وكوپقا تىعىلعان وقالىلار
بيلىكتىڭ سىنشىسى بولسام دا، وعان ءبىر اقىل ايتايىن (ويتكەنى مەملەكەت – ورتاق، بيتكە وكپەلەپ، تونىمىزدى ورتەمەيىك: مەملەكەت قىزمەتىنىڭ جاقسارۋىن بارشامىز دا قالايمىز).
اڭگىمەنىڭ ءمانىسى مىنادا.
قازىر، قۇدايعا شۇكىر، ينتەرنەت، الەۋمەتتىك جەلىلەر مەن مەسسەندجەرلەردىڭ ارقاسىندا ءبىرشاما ءسوز بوستاندىعى بار. ونداعى اۆتورلارعا ەششقانداي تسەنزۋرا جوق. ارينە، فەيك پەن حايپ تا جوق ەمەس، جەكە باسقا ءتيىسۋ، اقپاراتتىق قوقان-لوققى جاساۋ دا بوي كورەستىپ قالادى. ونى ءسوز بوستاندىعىنىڭ قالىپتاسۋى كەزەڭىنىڭ «كوبىگى» دەپ قابىلدايىق، كوكىرەگى وياۋ، كوزى اشىق اۋديتوريا شىندىق پەن وتىرىكتى ەلەپ-ەكشەيتىن دەڭگەيگە جەتىپ قالدى.
وسىناۋ اقپاراتتىق اعىننىڭ باستى تاقىرىپتارىنىڭ دەنى – جەر-جەردە ورىن الىپ جاتقان كەمشىلىكتەر دەسەك، ارتىق بولماس.
ماسەلەن، شۇرق-شۇرق تەسىك جولدار، دۇكەندەردەگى تاۋارلاردىڭ ۋداي باعاسى، قانت تاپشىلىعى، باسقا دا، ەكونوميكانىڭ اۋىر حالدە ەكەنىن ايعاقتاتىن اششى اقپارات.
بىراق وعان كىم ناقتى جاۋاپ بەرىپ جاتىر؟!
وپەراتيۆتى تۇردەگى ءارى ناقتى رەاكتسيا جوق! قازىرگى لاۋازىمدى شەندىلەر جۇمعان اۋزىن اشپايدى، قۇددى ءبىر وكوپقا تىعىلىپ قالعان وقالى شەكپەندىلەر سەكىلدى!
جاۋاپ بەرىلە قالسا، مەملەكەتتىك ورگاندار كوبىنەسە وزىنە ىڭعايلى جايتتارعا قاتىستى عانا پىكىر بىلدىرەدى.
ءار ءتۇرلى دەڭگەيدەگى ءباسپاسوز كونفەرەنتسيالارى مەن بريفينگتەر دە كوپ جاعدايدى فورمالدى تۇردە وتەدى. ەڭ باستىسى – اشىقتىق پەن وپەراتيۆتىلىك جوق. مەنىڭشە، سول بريفينگتەردىڭ ءبارىن ۇلتتىق تەلەارنالاردان تىكەلەي ەفيردە كورسەتۋ كەرەك. جانە دە كەز كەلگەن باق جانە ازامات ينتەرنەت ارقىلى كوكەيىندەگى كەز كەلگەن سۇراعىن قويىپ، وعان تاتىمدى جاۋاپ الا الاتىنداي جاعداي جاسالۋى ءتيىس! سوندا عانا ونداي بريفينگتەردىڭ تيىمدىلىگى بولادى! ايتپەسە، ونىڭ ءبارىن جۇرت ارنايى قويىلعان سپەكتاكل رەتىندە قابىلدايدى.
ءبىر سوزبەن ايتقاندا، بيلىككە قاتىستى سىن جالپى ەمەس، جالقى بولىپ، ءاربىر ساۋالعا نە سىني پىكىرگە سول ءۇشىن جاۋاپتى ورگان نە تۇلعا جاۋاپ بەرۋى كەرەك. سوندا، تيسە تەرەككە، تيمەسە تەرەككە دەگەن ادەتتەن دا قۇتىلامىز.
ماسەلەنىڭ ءبىر ستراتەگيالىق سيپاتتاعى استارى بار.
بايقايسىز با، رەسپۋبليكالىق، سالالىق، وبلىستىق، قالالىق، اۋداندىق دەڭگەيدەگى ناقتى فاكتىگە ناقتى جاۋاپتى شەنەۋنىكتەردىڭ ءۇنسىز قالۋى ول سىننىڭ جوعارى جاققا، پرەزيدەنتكە تىكەلەي باعىتتالۋىنا اكەپ جاتىر.
ودان اسىپ، پرەزيدەنتكە عانا ەمەس، وسى پروبلەمالاردى شەشە الماعان، ازاماتتاردىڭ پىكىرىنە قۇلاق اسپاعان تۇتاس مەملەكەتكە دەگەن جەككورىنىشتى سەزىم تۋعىزۋدا. قۇقىقتىق، ساياسي جانە مورالدىق نيگيليزم وسىندايدا تۋىنداماي ما؟!
ەڭ باستىسى، ءوز مەملەكەتىنە سەنبەگەن قوعامنىڭ بولاشاعى بار ما؟!
سول سەبەپتى ءدال قازىرگى تاڭدا ءوزىن «ەستيتىن» دەپ اتاعان مەملەكەت قازىرگى اقپارات مايدانىنان تىس قالا المايدى. تىس قالدى ما – ونىڭ ارتى تاريحي تۇيىق! قاندى قاڭتاردىڭ قايتالانۋى!
ارينە، ەل باسقارىپ وتىرعان باستى تۇلعا رەتىندە پرەزيدەنت تە ءوزىنىڭ قىزمەتىنە قاتىستى سىني اقپاراتقا دەر كەزىندە جاۋاپ بەرىپ وتىرسا، نۇر ۇستىنە نۇر. ماسەلەن، ءوز قابىلداعان شەشىمدەر مەن ءوزى تىكەلەي تاعايىنداعان شەنەۋنىكتەرگە قاتىستى وتكىر ساۋالدارعا، بيلىك ورگاندارىنداعى جەمقورلىق فاكتىلەرىنە ءوزى جاۋاپ بەرىپ وتىرسا، ءبىراز قاۋەسەتتىڭ، فەيك پەن حايپتىڭ باسىنا سۋ قۇيىلار ەدى. ەڭ باستىسى، سونداي وڭ نيەتتى كورىپ، ەل دە ريزا بولار ەدى.
ءبىر سوزبەن ايتساق، قازىر بيلىكتە وتىرىپ، ساۋلاعان ساۋالداردى ەلەمەي، وكوپتا وتىرىپ قالۋ – قوعام مەن مەملەكەت تۇراقتىلىعى ءۇشىن وتە-موتە قاۋىپتى ءۇردىس!
ارينە، ماسەلەنىڭ قۇقىقتىق جاعى دا بار. ەرتەرەكتە باق-تا جاريالانعان سىني ماتەريالعا ءتيىستى مەملەكەتتىك ورگاندار جاۋاپ بەرۋگە مىندەتتى ەدى. قازىرگى زاڭداردا ونداي تالاپ جوق.
ءيا، بارلىق مەكەمە بارلىق باق-تا، ينتەرنەت پەن الەۋمەتتىك جەلىلەر مەن مەسسەندجەرلەردە جاريالانعان بارلىق سىني پىكىرگە دەر كەزىندە جاۋاپ ازىرلەۋى وڭاي شارۋا ەمەس، ول ءۇشىن ءتيىستى ۋاقىت ءارى قوسىمشا كۇش، باسقا دا رەسۋرستار كەرەك بولار. بىراق، ول، مەنىڭشە، ۋاقىتشا قيىندىق، ۋاقىت وتە، ونى دا ەڭسەرۋگە بولادى. مەملەكەتتىك قىزمەت ساپاسى جاقسارعان سايىن ءارى ءار ساۋالعا ناقتى جاۋاپ بەرىلگەن سايىن سىني پىكىر سەلى دە تولاستار، نارازى كوڭىل-كۇي دە ءوز ساباسىنا تۇسەر.
ايتپاقشى، وكىمەتتىك مەكەمەلەرگە جولدانعان ساۋالداردى، سونىڭ ىشىندە، بيلىكتەگى بىلىق-شىلىقتارعا، جەكە ادامداردىڭ مورالدىق كەلبەتىنە قاتىستى فاكتىلەردى تىركەۋ ول اقپاراتتىڭ ءانونيمدى بولماۋىن قاجەت ەتەدى. ويتكەنى ءاربىر سۇراق نە حاتتىڭ ارتىندا ادرەساتى تۇرادى. مۇنىڭ ءوزى ناقتى باسشىلارعا قاتىستى ەل ءىشىن كەزىپ جۇرگەن نەبىر وسەك-اياڭ مەن جالعان اقپاراتقا مىقتى توسقاۋىل بولار ەدى. ءبىراز فەيك پەن حەيتتەن ارىلار ەدىك.
بۇل ويىم قالاي، «ەستيتىن جانە ەستىگەنىنە جاۋاپ بەرەتىن» مەملەكەتتە ءومىر سۇرگىسى كەلەتىن اعايىن؟
ءامىرجان قوسان
Abai.kz
