بۇگىن رەسەي استاناسى ماسكەۋ قالاسىندا گەوساياسي ماڭىزى بار باسقوسۋ وتەدى. وسىدان 30 جىل بۇرىن ۇقشۇ قۇرۋ تۋرالى شەشىم قابىلدانىپ، كەلىسىمگە قول قويىلسا، 20 جىل بۇرىن اتالمىش ۇيىم قۇرىلدى. رەسەي بيلىگى ايتۋلى داتا رەتىندە جيىن وتكىزۋدە، الايدا ونىڭ ەكونوميكالىق جانە گەوساياسي ماسەلەلەرى بار. 

بۇگىنگى جيىنعا ارمەنيا پرەمەر-ءمينيسترى نيكول پاشينيان، بەلارۋس باسشىسى الەكساندر لۋكاشەنكو، قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ، قىرعىزستان باسشىسى سادىر جاپاروۆ، رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين مەن تاجىكستان پرەزيدەنتى ەمومالي راحمون قاتىسادى دەپ كۇتىلۋدە. قازاقستان پرەزيدەنتى ءباا-نە جاساعان ساپارىنان كەيىن، بۇگىن ماسكەۋگە باردى.

بيىل ۇقشۇ ۇيىمىنا ارمەنيا توراعالىق ەتەدى. ارمەنيا ۇيىمعا توراعالىق بارىسىن وزىنە ءتيىمدى پوزيتسيامەن جۇيەلەمەك، الايدا ەرەۆانداعى وپپوزيتسيا تولقۋلارى مەن حالىقتىڭ پاشينيانعا قارسىلىعى كۇن سايىن ارتىپ بارادى.

ساراپشىلار بۇل جيىندا پۋتين اشىق جانە جابىق فورماتتا كەزدەسۋلەر وتكىزىپ، تاقىرىپتىڭ باسىم بولىگىن ۋكراينا سوعىسى مەن ەكونوميكالىق سانكتسيالارعا ارنايتىنىن ايتادى. رەسەي بيلىگى ۋكرايناداعى سوعىستا ساتسىزدىكتەرگە ۇشىراپ، ادامي جانە تەحنيكالىق شىعىنعا ۇشىراۋدا، ال باتىس تاراپىنان سالىنعان جويقىن سانكتسيالار رەسەي ەكونوميكاسىن ەسەڭگىرەتىپ تاستادى. ءپۋتيننىڭ ناتو-نى شىعىسقا جىلجىتپايمىن دەگەن ويى ىسكە اسپادى جانە ەندىگى ۋاقىتتا ناتو-عا فينليانديا مەن شۆەتسيا ەلى دە كىرۋگە نيەت ءبىلدىرىپ وتىر.

اسكەري ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنە سۇيەنسەك، ۇقشۇ اسكەرى ناتو-عا توتەپ بەرۋگە نەمەسە قارۋلى قاقتىعىسقا تۇسۋگە قابىلەتتى ەمەس. ۇيىمعا مۇشە ەلدەردىڭ اسكەرى از، زاماناۋي قارۋ تۇرىنەن تاپشىلىق بار جانە باسىم بولىگى رەسەيلىك جانە كەڭەستىك قارۋمەن جاراقتانعان. رەسەي قارۋى سوڭعى قاقتىعىستار بارىسىندا ءوزىنىڭ جوعارى تيىمدىلىگىن كورسەتە المادى، سوندىقتان ۇقشۇ اسكەرىن شابۋىلداۋشى ەمەس، قورعانىس ماقساتىنداعى دەپ اتاعان دۇرىس دەيدى.

ال بەلارۋس قورعانىس ءمينيسترى بۇل پىكىرمەن كەلىسپەيتىن سىڭايلى. ۆيكتور حرەنين بىلاي دەيدى:

«مەنىڭ ويىمشا بۇل ۇيىم كەڭەيە تۇسەدى. ءبىز جاقىندا الەمدىك گەوساياساتتىڭ وزگەرگەنىن كورەمىز، الايدا ۇقشۇ ءوزىنىڭ قابىلەتتى اسكەري ۇيىم ەكەنىن كورسەتتى، ول بەيبىتشىلىكتى جاقتاۋشى جانە بىرنەشە جىلدان كەيىن ۇيىمدا التى ەل بولمايدى. ءالەمدە بەيبىتشىلىك بولعانىن قالايتىن، وزگە ەلدىڭ ساياسي قۇرىلىمىن وزگەرتۋگە تىرىسپايتىن ونداعان ەلدەر ۇيىمعا كىرۋگە ۇمتىلادى».

جەلى قولدانۋشىلارى ءوز ويلارى مەن پىكىرلەرىن بىلدىرۋدە.

ساياساتكەر مۇحتار تايجان بىلاي دەپ جازدى:

«ەرتەڭ ماسكەۋدە ودكب-نىڭ ءسامميتى وتپەك، سول اسا ماڭىزدى. رەسەي ۋكراينادا جەڭىلىپ جاتقانى انىق. ياعني بىزدەن كومەك سۇراۋى ابدەن ىقتيمال. ءبىز بۇنداي كومەكتى بەرمەۋىمىز ءجون، سەبەبى بۇل سوعىستى باستاعاندا كرەمل بىزبەن اقىلداسقان ەمەس. ۋكراينا رەسەيگە شابۋىل جاساعان جوق، كەرىسىنشە رەسەي ۋكرايناعا اسكەرلەرىن كىرگىزدى.

ءبىزدىڭ بيلىك بالالارىمىزدى، اسكەري تەحنيكامىزدى رەسەيدى قولداپ, ۋكرايناعا جىبەرەتىن بولسا، ءبىز ناقتى نارازىلىعىمىزدى ءبىلدىرۋىمىز قاجەت. تاپ بۇگىن كەوساياننىڭ بىزگە قارسى ەكىنشى رەت شىققانى دا تەگىن ەمەس».

ال ساياساتتانۋشى سامات نۇرتازا بولسا كەلەسىدەي وي ءبىلدىردى:

«كەزدەسۋدەن راديكالدى ساياسي شەشىمدەر كۇتۋدىڭ كەرەگى جوق سياقتى. ودكب-نىڭ 20-جىلدىعىنا وراي ۇيىمداستىرىلعان بولىپ كورىنىپ تۇر. كەزدەسۋدە جالپىلاما ايماقتىق قاۋىپتەر مەن قۇتتىقتاۋ ءىس-شارالارى بولادى دەي الامىن. مۇمكىن قاسىم-جومارت كەمەلۇلى قاڭتاردا قازاقستانعا كەلىپ كومەكتەسكەن اسكەريلەرگە راحمەتىن ايتار.

سونىمەن قاتار, بۇگىنگى رەسەي بيلىگىنىڭ سىركەسى سۋ كوتەرمەي، ءار ءبىر بەيتاراپتىق پوزيتسيانى كىرپىدەي جيىرىلىپ قابىلدايتىنىن ەستەن شىعارماۋ كەرەك. باتىس مەملەكەتتەرى دە بۇل جيىندى ميكروسكوپپەن باقىلايتىنى تۇسىنىكتى. سوندىقتان, پرەزيدەنتىمىزگە تەك ساتتىلىك، ابىروي جانە سابىرلىق تىلەۋىمىز كەرەك. قازاقستاننىڭ ابىرويى سىنالاتىن كۇن.

قازاقستاننىڭ كوپۆەكتورلى پوزيتسياسىن دا ۇمىتپاعان ءجون. سول ۆەكتوردان اينىماي، دۇنيەجۇزى مەملەكەتتەرىمەن ءتۇزۋ امان-سالەمدى ساقتاۋ باستى ماقسات. ال ول بۇگىنگى ساياسي ارەنادا وڭاي جۇمىس ەمەس. جاقىنداعى پرەزيدەنتىمىزدىڭ تۇركياعا ساپارى دا ءوز اسەرىن بەرەرى ءسوزسىز. ر.ەردوعاننىڭ: «ءبىز باۋىرلارىمىزدى ءار قاشان دا قورعايمىز»، - دەگەن ءسوزى دە كرەملگە وي سالارى انىق»، - دەيدى ول.

كرەمل الەمدەگى گەوساياسي احۋالدىڭ ۋشىعۋىنا بايلانىستى ء(وزىنىڭ ۋشىقتىرۋىن ەسكەرمەستەن), ۇقشۇ ەلدەرىنىڭ بىرلەسكەن ءىرى اسكەري جاتتىعۋىن فينليانديا شەكاراسىندا وتكىزۋى دە ىقتيمال دەيدى ساراپشىلار.

كا مىرزا

Abai.kz