قازاق ادەبيەتى تاريحى قالاي وقىتىلىپ ءجۇر؟
1. ادەبيەتتى وقىتۋ ادىستەمەسىندە ورتاق مامىلە جاسالعان با؟
2. ءبىلىم بەرۋ باعدارلاماسىندا ءالى دە ەسكەرۋسىز قالعان كورنەكتى تۇلعالار جوق پا؟
3. جاڭاشا كوزقاراستاعى وقۋلىق جەتكىلىكتى مە؟
4. زاماناۋي تەحنولوگيالاردى قولدانۋ بارىسىندا قانداي قيىندىقتار كەزدەسەدى؟
5. شەتەلدەگى قازاق ادەبيەتىن قامتي الدىق پا؟«ايقىن» گازەتىنىڭ كوكەيكەستى ساۋالدارىنا ل.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى، ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى جانە اباي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتiنiڭ بىلىكتى ماماندارى جاۋاپ بەرەدى.
سەرىك اسىلبەكۇلى، جازۋشى، دراماتۋرگ، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى:
بارلىق سالادا وقىتىلۋى ءتيىس
1. ادەبيەتتى وقىتۋ ادىستەمەسىندە ورتاق مامىلە جاسالعان با؟
2. ءبىلىم بەرۋ باعدارلاماسىندا ءالى دە ەسكەرۋسىز قالعان كورنەكتى تۇلعالار جوق پا؟
3. جاڭاشا كوزقاراستاعى وقۋلىق جەتكىلىكتى مە؟
4. زاماناۋي تەحنولوگيالاردى قولدانۋ بارىسىندا قانداي قيىندىقتار كەزدەسەدى؟
5. شەتەلدەگى قازاق ادەبيەتىن قامتي الدىق پا؟«ايقىن» گازەتىنىڭ كوكەيكەستى ساۋالدارىنا ل.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى، ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى جانە اباي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتiنiڭ بىلىكتى ماماندارى جاۋاپ بەرەدى.
سەرىك اسىلبەكۇلى، جازۋشى، دراماتۋرگ، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى:
بارلىق سالادا وقىتىلۋى ءتيىس
- قازىرگى تاڭدا جوعارى وقۋ ورىندارىندا قازاق ادەبيەتىنىڭ تاريحى تولىققاندى وتىلە باستادى. اسىرەسە، جۋرناليستيكا، فيلولوگيا فاكۋلتەتتەرىندە كەزەڭ-كەزەڭ بويىنشا جۇيەلى تۇردە وقىتىلادى. ادەبيەت - ۇلتتىڭ رۋحاني كەلبەتى، جان دۇنيەسى بولعاندىقتان، جاس ۇرپاق ءوز حالقىنىڭ رۋحىن، جاندۇنيەسىن ءتۇسىنۋى ءۇشىن ەڭ الدىمەن ۇلتتىق ادەبيەتتى وقۋى كەرەك. سوندا عانا ءوز حالقىڭدى تاني الاسىڭ. وسىنى ەسكەرگەن فرانتسيا، يران، تۇركيا سەكىلدى ەلدەردە وزدەرىنىڭ ادەبيەتىنىڭ تاريحى تەك فيلولوگيا، جۋرناليستيكا ماماندىقتارىندا عانا ەمەس، فيلوسوفيا، تاريح فاكۋلتەتتەرىندە، ءتىپتى مەديتسينا، اۋىلشارۋاشىلىق، تەحنيكا سالاسىندا مامان دايىندايتىن ارناۋلى وقۋ ورىندارى مەن فاكۋلتەتتەردىڭ بارلىعىندا مىندەتتى ءپان رەتىندە قوسىپ وقىتىلادى. ال ءبىزدىڭ ەلىمىزدە ازىرگە ولاي ەمەس. فيلولوگيا مەن جۋرناليستيكا فاكۋلتەتتەرىندەگىدەي جۇيەلى بولماسا دا، ءبىر-ەكى سەمەستر تىم قۇرىعاندا شولۋ تۇرىندە وقىتىلۋى كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن. بۇل ماسەلەگە باق-تا اتسالىسۋى كەرەك. كەيبىر باسىلىمدار «جۇلدىزداردىڭ» توڭىرەگىنەن شىقپاي، «انا كويلەكتى قانشاعا الدىڭ؟»، «مىنا كيىمدى قايدان الدىڭ؟» بولماسا «سەن پالەنمەن ۇيلەنگەلى جاتىر ەكەنسىڭ عوي»، «سەنى اجىراسادى دەيدى» دەگەن سياقتى ارزانقول اڭگىمەلەردىڭ ءتوڭىرەگىندە باق-تىڭ ينتەلەكتۋالدىق دەڭگەيىن ءتۇسىرىپ جىبەردى. كەرىسىنشە، وسىنداي ەلەۋلى رۋحاني ماسەلەلەردى جۇمىلا كوتەرسە، جۇك جەڭىل بولار ەدى.
ءوز باسىم، ادەبيەت تاريحىن وقىتۋداعى ۇلكەن ءبىر بەلەس رەتىندە م.اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتىنىڭ «قازاق ادەبيەتى تاريحىنىڭ» ون تومدىعىن جارىققا شىعارعاندىعىن ايتار ەدىم. بۇل جوعارى وقۋ ورىندارىندا ساباق بەرەتىن دوكتور، پروفەسسورلارىمىزعا سەپتىگى تيەتىن، ازات ەلدىڭ عالىمدارى تاۋەلسىز يدەيامەن جازعان ۇلكەن ەڭبەك بولدى. بۇل جيناقتا الاش ارىستارىن بىلاي قويعاندا، «قىتايداعى قازاق ادەبيەتى»، «مونعولياداعى قازاق ادەبيەتى» دەيتىن تاراۋلار بار. شەتەلدەگى قازاق ادەبيەتىنىڭ وكىلدەرى اباي، م.اۋەزوۆ سياقتى جەكە مونوگرافيالىق تۇردە وقىتىلماسا دا، جالپى قازاق ادەبيەتى تاريحىنىڭ ءبىر بۇتاعى رەتىندە بۇل كۇندە جوعارى وقۋ ورىندارىندا شولۋ تۇرىندە ايتىلادى، تالدانادى. كەيبىر ۋنيۆەرسيتەتتەردە ارناۋلى كۋرس تۇرىندە وقىتىلادى. ءتىپتى شەتەلدەگى قازاق ادەبيەتىنىڭ تاريحىنا قاتىستى كۋرستىق جۇمىستار مەن ديپلومدىق جۇمىستار جازىلىپ، بۇل تاقىرىپ زەرتتەلەدى.
ادەبيەت تاريحىنداعى، وقىتىلۋى بارىسىنداعى وزەكتى ماسەلەلەر توڭىرەگىندە زەرتتەۋلەر مەن ىزدەنىستەر توقتاعان جوق. ءالى دە زەرتتەلۋگە ءتيىستى، ءيى قانباعان ماسەلەلەردى وقىتۋشى عالىمداردىڭ جەتەكشىلىگىمەن ماگيسترلىق، دوكتورلىق وقيتىن جاس عالىمدارعا زەرتتەۋ تاقىرىبى رەتىندە بەرىلەدى. سونىمەن قاتار جەكە زەرتتەۋ ماقالالارى مەن ديسسەرتاتسيالار ارقىلى جاڭا مازمۇن مەن تىڭ دەرەكتەر ۋاقىت وتكەن سايىن قوسىلىپ جاتىر.
تاۋەلسىزدىكتىڭ ارقاسىندا قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ماماندىعىن بىتىرگەن ماماندار قانشا جاقسى وقىسا دا، شەتەلدەرگە شىعا المايتىن. ويتكەنى قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى شەتەلدەردە وقىتىلمايتىن. ەل ىشىندەگى ءارتۇرلى دارەجەلى مەكتەپتەردە، كوللەدجدەر مەن جوعارى وقۋ ورىندارىندا، ينستيتۋتتاردا عانا ساباق بەرە الاتىن. بۇگىندە الىس-جۋىق شەتەلدەردە ديپلوماتيالىق قىزمەت پەن حالىقارالىق جۋرناليستەر، بىلىكتى تۇركولوگ عالىمدار دايىنداۋ سياقتى ءار الۋان مۇقتاجدىقتارعا باعىتتالعان قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ماماندىقتارى اشىلىپ وتىر. مۇنداي ماماندىقتار بۇگىندە وڭتۇستىك كورەيانىڭ سەۋل ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە، قىتايداعى پەكين ۇلتتار ۋنيۆەرسيتەتى، شىنجاڭ ۋنيۆەرسيتەتى، ىلە پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتتەرىندە (قۇلجادا), امەريكاداعى ۆاشينگتون ۋنيۆەرسيتەتىندە، چەكياداعى پراگا ۋنيۆەرسيتەتىندە بار. م.لومونوسوۆ اتىنداعى ماسكەۋ مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىندە دە قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى دەگەن ماماندىق اشىلدى دەپ ەستىدىم. وسىعان بايلانىستى ۇزدىك وقىعان جاس ماماندار سول مەملەكەتتەرگە بارىپ، ساباق بەرۋىنە ءمۇمكىندىك تۋدى. مۇنىڭ ءوزى قازاق ادەبيەتى تاريحى ءپانىن وقىتۋدىڭ حالىقارالىق دەڭگەيگە كوتەرىلگەندىگىنىڭ ايناسى. كەزىندە بۇل تۋرالى ارمانداي دا المايتىن ەدىك. شەتەلدى قويىپ، وزىمىزدە قازاق ادەبيەتى تاريحىنىڭ كەي تۇستارىن وقىتۋ قيىنعا سوققان ەدى. بۇل - تاۋەلسىزدىكتىڭ جەمىسى.
انارباي بۇلدىباي، پروفەسسور، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى:
ەلەكتروندى وقۋلىقتارمەن قامتاماسىز ەتۋ كەرەك
- قازىرگى تاڭداعى قازاق ادەبيەتى تاريحى مىندەتتى تۇردە وقىتىلاتىن پاندەردىڭ قاتارىندا بولعاندىقتان، بۇل ءپاننىڭ جوعارى وقۋ ورىندارىندا وقىتىلۋى وتە جوعارعى دەڭگەيدە دەپ ەسەپتەيمىن. كەشەگى كۇنى ايتىلماعان، جازىلماعان، وقىتۋعا مۇمكىندىك بولماعان كوپتەگەن قالامگەرلەرىمىزدىڭ شىعارمالارى، ءومىر تاريحى، سولارعا ارناپ جازىلعان وقۋلىقتار وقىتىلا باستادى. ارناۋلى كۋرستاردا، ياعني ستۋدەنتتەردىڭ تاڭداۋى بويىنشا وقىتىلاتىن كۋرستاردا بۇرىندارى وقىتىلماعان دۇنيەلەردى وقىتۋعا قازىرگى جوعارى وقۋ ورىندارىنداعى دوكتور، پروفەسسورلاردىڭ مۇمكىندىكتەرى دە بار. وسى مۇمكىندىكتىڭ اياسىندا كەشەگى كۇنى اتى اتالمايتىن الاش قايراتكەرلەرىنىڭ، كەرتارتپا اقىندار دەپ ەسەپتەلگەن ءدىني اقىنداردىڭ ەڭبەكتەرى مەن ءومىر بەلەستەرىن وقىتۋعا قول جەتكىزىپ وتىرمىز. مۇنىمەن قاتار، قازاق ادەبيەتى تاريحىنا بايلانىستى وقۋلىقتاردىڭ قايتادان جازىلۋى - بۇرىندارى بەيمالىم بولىپ كەلگەن قالامگەرلەردىڭ شىعارمالارىن قايتا وقۋعا مۇمكىندىك بەرىپ وتىر. بۇل تۇرعىسىنان كوڭىلىمىز تولادى، ارينە. بىراق ءالى دە تولىقتىرا تۇسەتىن جۇمىستار وتە كوپ. سونىڭ ءبىرى - ارناۋلى كومپيۋتەرلىك باعدارلاما ارقىلى قازاق ادەبيەتىنىڭ تاريحىنا بايلانىستى ەلەكتروندى وقۋلىقتار جاساۋ ماسەلەسى. ويتكەنى ستۋدەنتتەر وقۋلىقتى پاراقتاپ وتىرعاننان گورى، ينتەرنەت پەن ەلەكتروندى وقۋلىقتارعا جۇگىنگەندى دۇرىس كورەدى. سوندىقتان دا ەلەكتروندى وقۋلىقتاردىڭ ورنى ەرەكشە. بۇگىندە ءبىز ەلەكتروندى وقۋلىقتارمەن ستۋدەنتتەردى قامتاماسىز ەتتىك دەپ ايتا المايمىز. دەگەنمەن، ءبىزدىڭ فاكۋلتەتىمىز قازاق ادەبيەتىنىڭ تاريحى پانىنە بايلانىستى ەلەكتروندى وقۋلىقتار جاساۋدى ماقسات ەتىپ وتىر. بىراق ويداعىداي ءبىتىپ كەتتى دەپ ايتۋعا ءالى ەرتەرەك. ونى جاساپ ءبىتىرۋ، ستۋدەنتتەردى ەلەكتروندى وقۋلىقتارمەن قامتاماسىز ەتۋ - بۇگىنگى وقىتۋشىلار مەن ادەبيەت زەرتتەۋشىلەرىنىڭ الدىندا تۇرعان نەگىزگى مىندەتتەردىڭ ءبىرى دەپ ويلايمىن.
قازاق ادەبيەتى تاريحى بىرەر قالامگەردىڭ شىعارماسىمەن بىتەتىن عىلىم ەمەس. باي مۇرا. دەي تۇرعانمەن، ساناۋلى شىعارمالارى ادەبيەت تاريحى وقۋلىقتارىنا قوسىلىپ، زەرتتەلگەنىمەن دە، كەيبىر اۆتورلارىمىزدىڭ ادەبيەت تاريحى ءپانىن وقىتۋ بارىسىندا ايتىلماي جاتقان قىرلارى جوق ەمەس. ماسەلەن، جىراۋلاردىڭ شىعارمالارىن زەرتتەگەندە ءبىزدىڭ بۇحار، اقتامبەردى سىندى ۇلى جىراۋلارمەن قاتار، وسى جىراۋلىق ءداستۇردى قالىپتاستىرعان كوپتەگەن وكىلدەر بار. تاعى ءبىر ايتا كەتۋگە ءتيىستى ءسوز دۋلات باباتايۇلى شىعارمالارىنىڭ ءتىلى زەرتتەلدى (رابيعا سىزدىقوۆا مەن قۇلمات ومىراليەۆ). بىراق دۋلاتتىڭ جازبا ادەبيەتىمىزدىڭ قالىپتاسۋىنا جاساعان ىقپالى، ابايدىڭ قازاق ادەبيەتىنىڭ نەگىزىن قالاۋىنا ۇيىتقى بولعان قىرلارى ءالى زەرتتەلگەن جوق.
قازاق ادەبيەتى تاريحىنىڭ ادىستەمەسىن جۇيەلى تۇردە جاساۋ جانە جەتىلدىرۋ كەرەك. جاڭا تەحنولوگيالار مەن كومپيۋتەرلىك باعدارلاماعا باعىتتالعان ادىستەمەلەر جاساۋ - قاي سالادا بولماسىن كەزەك كۇتتىرمەيتىن ماسەلەنىڭ ءبىرى. كوپتەگەن وقىتۋشىلارىمىز پەداگوگ قىزمەتكەرلەردى قايتادان اتتەستاتتاۋ بارىسىندا وسى ماسەلەدە قينالعانى جاسىرىن ەمەس. سونىمەن قوسا، قازىر قولدانىستا جۇرگەن وقۋلىق ماسەلەسى. بۇل وقۋلىقتار ءبىر كەزدەرى اعالارىمىز جازعان وقۋلىقتار. كەڭەستىك ءداۋىردىڭ كوزىمەن جازىلدى. ول كەزدە تسەنزۋرا دەگەن بولدى. ايتىلمايتىن نارسەلەر ايتىلمادى. م.اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت ينستيتۋتىنان قازاق ادەبيەتىنىڭ ون تومدىعى جارىققا شىقتى. بۇندا جاڭاشا كوزقاراسپەن جازىلعان دۇنيەلەر وتە كوپ. بىراق مەملەكەتتىك تاپسىرىسپەن شىققان كىتاپتار كوبىندە كىتاپحانالارعا كەتەدى، ساتىلمايدى. سوندىقتان وسى نەگىزدە جاڭاشا كوزقاراستاعى وقۋلىقتار جازۋ - پەداگوگ عالىمداردىڭ الدىندا تۇرعان ۇلكەن مىندەتتەردىڭ ءبىرى.
مۇندا ايتا كەتەتىن ءبىر جايت، بۇگىنگى PHD دوكتورلارىمىزدىڭ ادەبيەت تاريحىن جەتە بىلۋىنە كوپ ۋاقىت قاجەت. ال ادەبيەت تاريحىن بەس ساۋساعىنداي بىلەتىن عالىمدارىمىز جاڭا تەحنولوگيالاردى مەڭگەرىپ بىتىرگەن جوق. وسى ورايدا جاڭا تەحنولوگيانىڭ قۇلاعىندا وينايتىن PHD دوكتورلارىمىز بەن ادەبيەت تاريحىن جەتىك بىلەتىن اعا بۋىن پروفەسسورلارىمىزدى ۇشتاستىرۋ كەرەك دەپ ويلايمىن. سوندا عانا جاڭاشا وقۋلىققا، سونىڭ ىشىندە ەلەكتروندى وقۋلىقتار جاساۋعا ۇلكەن مۇمكىندىك تۋادى. بۇل وزىمىزگە عانا ەمەس، دۇنيەنىڭ ءتورت بۇرىشىندا وتىرعان قازاقتارىمىزدىڭ قازاق ادەبيەتىنىڭ تاريحىن وقۋىنا مۇمكىندىك جاساۋ - وتە ماڭىزدى جۇمىس.
قازاق ادەبيەتى تاريحىن وقىتۋدا ەسكەرەتىن ءبىر ماسەلە - شەتەلدەردەگى قازاق ادەبيەتىنىڭ تاريحىنىڭ جوعارى وقۋ ورىندارىندا وقىتۋ ماسەلەسىن ارناۋلى كۋرستارمەن شەكتەمەي، مىندەتتى وقىتىلاتىن قازاق ادەبيەتى تاريحى پانىنە «شەتەلدەردەگى قازاق ادەبيەتىنىڭ تاريحى» دەپ ءبىر تاراۋ كىرگىزۋ كەرەك. سوندا عانا شەتەلدەردەگى قازاق ادەبيەتىن تولىق بىلە الامىز. بۇل سالانىڭ زەرتتەلۋى كەمشىن ەمەس، ءبىراز كانديداتتار مەن ەكى عىلىم دوكتورى بار. مىنە، وسى بار ماتەريالدى وقۋلىقتارعا ەنگىزۋ قيىن نارسە بولماۋى كەرەك.
شوقان شورتانباەۆ، ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ اعا وقىتۋشىسى:
ۇلتتىق مۇددە تۇرعىسىنان قاراستىراتىن مەزگىل جەتتى
- وتكەن عاسىردىڭ 60-90 جىلدارىنداعى قازاق ادەبيەتىن وقىتۋ بارىسىندا ادەبيەت تاريحىنان ورىن الۋعا ءتيىستى، شىعارمالارى عىلىمي اينالىمعا تۇسە قويماعان، وقۋ باعدارلامالارىنا ءتۇرلى سەبەپتەرمەن ەنبەي قالعان كەيبىر شىعارماشىلىق وكىلدەرىن كەزدەستىرۋگە بولادى. بۇل كەزەڭ ادەبيەتىن وقىتۋدا ەسىمدەرى ەسكەرۋسىز قالىپ، ءتيىستى دارەجەسىندە اتالماي، ادەبيەت تاريحىنداعى الاتىن ءوزىندىك ورنى جەتە سارالانباي كەلە جاتقان شىعارماشىلىق وكىلدەرىن وقۋ باعدارلامالارىنا، سونىمەن قاتار جاڭادان جازىلىپ جاتقان وقۋلىقتارعا ەنگىزىپ، جۇيەلەۋ قازىرگى كەزدە كەرەك-اق. ماسەلەن، اسقار سۇلەيمەنوۆ، ادىلبەك ءابايدىلدانوۆ، جۇماتاي جاقىپباەۆ، ماعزوم سۇندەتوۆ جانە باسقا قالامگەرلەرمەن بۇل ءتىزىمدى تولىقتىرا تۇسۋگە بولار ەدى. جالپى العاندا، وتكەن عاسىرداعى 60-90 جىلدار ارالىعىنداعى قازاق ادەبيەتىن ەڭ ءبىر جەمىستى، ۇلت ادەبيەتىنىڭ قازىناسىنا سۇبەلى، شۇرايلى شىعارمالار قوسىلعان، الەم ادەبيەتىنىڭ وزىق تۋىندىلارىمەن ءبىر قاتارعا تۇرا الاتىن، قۇنارلىلىعى جونىنەن كەز كەلگەن ۇلت ادەبيەتى شىعارمالارىمەن يىق تىرەستىرە الاتىن كەسەك ءھام كۇردەلى تۋىندىلار ءدۇنيەگە كەلگەن كەزەڭ دەپ تانيمىز. سوندىقتان وسى ۇلكەن كەزەڭگە سول كەزدە جازىلعان تۋىندىلاردىڭ ءبارى بىردەي ەنگىزىلدى دەپ ايتۋ قيىن. ارينە، ع.ءمۇسىرەپوۆ، ع.مۇستافين، س.مۇقانوۆ، ت.احتانوۆ، ءا.نۇرپەيىسوۆ، ءا.نۇرشايىقوۆ سەكىلدى بىرقاتار تۇلعالاردىڭ، ادەبيەتتىڭ كورنەكتى وكىلدەرىنىڭ شىعارمالارى قامتىلعانى بەلگىلى. مۇنىڭ سىرتىندا ت.مولداعاليەۆ، ق.مىرزاليەۆ، م.شاحانوۆتىڭ، م.ماعاۋيننىڭ، ق.جۇمادىلوۆتىڭ شىعارمالارى وقىتىلىپ كەلەدى. وسى تۇستا ءالى دە ءبىزدىڭ «اتتەگەن-ايلارىمىز» كەزدەسەدى. ماسەلەن، ءارتۇرلى سەبەپتەرمەن تاسادا قالىپ كەتكەن شىعارمالارىمىز بەن ادەبيەت تاريحىنا ەنبەي قالعان، ەسىمدەرى كوپ اتالا بەرمەيتىن تۇلعالارىمىزدىڭ شىعارماشىلىق الەۋەتىمەن وقىرماندى، عىلىمي ورتانى تولىققاندى تانىستىرۋ ماسەلەسىن دە ۇمىتپاۋىمىز كەرەك. سونىمەن بىرگە، 60-90 جىلدارداعى ساتيرا جانرىنىڭ مايتالماندارى، قازاق تىلىندە تۇڭعىش ساتيرالىق روماندى دۇنيەگە اكەلگەن سادىقبەك ادامبەكوۆتىڭ، ءجۇسىپبەك التايباەۆتىڭ، ءوسپانالى ءيماناليەۆتىڭ، وسپانحان ءاۋباكىروۆتىڭ، شونا سماحانۇلىنىڭ جانە تاعى باسقا قالام يەلەرىنىڭ شىعارمالارىن جوعارى وقۋ ورىندارىندا ارنايى وقىتۋدىڭ، باعدارلامالارعا ەنگىزۋدىڭ كەزەگى جەتكەنى انىق. سونداي-اق، قازاق بالالار ادەبيەتىنىڭ وكىلدەرى قاتارىندا سانالاتىن سانسىزباي سارعاسقاەۆ، ادىلبەك ءدۇيسەنبيەۆ، ماشقار گۋمەروۆ، مارات قابانباەۆتاردىڭ ەسىمىن دە، ادەبيەت تاريحىنداعى الار ورنىن دا تياناقتاپ، ءومىر دەرەكتەرى مەن شىعارماشىلىعىن وقىتۋدى جوعارى مەكتەپ باعدارلامالارىندا قامتۋ ماسەلەسىن قاراستىرۋ قاجەتتىگىن دە اتاپ ايتقىم كەلەدى. سونداي-اق، قازاق ادەبيەتىندە كەنجەلەۋ دامىپ كەلە جاتقان فانتاستيكالىق جانر بار. وسى جانردىڭ وزىندىك ەرەكشەلىكتەرىن سارالاۋمەن قاتار، اتالمىش سالادا قالام تەربەگەن اۆتورلاردىڭ شىعارماشىلىعىن دا جۇيەلەپ وقىتۋ نەگىزىندە ارنايى وقۋ باعدارلامالارىنا ەنگىزىلۋ كەرەك-اق. تاعى ءبىر ماسەلە، قازاق ادەبيەتىندە از زەرتتەلگەن، دەگەنمەن ءوزىندىك قالىپتاسۋ، دامۋ زاڭدىلىقتارىن باستان وتكەرگەن دەتەكتيۆ جانرى جايىندا. مۇنىڭ دا تۇتقاسىن ۇستاعان جازۋشىلارىمىز جوق ەمەس. ماسەلەن، بەلگىلى قالامگەر كەمەل توقاەۆتىڭ «تۇندە اتىلعان وق»، «قاستاندىق»، «سارعاباندا بولعان وقيعا» دەگەن سۇبەلى شىعارمالارىن دەتەكتيۆ جانرىنداعى ۇزدىك تۋىندىلار دەپ ايتا الامىز. وسى شىعارمالاردى بالا كەزىمىزدە، كەيىنىرەكتە دە قىزىعا وقىعانىمىزدى ۇمىتا قويعان جوقپىز. سونى نەگىزگە الىپ، ۇلگى تۇتىپ جازىلعان قازاق ادەبيەتىندەگى دەتەكتيۆ جانرىنىڭ بار ەكەنىن ۇمىتپاۋىمىز كەرەك. ونىڭ بۇگىنگى كۇنى قالاي جالعاسىن تاۋىپ وتىرعاندىعىن دا زەرتتەپ، زەردەلەپ وتىرۋ قاجەت.
بۇگىنگى تاڭدا قازىرگى قازاق ادەبيەتىن وقىتۋدىڭ دا ارا-جىگى ءالى تولىق اجىراتىلىپ، بەلگىلەنە قويعان جوق. وقىتۋ بارىسىن جەتىلدىرەتىن تۇستار كەزدەسەدى. ماسەلەن، قازىرگى قازاق ادەبيەتىندەگى ءتۇرلى تاقىرىپتاردى يگەرۋدەگى جازۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىعىن تالداپ-تالقىلاۋ مەن تاراتىپ ايتۋ جاعى ءالى وقۋلىقتاردا تولىق قامتىلا قويعان جوق. قازىرگى قازاق ادەبيەتىن ءبىز تاۋەلسىزدىك العان كەزەڭنەن باستايمىز. ءبۇگىنگى قازاق ادەبيەتىنىڭ وكىلدەرىنە قولىنا قالام العانداردىڭ بارلىعىن ەنگىزۋگە بولادى. بىراق وسى كەزەڭگە كىمدەر ەنۋگە ءتيىس، كىمدەردىڭ شىعارمالارىن مەكتەپ وقۋلىقتارى مەن جوعارى وقۋ ورىندارىندا وقىتىلۋى كەرەك دەگەن ماسەلە كۇن ءتارتىبىنەن ءتۇسپەي كەلە جاتىر. وسى دۇنيەگە ادەبيەتتانۋشىلاردىڭ كەڭىنەن ويلاسىپ، تالداپ-تالقىلاۋى مەن سارالاۋى كەرەك-اق. وسى ورايدا، قازىرگى ادەبيەتىمىزدى باعامدايتىن ەڭبەكتەردى دە جەتىلدىرۋ قاجەت. ساناسى وزىق، تالعاممەن وقيتىن جاستاردى ءتاربيەلەۋدە بۇگىنگى كۇنى جاڭاشا تەحنولوگيالاردى قولدانا جۇمىس جاساۋدى دا ۇمىتپاۋىمىز كەرەك. تاعى ءبىر نازاردا ۇستايتىن جايت، ادەبيەتتەگى كوكەيكەستى ماسەلەلەردى ۇلتتىق مۇددە تۇرعىسىنان قاراستىراتىن، سارالايتىن مەزگىل جەتتى. كەزىندە كوپتەگەن كىتاپتار كەڭەستىك يدەولوگيا ۇستەمدىك ەتكەن كەزدە جازىلدى. قازىر ۇلتتىق مۇددە تۇرعىسىنان ويلايتىن، رۋحاني دەڭگەيدى باعامداي الاتىن ازاماتتارعا ءسوز ونەرىنىڭ بولاشاق ۇرپاقتى تاربيەلەۋدە وراسان زور ماڭىز اتقاراتىنىن، ادامنىڭ جان-جاقتى قالىپتاسۋى ءۇشىن ولشەۋسىز ورنى بار ەكەنىن دالەلدەۋ ارتىق. ەندەشە، بۇگىنگى كۇن تۇرعىسىنان، ياعني جاھاندانۋ جاعدايىنداعى ءسوز ونەرىن، قالامگەرلەردىڭ شىعارماشىلىق-كوركەمدىك الەمىن سارالاۋدا، جان-جاقتى جۇيەلەپ قاراستىرۋدا ۇلت ادەبيەتتانۋشىلارىنىڭ، زەرتتەۋشىلەرىنىڭ، ادەبيەتشىلەرىنىڭ الدا اتقارار مىندەتتەرى كوپ ەكەنى بەلگىلى.
سەرىكزات دۇيسەنعازين، ل.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى قازاق ادەبيەتى كافەدراسىنىڭ دوتسەنتى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى:
ساكەن مەن ءسابيتتى سىزىپ تاستاۋعا حاقىمىز جوق
- جالپى، ادەبيەت تاريحى زامان اعىمىنا، يدەولوگياعا بايلانىستى وزگەرىپ تۇرادى. ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزۋى - ءبىراز اقتاڭداقتارىمىزدى تۇگەندەۋگە مۇمكىندىك بەردى. ادەبيەت تاريحىنا تەك الاش قايراتكەرلەرى عانا ەمەس، كەزىندە ەسكىشىل، كەرتارتپا اقىندار رەتىندە وقىتۋعا تىيىم سالعان «زار زامان» اعىمىنىڭ وكىلدەرى، اسىرەدىنشىلدەر رەتىندە شىعارمالارى شىدەرلەنگەن بىرقاتار كىتابي اقىنداردىڭ تۋىندىلارى ادەبي اينالىمعا قوسىلدى. ونىڭ ۇستىنە ىرگەدەگى قىتاي مەن موڭعولياداعى قانداستارىمىزدىڭ ادەبي ءجادىگەرلەرى دە ۇلى كوشپەن بىرگە اتامەكەننىڭ ارناسىنا قۇيىلدى. سوندىقتان قازىرگى قازاق ادەبيەتىنىڭ تاريحى كەڭەس كەزىمەن سالىستىرعاندا تولىققاندى وقىتىلىپ جاتىر دەۋگە نەگىز بار. جوعارى وقۋ ورىندارىندا سوناۋ ەجەلگى ادەبيەتتەن باستاپ كەزەڭ-كەزەڭىمەن قازىرگى ادەبيەت تاريحىنا دەيىن وقىتىلادى. قازىرگى جۇيە بويىنشا قامتىلماي قالعان تۇستارىن تاڭداۋ ءپانى رەتىندە تەرەڭدەتىپ وقىتۋعا دا مۇمكىندىك بار. وتكەن جىلى اكادەميك سەيىت قاسقاباسوۆتىڭ جەتەكشىلىگىمەن م.اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتى «قازاق ادەبيەتىنىڭ تاريحىنىڭ» ون تومدىعىن شىعاردى. باسقا دا كىتاپتار، زەرتتەۋ ەڭبەكتەر جارىق كورىپ جاتىر. ءبىزدىڭ ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ قازاق ادەبيەتى كافەدراسى دا ادەبيەت تاريحىنداعى قامتىلماي قالعان تۇستاردى قايتا قاراپ، بىرنەشە جيناق شىعارۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز. بۇل ەندى زەرتتەۋ ەڭبەكتەرى جايىندا ايتارىمىز. ال وقۋلىقتىڭ ءجونى ءبىر باسقا. جوعارى وقۋ ورىندارىندا قازىرگى بولون ۇدەرىسىنە لايىقتالعان وقۋلىقتار ءالى دە قاجەت. وكىنىشكە قاراي، كوپ وڭىرلەردە ءالى كۇنگە ادەبيەت تاريحىنان باياعى حانعالي سۇيىنشاليەۆتىڭ، ادەبيەت تەورياسىنان زەينوللا قابدولوۆتىڭ وقۋلىقتارىمەن وقىتۋعا ءماجبۇر بولىپ وتىر. ول وقۋلىقتاردىڭ مازمۇنى ناشار دەپ وتىرعان جوقپىن. بىراق قازىر جۇيە، كوزقاراس دەگەن وزگەردى عوي. قازىرگى تالاپ بويىنشا وقۋلىق وقۋ جىلى باستالعاندا ءبىرىنشى بەتى اشىلىپ، اياقتالعاندا سوڭعى بەتى جابىلۋى ءتيىس. جىل سايىن وقۋ-ادىستەمەلىك كەشەن دەگەندى دايىندايمىز. ونىڭ ءوزى وقۋلىقتىڭ تالابىنا جاۋاپ بەرەتىن دۇنيە. بىراق نەگىزگى مازمۇنى وزگەرمەگەنىمەن، سىرتقى قۇرىلىمى جىلدا وزگەرە بەرەدى. سونى نەگە وقۋلىق قىلىپ شىعارىپ، بىراق بەكىتىپ قويۋعا بولمايتىنىن تۇسىنە الماي-اق قويدىم. بىزدە قازىر وقۋلىقتاردى ءار ۋنيۆەرسيتەت ءوز بەتىنشە شىعارىپ جاتىر. ونىڭ تيراجى وزدەرىنە عانا لايىقتالىپ شىعارىلعاندىقتان، باسقا ۋنيۆەرسيتەتتەرگە جەتپەيدى. وسىنىڭ بارلىعى ءبىر ورتالىققا باعىندىرىلىپ، ءبىر جۇيەگە ءتۇسۋ كەرەك دەپ ويلايمىن. بارلىق وقۋ ورىندارىنا وقىتۋ مىندەتتەلەتىن ورتاق وقۋلىقتار جازىلۋ كەرەك. وقۋلىق جازاتىن عالىمدارعا ارنايى ەڭبەك دەمالىسىن بەرىپ، جەتكىلىكتى دەڭگەيدە قالاماقىسى تولەنۋى ءتيىس. سوندا عانا ساپالى وقۋلىقتار جازىلادى. وقۋلىقتاردى جازۋدى نەگىزگى عالىمدار شوعىرى توپتاسقان ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتتەرگە بەرسە قۇبا-قۇپ.
ءبىزدىڭ ادەبيەت تاريحىندا كورنەكتى تۇلعالاردىڭ شىعارماشىلىعى نەگىزىنەن تۇگەندەلىپ بولدى. بىراق ونىڭ كوبى ديسسەرتاتسيا دەڭگەيىندە قالىپ جاتىر. قورعالعاننان كەيىن دەنى وقۋلىقتارعا ەنبەي قالادى. ماسەلەن، بەيىمبەت مايليننىڭ ءبىز بىلمەيتىن بىرنەشە رومانى بار ەكەن. رەپرەسسيا كەزىندە جويىلىپ كەتكەن. ونى سەرىكققالي بايمەنشە اعامىزدىڭ دوكتورلىق ديسسەرتاتسياسىنان بىلدىك. وسى ۋاقىتقا دەيىن مۇحتار اۋەزوۆتىڭ ايگىلى «ەڭلىك-كەبەگىن» تۇڭعىش درامالىق شىعارما دەپ وقىتىپ ءجۇرمىز. ونىڭ كلاسسيكالىق تۋىندى ەكەنىنە داۋىمىز جوق. دەگەنمەن، ونىڭ الدىندا ك.ءتوگىسوۆتىڭ، ق.كەمەڭگەرۇلىنىڭ، ت.جومارتبايۇلىنىڭ جانە باسقا درامالىق تۋىندىلاردىڭ بولعانى ايتىلا بەرمەيدى. 1959 جىلى مۇحتار اۋەزوۆ باستاعان ءىرى عالىمدارىمىز قاتىسقان ۇلكەن كونفەرەنتسيا بولعان. ول جەردە يدەولوگيالىق تۇرعىدا كىمدى قالاي وقىتامىز دەگەن ماسەلە كوتەرىلگەن. بىزگە قازىر دە سونداي ءبىر توقتامعا كەلەتىن جيىن قاجەت. كەزىندەگى ساكەن سەيفۋللين باستاعان كەڭەستىك ادەبيەتتىڭ نەگىزىن قالاۋشىلار مەن قازىرگى الاش قايراتكەرلەرىنە كەلگەندە عالىمداردىڭ پىكىرى ەكىگە جارىلادى. ءبىز قازاقتىڭ بولاشاعى ءۇشىن كەڭەستىك يدەيانى پايدالانا وتىرىپ، كۇرەسكەن ۇلى قايراتكەرلەرىمىز ساكەن مەن ءسابيتتى ادەبيەت تاريحىنان سىزىپ تاستاۋعا حاقىمىز جوق. تەك قاي شىعارمالارىن وقىتامىز دەگەن ماسەلە عانا كۇن ءتارتىبىندە تۇر. وسىنداي تۇيتكىلدى سۇراقتار توڭىرەگىندە عالىمدارىمىز ورتاق مامىلەگە كەلسە، ادەبيەتىمىزدىڭ كەلەشەگى جارقىن بولادى عوي دەپ ويلايمىن.
جۇمات تىلەپوۆ، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، حالىقارالىق اكپاراتتاندىرۋ اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى:
ادەبي مۇرانى بىلمەيتىندەر، ءوزىنىڭ كىم ەكەنىن ءبىلىپ جارىتپايدى
- قازاق ادەبيەتىنىڭ تاريحى - قاجىم جۇماليەۆ، مالىك عابدۋللين، بەيسەنباي كەنجەباەۆ، تەمىرعالي ءنۇرتازيننىڭ كەزىنەن بەرى وقىتىلىپ كەلە جاتقان ءپان. سول كىسىلەردىڭ الدىنان مۇحتار ماعاۋين، ءابىش كەكىلباەۆتار ءدارىس العان. ول كەزدە زەينوللا قابدولوۆ، تەمىربەك قوجاكەەۆ، تۇرسىنبەك كاكىشوۆتەر ەڭبەك جولىن جاڭادان باستاعان جاس ماماندار بولعان. سول ۋاقىتتا قازاق ادەبيەتىنىڭ تاريحى حVIII عاسىردان بۇحار جىراۋدان باستاپ وقىتىلاتىن.
ويتكەنى ول كىسى - ەسكى داۋىردەگى ادەبيەتتى زەرتتەگەن، بىلگەن، ايتقانى ءۇشىن ءىستى بولىپ، سوتتالىپ كەلگەن ادام. ايتپەسە، قازاق ادەبيەتى تاريحىن بىلمەيتىن ادام ەمەس. سول كەزدەگى ق.جۇماليەۆ، م.اۋەزوۆ، ت.نۇرتازيندەر قازاق ادەبيەتىمەن قوسا، باتىستىڭ ادەبيەتى مەن ورىس ادەبيەتىن دە جاتقا ايتاتىن ماماندار ەكەنىنە ەشكىمنىڭ ءشۇباسى جوق.
ءاربىر عىلىم ءبىر ورىندا تۇرىپ قالمايدى عوي، زەرتتەلەدى. قازىر قازاق ادەبيەتى تاريحىندا ءبىزدىڭ جىل ساناۋىمىزعا دەيىنگى كەزەڭدەرگى ادەبيەتكە قاتىستى جادىگەرلەر ايتىلاتىن، وقىتىلاتىن بولدى. كونە قىتاي جازبالارىنداعى ءبىزدىڭ ادەبيەتىمىزگە قاتىستى دۇنيەلەر - سونىڭ ءبىر پاراسى. وسى ماسەلە بويىنشا كەزىندە «قازاق ۋنيۆەرسيتەتى» باسپاسى پروفەسسور تۇرسىنبەك كاكىشەۆتىڭ باسشىلىعىمەن «قازاق ادەبيەتىنىڭ قىسقاشا تاريحى» دەگەن ەكى تومدىق كىتاپ جارىق كورگەن.
بۇگىندە نەگىزگى وقۋلىقتاردىڭ ءبىرى پروفەسسور ح.سۇيىنشاليەۆتىڭ «قالىڭ بولاشاقتان قازاق ادەبيەتىنىڭ تاريحى» دەگەن كىتابى. الما قىراۋباەۆا، م.ماعاۋين، ش.ساتباەۆا، ق.سىدىقوۆ، ءانۋار دەربىساليندەردىڭ ەڭبەكتەرى كىرگىزىلىپ، وقىتىلىپ جاتىر. ەندى وسى وقۋلىقتاردىڭ تارالىمى قانداي دەگەندە، قازاق ادەبيەتى تاريحىنا قاتىستى ادەبيەتتەر مەن وقۋلىقتاردىڭ تيراجى وتە از. بۇل وقۋلىقتار بۇرىن ساناۋلى عانا وقۋ ورىندارىندا وقىتىلاتىن بولسا، بۇگىندە جەكەلەگەن جوعارى وقۋ ورىندارىندا دا وقىتىلادى. جالپى، قازاق ادەبيەتىن قازاقتىڭ تاريحى سياقتى بارلىق وقۋ ورىندارىندا وقىتىلۋى كەرەك. ءبىزدىڭ ادەبي مۇرامىزدى بىلمەيىنشە زيالى جاستارىمىز شىن مانىسىندە ءوزىنىڭ كىم ەكەنىن، ۇلتتىڭ ۇلتتىق دەڭگەيى قانداي ەكەنىن ءبىلىپ جارىتپايدى.
بۇرىنعىداي ەمەس، ەركىندىك، بوستاندىق العان زاماندا جالتاقتاماي وقىتۋعا دا، دۇرىستاپ زەرتتەۋگە دە مۇمكىندىكتەر بار عوي. ال شەتەلدەگى قازاق ادەبيەتىنىڭ وكىلدەرى جوعارى وقۋ ورىندارىندا وقىتىلىپ ءجۇر. شەتەلدەگى قازاق ادەبيەتىنە قاتىستى مونوگرافيالار شىقتى. بارلىق ماسەلە ءبىر كۇندە شەشىلە قويمايدى، ارينە.
داريعا ساتەميروۆا، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، اعا وقىتۋشى:
ساعات كولەمىن كوبەيتۋ قاجەت
- قازاقستاننىڭ جوعارى وقۋ ورىندارىندا قازاق ادەبيەتىنىڭ تاريحىن وقىتۋ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك جالپىعا مىندەتتى ءبىلىم بەرۋ ستاندارتى نەگىزىندە جۇزەگە اسىرىلادى. بۇگىندە وسى ستاندارتتىڭ ورنىنا ءبىلىم باعدارلاماسى قابىلدانعان. 2012 جىلدان باستاپ اتالعان قۇجاتتىڭ ورنىنا ەنگىزىلگەن ءبىلىم باعدارلاماسىنا سايكەس وقىتىلا باستادى. بۇل باعدارلاما شەتەلدىك ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنە سايكەستەندىرىلىپ، ءبىلىم الۋشىنىڭ قوس ديپلوم الۋ مۇمكىندىگىنە باعىتتالعان. وسى قۇجاتتارعا سايكەس ادەبيەت تاريحىنىڭ بارلىق كەزەڭدەرىن وقىتۋ ءۇشىن ارناۋلى ساعات سانى قاراستىرىلعان. ال ەندى ادەبيەتتىڭ ءار كەزەڭىن ءبىلىم الۋشىعا تانىتۋ، مەڭگەرتۋ - ول ءپان وقىتۋشىسىنىڭ ءبىلىم دەڭگەيى مەن ۇستازدىق شەبەرلىگىنە دە بايلانىستى دەر ەدىك. ارينە، بۇل تۇستا، جەكە ۇلتتىڭ ءتىلى مەن ادەبيەتىن وقىتاتىن فيلولوگيا فاكۋلتەتتەرىنىڭ وزىندىك ەرەكشەلىگىن ساقتاپ قالۋ جاعىن دا ەسكەرۋ قاجەت.
قازاق ادەبيەتى تاريحىن وقىتۋدا زامان اعىمىنا ىلەسەمىز، شەتەلدىك ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنە كوشۋگە ۇمتىلامىز دەپ ۇلتتىق ءسوز ونەرىنىڭ قۇنىن ءتۇسىرىپ الماۋ قاجەت. قازاق ادەبيەتىنىڭ تاريحىن وقىتۋدا تۇتاس ۇلتتىڭ تاريحى، مادەنيەتى، ءدىنى، سالتى-ءداستۇرىن نازاردا ۇستاۋ قاجەت. وسى تۇستا ايتارىمىز، ءبىلىمدى ءبىر جاقتى تەستىلەۋ ارقىلى عانا باعالاماي، ءبىلىم الۋشىنىڭ تىلدىك قورىن تەكسەرىپ، شەشەن سويلەي ءبىلۋ مانەرىن دە ۇنەمى باقىلاپ وتىرۋ ءۇشىن اۋىزشا سىناق-ەمتيحان تۇرلەرىن دە قايتا جەتىلدىرۋ قاجەت دەپ ويلايمىن. سوندا ستۋدەنت كولەمدى كوركەم ماتىندەردى وقىپ، ادەبي-تەوريالىق تالداۋ جاساۋعا ماشىقتاناتىن ەدى.
اكادەميك س.قيراباەۆتىڭ تاۋەلسىزدىك العان العاشقى جىلدارىندا: «ەندىگى كەزەڭدە بۇرىنعى وقۋلىقتاردىڭ ءبارىن قازىرگى كوزقاراس، تالاپ تۇرعىسىنان قايتا قاراپ، جاڭاشا ويلاۋ جۇيەسىمەن جازۋ كەرەك» دەپ ايتقان، ادەبيەت تاريحىن زەرتتەۋشىلەردىڭ الدىنا قويعان تالابىنا جاۋاپ بەرەتىن، زاماناۋي تالاپتارعا لايىق، جاڭا باعىتتاعى وقۋلىقتار بولۋى قاجەت.
بۇل جەردە ادەبيەت تاريحىن وقىتۋداعى كەمشىلىكتەر دەگەننەن گورى، كەي تۇستاردا تالاپ، مىندەتتەردىڭ تولىق ورىندالماۋى دەپ ايتۋىمىز كەرەك شىعار. جوعارىدا ايتقانىمىزداي، سان عاسىرلىق تاريحى بار قازاق ادەبيەتىن تولىق قامتۋ جانە شەتەلدەگى قازاق ادەبيەتىنىڭ ۇلگىلەرىن وقىتۋ ءۇشىن ساعات كولەمىن كوبەيتۋ قاجەت.
بۇگىنگى اقپاراتتاندىرىلعان زاماندا عالامتور جەلىسىندە ۇنەمى وتىرۋدان جالىقپايتىن جاس ۇرپاقتى ادەبيەتكە تارتۋ ءۇشىن، ۇلتتىق ءسوز ونەرىنىڭ ءىنجۋ-مارجاندارىمەن تانىستىرۋ ماقساتىندا ارنايى ادەبيەت تاريحىنا قاتىستى عىلىمي-تانىمدىق سايتتار اشۋدى دا نازاردان تىس قالدىرماعان ءجون.
بەتتى دايىنداعاندار -
قانشايىم بايداۋلەت،
ورازبەك ساپارحان،
ەركەجان جۇماتاەۆا
"ايقىن" گازەتى
