سەرىكجان قاجي. جۇرەگىمدە ءبىر اباي
* * *
ايتارىمدا ءوز مۇڭىم، جازارىمدا ءوز مۇڭىم،
كوز الدىمدا كولبەڭدەپ، سۇراعى كوپ كەزدi كۇن.
قۋانتادى بiر ويلار، جاراتقانعا جاقىن عىپ،
ۇرەي سىيلاپ كەيبiرi, تاقاپ اجال كەزدiگiن.
ايتارىمدا ءوز مۇڭىم، جازارىمدا ءوز مۇڭىم،
جۇرتقا جايدىم سىرىمدى، جىرلارىممەن، سەزدi كiم؟!
اق پاراققا اقتارام كوز جاسىمدى سيا عىپ،
نامىسىمنىڭ ورلiگiن، كوڭiلiمنiڭ ەزدiگiن.
ايتارىمدا ءوز مۇڭىم، جازارىمدا ءوز مۇڭىم،
حالىق دەيتiن دانالىق سالا ما دەپ كوز قىرىن.
جىلاعاندار جۇبانىپ، جاسىعاندار جiگەر اپ،
تاپسا دەدiم ولەڭنەن ءوز تاعدىرىن، ءوز كۇنiن.
ايتارىمدا ءوز مۇڭىم، جازارىمدا ءوز مۇڭىم،
كوڭiلiمنەن كوشiرەم تابيعاتتىڭ مەزگiلiن.
كوكتەم سىندى قۇلپىرام، جاز بوپ كۇلەم جادىراپ،
قىس تا مەندە، كۇزدەمiن، جىرلارىمدا مازمۇنىم.
ايتارىمدا ءوز مۇڭىم، جازارىمدا ءوز مۇڭىم،
دۇنيەنi شولادى كوڭiلدەگi كوز-كۇنiم.
تiرلiك كەشiپ جىرىممەن، تۋرا ءجۇرiپ، اق سويلەپ،
دوستار تاپتىم قانشاما، جوعالتتىم دا ەز بiرiن.
* * *
ايتارىمدا ءوز مۇڭىم، جازارىمدا ءوز مۇڭىم،
كوز الدىمدا كولبەڭدەپ، سۇراعى كوپ كەزدi كۇن.
قۋانتادى بiر ويلار، جاراتقانعا جاقىن عىپ،
ۇرەي سىيلاپ كەيبiرi, تاقاپ اجال كەزدiگiن.
ايتارىمدا ءوز مۇڭىم، جازارىمدا ءوز مۇڭىم،
جۇرتقا جايدىم سىرىمدى، جىرلارىممەن، سەزدi كiم؟!
اق پاراققا اقتارام كوز جاسىمدى سيا عىپ،
نامىسىمنىڭ ورلiگiن، كوڭiلiمنiڭ ەزدiگiن.
ايتارىمدا ءوز مۇڭىم، جازارىمدا ءوز مۇڭىم،
حالىق دەيتiن دانالىق سالا ما دەپ كوز قىرىن.
جىلاعاندار جۇبانىپ، جاسىعاندار جiگەر اپ،
تاپسا دەدiم ولەڭنەن ءوز تاعدىرىن، ءوز كۇنiن.
ايتارىمدا ءوز مۇڭىم، جازارىمدا ءوز مۇڭىم،
كوڭiلiمنەن كوشiرەم تابيعاتتىڭ مەزگiلiن.
كوكتەم سىندى قۇلپىرام، جاز بوپ كۇلەم جادىراپ،
قىس تا مەندە، كۇزدەمiن، جىرلارىمدا مازمۇنىم.
ايتارىمدا ءوز مۇڭىم، جازارىمدا ءوز مۇڭىم،
دۇنيەنi شولادى كوڭiلدەگi كوز-كۇنiم.
تiرلiك كەشiپ جىرىممەن، تۋرا ءجۇرiپ، اق سويلەپ،
دوستار تاپتىم قانشاما، جوعالتتىم دا ەز بiرiن.
ايتارىمدا ءوز مۇڭىم، جازارىمدا ءوز مۇڭىم،
ءون بويىمدا ورiلەر، ارتىقشىلىق ءوز مiنiم.
قورقىنىش بار ازداعان، الماسام دەپ ءتۇسiرiپ،
ابايدان سوڭ قالام اپ، پەرiشتە ولەڭ، ءسوز قۇنىن...
* * *
وڭاشادا وي تۇلپارىن تەرلەتتiم،
قۇبىلىسىن قۇشاعىما اپ، جەر كوكتiڭ.
ادالدىقتىڭ كوتەرەمiن اق تۋىن،
قاراۋلىقتىڭ قازانىندا... مەن جوقپىن.
تiرشiلiكتە سۋ كەشەمiن، تاس باسام،
قيىندىقتان قاشقان جوقپىن ەشقاشان.
ءور كەۋدەمدi باستىرمادىم، باسپادىم،
جاراتقاننىڭ سۇيگەن قۇلى... دوستاسام.
Iزگiلiكتiڭ iزiندەمiن، قوسىلا،
قارامادىم مانسابىنا، جاسىنا.
تار جەرلەردە جالت بەرمەدiم... جۇرەكتە ءۇن،
"قاسقىرداعى قاس قىلمايدى دوسىنا"
ارامدىققا، ايارلىققا كۇيiنەم،
تورلارىنا تۇسسەم داعى جيi مەن.
تارتىپ ءجۇرiپ ازابىن دا توزاعىن،
بيiكتەمiن... يiلگەنگە يiلەم.
ءدۇبiر تولى دۇنيەدە دامىل جوق،
بiردە سۋىپ، بiردە ورتەنەم جالىن بوپ.
دانا ابايداي مۇڭ سiمiرiپ، ۋ iشiپ،
بار ادامدى قۇشقىم كەلەر، باۋىر دەپ.
* * *
قايتا-قايتا ابايعا باس ۇراتىن بوپ الدىم،
وتىرام دا وڭاشا، ويلارىنا قامالدىم.
باز كەشكەلi جۇرگەندە، قارا تۇنەك قۇرساۋلاپ،
سىرلاستىم دا بيiكتەپ، تۋعان ايداي جاڭاردىم.
تابىسقالى ابايمەن، كوڭiلiمدە ءجۇر ورلەپ،
پەندەلiكتi تۇقىرتتىم، ءوزiمدi-ءوزiم جۇگەندەپ.
يتكە بالاپ كەي دۇشپان، كەسەك اتسا سىرتىمنان،
وكiنبەدiم ءوزi دە، شوشقالىعىن بiلەر دەپ.
سەرگەلدەڭگە تۇسسەم دە، جان سىرىمدى ەل ۇقپاي،
تاڭiرiمە ءتاۋبا ەتتiم، تiرلiك كەشتiم تورىقپاي.
اداستىم دا جول ءۇستi, تومەندەدiم، ورلەدiم،
باعىت-باعدار سiلتەدi, اباي-تەمiرقازىقتاي.
ءسۇيدiم-كۇيدiم، ورتەندiم ءلاززاتىنان ءشول باستىم،
تالاي-تالاي ارۋدىڭ كوڭiلiندەگi كوزدi اشتىم.
تiلسiز تiلمەن قۇشتىم دا كوزبەن كوردiم، ءتۇيسiندiم،
جالعىزدىقتان جالىعىپ بiر سۇلۋمەن قولداستىم.
جەتكiزسەم دەپ ۇل-قىزدى، "جاپىراعىمدى كوكتەتەم",
مازالايدى وسى ويلار اسقاق ارمان جوق بوتەن.
"بەس اسىل iس، بەس دۇشپان" اماناتىم، ولاردى،
ارمانسىزبىن ايتسا جۇرت، "نامىستى، ادال، تەكتi ەكەن".
بەس كۇن تiرلiك جالعاندا، جارلى ەمەسپiن، ارلىمىن،
جۇرەگiمنەن وتكiزەم دۇنيەنiڭ زار، مۇڭىن.
دiن، دiلiنە بولمەستەن، تۇرiنە دە تiلiنە،
قۇشسام دەيمiن باۋىر دەپ ادامزاتتىڭ بارلىعىن.
ءومiر زاڭى جەك كورەر، ماعان بiرەۋ ۇناماي،
سان اسۋدان ءوتتiم دە، سۇرiنسەم دە قۇلاماي.
تۇمسىقتىعا شوقىتپاي، قاناتتىعا قاقتىرماي،
امان ساقتاپ كەلەدi جۇرەگiمدە بiر اباي.
* * *
مەن ابايعا بەت بۇردىم، اباي ماعان،
ويلارىنان تاڭ كورەم ارايلاعان.
تەرەڭiنەن تەرسەم دەپ مارجان ءسوزدiڭ،
كوز جiبەرiپ، تاڭىرقاپ، تاعى ويلانام.
مەن ابايعا بەت بۇردىم، اباي ماعان،
جاقىن تارتىپ سۇرارداي "قالاي بالام؟!".
"باس-باسىنا بي بولعان وڭكەي قيقىم",
قازiردە سول "ولەرمەن" بار اينالام.
مەن ابايعا بەت بۇردىم، اباي ماعان،
ارامىزدا سان عاسىر، تالاي زامان.
قايىرىمسىز قارىنباي تولىپ جاتىر،
بiرiن-بiرi اياۋسىز تونايدى ادام.
مەن ابايعا بەت بۇردىم، اباي ماعان،
"قازاعىم" دەپ قايعى ويلاپ، قارايلاعان.
شەكەسiمەن كوز تاستاپ، شiكiرەيiپ،
قۇل عىپ جۇمسار باۋىرىن، تالاي نادان.
مەن ابايعا بەت بۇردىم، اباي ماعان،
كورگەندەيمiن زاماندى شاراينادان.
وي دا باقپاي، مال باقپاي، ەگiن ەكپەي،
بازاردا ءجۇر كوپ قازاق "سور" ايداعان.
مەن ابايعا بەت بۇردىم، اباي ماعان،
تۇسiنبەگەم تالاي جىل، قالاي جامان.
مارقۇمداردىڭ ءبارi ادال، ءبارi دانا،
تiرلiگiندە ءسوز - سەمسەر قادايدى وعان.
مەن ابايعا بەت بۇردىم، اباي ماعان،
ادام - قوناق، اۋىسار تالاي زامان.
جىلاپ تۋىپ، بولماسقا الداناتىن،
كەيiپ ولەر حالiنە قاراي ما ادام.
قاراي ما ادام... ءجون ەدi ابايلاعان،
مازالاسا سان سۇراق، "قالاي بولام؟!".
ويانسا عوي ۇيقىدان، ءوزiن تانىپ،
ابايدايىن ماڭگiلiك ار-اينادان.
* * *
تاڭدار اتىپ تاماشا، ارايلانا،
قازىناسىن اقتارعان تالاي دانا.
تولعاندىرىپ، تاڭiردەي تابىنتقانى،
ۇلىلاردىڭ ۇلىسى - اباي عانا.
كوز تۇرتكiسiز قاپاستا بار اينالا،
سانسىراساڭ جول تاپپاي سان ويلانا.
نۇرىن سەۋiپ جانىڭنىڭ تۇنەگiنە،
باعىت-باعدار سiلتەيتiن -اباي عانا.
تiرلiگiڭدە جاعىلار تالاي جالا،
جۇرەككە ءاجiم تۇسەدi, سولاي جارا.
جالعىز قالىپ جابىرقاپ جۇرگەنiڭدە،
جاراتقان مەن سەنەرiڭ - اباي عانا.
جالباڭ قاققان سالتانات سارايدا انا،
سىرتقا تەۋiپ، شالقايىپ قارايدى اعا.
باس-باسىنا بي بولعان بار توبىردان،
تابان تiرەر تiلەكشiڭ -اباي عانا.
تۇسiرمەۋگە كiر سىزىق ار-ايناعا،
تۋرا ءجۇرiپ جاقپاسسىڭ تالايعا دا.
ءوز-وزiڭنەن كۇرەسiپ وتەر عۇمىر،
مىڭمەن جالعىز الىسقان -اباي عانا.
تەمiرقازىق - الاشقا، شاراينا دا،
اسپاندايدى رۋحىڭ سولاي دارا.
اركiم ءوزiن سانايدى دانىشپانعا،
اباي عانا!
...باسقاعا قارايلاما...
جۇرەگIڭدە ءجۇرۋ كەرەك ۇلى اباي
تiرشiلiكتە ءجۇرۋ ءۇشiن قۇلاماي،
جۇرەگiڭدە ءجۇرۋ كەرەك ۇلى اباي.
كوڭiلiڭە تۇسiرمەۋگە كولەڭكە،
ويلارىنان توياتتاۋ ءجون تۇماداي.
كورiنگەنگە باس يمەۋگە "قۇداداي",
جۇرەگiڭدە ءجۇرۋ كەرەك ۇلى اباي.
بەس اسىل iس - تەمiرقازىق جول سiلتەر،
بەس دۇشپاننان سىرت بەرەسiڭ، سۇراماي.
زامانادا الاعاي دا بۇلاعاي،
جۇرەگiڭدە ءجۇرۋ كەرەك ۇلى اباي.
تار-تاعدىردا تاڭىلساڭ دا، قاپاستا،
اداسقاندا كوزiڭدi اشار شىراداي.
جاقىنىڭا جات كورiنسەڭ، ۇناماي،
جۇرەگiڭدە ءجۇرۋ كەرەك ۇلى اباي.
اشىندىرماس، "وڭكەي قيقىم بي بولعان",
تابىندىرماس تاققا مiنگiش ء"دۇر اعاي".
باز كەشەتiن ساتتەردە كوپ، قۇداي-اي،
جۇرەگiڭدە ءجۇرۋ كەرەك ۇلى اباي.
قانات بiتەر كوڭiلiڭە قايتادان،
كوز الدىڭدا شۋاق شاشار نۇر، اراي.
ءومiر دەگەن شەتسiز-شەكسiز تۇمان-وي،
اداسپاي دا، جۇرسەك دەيمiز قۇلاماي.
كiر شالدىرماي ءوتۋ ءۇشiن جالعاننان،
جۇرەگiڭدە ءجۇرۋ كەرەك ۇلى اباي.
جۇرەگiمدە بiر اباي
قايتا-قايتا ابايعا باس ۇراتىن بوپ الدىم،
وتىرام دا وڭاشا، ويلارىنا قامالدىم.
باز كەشكەلi جۇرگەندە، قارا تۇنەك قۇرساۋلاپ،
سىرلاستىم دا بيiكتەپ، تۋعان ايداي جاڭاردىم.
تابىسقالى ابايمەن، كوڭiلiمدە ءجۇر ورلەپ،
پەندەلiكتi تۇقىرتتىم، ءوزiمدi-ءوزiم جۇگەندەپ.
يتكە بالاپ كەي دۇشپان، كەسەك اتسا سىرتىمنان،
وكiنبەدiم ءوزi دە، شوشقالىعىن بiلەر دەپ.
سەرگەلدەڭگە تۇسسەم دە، جان سىرىمدى ەل ۇقپاي،
تاڭiرiمە ءتاۋبا ەتتiم، تiرلiك كەشتiم تورىقپاي.
اداستىم دا جول ءۇستi, تومەندەدiم، ورلەدiم،
باعىت-باعدار سiلتەدi, اباي-تەمiرقازىقتاي.
ءسۇيدiم-كۇيدiم، ورتەندiم ءلاززاتىنان ءشول باستىم،
تالاي-تالاي ارۋدىڭ كوڭiلiندەگi كوزدi اشتىم.
تiلسiز تiلمەن قۇشتىم دا كوزبەن كوردiم، ءتۇيسiندiم،
جالعىزدىقتان جالىعىپ بiر سۇلۋمەن قولداستىم.
جەتكiزسەم دەپ ۇل-قىزدى، "جاپىراعىمدى كوكتەتەم",
مازالايدى وسى ويلار اسقاق ارمان جوق بوتەن.
"بەس اسىل iس، بەس دۇشپان" اماناتىم، ولاردى،
ارمانسىزبىن ايتسا جۇرت، "نامىستى، ادال، تەكتi ەكەن".
بەس كۇن تiرلiك جالعاندا، جارلى ەمەسپiن، ارلىمىن،
جۇرەگiمنەن وتكiزەم دۇنيەنiڭ زار، مۇڭىن.
دiن، دiلiنە بولمەستەن، تۇرiنە دە تiلiنە،
قۇشسام دەيمiن باۋىر دەپ ادامزاتتىڭ بارلىعىن.
ءومiر زاڭى جەك كورەر، ماعان بiرەۋ ۇناماي،
سان اسۋدان ءوتتiم دە، سۇرiنسەم دە قۇلاماي.
تۇمسىقتىعا شوقىتپاي، قاناتتىعا قاقتىرماي،
امان ساقتاپ كەلەدi جۇرەگiمدە بiر اباي.
* * *
مەن ابايعا بەت بۇردىم، اباي ماعان،
ويلارىنان تاڭ كورەم ارايلاعان.
تەرەڭiنەن تەرسەم دەپ مارجان ءسوزدiڭ،
كوز جiبەرiپ، تاڭىرقاپ، تاعى ويلانام.
مەن ابايعا بەت بۇردىم، اباي ماعان،
جاقىن تارتىپ سۇرارداي "قالاي بالام؟!".
"باس-باسىنا بي بولعان وڭكەي قيقىم",
قازiردە سول "ولەرمەن" بار اينالام.
مەن ابايعا بەت بۇردىم، اباي ماعان،
ارامىزدا سان عاسىر، تالاي زامان.
قايىرىمسىز قارىنباي تولىپ جاتىر،
بiرiن-بiرi اياۋسىز تونايدى ادام.
مەن ابايعا بەت بۇردىم، اباي ماعان،
"قازاعىم" دەپ قايعى ويلاپ، قارايلاعان.
شەكەسiمەن كوز تاستاپ، شiكiرەيiپ،
قۇل عىپ جۇمسار باۋىرىن، تالاي نادان.
مەن ابايعا بەت بۇردىم، اباي ماعان،
كورگەندەيمiن زاماندى شاراينادان.
وي دا باقپاي، مال باقپاي، ەگiن ەكپەي،
بازاردا ءجۇر كوپ قازاق "سور" ايداعان.
مەن ابايعا بەت بۇردىم، اباي ماعان،
تۇسiنبەگەم تالاي جىل، قالاي جامان.
مارقۇمداردىڭ ءبارi ادال، ءبارi دانا،
تiرلiگiندە ءسوز-سەمسەر قادايدى وعان.
مەن ابايعا بەت بۇردىم، اباي ماعان،
ادام-قوناق، اۋىسار تالاي زامان.
جىلاپ تۋىپ، بولماسقا الداناتىن،
كەيiپ ولەر حالiنە قاراي ما ادام.
قاراي ما ادام... ءجون ەدi ابايلاعان،
مازالاسا سان سۇراق، "قالاي بولام؟!".
ويانسا عوي ۇيقىدان، ءوزiن تانىپ،
ابايدايىن ماڭگiلiك ار-اينادان.
* * *
"قولىمدى مەزگiلiنەن كەش سەرمەدiم..."
اباي.
تاۋعا دا ۇرىپ باسىمدى، تاسقا دا ۇرىپ،
جەتەلەگەن الىسقا باستاپ ءۇمiت.
ەمەن جارقىن كۇلگەمiن، كەي ساتتەردە،
جابىرقاعام، جاناردى جاس تا بۋىپ.
كۇيگەم-سۇيگەم، سىرت بەرگەم، ۇمiتتەنگەم،
ارمانداعام، اداسقام، كۇدiكتەنگەم.
جىعىلعام دا، سۇرiنگەم، قايتا تۇرىپ،
اسپانداعام، كورiنiپ بيiك توردەن.
تiرلiكتەگi تۇگەندەپ جىرتىعىمدى،
دالباسالاپ وتكiزگەم كۇن-ءتۇنiمدi.
قۋ دۇنيە كوز بوياپ، كوگiمە كەپ،
وكiنiشتiڭ كوشپەيتiن بۇلتى iلiندi.
كوك جيەكتە كورiندi كوزiمە انىق،
كىراندايمىن قۇلايتىن ءوزi بارىپ.
شارا بار ما، مەن تۇگiل دانالاردا،
وتە شىققان، ولمەيتiن ءسوزi قالىپ.
ال وزiمدە نە بار دەپ تiرەك بولار،
وڭاشا دا مۇڭ - تۇمان، سۇراق قامار.
تاپقان پۇل مەن باققان مال قايىر بولماس،
كەلمەس جاققا جوڭكيدi كۇن-اپتالار.
الپىس ەكi تامىرعا مازا بەرمەي،
جورتادى مۇڭ قانىمدا جازاگەردەي.
وكپەلiمiن جەلگە ۇشقان جىلدارىما،
كەش سەرمەدiم قۇلاشتى جازا بەرمەي.
قالعان عۇمىر ۇزاق پا، شامالى ما،
جۇتىلعانشا اجالدىڭ ارانىنا.
سيا ەتiپ قانىمدى قالامىما،
ءسوزiمدi ايتىپ قالايىن زامانىما.
كۇن تءوبەدەن اۋعاندا
تاس توبەمنەن كۇن ەڭكەيiپ بارادى،
وزەگiم-ءورت، جالىن شارپىپ سانانى.
بارماعىمدى شاينايمىن قۇر، شاراسىز،
قاقپان قاپقان كوك بورiدەي جارالى.
اپتاپ ىستىق، بار اينالام تىمىرسىق،
Iزسiز-توسسىز دوڭگەلەنەر كۇن- ۇرشىق.
كۇلگەن بولام، جۇرگەن بولام پاڭ باسىپ،
ار جاعىمدا جارالى ارلان ىڭىرسىپ.
كۇن توبەدەن بارادى اۋىپ iڭiرگە،
سەزەم-بiلەم تۇنگە اينالار تۇبiندە.
تاعدىر-تۇزاق تاستاي باتىپ موينىما،
ەلەڭدەيدi كوك ءبورi-ءۇمiت دۇبiرگە.
كورەرمiن دە ماڭدايىمنىڭ جازۋىن،
اداستىرماس ارمان-تەمiرقازىعىم.
كۇن اۋعان سوڭ قيال-ارلان شاۋ تارتىپ،
قيانداردان iزدەمەيدi ازىعىن.
قاراشا كەپ بوزباستاندىم، كۇز اۋىپ،
كونەرگەندەي كورiنەدi ءجۇز ارىپ.
كۇن بەسiنگە قۇلادى دا، باسىلدىم،
كولەڭكەمدە بارا جاتىر ۇزارىپ.
دۇنيە ەسiگiن اشقان ەدiم ءتۇرiپ مەن،
(ەسiك-توردەي ءومiر-جالعان جۋىق پا ەڭ؟!)
كۇن توبەدەن اۋعان سوڭ با، شەگiندiم،
كەيiنگiگە قاراي بەرەم ۇمiتپەن.
«Abai.kz»
