رەسەيدىڭ ۋكراينا جەرىندە بۇلىك سالعانىنا ءۇش ايعا جۋىقتادى. الەمنىڭ وركەنيەتتى ەلدەرىنىڭ بارلىعى دەرلىك ءپۋتيننىڭ ءىس-ارەكەتىن ايىپتاۋدا. باتىس پەن اقش رەسەيدى ەكونوميكالىق قىسىمعا الىپ، وقتىن-وقتىن سانكتسيا سالىپ جاتىر. ءدال قازىر رەسەي جەر شارىنداعى وقشاۋ ەلگە اينالىپ بارادى. سوعان قاراماستان ءپۋتيننىڭ ايىلىن جيار ءتۇرى كورىنبەيدى. كەرىسىنشە ۋكرينانى قويىپ، باسقا ەلدەرگە ازۋىن كورسەتە باستادى.

سوعىس باستالعالى بەرى رەسەي ۋكراينادان  وزگە كىمدەرگە اگرەسسيا تانىتىپ وتىر؟ از-كەم شولۋ جاسادىق…

شۆەتسيا مەن فينلياندياعا قارسى اگرەسسيا

شۆەتسيا مەن فينليانديانىڭ ناتو-عا كىرۋگە ۇسىنىس تاستاۋى سول-اق ەكەن، ماسكەۋ ساياساتشىلارى اتتىڭ باسىن اعىتتى كەپ...

فينليانديا رەسەيمەن قۇرلىقتا شەكارالاسسا، شۆەتسيا سۋدا شەكارالاسىپ جاتىر. بۇل ەلدەر كوپ جىلدار بويى ۇستانعان اسكەري بەيتاراپتىق ساياساتىنان باس تارتىپ، 15 مامىر كۇنى رەسمي تۇردە ناتو قۇرامىنا قوسىلۋعا نيەت ءبىلدىردى. ال بۇگىن رەسمي تۇردە ءوتىنىش بەردى.

سەبەپ: رەسەيدىڭ ۋكرايناعا باسىپ كىرۋى. بۇل ەلدەردىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىگىنە تونەتىن قاۋىپ- قاتەردى تۇبەگەيلى وزگەرتتى جانە ءدال قازىرگى جاعدايدا ونى قامتاماسىز ەتۋدىڭ جولى – ناتو-نىڭ اسكەري-ساياسي بلوگىنىڭ بولىگى بولۋ دەپ سانايدى.

فينليانديانىڭ بۇرىنعى پرەمەر-ءمينيسترى الەكساندر ستۋببتىڭ ايتۋىنشا، رەسەيدىڭ ۋكراينامەن سوعىسى ەلدى «ۇلتتىق ويانۋعا» الىپ كەلدى.

«سوعىس باستالعانعا دەيىن بىرنەشە اپتا بۇرىن فيندەردىڭ 50%-ى ناتو-عا كىرۋگە قارسى بولدى، ال 20%-ى قولدادى. سوعىس باستالعاننان كەيىن بۇل كورسەتكىش ءبىر تۇندە وزگەرىپ شىعا كەلدى. حالىقتىڭ 50%-ى اليانسقا كىرۋدى قولداپ، 20%-ى قارسى بولدى»، - دەيدى ستۋبب.

ماسكەۋ ەكى ەلدىڭ ءىس-اركەتىن قاتە ساناپ، فينلياندياعا ەلەكتر ەنەرگياسىن جەتكىزۋدى توقتاتىپ تاستادى. وسىلايشا كرەمل تاراپىنان كەزەكتى قوقان-لوقىلار جالعاسىن تاپتى.

رەسەي سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى: «فينليانديا بيلىگى ەلدىڭ ناتو-عا مۇشەلىگىن قولداي وتىرىپ، ءوز اۋماعىن «رەسەي فەدەراتسياسىمەن اسكەري قاقتىعىس الاڭىنا اينالدىرادى»، - دەپ مالىمدەدى. ماسكەۋ «اسكەري-تەحنيكالىق جانە باسقا سيپاتتاعى جاۋابىن بەرەتىنىن» ايتتى.

«رەسەي ءوزىنىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىگىنە تونەتىن قاۋىپتەردى توقتاتۋ ءۇشىن اسكەري-تەحنيكالىق جانە باسقا سيپاتتاعى قارسى شارالار قابىلداۋعا ءماجبۇر بولادى»، – دەلىنگەن رەسەي ءسىم حابارلاماسىندا.

روسكوسموس كورپوراتسياسىنىڭ باس ديرەكتورى دميتري روگوزين بولسا «سارمات» يادرولىق قارۋىمەن قورقىتتى. تاياۋدا ماسكەۋدە وتكەن ۇقشۇ ەلدەرىنىڭ سامميتىندە ۆلاديمير پۋتين رەسەيدىڭ فينليانديا مەن شۆەتسيامەن ارازدىعى جوق ەكەنىن ايتتى، بىراق «ەكى ەل اۋماعىنداعى اسكەري ينفراقۇرىلىم كەڭەيىپ، ناتو-عا كىرۋگە جاقىنداعانىنا ماسكەۋ ءۇنسىز قاراپ وتىرا المايدى» دەپ ەسكەرتتى.

مولدوۆانىڭ پريدنەستروۆە ايماعى

25 ساۋىردە مولدوۆانىڭ پريدنەستروۆە ايماعىندا ءۇش بىردەي جارىلىس بولدى. 90-جىلدارى رەسەيدىڭ قولداۋىنا يە بولعان سەپاراتيستەردىڭ باس كوتەرۋىمەن بۇل ايماق مولداۆادان ءبولىنىپ، جەكە مەملەكەت بولۋىعا ۇمتىلعان. 1992 جىلى ايماققا رەسەي «بىتىمگەرشىلىك كۇشىن» كىرگىزدى. قازىرگى كۇنى پريدنەستروۆەدە رەسەيدى 2 مىڭ ساربازى، اسكەري تەحنيكاسى بار (رەسمي). ۋكرايناداعى سوعىس باستالعاننان كەيىن ساراپشىلار رەسەي بۇل ايماقتى ۋكراينانىڭ باتىسىنان شابۋىلعا شىعۋ ءۇشىن پايدالانادى دەگەن بولجام ايتتى. سوڭعى جارىلىستار مەن تەررورلىق ارەكەتتەر سول سەبەپتى ىزدەۋ «امالى» بولۋى دا عاجاپ ەمەس.

26 ساۋىردە ازاماتتارعا ۇندەۋىندە مويىندالماعان رەسپۋبليكانىڭ باسشىسى ۆاديم كراسنوسەلسكي الدىن-الا مالىمەتتەر بويىنشا تەرروريستىك شابۋىلداردىڭ ءىزى ۋكرايناعا باستاپ تۇرعانىن ايتقان. ال، مولدوۆا پرەزيدەنتى مايا ساندۋدىڭ ايتۋىنشا، بۇل وقيعالارعا ايماق ىشىندەگى ساياسي كۇشتەردىڭ قاتىسى بار.

رەسەيلىك گەنەرال رۋستاما ميننەكاەۆ: «رەسەي ارمياسىنىڭ ۋكراينانىڭ وڭتۇستىگىن باقىلاۋعا الۋى پريدنەستروۆەگە شىعۋعا مۇمكىندىك بەرەدى»، - دەگەن مالىمدەمە جاساعان. سونىمەن قاتار ول «ايماقتا ورىس تىلدىلەر قۋدالانىپ جاتىر»، - دەپ سويلەگەن. ميننەكەەۆتىڭ بۇل ءسوزىن مولدوۆا بيلىگى تەرىستەدى. ال، پريدنەستروۆەگە حالقى رەسەيلىك گەنەرالدىڭ «قانداي قىسىم تۋرالى» ايتىپ تۇرعانىنان مۇلدە حابارسىز بولىپ شىقتى.

گرۋزيانى يادرولىق قارۋمەن قورقىتۋ

رەسەي گرۋزياداعى  «لۋگارا» زەرتحاناسى اقش-تىڭ قارۋ-جاراق وندىرەتىن بيوزەرتحاناسى دەپ سانايدى. ممحقي اسكەري-ساياسي زەرتتەۋلەر ورتالىعىنىڭ جەتەكشى ساراپشىسى ميحايل الەكساندروۆ: «وسى زەرتحانانى رەسەيلىك ينسپەكتورلاردىڭ تەكسەرۋىنەن وتكىزبەسە، وندا رەسەي ولارعا زىمىران سوققىسىن جاساۋعا تولىق قۇقىلى», - دەگەن بولاتىن.

«گرۋزياعا تىكەلەي ەسكەرتۋ كەرەك. ءبىز ينسپەكتورلارىمىزدى وسى نىساندارعا جىبەرۋدى تالاپ ەتەمىز، ەگەر ولار باس تارتسا، ءبىز زەرتحانالاردى جويىپ، سوققى بەرەتىنىمىزدى ايتۋىمىز كەرەك. ۋكرايناعا جاساپ جاتقان «ارنايى وپەراتسيامىزدىڭ» قاسىندا گرۋزياعا جىبەرەتىن ءبىر-ەكى راكەتامىز تۇككە تۇرمايدى، ءتىپتى ەشكىم بايقاماي دا قالادى. باتىس، ارينە، ادەتتەگىدەي، ايعايعا باسادى. ونىڭ كەرەگى نە؟ ولار رەسەيگە قارسى بيوزەرتحانا نەگە سالادى؟ سالۋدىڭ قاجەتى جوق ەدى!»،- دەدى ول.

رەسەيلىكە باق 2011 جىلى ريچارد لۋگار اتىنداعى تبيليسي زەرتحاناسى اشىلعاننان بەرى ورتالىقتا حيميالىق نەمەسە بيولوگيالىق قارۋ، سونداي-اق، قاۋىپتى ۆيرۋستاردىڭ شتامدارىن جاساۋ تۋرالى قاۋەسەتتەردى تاراتۋمەن بەلسەندى تۇردە ايتىلىپ كەلەدى. جالعان قاۋەتسەتتەردى رەسەيدىڭ رەسمي تۇلعالارى دا بىرنەشە مارتە ايتقان. 2018 جىلدىڭ سوڭىندا گرۋزيا دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى زەرتحاناعا الەمنىڭ 17 ەلىنەن ساراپشىلار شاقىردى. ساراپشىلار قورىتىندىسى بويىنشا زەرتحانانىڭ بەيبىت ماقساتقا جۇمىس ىستەيتىنى ايتىلعان. سوعان قاراماستان رەسەي تاعى دا «امەريكالىق بيوزەرتحانا» دەگەن جالعان مالىمدەمەسىنەن باس تارقان جوق، كەرىسىنشە ءورشىتىپ وتىر.

ايجان تەمىرحان

Abai.kz