قۇلتاس دوستان. تج-نىڭ تىجىرىڭى
تاياۋدا «ۇلت» پورتالىندا اقبەرەننىڭ «قازاق جاستارى تاعى دا سىرت قالا ما؟» - دەگەن ساليقالى ساۋالمەن اتالعان ماقالا-ۇندەۋى جارىق كوردى. ەلەۋلى پىكىر، ۇعىنىقتى ۇسىنىس ايتقان اقبەرەن بىلاي دەيدى: «تاۋەلسىزدىك العان 21 جىل بويى ءبىزدىڭ قوعام ءوز بەتىمەن، مەملەكەت ءوز بەتىمەن، ال، جاستار مۇلدە باسقا الەمدە ءومىر ءسۇرىپ كەلدى. اسىرەسە، قازاق جاستارى. بۇگىنگى كۇنگە دەيىن بيلىك قازاق جاستارىنىڭ رۋحاني-ماتەريالدىق سۇرانىستارىن زەرتتەپ، ءبىلدى مە ەكەن؟..مەملەكەتتىك تاپسىرىسپەن وتەتىن زەرتتەۋلەردىڭ ىڭعايسىز جەرلەرى تۇزەتىلىپ، تەرىس بىتكەن بۇتاقتارى شابىلىپ، كەدىر-بۇدىرلارى تەگىستەلىپ، تاپسىرىس بەرۋشى اعايدىڭ «كوڭىل-كۇيىن تۇسىرمەۋ ءۇشىن» جوعارى جاققا تاپ-تۇيناقتاي بولىپ جەتكىزىلەدى.
...ءبىزدىڭ اعايلار جاستاردىڭ ىشىندەگى شولاق بەلسەندىلەردىڭ كوزقاراسىن - بارلىق جاستاردىڭ كوزقاراسى، دەپ ويلايدى. «ايداعانى بەس ەشكى، ىسقىرىعى جەر جاراتىن» الگى «بەلسەندى» جاستار ءبىر بولەك، ءومىردىڭ قايناعان قان بازارىنداعى جاعداي مۇلدە باسقا ەكەنىن بيلىك وتە كەش ءتۇسىنىپ وتىر.
تاياۋدا «ۇلت» پورتالىندا اقبەرەننىڭ «قازاق جاستارى تاعى دا سىرت قالا ما؟» - دەگەن ساليقالى ساۋالمەن اتالعان ماقالا-ۇندەۋى جارىق كوردى. ەلەۋلى پىكىر، ۇعىنىقتى ۇسىنىس ايتقان اقبەرەن بىلاي دەيدى: «تاۋەلسىزدىك العان 21 جىل بويى ءبىزدىڭ قوعام ءوز بەتىمەن، مەملەكەت ءوز بەتىمەن، ال، جاستار مۇلدە باسقا الەمدە ءومىر ءسۇرىپ كەلدى. اسىرەسە، قازاق جاستارى. بۇگىنگى كۇنگە دەيىن بيلىك قازاق جاستارىنىڭ رۋحاني-ماتەريالدىق سۇرانىستارىن زەرتتەپ، ءبىلدى مە ەكەن؟..مەملەكەتتىك تاپسىرىسپەن وتەتىن زەرتتەۋلەردىڭ ىڭعايسىز جەرلەرى تۇزەتىلىپ، تەرىس بىتكەن بۇتاقتارى شابىلىپ، كەدىر-بۇدىرلارى تەگىستەلىپ، تاپسىرىس بەرۋشى اعايدىڭ «كوڭىل-كۇيىن تۇسىرمەۋ ءۇشىن» جوعارى جاققا تاپ-تۇيناقتاي بولىپ جەتكىزىلەدى.
...ءبىزدىڭ اعايلار جاستاردىڭ ىشىندەگى شولاق بەلسەندىلەردىڭ كوزقاراسىن - بارلىق جاستاردىڭ كوزقاراسى، دەپ ويلايدى. «ايداعانى بەس ەشكى، ىسقىرىعى جەر جاراتىن» الگى «بەلسەندى» جاستار ءبىر بولەك، ءومىردىڭ قايناعان قان بازارىنداعى جاعداي مۇلدە باسقا ەكەنىن بيلىك وتە كەش ءتۇسىنىپ وتىر.
...ەسەسىنە، بۇگىن بيلىك ءوزى تانىمايتىن، ءتىپتى، ءوزى قورقاتىن جاستار قوعامىن قالىپتاستىرىپ الدى. بيلىكتىڭ نازارىنان تىس قالعان جاستاردىڭ ءبىر توبى - ءارتۇرلى ءدىني اعىمدارعا ىلەسىپ كەتتى، ءبىر توبى - ءوز نانىن ءوزى تاۋىپ جەۋگە بار جاستىق جىگەرى مەن اسىل ۋاقىتىن جۇمساپ ءجۇر، كەلەسى ءبىر توپتىڭ رۋحاني-ينتەللەكتۋالدىق دەڭگەيى 11 سىنىپتان ارى اسپاي، تومەن قاراي قۇلدىراۋدا. ناشاقورلىق، ماسكۇنەمدىك، تاعى باسقا زياندى ادەتتەردى ايتا بەرسەك، ءتىپتى، ءتۇڭىلىپ كەتەسىڭ. ارينە، بارىنە قاپ-قارا بوياۋدى جاعا سالۋدان اۋلاقپىز. يمانى كامىل، ءبىلىمدى، سەرگەك، زەردەلى جاستارىمىز كوپ. جاراتقانعا ءتاۋبا دەيمىز. بىراق ولار از. وتە از...
...قازاق جاسى ۇندەمەيدى. ول كونبىس. قىتايدىڭ كيىمىنە، سۋعا پىسىرىلگەن ماكارونعا، ءتىپتى، «رولتونعا» شۇكىر، دەپ جۇرە بەرەدى. ءوزىنىڭ ىشكى دەپرەسسياسىن ءوزى دە سەزىنبەيدى، بىراق، ءبىر دۇنيە جەتىسپەي تۇرعانىن بىلەدى.
...ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ ءساۋىر ايىندا مەملەكەت باسشىسى ۇكىمەتكە «جاستار ساياساتىنىڭ 2020 جىلعا دەيىنگى تۇجىرىمداماسىن» جاساقتاپ، وسى كۇزدىڭ قاراشا ايىندا ۇسىنۋدى تاپسىرعان بولاتىن. تۇجىرىمدامانى تالقىلاۋ عالامتوردا تاعى دا «قارقىندى تۇردە» ورىس تىلىندە ءجۇرىپ جاتىر. ينتەرنەتتى پايدالانۋدى جاقسى مەڭگەرگەن ادامنىڭ ءوزى اتالعان تۇجىرىمدامانى قازاق تىلىندە تابا الماي، قولىن ءبىر-اق سىلتەيدى.
...قازاق جاستارىنا وسى قۇجاتتىڭ ءماتىنىن قالاي جەتكىزەمىز، تۇجىرىمداماعا قالالاردا قىزمەت ەتىپ جۇرگەن قازاق جاستارىنىڭ، اۋىل جاستارىنىڭ مۇڭ-مۇقتاجىن، ارمان-تىلەكتەرىن زەردەلەۋ ناتيجەسىندە ناقتى، ستراتەگيالىق ۇسىنىستاردى قالاي ۇسىنامىز؟ سول جاعىن كەڭەسەيىك. بۇگىنگى جاس - ەرتەڭ ءبىزدىڭ زامانداستارىمىز. ەرتەڭگى قوعامدى بۇگىن قالىپتاستىرۋىمىز كەرەك.
...بىزدە شىن مانىندە بەلسەندى، ەلىنىڭ ەرتەڭىن ويلايتىن مىڭداعان جىگەرلى جاستار بار. سولاردى مەملەكەتتىك تاپسىرىسقا قاتىستىرۋدى تالاپ ەتەيىك، قازاقتىڭ ماسەلەسىمەن اينالىساتىن جاستار ۇيىمدارىن كوپتەپ قۇرايىق، پايدالى، ءارتۇرلى شارالاردى وتكىزۋگە مۇرىندىق بولايىق. ءسىزدىڭ دە ءىنى-قارىنداستارىڭىز، باۋىر-ءسىڭىلىڭىز بار. سولاردىڭ بولاشاعىنا الاڭ بولىڭىز...»
مىنەكي، بۇل - ناعىز قازاقتىڭ ءسوزى، ناعىز ۇلتشىل ادامنىڭ ءۋاجى. رازى بولدىق. تاسقىندى تاقىرىپ جاستارىمىزدىڭ جان-جاراسىن قوزعاپ، پىكىر بىلدىرۋشىلەرگە كومىلىپ قالدى...
ارتىنشا، ەلەڭدەگەن ەلگەزەك ىنىشەكتىڭ «ۇندەمەي-اق قويايىن دەپ ەدىم...» - دەگەن شۇعىل ماقالاسىمەن تانىسىپ، تاسىعان كوڭىلىمىز سۋ سەپكەندەي باسىلدى. سويتسەك، ماقالانىڭ شىققانىنا جارتى كۇن وتپەي-اق، قر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى، جاستار ساياساتى جونىندەگى كوميتەتىنىڭ توراعاسى نۇرلان وتەشەۆ اقبەرەنمەن دەرەۋ حابارلاسىپ، تۇجىرىمدامانىڭ قازاقشا نۇسقاسى بار ەكەندىگىن، قازاقشانىڭ قاپتاعان سايتتاردا جاريالانىپ تۇرعاندىعىن، قاجەت بولسا، قول استىنداعى ءبىر كىشكەنتاي شەنەۋنىكتىڭ قازاقشا نۇسقانى ەلگەزەكتىڭ ەلەكتروندى پوشتاسىنا ادەيى جىبەرەتىندىگىن ايتىپتى.
ايتكەنمەن، ادەتتەگىدەي «وتىرىكتىڭ ارتى - ءبىر-اق تۇتام» بولىپ، اراداعى ءبىر جەتى بويىنا بارلىق سايتتارعا دا، اقبەرەننىڭ پوشتاسىنا دا تۇجىرىمدامانىڭ قازاق تىلىندەگى نۇسقاسى تۇسپەدى. جاپ-جاس شەنەۋنىكتىڭ الدەن-اق وتىرىكشىلىگىنە قاپالانىپ، التىن باسىنىڭ قور بولعاندىعىنا نامىسى شىداماعان اقبەرەننىڭ: «ماسەلە - ءبىزدىڭ مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ انا تىلىمىزگە مەنسىنبەي، سالعىرت، كەرەك دەسەڭىز، جەككورىنىشپەن قاراپ كەلە جاتقاندىعىندا. ەرتەڭگى ەلدى، ەرتەڭگى قازاقستانىمىزدى باسقاراتىن جىگىتتەردىڭ سيقى وسى... مەنىڭ جانىما بۇگىنگى ءبىزدىڭ قوعامدا ورىن الىپ وتىرعان ءتىل مەن ۇلتتىق رۋحتىڭ جاي-كۇيى قاتتى باتادى» - دەپ، شىرىلداعان جانايقايى ءبىزدىڭ دە جۇرەگىمىزدى سىزداتتى...
...بۇگىندە تەلەديدار مەن راديونى قاراسام، ءوز-وزىمنەن قىسىلىپ، كەيدە، كىرەرگە تەسىك تاپپايمىن. جاقىندا جەزقازعاننىڭ ءبىر شالعاي اۋىلىنىڭ اكىمى «ەلباسىنىڭ تاپسىرماسىمەن، اۋىلدا 15-ادامدىق مونشا سالدىق» دەگەن سىڭايداعى ءبىر قويىرتپاقتى قويىپ قالدى...
مۇحتار شاحانوۆ اعامىز تج-لار (تۋفلي جالاعىشتار) اتاعان اكىم-قارارلاردىڭ جاعىمپازدىعىنىڭ شەتى مەن شەگى ازىرگە كورىنبەيدى. جو-جوق، بۇلار ەل باسقاراتىن تۇلعالار ەمەس، باستىقتىڭ ايتقانىن بۇلجىتپاي ورىندايتىن (كوبىنە، تەك ءسوز جۇزىندە) «ءلاپپاي، تاقسىرلاردىڭ» توبىرى عانا...
قارشاداي نۇرلان وتەشەۆتىڭ جاسى وزىنەن اجەپتەۋىر ۇلكەن اعاسى اقبەرەن ەلگەزەكتى: «ساعان پالەن ادام حابارلاسادى» - دەپ سىلاپ-سيپاپ، الداپ-سۋلاپ شىعارىپ سالۋىنان دا تج-نىڭ تىجىرىڭى مەن قولقانى قاپقان كۇلىمسى ءيىسى سەزىلەدى...
قازاقتىڭ قالاسى مەن دالاسىن ەگەۋقۇيرىقتارداي قاپتاپ-قايقاڭداعان تج-لاردان قاشان قۇتىلۋدىڭ جالعىز جولى - «ەلباسىنىڭ تاپسىرماسىنسىز-اق» ەلدىڭ قامىن ويلاپ، ۇلتتىق رۋحىمىزدىڭ جانارتاۋداي جارقىراپ ويانۋى، ياعني، اقبەرەندەردىڭ العا شىعىپ، ەلگەزەكتەردىڭ ەرەكشە ەلەنۋى...
...ات توبەلىندەي از عانا قازاقتىڭ جىگىتتەرى ءبىر-ءبىرىمىزدى تىڭداپ تا، سىيلاپ تا ۇيرەنۋىمىز كەرەك. مانسابى باردىڭ مەنمەنسىپ، كوككە اتىلعانى دا، قاراپايىم ادامنىڭ قارابايىرلىققا قۇلاعانى دا جاراسپايدى، جىگىتتەر! ادامنان - ادام ارتىق ەمەس، جۇرەككە يمان تۇراقتاپ، ناپسىگە قاناعات قويىلسا، قازاق جىگىتىنىڭ المايتىن اسۋى بولمايدى...
قۇلتاس دوستان،
«جاس قازاق ءۇنى» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى
«Abai.kz»
