دۋشانبەدە وتكەن تمد ەلدەرىنىڭ كەزەكتى ءسامميتى رەسمي مالىمدەمەلەرىمەن عانا ەمەس، ەكى اراداعى ساياسي سيگنالدارىمەن دە تاريحتا قالاتىن وقيعا بولدى. كوپ جىلدار ىشىندە العاش رەت بەيرەسمي ىم-يشارا، ۇزىلىستەر جانە ديپلوماتيالىق كۇلىمسىرەۋلەر رەسمي پرەسس-رەليزدەردەن گورى كوپ نارسەنى جەتكىزدى.

وسى ساتتەردىڭ ەڭ ماڭىزدىسى – ءپۋتيننىڭ ءازىربايجان پرەزيدەنتى اليەۆتەن كەشىرىم سۇراۋى بولدى. بۇل ەپيزود ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، تۇركى ەلدەرىنىڭ بەيرەسمي اسكەري-ساياسي وداعى قۇرىلعان گابالاداعى تۇركى مەملەكەتتەرى ۇيىمىنىڭ (تمۇ) 12-ءشى سامميتىنەن بىرنەشە كۇن وتكەن سوڭ ورىن الدى.

جاڭا وداق — قازاقستان، تۇركيا، ءازىربايجان، وزبەكستان جانە باسقا دا قاتىسۋشىلار — ايماقتىڭ پوزيتسياسىن نىعايتتى جانە ماسكەۋدىڭ گەوساياسي قىسىمىنا جاۋاپ بولدى. مىنە، ءدال وسى سەرپىلىس اياسىندا كرەمل بىتىمگەرشىلىك رەڭك كورسەتۋگە ءماجبۇر بولدى.

دۋشانبەدە تۇبەگەيلى بەتبۇرىس بولدى. سوڭعى ۋاقىتقا دەيىن كورشىلەرىنە شارت قويىپ كەلگەن رەسەي ەندى ىمىراعا كەلۋگە ءماجبۇر. كەشىرىم سۇرايتىن جاعدايعا تاپ بولعان پۋتين ماسكەۋدىڭ پوستكەڭەستىك كەڭىستىكتەگى ءسوزسىز ۇستەمدىگىنىڭ ءداۋىرى اياقتالعانىن سيمۆوليكالىق تۇردە مويىندادى.

ۇلى تۇران جانە كۇشتەردىڭ جاڭا بالانسى

گابالا ءسامميتى – نومينالدى تۇردە ول ەكونوميكا، ينفراقۇرىلىم جانە مادەني بايلانىستار ماسەلەلەرىنە ارنالدى، بىراق ءمانى بويىنشا، ءدال سول جەردە جاڭا گەوساياسي وس – ۇلى تۇران ءوسى قالىپتاستى. ۇلكەن مالىمدەمەلەر نەمەسە اسكەري شەرۋلەرسىز، بىراق قورعانىس قۇرىلىمدارىن ۇيلەستىرۋ، بارلاۋ مالىمەتتەرىن الماسۋ جانە تەحنولوگيا مەن ەنەرگەتيكاداعى بىرلەسكەن جوبالار تۋرالى ناقتى شەشىمدەر قابىلداندى.

بۇل ارەكەت رەسەيدىڭ ازىربايجانعا قىسىم كورسەتۋ ساياساتىنا جانە ونىڭ انكارا مەن باكۋگە «قارۋدى بۇرۋ» ارەكەتىنە سوققى بەردى. ماسكەۋ مويىنسۇنۋدى كۇتتى، بىراق قاتاڭ جاۋاپ الدى. اليەۆ بوپسالاۋعا قارسىلىق تانىتىپ قانا قويماي، باكۋدىڭ ءوز جولى مەن مىقتى وداقتاستارى بار ەكەنىن كورسەتتى.

سونىمەن قاتار، سولتۇستىك كاۆكازداعى ورىس قاۋىمداستىعىنا ۇقساس باكۋدە ورنالاسقان كاۆكاز قاۋىمداستىعىن قۇرۋ يدەياسى ءازىربايجان مەن ونىڭ سەرىكتەستەرى ءۇشىن جاڭا ىقپال ەتۋ تەتىكتەرىن اشادى.

بۇل جوبا بۇكىل كاۆكازداعى كۇشتەر بالانسىن وزگەرتىپ، ماسكەۋدىڭ بۇرىننان كەلە جاتقان مۇددەلەرىنە اۋىر سوققى بەرۋى مۇمكىن. بەيجىڭ وقيعالاردى مۇقيات قاداعالاپ وتىرادى جانە ءوز ستاۆكالارىن قويىپ جاتقان سياقتى.

قىتاي استاناسىندا قازاقستان، تۇركيا جانە ءازىربايجان باسشىلارىنىڭ كەزدەسۋى جاڭا ءداۋىردىڭ سيمۆولىنا اينالدى. قىتاي حاتتاماسى، ۇقىپتى جانە ماعىنالى، كۇمان قالدىرمايدى: قىزىل كىلەمدەر، وركەستر، تۇركى الەمىنىڭ كوشباسشىلارىنا ارنالعان ەڭ جوعارى قۇرمەت.

ال ءپۋتيننىڭ كەلۋى ەڭ از راسىممەن سۇيەمەلدەندى.. بۇل جاي عانا ديپلوماتيالىق نيۋانس ەمەس ەدى. بۇل سيگنال بولدى: قىتاي ەۋرازيانىڭ بولاشاعىن ماسكەۋ ارقىلى ەمەس، انكارا، استانا، باكۋ ارقىلى كورەدى.

ءپۋتيننىڭ ءتاجىنىڭ جويىلۋى جانە يمپەراتورلىق ءميفتىڭ سوڭى

دۋشانبەدە وتكەن تمد سامميتىندە كرەمل ءوز ءسوزىنىڭ زاڭ ەمەس ەكەنىن العاش رەت ءتۇسىندى. پۋتين اليەۆتەن كەشىرىم سۇراپ، بەت-ءجۇزىن ساقتاپ قالۋعا تىرىستى، بىراق ساياسي ناتيجە كەرىسىنشە بولدى. وڭىردەگى باسشىلار بۇرىنعى «اعانىڭ» ويىن ەرەجەسىن تىزگىندەۋ قۇدىرەتىنەن ايىرىلعانىن ءتۇسىندى.

ەندى ماجىلىسكە قاتىسۋشىلاردىڭ ءبىرى ايتقانداي، رەسەي ەندى بۇل ەلدەرمەن تەك تەڭدىك ارقىلى قارىم-قاتىناستا عانا بولادى. بۇل وزگەرىس ماسكەۋدە اۋىر قابىلدانۋدا، ويتكەنى رەسەيدىڭ ايماقتاعى «ارنايى ميسسياسى» ۇعىمىنا نەگىزدەلگەن پوستكەڭەستىك بىرەگەيلىك قۇرىلىمىنىڭ ءوزى ىدىراپ بارا جاتىر.

ءتىپتى رەسەيلىك ساراپشىلار اراسىندا دابىل ۇندەرى ءجيى ەستىلىپ جاتىر. رەسەيلىك ساياساتتانۋشى س. كاراگانوۆ: «رەسەي پوستكەڭەستىك ەلدەرمەن قارىم-قاتىناسىن ەندى «اعا» ەمەس، تەڭ قۇقىلى سەرىكتەس پوزيتسياسىنان قايتا قۇرۋعا ءماجبۇر»، - دەپ مويىندايدى.

باسقا ساراپشىلار ماسكەۋ تۇركى الەمىنەن مادەني جانە ساياسي قورعاۋعا ۇمتىلا باستاسا، ءوز ۇلتتىق ايماقتارىن باقىلاۋدان ايىرىلۋى مۇمكىن دەپ ەسكەرتكەن. ءپۋتيننىڭ دۋشانبەدەگى سيمۆولدىق «ءتاجىن جويۋى» جاھاندىق ۇدەرىستى — بيلىك ورتالىقتارىن قايتا ءبولۋدى كورسەتتى.

تۇركى مەملەكەتتەرىنىڭ ۇيىمى كاسپيدەن التايعا دەيىنگى ۇلانعايىر كەڭىستىكتەردى بىرىكتىرۋگە قابىلەتتى جاڭا ۇيىمعا اينالۋدا. يمپەريالار ءداۋىرى وداقتاستار داۋىرىمەن اۋىستىرىلادى. ال ەۋرازيا تاريحى ەندى ماسكەۋدە ەمەس، استانادا، انكارادا، باكۋدە جازىلادى.

كەرىمسال جۇباتقانوۆ

Abai.kz