16 ماۋسىمدا ۇلىتاۋ وبلىسىندا پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ قاتىسۋىمەن ۇلتتىق قۇرىلتاي ءوتتى. بۇل جيىنعا ەلىمىزدىڭ بەلگىلى تۇلعالارى، عالىمدار، ءماجىلىس دەپۋتاتتارى، ساراپشىلار، كاسىپكەرلەر، ازاماتتىق قوعام مەن ساياسي پارتيا وكىلدەرى شاقىرىلدى. قۇرىلتايعا باس-اياعى 117 ادام قاتىستى.

ەل ىشىندە ۇلتتىق قۇرىلتايعا قاتىستى ءارتۇرلى اۋانداعى پىكىرلەر ايتىلۋدا. جاقتاۋشىلار دا، سىناۋشىلار دا جوق ەمەس. بىراق، كوپتىڭ نازارىن اۋدارعان ءبىر ماسەلە – ۇلتتىق قۇرىلتايعا ەكس-پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ شاقىرىلماۋى بولدى. ال قۇرىلتايعا مۇشەلەردىڭ دەنى ءۇش جىل بۇرىن پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ باستاماسىمەن قۇرىلعان ۇلتتىق سەنىم كەڭەسىنىڭ مۇشەلەرى ەكەن. ال بۇل كەڭەس (ۇقسك) ۇلتتىق قۇرىلتاي قۇرۋ تۋرالى جارلىق شىعاردان ءسال بۇرىن تاراتىلعان ەدى.

كەشەگى جيىندا ۇزىن-ىرعاسى 12-13 ادام ءسوز سويلەدى. ولار قوعامداعى ءارتۇرلى ماسەلەلەردى تىلگە تيەك ەتتى. ال ءبىز اتالعان جيىندا پرەزيدەنت توقاەۆ قانداي مالىمدەمەلەر جاساعانىن ءبىر شولىپ شىقتىق. سونىمەن:

رەفەرەندۋم تۋرالى

«بارشاڭىزعا ۇلتتىق قۇرىلتايدىڭ اشىلۋى قۇتتى بولسىن دەگىم كەلەدى. ءبىز بۇگىن جالپىۇلتتىق رەفەرەندۋمنان كەيىن العاش رەت باس قوسىپ وتىرمىز. اتا زاڭعا وزگەرىستەر ەنگىزۋگە ارنالعان رەفەرەندۋم تابىستى ءوتتى. ازاماتتارىمىز داۋىس بەرۋگە بەلسەنە قاتىستى. وتباسىمەن بىرگە بارىپ، ەل بولاشاعىنا بەي-جاي قارامايتىنىن كورسەتتى. شىنايى وزگەرىسكە جانە جان-جاقتى جاڭعىرۋعا دەگەن ۇمتىلىسىن ءبىلدىردى. كەلەشەگىمىزدىڭ جارقىن بولارىنا ءۇمىتى جانە سەنىمى زور ەكەنىن بايقاتتى. ەلىمىز ەرتەڭگى كۇنگە مىزعىماس بىرلىكپەن قادام باسۋعا دايىن ەكەنىن انىق اڭعارتتى»، - دەدى پرەزيدەنت.

قازاقستان اتاۋى تۋرالى

«كەيبىر ازاماتتارىمىز رەفەرەندۋم كەزىندە مەملەكەتتىڭ اتاۋى دا وزگەرۋگە ءتيىس ەدى دەگەن پىكىر ايتىپ ءجۇر. ولار «قازاقستان» اتاۋىنداعى «-ستان» ءسوزىن ەلىمىزگە دە، بۇكىل ازياعا دا جات ۇعىم دەپ سانايدى. مۇنى دا قيسىندى دەپ ايتۋعا بولمايدى. سەبەبى، الەمدە ءدال وسىنداي پاكىستان، ءۇندىستان، اۋعانستان جانە ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرى بار. ەڭ باستى ماسەلە، ءبىز تاۋەلسىز ەلىمىز – قازاقستان رەسپۋبليكاسى اتىنان 30 جىل ىشىندە كوپتەگەن حالىقارالىق كەلىسىمشارتتارعا قول قويدىق، مەملەكەتتىك شەكارامىزدى بەكىتتىك. وسىنداي جاعدايدا مەملەكەتىمىزدىڭ اتاۋىن وزگەرتۋ جاۋاپسىز شەشىم بولار ەدى. بۇل – ەڭ الدىمەن، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىگىمىزگە جانە حالقىمىزدىڭ بەيبىت ومىرىنە تىكەلەي اسەرى بار وتە ماڭىزدى ماسەلە»، - دەدى.

«جاڭا قازاقستان» تۋرالى

«جاڭا قازاقستان» ءبىر كۇندە نەمەسە ءبىر جىلدا قۇرىلمايتىنى انىق. بۇل – بۇكىل قوعامدى وزگەرتەتىن كۇردەلى ءارى ۇزاق ۇدەرىس. مۇنى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن ءبىر عانا بيلىك ارەكەت ەتسە، بۇل، ارينە، جەتكىلىكسىز. بۇكىل ەل بولىپ جۇمىلساق، كوزدەگەن ماقساتىمىزعا جەتەمىز. سول سەبەپتى، مەن جولداۋىمدا ۇلتتىق قۇرىلتاي شاقىرۋ تۋرالى باستاما كوتەردىم. قۇرىلتاي شاقىرۋ ەرتەدەن كەلە جاتقان اتا ءداستۇرىمىز ەكەنىن جاقسى بىلەسىزدەر. بابالارىمىز ماڭىزدى ماسەلەلەردى وسىنداي القالى جيىندا تالقىلاعان. حالىق ءوزارا اقىلداسا وتىرىپ، ءبىر توقتامعا كەلگەن. مۇنداي شەشىمدەر بۇكىل ەلدى بىرىكتىرگەن. ءتول تاريحىمىزدا ۇلت تاعدىرىن شەشكەن قۇرىلتايلار بولعان. ونىڭ كوبى حالقىمىز ءۇشىن ماڭىزدى كەزەڭدە وتكىزىلگەن. تالاس قۇرىلتايىنان كەيىن التىن وردا دەربەس مەملەكەت بولدى. قاراقۇم جانە ورداباسى قۇرىلتايلارى جۇرتىمىزدى ەل قورعاۋعا ۇيىستىردى. ورىنبورداعى ءبىرىنشى قازاق قۇرىلتايىندا الاش پارتياسى قۇرىلدى. ەكىنشى قۇرىلتايدا الاش اۆتونومياسى جاريالاندى»، - دەدى پرەزيدەنت.

«ۇلتتىق قۇرىلتايدىڭ ۇلىتاۋدا باستالعانى دۇرىس بولدى. كيەلى ولكەمىز «جاڭا قازاقستاندى» قۇرۋ جولىنداعى بىرلىكتىڭ سيمۆولىنا اينالدى. وسى ورايدا، مەن تاعى ءبىر ماڭىزدى باستاما كوتەرگىم كەلەدى. بۇل جەردە بارلىق رۋلاردىڭ تاڭباسى تاسقا جازىلعان. سول ارقىلى بابالارىمىز ۇلت بىرلىگىن كورسەتكەن. قانىش ساتباەۆ «ەلىمىزدىڭ تۋ تىككەن جەرى – تاڭبالى تاس» دەگەن. وكىنىشكە قاراي، قاستەرلى جازۋلار كەيىن ابدەن ءبۇلىندى. ەل ازاماتتارى ۇلىتاۋعا ەسكەرتكىش قويىپ، تاستاعى تاڭبالاردى جاڭعىرتتى. بىراق، بۇل جەتكىلىكسىز دەپ ويلايمىن. مۇندا قازاقتىڭ بىرلىگىن ايگىلەيتىن ساۋلەتتى نىسان تۇرۋى كەرەك. مەن اۋليەتاۋدىڭ ەتەگىندە مەملەكەتتىك رامىزدەر الاڭىن اشۋدى تاپسىرامىن. قاسيەتتى وڭىردە كوك بايراعىمىز اسقاقتاپ تۇرۋعا ءتيىس. سول ارقىلى ۇرپاقتار ساباقتاستىعى جالعاسىپ جاتقانىن كورسەتەمىز. تامىرى تەرەڭ مەملەكەتتىگىمىزدىڭ جاڭا ءداۋىرى باستالعانىن بىلدىرەمىز»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

«رەفورمانى سوزىپ، ارقانى كەڭگە سالۋعا بولمايدى»

«مەن رەفەرەندۋمعا دەيىن پارتيا قاتارىنان شىقتىم. 5 ماۋسىمنان كەيىن بۇل شەشىم كونستيتۋتسيالىق نورماعا اينالدى. مەملەكەت باسشىسى بارلىق ساياسي كۇشتەردەن دەربەس تۇرۋى كەرەك. پرەزيدەنتتىڭ ءاربىر ءىس-ارەكەتى تەك مەملەكەت مۇددەسىنە ارنالۋعا ءتيىس.

كونستيتۋتسيالىق وزگەرىستەر، وسىلايشا، كەزەڭ-كەزەڭىمەن قولدانىلا بەرمەك. جاڭارعان كونستيتۋتسيا تولىققاندى قولدانىسقا ەنۋى ءۇشىن ءالى كوپ جۇمىس ىستەۋىمىز كەرەك. ءبىز 20-دان استام جاڭا زاڭ جوباسىن ازىرلەپ، قابىلداۋىمىز قاجەت. سايلاۋ تۋرالى، ساياسي پارتيالار تۋرالى جانە باسقا دا بىرقاتار زاڭداردى وزگەرتەمىز. بۇل ەلدى تابىستى جاڭعىرتۋ تۇرعىسىنان وتە ماڭىزدى. زاڭداردى قابىلداۋ ءۇشىن بىرنەشە اي، ءتىپتى، جارتى جىل ۋاقىت قاجەت بولۋى مۇمكىن. بىراق، رەفورمانى سوزىپ، ارقانى كەڭگە سالۋعا بولمايدى. جۇرت ناقتى وزگەرىستەردىڭ قازىر بولعانىن قالايدى. سوندىقتان، دەپۋتاتتارىمىز نەگىزگى زاڭ جوبالارىن وسى كەزدەن جيناقتاي بەرۋى كەرەك. سوسىن كۇزگى سەسسيا باستالعاندا بىردەن ىسكە كىرىسكەن ءجون. باستى زاڭدار جىل سوڭىنا دەيىن قابىلدانۋعا ءتيىس. سوندا عانا جان-جاقتى جاڭعىرۋدى جوعارى قارقىنمەن جالعاستىرا الامىز»، - دەدى پرەزيدەنت.

«ءبىز ۇلتتى ۇيىستىراتىن پاراساتتى، تىڭ يدەيالار مەن ۇسىنىستارعا ايرىقشا ءمان بەرۋىمىز قاجەت. بۇل – ۇلتتىق قۇرىلتايدىڭ ەڭ باستى مىندەتى. سوندىقتان، مىناداي باعىتتارعا نازار اۋدارۋ قاجەت دەپ ويلايمىن.

ءبىرىنشى، جالپىۇلتتىق بىرلىكتى نىعايتۋ. ءبىز دەموكراتيا ءداستۇرى جەتىلگەن، مىقتى ازاماتتىق قوعام قۇرامىز. بۇل – ستراتەگيالىق باعىتىمىز. وسى باعداردى بەرىك ۇستانۋىمىز كەرەك. سوڭعى ءۇش جىلدا بۇل سالادا ءبىراز ناتيجەگە جەتتىك. بيلىك پەن حالىق اراسىندا مازمۇندى ديالوگ ورناتتىق. بۇعان ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسى زور سەپتىگىن تيگىزگەنىن اتاپ وتكىم كەلەدى. سول ارقىلى بىرقاتار وزىق يدەيالار ۇسىنىلدى. ميتينگىلەر تۋرالى دەموكراتيالىق زاڭ شىقتى. پارتيالىق سايلاۋ تىزىمىنە ايەلدەر مەن جاستار ءۇشىن وتىز پايىزدىق كۆوتا ەنگىزىلدى. قوعامدىق كەڭەستەردىڭ جۇمىسى جاندانا ءتۇستى. ساياسي جاڭعىرۋ باعدارلاماسى ارقىلى وڭ باستامالار لايىقتى جالعاسىن تابارى ءسوزسىز»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

«جاۋاپكەرشىلىگى جوق» بلوگەرلەردى سىنعا الدى

«زاڭ مەن ءتارتىپ – ىشكى تۇراقتىلىقتىڭ بىردەن-ءبىر كەپىلى. ونسىز قوعامنىڭ دامۋى مۇمكىن ەمەس. سوندىقتان، بۇل قاعيدا ءبىزدىڭ ەڭ باستى باعدارىمىز بولۋعا ءتيىس. جالپى، وتباسىن اسىراۋ ءۇشىن تاباندى ەڭبەك ەتىپ جۇرگەن، زاڭعا باعىناتىن ادامدار قۇرمەتكە يە بولۋى كەرەك. وكىنىشكە قاراي، بىزدە كوشە بۇزاقىلارى، جاۋاپكەرشىلىكتەن جۇرداي بلوگەرلەر جانە ماسىلدىق پيعىلمەن ايقاي شىعاراتىن ادامدار بۇگىنگى كۇننىڭ باتىرىنا اينالدى. دەپۋتاتتار مەن اتقارۋشى بيلىك وكىلدەرى سولارعا عانا باسا ءمان بەرەتىن بولدى. ءتۇرلى دەڭگەيدەگى شەنەۋنىكتەر سولاردىڭ عانا تالابىن ورىنداۋعا جۇگىرەدى. ورتالىقتاعى جانە ايماقتارداعى بيلىك بارلىق ازاماتتىڭ مۇڭ-مۇقتاجىنا بىردەي قاراۋعا ءتيىس. «حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەتتىڭ» كومەگىنە سەنىپ وتىرعان، زاڭعا باعىناتىن قاراپايىم جۇرت نازاردان تىس قالماۋى كەرەك»، - دەدى توقاەۆ.

«ەكىنشى، رەفورمالاردىڭ ءمان-ماڭىزىن حالىققا ءتۇسىندىرۋ. ەڭ باستىسى، ءبىزدىڭ باعدارىمىزدى حالىقتىڭ باسىم كوپشىلىگى قولداپ وتىر. ازاماتتارىمىز ەلىمىزدە تۇبەگەيلى وزگەرىس بولاتىنىنا سەنەدى. دەگەنمەن، رەفەرەندۋم تابىستى ءوتتى ەكەن دەپ، بوساڭسۋعا بولمايدى. ناعىز جۇمىس ەندى باستالدى. رەفورمانى جۇزەگە اسىرۋ بارىسىن ەلگە ۇدايى ءتۇسىندىرىپ وتىرۋىمىز كەرەك. قازىردىڭ وزىندە جاڭعىرۋ ۇدەرىسى بىرتىندەپ جالپىۇلتتىق سيپاتقا يە بولا باستادى. شىن مانىندە، جاڭعىرۋدىڭ اسەرىن ءاربىر ازاماتىمىز سەزىنۋى قاجەت. ەلدەگى وزگەرىسكە اركىم ءوز ىسىندەي قاراسا، شىن مانىندە، جاڭارۋ جولىنا تۇسەمىز. مۇنى ەلىمىزدىڭ ءاربىر ازاماتى تەرەڭ تۇسىنگەنى ءجون»، - دەدى پرەزيدەنت.

25 قازان – رەسپۋبليكا كۇنى قايتا مەرەكە بولادى

«ۇلتتىق مەرەكەلەر مەن اتاۋلى كۇندەر تىزبەسىنە بىرقاتار وزگەرىس ەنگىزگەن ءجون. مەن رەسپۋبليكا كۇنىنە ۇلتتىق مەرەكە مارتەبەسىن قايتارۋدى ۇسىنامىن. سوندىقتان، قازاننىڭ جيىرما بەسى كۇنى جىل سايىن ەگەمەندىك كۇنىن ەلىمىزدىڭ باستى مەرەكەسى رەتىندە اتاپ ءوتۋىمىز كەرەك. 1990 جىلى 25 قازاندا قازاقستاننىڭ ەگەمەندىگى تۋرالى دەكلاراتسيا قابىلداندى. بۇل ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىك جولىنداعى تۇڭعىش قادامى بولاتىن. وسى قۇجاتتى قابىلداعان كەزدە تۇڭعىش پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ اسا ماڭىزدى، ءتىپتى شەشۋشى ءرول اتقاردى. رەسپۋبليكا كۇنى ەلدىڭ مەملەكەت قۇرۋ جولىنداعى تاريحي قادامىنىڭ سيمۆولى بولۋى كەرەك. ارينە، تاۋەلسىزدىك كۇنىنىڭ باستاپقى ءمانى ساقتالادى. بۇل كۇن مەملەكەتتىك مەرەكە بولىپ قالا بەرەدى. بىراق، تاۋەلسىزدىك الۋعا زور ۇلەس قوسقان ۇلتتىق باتىرلارىمىزعا تاعزىم كۇنى رەتىندە اتاپ ءوتىلۋى كەرەك»، - دەدى.

«ەسكى كادرلار ورىندارىن اسىقپاي بوساتادى»

«قوعامدا قىزۋ تالقىلانىپ جاتقان تاعى ءبىر ماسەلەگە توقتالسام. بۇل – كادر ساياساتى. ادىلەتتى قازاقستاندى قۇرۋ كادرلاردىڭ ورنىن اۋىستىرا بەرۋ دەگەن ءسوز ەمەس. ءوز ءىسىن جەتىك بىلەتىن كاسىبي ماماندار، وتانشىل ازاماتتار قاشاندا باعالى. مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەرگە قانداي دا ءبىر كلاننىڭ مۇشەسى رەتىندە قاراۋعا بولمايدى. ارينە، ولاردىڭ قۇرامىن جاڭارتىپ وتىرعان دۇرىس. بىراق، مۇنى تەرەڭ ويلانىپ، بايىپپەن جاساۋ قاجەت. كادرلاردى جاپپاي جۇمىستان شىعارۋ جاقسىلىققا اپارمايدى. الەۋمەتتىك جەلىدە «ەسكى كادرمەن جاڭا قازاقستاندى قالاي قۇرۋعا بولادى؟» دەيتىندەر بار. بۇل – ورىندى سۇراق. بىراق، نەگىزىنەن كادرلاردى بىرتىندەپ اۋىستىرۋ كەرەك.

جالپى، مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردى قولىنان تۇك كەلمەيدى دەپ كەمسىتۋدى دوعارۋ كەرەك. ءتىپتى، ولاردى «حالىق جاۋلارى» سياقتى كورەتىندەر دە بار. «شەنەۋنىك» دەگەن ءسوز جاعىمسىز ۇعىمعا اينالىپ بارادى. بۇل – دۇرىس ەمەس. مەملەكەتتىك قىزمەتتە ادال ءارى بىلىكتى كادرلار وتە كوپ. ولار وتانىمىزدىڭ يگىلىگى جولىندا تىنباي ەڭبەك ەتىپ ءجۇر. بىراق، وكىنىشكە قاراي، «ءبىر قارىن مايدى ءبىر قۇمالاق شىرىتەدى» دەگەن دە بار. ونداي ادامدارمەن ءبىز بىردەن قوشتاسىپ جاتىرمىز. بولاشاقتا دا سولاي بولادى»، - دەدى توقاەۆ.

«جەمقورلىق – جۇرتتىڭ ساناسىنا ءسىڭىپ قالعان»

«ءبىز سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى بەلسەندى كۇرەس جۇرگىزىپ جاتىرمىز. بۇل – ەلىمىز ءۇشىن وتە وزەكتى، قاجەتتى ماسەلە. قازاقستان جەمقورلىقپەن كۇرەستىڭ نەگىزگى كورسەتكىشتەرى بويىنشا ايتارلىقتاي العا باستى. حالىقارالىق رەيتينگ اگەنتتىكتەرى وسىلاي دەپ باعالاپ وتىر. بىراق، توقمەيىلسىپ وتىرۋعا بولمايدى. وكىنىشكە قاراي، جەمقورلىق – جۇرتتىڭ ساناسىنا ءسىڭىپ، ابدەن ادەتكە اينالىپ كەتكەن. بۇل – اششى بولسا دا، شىندىق.

ازاماتتارىمىز ساياسي قولداۋعا يە بولعان كەيبىر ادامداردىڭ شەكتەن تىس بايىپ كەتەتىنىنە نارازى. وعان قوسا، ولار بايلىقتارىنىڭ قوماقتى بولىگىن شەتەل اسىرىپ اكەتكەن. حالىقتىڭ اشۋىن تۇسىنۋگە بولادى. سوندىقتان، مەنىڭ جارلىعىممەن ارناۋلى مەكەمەارالىق كوميسسيا قۇرىلدى. كوميسسيانىڭ مىندەتى – شەتەلگە زاڭسىز شىعارىلعان قارجىنى ەلگە قايتارۋ. بۇل – وتە كۇردەلى جۇمىس، ۇزاققا سوزىلۋى مۇمكىن. سەبەبى، كوپتەگەن زاڭدىق پروتسەدۋرادان ءوتۋ كەرەك. بىراق، ءبىز قالاي بولسا دا، بۇل ماسەلەمەن مۇقيات اينالىسۋىمىز قاجەت. ايتپەسە، ادىلەتتى قوعام تۋرالى ءسوز قوزعاۋدىڭ ءوزى قيىن بولادى»،- دەدى پرەزيدەنت.

«ءبىز بارلىق سالادا بارىنە بىردەي مۇمكىندىك بەرەتىن ناعىز ءادىل قوعام قۇرۋىمىز كەرەك. ونىڭ ءبىر جولى – تاۋەلسىز سوت جۇيەسى. بابالارىمىز «تۋرا بيدە تۋعان جوق دەگەن» دەگەن ءسوزدى تەگىن ايتقان جوق. ءبىز قارا قىلدى قاق جارعان بيلەر جولىن جالعاستىرۋعا ءتيىسپىز. قازىرگى تاڭدا ەلىمىزدە ءۇش جۇزگە جۋىق سۋديا جەتىسپەيدى. سول ورىندارعا ءادىل، ادال جانە بىلىكتى جاستاردى تارتۋىمىز قاجەت. مەن مىقتى كاسىبي زاڭگەرلەردى ادىلەتتى قازاقستاندى بىرگە قۇرۋعا شاقىرامىن»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

«قازاق مەملەكەتى امان تۇرعاندا، قازاق ءتىلى جاساي بەرەدى»

«مەملەكەتتىك رامىزدەرىمىزگە، انا تىلىمىزگە دەگەن قۇرمەت ارقاشان جوعارى بولۋعا ءتيىس. قازاق تىلىنە قاتىستى الاڭداۋشىلىق ەلدەگى جاعدايدى دۇرىس تۇسىنبەگەننەن تۋىنداپ وتىر. شىن مانىندە، بۇرىنعى احۋال مەن قازىرگى كەزەڭدى مۇلدە سالىستىرۋعا كەلمەيدى. مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ تۇعىرى كۇن وتكەن سايىن نىعايىپ كەلەدى. وعان قوسا، الەمنىڭ باستى اقپارات قۇرالدارى قازاقشا شىعىپ جاتىر. جاقىندا ايگىلى «APPLE» كومپانياسى قازاق ءتىلىن iOS-تىڭ تىلدەر جۇيەسىنە قوستى. الەمنىڭ 40 تىلىندە تارايتىن «NICKEL ODEوN» تەلەارناسى قازاقشا كورسەتىلە باستادى. جاستاردىڭ باستاماسىمەن «NATIONAL GEOGRAPHIC» جۋرنالى 6 جىلدان بەرى انا تىلىمىزدە جارىق كورۋدە. وسىنداي كوپتەگەن جاعىمدى جاڭالىقتار بار. سوندىقتان، قاتتى الاڭداۋعا نەگىز جوق دەپ ويلايمىن. دەسەك تە، وسى سالاداعى جۇمىسىمىزدى داڭعازا جاساماي، تاباندىلىقپەن جۇرگىزۋىمىز قاجەت. قازاق مەملەكەتى امان تۇرعاندا، قازاق ءتىلى جاساي بەرەدى. بۇعان ەشقانداي كۇمان بولماۋى كەرەك.

ءبىزدىڭ ەلدە ۇلتىنا، تىلىنە بولا ەشبىر ازاماتتىڭ قۇقى شەكتەلمەۋگە ءتيىس. ايتپەسە، قوعامدا جانجال تۋى مۇمكىن. ەل ىشىنە ىرىتكى تۇسكەنىن قالايتىندار وسىنى تىلەپ وتىر. سوندىقتان، ءتىل ماسەلەسى بويىنشا ءبارىمىز ۇستامدىلىق تانىتۋىمىز كەرەك دەپ ويلايمىن. بۇل سىرت كوزگە ۇلتىمىزدىڭ ءوز بولاشاعىنا دەگەن سەنىمسىزدىگى، ءتىپتى، السىزدىگى سياقتى كورىنەدى. بارشامىز تىلگە قۇرمەتىمىزدى قۇر سوزبەن ەمەس، ناقتى ىسپەن كورسەتۋىمىز كەرەك»، - دەدى توقاەۆ.

«تىلگە بايلانىستى تاعى ءبىر ماڭىزدى ماسەلە. بۇل – لاتىن الىپبيىنە كوشۋ تۋرالى. كەيبىر قوعام وكىلدەرى ءبىز ءالى كۇنگە دەيىن كيريلليتسادان ارىلا الماي جاتىرمىز دەپ، الاڭداۋشىلىق بىلدىرۋدە. بىراق، ەڭ الدىمەن، بۇل لينگۆيستيكالىق تۇرعىدان وتە كۇردەلى ماسەلە. وسىنى جاقسى تۇسىنگەن ءجون. بۇعان دەيىن ءبىز 2 رەت لاتىن گرافيكاسىنا كوشۋگە تىرىستىق. الايدا، سوڭى ءساتتى بولعان جوق. سوندىقتان، بۇل ماسەلەگە جان-جاقتى، تەرەڭ تالداۋ جاساپ بارىپ، تۇبەگەيلى شەشىم قابىلداعان ابزال. كيريلليتسادان لاتىن الىپبيىنە جاساندى تۇردە، تەك سايكەس ارىپتەردى وزگەرتۋ ارقىلى كوشۋگە بولمايدى. ايتپەسە، بۇل ۇلكەن قاتەلىككە اپارىپ سوعادى. ەڭ باستىسى، ازاماتتار، اسىرەسە، جاستارىمىز قازاق تىلىندەگى بارلىق سوزدەردىڭ لاتىن گرافيكاسىنداعى جازىلۋ ءتارتىبىن انىق ءبىلۋى كەرەك. ياعني، تىلىمىزگە ارنالعان ورفوگرافيالىق قاعيدالاردى قايتا قاراعان ءجون. مەن ءتىل ءبىلىمى ينستيتۋتىنا قازاق ءتىلىنىڭ جاڭا ورفوگرافياسى تۋرالى ارنايى ەڭبەك ازىرلەۋدى تاپسىردىم. سودان كەيىن عانا لاتىن الىپبيىنە اۋىسۋ جونىندە ايتۋعا بولادى. اسىعىستىققا جول بەرمەۋىمىز كەرەك. ءتىپتى، كوشەدەگى بيلبوردتار مەن مينيسترلىكتەردىڭ اتاۋىنا قاراساق تا جەتكىلىكتى. ءتىلىمىز بۇرمالانىپ كەتتى. اشىعىن ايتۋ كەرەك، بۇل قازاق ءتىلىنىڭ تابيعاتىنا جات، ءتىپتى، ءتىلىمىزدى مازاق قىلۋ سياقتى كورىنەدى. مۇنداي ءۇستىرت جاسالعان ءتىل رەفورماسىنىڭ قاجەتى جوق. بىزگە ناقتى رەفورما كەرەك»، - دەپ توقاەۆ كيريلليتسادان لاتىن الىپپەسىنە كوشۋ ءۇشىن ءالى دە دايىندىق كەرەك ەكەنىن ەسكە سالدى.

قۇرىلتاي جىل سايىن ءار ايماقتا ءوتىپ تۇرادى

«ۇلتتىق قۇرىلتاي تۋرالى باستامانى قولداعاندارىڭىز ءۇشىن بارشاڭىزعا ريزاشىلىعىمدى بىلدىرەمىن. ءبىز بۇگىن قۇرىلتاي جۇمىسىنىڭ نەگىزگى باعدارىن ايقىندادىق. بۇل قۇرىلىم دەموكراتيا قۇندىلىقتارىن ورنىقتىرۋعا زور ۇلەس قوسارى ءسوزسىز. قۇرىلتاي جۇمىسى مۇنىمەن شەكتەلىپ قالمايدى. ءبىز جىل سايىن تۇراقتى تۇردە كەزدەسىپ تۇرامىز. قازاق دالاسىندا ەل تاعدىرى شەشىلگەن تاريحي ورىندار از ەمەس. ۇلىتاۋدان بولەك، ورداباسى، مارتوبە، كۇلتوبە سياقتى قاستەرلى جەرلەرىمىز بار. مەن كەلەسى باسقوسۋدى كيەلى تۇركىستاندا وتكىزۋدى ۇسىنامىن. قۇرىلتايدىڭ ءار ايماقتا ءوتۋ سول ءوڭىردىڭ دامۋىنا سەرپىن بەرەدى. ونىڭ مۇشەلەرى ءار جولى ءبىر ءوڭىردىڭ تىنىس-تىرشىلىگىمەن تانىسادى.

الدىمىزدا اۋقىمدى جۇمىس بار. ەڭ باستىسى، ەلىمىزدە بەيبىتشىلىك پەن تۇراقتىلىق بولۋى كەرەك. ونسىز قازاقستاننىڭ ءوسىپ-وركەندەۋى مۇمكىن ەمەس. بەيبىتشىلىك پەن تۇراقتىلىقتىڭ وزەگى ەل بىرلىگى ەكەنىن ەستە ساقتايىق. حالقىمىز «بەرەكە باسى – بىرلىك» دەگەن. قازىر الەمدەگى احۋال قۇبىلمالى. ونى جاقسى بىلەسىزدەر. وسى كۇردەلى كەزەڭدە اۋىزبىرشىلىگىمىزدىڭ مىقتى بولۋى وتە ماڭىزدى. ءبىز قيىندىقتىڭ ءبارىن ىنتىماقتىڭ ارقاسىندا ەڭسەرىپ كەلەمىز. بولاشاقتا دا وسى جولدان تايماۋىمىز كەرەك. مەن حالقىمىزدىڭ جاسامپازدىق رۋحىنا كامىل سەنەمىن. قازاق ەلىنىڭ مارتەبەسى بيىكتەي بەرسىن»، - دەپ ءسوزىن تۇيىندەدى توقاەۆ.

پرەزيدەنت ءسوز سوڭىندا بەلگىلى اقىن مۇحتار شاحانوۆتى 80 جاسقا تولۋىنا بايلانىستى «قازاقستاننىڭ ەڭبەك ەرى» توسبەلگىسىمەن ماراپاتتادى.

ايجان تەمىرحان

Abai.kz