جادىگەرلەر نەگىزىندە مۇراجاي ءۇيىن، جولاۋشىلار تۇنەپ، اس-سۋ ىشەتىن ورىن قالىپتاستىرادى. بۇگىندە اباي اۋدانىنا تارتۋ رەتىندە بەرىلگەن مۇراگەرلەردىڭ بۇل يگىلىكتى ىسىنە اباي جۇرتشىلىعى ءدان ريزاشىلىعىن بىلدىرۋدە.

«ابايتانۋ» عىلىمي-تانىمدىق ورتالىعىنىڭ نەگىزگى باعىتىنىڭ ءبىرى ابايدىڭ تۋىسقاندىق اينالاسى، ءوسۋ جولى، بۇگىنگى ۇرپاقپەن شىعارماشىلىق ۇندەستىك بايلانىسى. قازاق مادەنيەتى مەن تاريحي ەسكەرتكىشتەردى ساقتاۋ، بۇگىنگى ۇرپاققا ناسيحاتتاۋ ماقساتىندا سەمەي ءوڭىرى، ۇلىلار مەكەنىندە مەملەكەتتىك اباي قورىق مۇراجايى قاراماعىندا 16 تاريحي مەموريالدىق ەسكەرتكىشتەر بار. ورتالىقتىڭ باعدارلاماسى بويىنشا الداعى ۋاقىتتا وسى 16 ەسكەرتكىشتىڭ تاريحى مەن بۇگىنگى ۇرپاققا جەتكىزگەن مۇراگەرلەرمەن كەزدەسۋ، پىكىرلەسۋ كەشتەرىن وتكىزۋ كوزدەلىپ وتىر. ابايدىڭ زامانى مەن ءوسۋ جولى شىعارماشىلىعىنا قاتىستى تاريحي ەسكەرتكىش كەسەنەنىڭ ءبىرى - كەڭگىرباي بي كەسەنەسى. تاريحي ەسكەرتكىشتى قايتا قالپىنا كەلتىرىپ، تارتۋ ەتكەن  ابايدىڭ بۇگىنگى مۇراگەرلەرى، ايگىلى كەڭگىرباي جاندوسۇلى ۇرپاقتارى  - داريعا تولەپبەرگەنقىزى مەن قابيدوللا تولەپبەرگەنۇلىمەن استانا قالاسىنىڭ ستۋدەنتتەرى مەن ۋنيۆەرسيتەت ستۋدەنتتەرى كەزدەسۋ وتكىزدى.  كەزدەسۋ-سۇحباتقا كەلۋشىلەر كەڭگىرباي تاريحى مەن تاريحي ەسكەرتكىشتىڭ قۇندىلىقتارىمەن جاقىنىراق تانىستى.

مادەني مۇرا باعدارلاماسى بويىنشا قازاق مادەنيەتىندەگى تاريحي ەسكەرتكىشتەردىڭ جادىگەرلىك تاريحىمەن تانىستىرۋ ماقستانىدا وتكەن ادەبي تاريحى مادەني كەشتە قابيدوللا تولەپبەرگەنۇلى كەڭىنەن اڭگىمەلەدى. اباي زامانى مەن تۋىتسىق اينالاسىن  بۇگىنگى جاس ۇرپاقتى قازاق  مادەنيەتى مەن تاريحي ورىندارمەن بايلانىستىرا وتىرىپ، ۇلتتىق رۇحانيات پەن كەلەر ۇرپاقتىڭ ەلىن، وتانىن، تاريحىن سۇيۋگە بەيىمدەۋ كەرەكتىگىن ايتتى.

استانا قالاسىنىڭ زيالى قاۋىم وكىلدەرى، وقۋ ورىندارىنىڭ وقىتۋشىلار مەن ابايتانۋشى جاس ۇلاندار. ابايتانۋشىلار. اباي مۇراگەرلەرى - قابيدوللا تولەپبەرگەنۇلى مەن داريعا تولەپبەرگەنقىزىنا ريزاشىلىعىن ءبىلدىردى. قازاقستان-رەسەي ۋنيۆەرسيتەتى مەن يننوۆاتسيالىق كوللەدجدىڭ ستۋدەنتتەرى، س.وسمانقىزىنىڭ شاكىرتتەرى قاتىسىپ اباي شىعارماشىلىعى مەن اندەرىن ورىندادى.

الماحان مۇحامەتقاليقىزى،

قازاقستان-رەسەي ۋنيۆەرسيتەتى

«ابايتانۋ» عىلىمي-تانىمدىق ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى

«Abai.kz»