بەيسەنبى, 28 ناۋرىز 2024
وي تۇرتكى 2595 6 پىكىر 17 قازان, 2022 ساعات 14:26

نازارباەۆتەن قالعان سامميت

وتكەن اپتادا استانادا قاتارىنان ءۇش سامميت ءوتتى. ازيا مەملەكەتتەرىنىڭ ءوزارا ءىس-قيمىل ءارى سەنىم شارالارى كەڭەسىنىڭ 6-شى باسقوسۋى، تاۋەلسىز ەلدەر دوستاستىعى باسشىلارى كەڭەسىنىڭ كەزەكتى وتىرىسى، سونداي-اق ورتالىق ازيا مەن رەسەي باسشىلارىنىڭ تالقى جيىنى بولدى.

ءتىلى، ءدىلى بولەك وزگە ازيا ەلدەرىن ايتپاعاندا، كەزىندە كەڭەستىڭ قۇرامىندا بولعان ءتىلى مەن ءدىنى جاقىن ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ اراسىندا الاۋىزدىق شەشىلمەي وتىرعاندا اشىق ديالوگ قۇراتىن مۇنداي ساياسي الاڭنىڭ بولۋى قۇپتارلىق قۇبىلىس ەكەنى تۇسىنىكتى.

جۋرناليستەردىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتتى ەسكە تۇسىرەتىن ساياسي سامميتتەردى – قازىرگى پرەزيدەنت سايلاۋىندا كوش باسىندا دارا شاۋىپ تۇرعان كانىگى ديپلومات توقاەۆتىڭ سىرتقى ساياساتتاعى كەزەكتى جەڭىسى دەپ الاقايلاۋىنىڭ سەبەبى سول.

قوعامدىق، ساياسي قوزعالىستاردىڭ جۇرتتى اۋزىنا قاراتقان تىزگىن ۇستار جەتەكشىسى بولاتىنى سياقتى وڭىرلەردىڭ دە ازۋلى كوشباسشىسى بولاتىنى بەلگىلى. ازيادا قىتايدىڭ ەكپىنىنە شىداس بەرەتىن قارسىلاس كەمدە كەم ەكەنى جۇرتقا ءمالىم. اراب مەملەكەتتەرىن امەريكا مەن ەۋروپا يگىلىكتەنەتىن مۇناي ءوندىرۋدى ازايتۋعا كوندىرىپ، ەكونوميكاسى قۋاتتى كورەيانى كوممۋنيست باۋىرى ارقىلى قورقىتىپ، كەلىسسوزگە ماجبۇرلەپ، حالىق سانى قارايلاس ءۇندىستاندى اقش پەن رەسەيدىڭ اراسىندا ساندالتىپ، ۇيعىرلارعا جالعىز جاقتاس بولىپ كەلگەن ماقتاۋلى ەردوعاننىڭ ءۇنىن شىعارماي وتىر. ءوزىن بۇرىنعى كەڭەس قۇرامىندا بولعان رەسپۋبليكالاردىڭ باعدارشىسى، ايماق الپاۋىتى سانايتىن رەسەيدى دە يۋانىمەن قىزىقتىرىپ، جەتىم بالاداي وزىنە تەلمەڭدەتىپ قويدى. پرەزيدەنت توقاەۆتىڭ اۋزىنان شىققان ازيانىڭ جاڭا عاسىرداعى كوشباسشىلىق ورنى تۋرالى ءسوزدىڭ دە قىتاي باسشىسىنىڭ ۇيرەنشىكتى ۇرانىنا اينالعانىن ايتا كەتۋىمىز كەرەك.

ەندى سامميتتەردىڭ «جاڭا قازاقستاندى» ارمانداپ وتىرعان جۇرت اراسىندا تۋدىرعان اسەرىنە، پىكىر تالاستارعا توقتالساق. سامميتتەردىڭ بۇگىن عانا ءوتىپ وتىرماعانى، تۇڭعىش پرەزيدەنت زامانىنان كەلە جاتقانى ءمالىم. اوسشك-ءنىڭ نازارباەۆتىڭ باستاماسىمەن ومىرگە كەلگەنى الەم اقپاراتىندا دا ايتىلادى. بۇل يدەيانى ۇسىنعان 1992 جىل – نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ پارلامەنتكە ءوز اياعىمەن كەلىپ بايانداما جاسايتىن، اتا زاڭدى وزگەرتۋدى قولعا الماعان، ءبىر اۋىز سوزبەن ايتقاندا «بۇزىلماعان» كەزى ەدى. ناكەڭ حالىقارالىق باستامالارىن، قيمىلدارىن ودان كەيىن دە ۇدەتپەسە، ازايتقان جوق. ساياسي تويلاردا دۇنيەگە كەلگەن سامميتبەك پەن ازيادا سونىڭ ايعاعى. نازارباەۆ ءداستۇرىنىڭ سايلاۋ كەزىندە قايتالانۋى قوعامنىڭ ساياسي جاڭارماعانىن، ونىڭ ساياسي تەحنولوگياسىنىڭ ءالى دە الەۋمەتكە ىقپال كۇشى بار ەكەنىن كورسەتسە كەرەك. «سامميتكە كەلگەن لۋكاشەنكو مەن پۋتين نازارباەۆتىڭ ۇيىندە قوناقتا بولىپتى»، «توقاەۆقە تۇڭعىش پرەزيدەنتتى ساياسي جينالىستارعا كوبىرەك تارتۋعا كەڭەس بەرىپتى» دەگەن قاۋەسەتتەردىڭ جەلدەي ەسۋى دە سونىڭ اسەرىنەن.

قورىتا ايتقاندا قاتىرىنان وتكەن ءۇش سامميت توقاەۆتىڭ ەل اراسىندا جاقسى جاقتان  قالىپتاسقان ديپلومات ءيميدجىن كوتەرۋگە جاقسى ءجۇرىس بولعانىمەن، ورىس ءتىلى جايىنداعى باستاماسى كەرى اسەر ەتتى. پۋتينگە ەگەمەن رەسپۋبليكالارعا كەڭەس كەزىندەگىدەي مامىلە جاساۋدى قويۋدى ەسكەرتكەن ارىپتەسى – تاجىكستان پرەزيدەنتى راحمونوۆتىڭ پىكىرىمەن دە وتاسپادى. اقوردا كەڭەسشىلەرى «300 ميلليون ادام سويلەيدى»، «بىرىكەن ۇلتتار ۇيىمىندا تۇراقتى قولدانىلاتىن ءتىل» دەپ ماقتاۋىن اسىرعان رەسەيدىڭ مەملەكەتتىك ءتىلىنىڭ قامىن جەپ، توسىن باستاما كوتەرۋى، الەم تىنىشتىعىن شايقاپ، گەوساياسي جاعدايدى قاساقانا قيىنداتىپ وتىرعان ءپۋتيننىڭ شاشباۋىن كوتەرۋى جاڭا قازاقستان ءۇشىن قاجەتسىز ەدى.

ەسبول ۇسەنۇلى

Abai.kz

6 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

العىس ايتۋ كۇنى

العىس ايتۋ كۇنى جانە ونىڭ شىعۋ تاريحى

جومارتبەك نۇرمان 1562
الاشوردا

قوجانوۆ مەجەلەۋ ناۋقانىندا (جالعاسى)

بەيبىت قويشىباەۆ 2251
عيبىرات

قايسار رۋحتى عازيز جان

مۇحتار قۇل-مۇحاممەد 3504