ءححى عاسىردا الەمنىڭ كەلبەتى وزگەردى. ادامزاتتىڭ وسى ۋاقىتقا دەيىن جاساعان سوعىس تاكتيكاسى، اسكەري ستراتەگياسى مۇلدە جارامسىز بولىپ قالدى. جاڭا كەزەڭ - جاڭا ستراتەگيا مەن جاڭا تاكتيكانى قاجەت ەتەدى. وعان عىلىمي تەحنيكالىق رەۆوليۋتسيانىڭ قوسقال ۇلەسى وراسان. جاڭا تەحنولوگيالار مەن جاڭا تسيفرلى مۇمكىندىكتەر، باقىلاۋ جۇرگىزۋ قۇرىلعىلارى مەن تەحنيكالارى سوعىس كەلبەتىن، ۇرىس جۇرگىزۋ قيمىلدارىن مۇلدە باسقا ارناعا بۇردى. بۇل جاڭا ءداۋىردىڭ سوعىسى.

قازاقستان الەمدىك گەوساياسي جاعدايدىڭ ۋشىققان ساتىندە، مەملەكەتتىڭ اسكەري سالاسىن دا ۇنەمى وزگەرتىپ، جاڭارتىپ، مودەرنيزاتسيالاپ وتىرۋ قاجەتتىگىن جاقسى بىلەدى. الەمدەگى قاقتىعىستارعا تالداۋ جاساپ، ءتيىمدى تاكتيكا مەن قارۋ ءتۇرىن يگەرۋ جانە ونى ساتىپ الۋ نەمەسە قۇراستىرۋ جاعىن دا ويلاستىرادى. سوڭعى جىلدارى اسكەري ساراپشىلاردان باستاپ، قاراپايىم حالىقتىڭ اۋزىندا جۇرگەن ءبىر ءسوز بار. ول سوققى جاساۋشى دروندار. قاراباقتى ازەربايجان اسكەرى ازات ەتكەن ساتتە «بايراقتار» سوققى جاساۋشى دروندارى ءوز تيىمدىلىگىن تولىق دالەلدەدى. جاۋ اسكەرىن تالقانداۋ، باقىلاۋ جۇرگىزۋ جانە زىمىرانعا قارسى جۇيەلەرىن تالقانداۋ بويىنشا ءوزىن تولىق اقتادى. قاراباق سوعىسى تۇركيالىق درونداردىڭ ءتيىمدى جارناماسىن جاساي ءبىلدى. الايدا دروندار ءبىزدىڭ اۋديتورياعا قاراباق سوعىسى ارقىلى تانىلسا دا، الەمدىك تاجىريبەدە كەمى 20 جىلدان استام ۋاقىت بويى قولدانىلىپ كەلەدى. ناتو ەلدەرى ارنايى وپەراتسيانى بارلاۋشى دروندارسىز ىسكە اسىرعان ەمەس.
درونداردىڭ باقىلاۋ جۇرگىزۋ، سوققى جاساۋ نەمەسە كاميكادزە قىزمەتتەرىن اتقارۋى شابۋىل جاساۋشى تاراپتىڭ ادامي شىعىنىن ەسەلەپ ازايتىپ، ۇرىس دالاسىندا بىرقاتار ارتىقشىلىقتار بەرەدى. قازاقستان بارلاۋشى، كاميكادزە جانە سوققى جاساۋشى درونداردى ساتىپ الۋ جانە وندىرۋگە دەن قويىپ كەلەدى. ول بويىنشا تۇركيا، رەسەي، قىتاي جانە يزرايل ەلدەرىمەن كەلىسىمدەر جاساۋدا.

قازاقستاندا وتاندىق درونداردى ازىرلەۋ قازىردىڭ وزىندە جۇرگىزىلۋدە. ولاردى اۋىل شارۋاشىلىعى قاجەتتىلىكتەرىنە ارنالعان شاعىن كوپتەرلەردەن باستاپ، ايتارلىقتاي ۇلكەن، سوققى جاساۋشى جانە بارلاۋ ۇرگىزۋگە ارنالعان نەگىزدە جاساۋ ىسكە اسۋدا. قازاقستاندا الەمگە تانىلىپ ۇلگەرگەن وزگە دە ءتيىمدى دروندار جەتكىلىكتى. سولار جايلى كەڭىنەن تارقاتا ايتساق.

قىتايلىق WingLoong-1 ۇشقىشسىز ۇشاعى بومبالار مەن زىمىراندارعا ارنالعان. ول 200 كەلىگە دەيىنگى پايدالى جۇكتى كوتەرە الادى. دروننىڭ ۇزىندىعى 9 مەتر، قاناتى 14 مەتر. قىتاي WingLoong-1 درونىنىڭ 5 مىڭ مەتر بيىكتىككە كوتەرىلىپ، 4 مىڭ شاقىرىمعا دەيىن ۇشا الاتىنىن ايتادى. بۇل ءوز تيىمدىلىگىن ليۆيا جانە سيريا سوعىسىندا كورسەتىپ ۇلگەرگەن دروننىڭ ءبىرى.
قازاقستان 2016 جىلى ەكى قىتايلىق درون ساتىپ الىپ، 2017 جىلى اسكەري پارادتا كورسەتتى. ءباا WingLoong-1 ۇشقىشسىز ۇشاعىن 2011 جىلى، ساۋد ارابياسى 2016 جىلى جانە سەربيا 2019 جىلى ساتىپ العانىن جازادى. درون الجير، مىسىر، يندونەزيا، نيگەريا جانە وزبەكستان ارميالارىندا دا بار. مىسىر لاڭكەستەرگە قارسى بىرنەشە وپەراتسيادا قولداندى.

يزرايلدىك Skylark-1LEX ميني-درونىنىڭ سالماعى 7,5 كەلى جانە 1,2 كەلى جۇكتى كوتەرە الادى. بۇل ۇشقىشسىز درون بومبالار مەن زىمىرانداردى لاقتىرۋعا ارنالماعان، بىراق اۋە بارلاۋىنا، تاۋ مەن دالاعا بارلاۋ، شەكارالىق باقىلاۋ جانە لاڭكەستىككە قارسى وپەراتسيالار ءۇشىن قولدانىلادى. Skylark-1LEX سيپاتتاماسىندا «اسكەري ۇشقىشسىز درون 4572 مەتر بيىكتىككە كوتەرىلىپ، اسپاندا ءۇش ساعات بويى تۇرا الادى جانە 40 شاقىرىم قاشىقتىقتان مالىمەتتەردى جىبەرە الادى» دەلىنگەن.

تاعى ءبىر درون جايلى ايتۋعا ءتيىسپىز. قازاقستان تۇركيادان ءۇش Anka ۇشقىشسىز درونىن ساتىپ الادى دەگەن اقپارات 2021 جىلى پايدا بولدى. كەيبىر مالىمەتتەر بويىنشا، تۇركيا بۇل درونداردى قازاقستانعا 2023 جىلى جەتكىزۋى كەرەك.

اشىق دەرەككوزدەردەن الىنعان اقپاراتقا سايكەس، اnka زىمىرانداردى جانە اۋە بومبالارىن تاستايدى جانە بارلاۋ جاساۋعا قابىلەتتى. ۇشقىشسىز دروننىڭ ۇزىندىعى 8 مەتر، قاناتى 17,3 مەتر، ول 8000 مەتر بيىكتىككە دەيىن ۇشا الادى. Anka-نىڭ سيپاتتاماسىندا «ول كەز كەلگەن اۋا-رايىندا اسپانعا كوتەرىلىپ، تۇندە بارلاۋ جاساي الادى» دەلىنگەن.

درون سيرياداعى سوعىستا قولدانىلعان. تۇرىك اەروعارىش كورپوراتسياسى (TUSAŞ) 2004 جىلى تۇرىك قارۋلى كۇشتەرى ءۇشىن ۇشقىشسىز دروندى قۇراستىرا باستادى جانە 2010 جىلى العاش رەت سىناقتان وتكىزدى. Ankaنى بيلىككە باعىنىشتى كومپانيا جاسايدى، ال Bayraktar-TB2 دروندارىن تۇركيا پرەزيدەنتى رەجەپ تايىپ ەردوعاننىڭ كۇيەۋ بالاسىنا تيەسىلى جەكە كومپانيا قۇراستىرادى. تۇركيا سيرياداعى سوعىستا Anka جانە Bayraktar-TB2 ۇشقىشسىز ۇشقىشسىز ۇشاقتارىن بىرگە پايدالانىپ كەلەدى. بۇل درونداردى مەملەكەت وندىرۋگە جانە وزگە ەلدەرگە ساتۋعا مۇددەلى. الايدا ساتۋ بارىسىندا ونىڭ تەحنولوگيالىق قۇپيالىعىن ساقتاۋ باستى شارتتىڭ ءبىرى. قازاقستان ءۇشىن باۋىرلاس تۇركيامەن مۇنداي كەلىسىم جاساۋ وڭاي ءارى ءتيىمدى.
اقش درونداردىڭ سانى مەن تيىمدىلىگى جاعىنان الەمدە كوش باستاپ تۇر. ولار دروندارىن باسقا ەلدەرگە ساتپايدى. اقش-تان باسقا يزرايل، تۇركيا، قىتاي جانە ۇلىبريتانيادا دا اسكەري دروندارجەتكىلىكتى. گەرمانيا مەن فرانتسيانىڭ دا دروندارى بار، بىراق ولار ءوز ونىمدەرىن قۇپيا ساقتاۋعا تىرىسادى. قازاقستان دا ءوزىنىڭ بارلاۋ جۇرگىزۋ دروندارىن دامىتۋدا. مىسالى «شاعالا» درونى بار. ونى جاپپاي وندىرىسكە ەنگىزۋ جۇمىستارى ىسكە اسىرىلماق. قازاقستان قورعانىس سالاسى درونداردىڭ تيىمدىلىگىن جاقسى تۇسىنەدى. سول ماقساتتا درونداردى بارىنشا يگەرۋ مىندەتتەرىن العا قويىپ وتىر.

Abai.kz