باسى: ويدان تويعا دەيىن

جالعاسى: تۇڭعىشتىڭ قىزىعى مەن قيىندىعى

جالعاسى: ساياساتتىڭ سالقىنى: ءىى چەمپيونات. 1934 جىل. يتاليا

جالعاسى: پوتستسونىڭ قايتالانباس قولتاڭباسى

جالعاسى: تۇتاس ۇلتتى قايعىرتقان گول

جالعاسى: ءالپى ەتەگىندەگى اۋلا فۋتبولى

جالعاسى: ۇلى جاڭالىقتار ۋاقىتى

جالعاسى: گاررينچانىڭ چەمپيوناتى

ءVىىى چەمپيونات. 1966 جىل. انگليا

الەم چەمپيونى – انگليا
التىنداتىلعان جۇلدەنىڭ يەگەرى – گەرمانيا
كۇمىس جۇلدەگەر – پورتۋگاليا
قولا جۇلدەگەر – كسرو

ۇرىنى سوتقار ۇستاپ بەردى

فيفا ەرەجەسىنە سايكەس، دۇنيەنىڭ دۇلدۇلدەرى ساراپقا سالاتىن گرەكتىڭ جەڭىس قۇدايى نيكە بەينەلەنگەن التىن كۋبوكتى جەڭىپ العان ەل ونى ءۇش جارىم جىل ءوز قولىندا ساقتايدى دا، الەم بىرىنشىلىگىنىڭ فينالدىق تۋرنيرىنە جاقىن قالعاندا كەزەكتى دودانى ۇيىمداستىرۋشى ەلگە تابىستايدى. 1966 جىلدىڭ قاڭتارىندا ءVىىى چەمپيوناتتىڭ جەرەبەسى تارتىلعان ساتتە دە سول كەزدەگى الەم چەمپيونى – برازيليا كۋبوكتى انگليا فۋتبول قاۋىمداستىعىنا سالتاناتتى تۇردە تاپسىرعان ەدى. ماسقارا بولعاندا، چەمپيونات باستالاردان ءۇش جارىم اي بۇرىن، ياعني 21 ناۋرىزدا سول ات باسىنداي التىندى... بىرەۋ ۇرلاپ اكەتىپتى! جانە جەتى تۇندە ەمەس، تاپا-تال تۇستە-اق التى بىردەي پوليتسەيدىڭ كوزىن باقىرايتىپ قويىپ، ۆەستمينستەر سارايىنان الىپ كەتكەن!

Die undatierte Reproduktion zeigt das offizielle Poster zur VIII. Fußball-Weltmeisterschaft, die vom 11. bis 30. Juli 1966 in England ausgetragen wird.

ارينە، مۇنداي حابار قۇلاعىنا تيگەن سكوتلاند-يارد (لوندون پوليتسياسىن وسىلاي اتايدى) تۇگەلدەي جوق ىزدەۋگە اتتاندىرىلدى. «التىن نيكەنىڭ» ۇشتى-كۇيلى جوعالاتىنىنا كوپ ادام كۇمانداندى، ويتكەنى تۇرپاتى كۇللى الەمگە ايگىلى مۇنداي ءمۇسىندى شەكارادان الىپ ءوتۋ ەش مۇمكىن ەمەس-ءتى.

25 ناۋرىز كۇنى انگليا فۋتبول قاۋىمداستىعىنىڭ پرەزيدەنتى مەيەرس مىرزانىڭ اتىنا قۇپيا قاپشىق كەلەدى. وندا التىن كۋبوكتىڭ كۆارتستان جانە ونيكستەن جاسالعان تۇعىرىنىڭ سىنىقتارى جانە ءبىر جاپىراق قاعاز بار ەكەن. حاتتا بەيمالىم بىرەۋ «نيكەنى امان-ساۋ العىلارىڭ كەلسە، 15 ميلليون فۋنت ستەرلينگ دايىنداي بەرىڭدەر» دەپتى. مەيەرس دەرەۋ سىنىقتاردى حيميالىق تەكسەرۋگە جىبەرەدى. زەرتتەۋشىلەر ولاردىڭ راسىندا دا كۋبوك تۇعىرىنان الىنعانىن دالەلدەيدى. بۇدان سوڭ ىزدەستىرۋ جۇمىستارى بۇرىنعىدان دا كۇشەيتىلىپ، لوندوننىڭ تىنتىلمەگەن بۇرىشى قالمايدى. ءسويتىپ، ەرتەسىنە، ياعني 26 ناۋرىزدا ەدۆارد بلەتچلي ەسىمدى كۇدىكتى قولعا تۇسەدى.

بىراق قولدى بولعان التىن كۋبوكتى جەردىڭ استىنداعىنى بىلەتىن قاۋىپسىزدىك قىزمەتكەرلەرى ەمەس، پيكلز (سوتقار) ەسىمدى... يت تاۋىپ الىپتى! 27 جاستاعى دەۆيد كوربەتت يتىمەن بىرگە كوشەگە سەرۋەندەۋگە شىققاندا مۇنداي تاڭ قالارلىق تابىسقا جەتۋدى ويلاماعان دا شىعار. ءار بۇتانىڭ تۇبىنە بۇتىن كوتەرىپ جۇرگەن سوتقار اياق استىنان ءبىر اعاشتىڭ ءتۇبىن تىرنالاپ قازىپ، ءبىر قوراپ الىپ شىعىپتى. بارىپ كورگەن كوربەتت شالقاسىنان تۇسە جازداعان: ەسكى قوراپتىڭ ىشىندە «التىن نيكە» جارقىراپ جاتسا كەرەك!

شاماسى، ۇرى ساسقانىنان ولجاسىن قايدا تىعارىن بىلمەي، تىعىرىققا تىرەلگەن دە، سوسىن ەشكىم بايقاماس دەگەن ۇمىتپەن ەلەۋسىزدەۋ جەرگە جاسىرا سالعان. دەرەۋ پوليتسياعا حابارلاسقان د.كوربەتت لەزدە بۇكىل ۇلىبريتانياعا تانىمال ادام بولىپ شىعا كەلەدى. ءاۋ باستا «تاپقان ادامعا» دەپ ۋادە ەتىلگەن 6 مىڭ فۋنت ستەرلينگتى قالتاعا باسقان ول سونىمەن قاتار ءيتى ەكەۋى دودانىڭ بارلىق ويىندارىنا تەگىن كىرۋگە رۇقسات الادى. يت ءتىپتى «مۇرنى مۇزداي ىزكەسەر» كوركەم فيلمىنە باستى رولگە تۇسەدى. حايۋاناتتاردى قورعاۋ قوعامى د.كوربەتتىڭ يتىنە ارنايى سىيلىق تاپسىرادى. دودانىڭ اشىلۋ سالتاناتىندا ۇلىبريتانيا پرەمەر-ءمينيسترى گ.ۋيلسون مويىنداعانداي، «ەگەر كۋبوك تابىلماعاندا بۇكىل بريتان جۇرتشىلىعى الەم الدىندا ماسقارا بولار ەدى».

ال قىلمىسى دالەلدەنگەن ەدۆارد بلەتچلي چەمپيونات باستالاردان ەكى كۇن بۇرىن ەكى جىلعا سوتتالدى. سوت ءماجىلىسى ءداپ ءبىر انگليا كۋبوگىنىڭ فينالىنداي سۇمدىق انشلاگپەن ءوتتى. زالدا ينە شانشار ورىن بولماعانى ءوز الدىنا، ىشتەگى داۋىستىڭ جەتەر جەرىنە دەيىنگى ءدالىز بەن دالادا دا جۇرت ءيىن تىرەسىپ تۇردى. قىلمىسكەردىڭ قايتا-قايتا ءوتىنۋى بويىنشا، كەيىن ول وتىرعان كامەراعا تەلەۆيزور قويىلىپ، بىرىنشىلىك ويىندارىن كورۋىنە مۇرسات بەرىلدى. «فينالعا كىمدەر شىعادى؟» دەپ سۇراعان جۋرناليستەرگە ول «انگليا مەن برازيليا شىعادى، مەنىڭ وتانداستارىم جەڭەدى» دەپ جاۋاپ بەرىپتى. ەگەر انگليا چەمپيون بولسا، مەملەكەت باسشىلارىنىڭ مەيىرىمى ءتۇسىپ، مەرزىمىنەن بۇرىن بوساتار دەپ ۇمىتتەنسە كەرەك. بىراق شىلدەنىڭ سوڭىنداعى تاماشا تابىس اعىلشىنداردىڭ باسىن شىر اينالدىرعانى سونشا، ولار تۇرمەدەگى سورلىنى سول كۇيى ۇمىتىپ تا كەتتى.

برازيليا مەن يتاليا ساتسىزدىككە ۇشىرادى

تابىلعان كۋبوكتىڭ انگليانىڭ وزىندە قالاتىنىنا سەنىمدىلەر كوپ بولعانىمەن، چەمپيوناتتىڭ بەتاشار ماتچىندا اعىلشىن ارىستانىنىڭ ۋرۋگۆايعا ءتىسى باتپادى (0:0). باسپاسوزدەن، مامانداردان، جالپى جانكۇيەر قاۋىمنان ەستىمەگەن سىنى قالماعان باس باپكەر الف رامسەي ودان قورىتىندى شىعارىپ، كەيىنگى ويىنداردى ءساتتى وتكىزدى دە، «ا» توبىندا ءبىرىنشى ورىن الدى. ەكىنشى تۇعىرعا ۋرۋگۆاي تابان تىرەدى.

ال «ۆ» توبىنان سول كەزدەگى ەۋروپا چەمپيونى يسپانيانى جانە شۆەيتساريانى جولدا قالدىرعان گەرمانيا مەن ارگەنتينا وزىپ شىقتى. بۇل – داڭقتى فۋتبولشى جانە باپكەر فرانتس بەككەنباۋەردىڭ العاشقى چەمپيوناتى ەدى. 20-دان ەندى عانا اسقان جارتىلاي قورعاۋشىنىڭ ء(يا، ءيا، انگليا الاڭدارىندا ول ورتاڭعى شەپتە ونەر كورسەتتى) تالانتى جاعىنان وزگە ۇزەڭگىلەستەرىنەن وق بويى وزىق تۇرعانى مامانداردىڭ كوزىنە بىردەن شالىندى. ول ادەتتە تاياۋ ماڭداعى ارىپتەستەرىمەن دوپتى قىسقا پاستار ارقىلى قاقپاقىلداپ اكەلىپ، قاقپاشىمەن جەكپە-جەك شىعۋعا اۋەس ەدى. تۋرنيردەگى ءتورت گولىنىڭ ۇشەۋىن وسىلاي سوققان داڭقتى نەمىس كوماندالاستارىنا دا تالاي ۇرىمتال ساتتەر ۇيىمداستىرىپ بەرىپ ءجۇردى.

«س» توبىندا كۇتپەگەن جەردەن ەكى دۇركىن الەم چەمپيونى – برازيليا قۇراماسى ساتسىزدىككە ۇشىرادى. دەگەنمەن مۇنىڭ ناقتى سەبەپتەرى دە بار ەدى. بىرىنشىدەن، باس باپكەر ۆيسەنتە فەولا انگلياعا نەگىزىنەن 30-دان اسقان «شالداردى» (گاررينچا، بەلليني، دجالما سانتوس، ت.ب.) الىپ كەلدى، ال جايرزينو باستاعان جاستار ءالى تاجىريبەسىز ەدى. ەكىنشىدەن، بۇكىل كوماندانىڭ ويىنىنا سەرپىن بەرەتىن پەلە جاراقات الىپ، ءوز دەڭگەيىندە ونەر كورسەتە المادى. ۇشىنشىدەن (جانە ەڭ باستى سەبەبى), فەولا ەۋروپا فۋتبولىندا بولىپ جاتقان اناعۇرلىم العا باسۋشىلىقتى اڭعارعان جوق. قارت قۇرلىقتاعى ۇزدىك كوماندالار ورتاڭعى شەپكە ەرەكشە ماڭىز بەرىپ، فۋتبولشىلاردىڭ كۇش-قۋاتى مەن توزىمدىلىگىن نىعايتىپ، ويىندى جىلدام قارقىندا ءوربىتۋدى ۇردىسكە اينالدىرا باستاعان-دى. ال برازيليالىقتار وزدەرىنىڭ دوپتى ۇرشىقشا ۇيىرەتىن عالامات تەحنيكاسىنا سەنىپ، مۇنداي وزگەرىستەرگە كوڭىل دە اۋدارمادى.

ولاردىڭ وگىزاياڭى بولگارلارمەن ويىندا بايقالعان جوق. ەكى گولدىڭ دا ايىپ سوققىسى ارقىلى سوعىلعانى، ويىن جاعىنان برازيليالىقتاردىڭ ەشقانداي قاۋىپتى ءسات جاساي الماۋى الەم چەمپيوندارىن تۇك تە الاڭداتپادى. پەلە بولگار قورعاۋشىسى د.جەچەۆتىڭ قۇرساۋىنان بوساپ شىعا المادى، گاررينچا دا وڭ قاپتالدا ادەتتەگىدەي ويناق سالا قويعان جوق. ەسەسىنە، ۆەنگريامەن جانە پورتۋگاليامەن بولعان كەزدەسۋلەردە كوماندا دايىندىعىنىڭ مۇلدە تومەن ەكەنى ايقىن اڭعارىلدى. اسىرەسە ۆەنگرلەرمەن ويىن برازيليا قۇراماسىنىڭ ەڭ ءبىر ماسقاراعا ۇشىراعان ماتچى بولدى. جەچەۆتىڭ «ارقاسىندا» اياعىندا ساۋ جەر قالماعان پەلەنى باپكەرلەر بۇل ويىنعا قاتىستىرماعان ەدى. 2-مينۋتتا-اق ءۇش قورعاۋشىنى ءھام قاقپاشى جيلماردى الداپ وتكەن فەرەنتس بەنە ەسەپ اشتى. كوپ ۇزاماي ۆەنگرلەردىڭ ايىپ الاڭىنا تاياۋ ماڭنان ويىن ەرەجەسى بۇزىلىپ، فۋتبول كورولىنىڭ ورنىنا شىققان توستاو تارازى باسىن تەڭەستىردى. ال ەكىنشى تايمدا سىلەسى قاتقان الەم چەمپيوندارىن قۇر اتتاي قۋتىڭداعان ۆەنگرلەر تالقانداپ تاستادى. قالعان ەكى گول دا بەنەنىڭ تىكەلەي قاتىسۋىمەن سوعىلدى. اۋەلى ول وزىمەن قاناتتاسا جۇگىرگەن يانوش فاركاشقا كەرەمەت پاس تاستادى: شابۋىلشى اۋەلەپ كەلگەن دوپتى جەرگە تۇسىرمەستەن تورعا ءدوپ قادادى – 2:1. ارادا سەگىز مينۋت وتكەندە الاڭدا بىلگەنىن ىستەگەن بەنەنى برازيليالىقتار ءوز ايىپ الاڭىندا شالىپ جىعىپ، ارەڭ توقتاتتى. پەنالتيدى كالمان مەسەي مۇلتىكسىز ورىندادى – 3:1!

دەگەنمەن برازيليا ءۇشىن ءالى دە ءۇمىت بار ەدى. سوڭعى تۋردا ولار پورتۋگاليامەن كەزدەستى. وكىنىشكە قاراي، بۇل ماتچتا ەۋروپالىقتار وتە دورەكى وينادى. ويىننىڭ باستاپقى بولىگىندە-اق ولاردىڭ قورعاۋشىسى جواو مورايش (قاساقانا ما، كىم ءبىلسىن) پەلەنىڭ جاڭا عانا جازىلىپ بىتكەن اياعىن تاعى جاراقاتتادى. ەكى دارىگەردىڭ يىعىنا سۇيەنىپ، الاڭنان سۇيرەتىلىپ شىعىپ بارا جاتقان فۋتبول كورولىنىڭ ءتۇرى وتە ايانىشتى ەدى. ويىنشى الماستىرۋعا رۇقسات بولماعاندىقتان (مۇنداي مۇمكىندىك تەك 1970 جىلى عانا پايدا بولدى) ول ەكىنشى تايمدا الاڭنىڭ شەتىندە اقساڭداپ ءجۇردى دە قويدى. پورتۋگاليانىڭ اتاقتى شابۋىلشىسى ەيسەبيو بۇل كەزدەسۋدە ەكى گول سوقتى جانە انتونيو سيموەشكە تاماشا پاس شىعارىپ بەردى.

ماماندار دا، جانكۇيەرلەر دە «D» توبىنان كسرو جانە يتاليا قۇرامالارى شىعادى دەپ بولجاعان-دى. ورىس فۋتبولشىلارى سول ۇدەگە ساي ونەر كورسەتتى: ءۇش ويىندا دا جەڭىسكە جەتىپ، ءبىرىنشى ورىنعا نىق تابان تىرەدى. ال يتاليا چەمپيوناتتى ءساتتى باستاعانىمەن، كەيىنگى ويىنداردا بىلگەنىنەن جاڭىلدى. ەگەر ولاردىڭ سول كەزدە ەۋروپاداعى ۇزدىك ۇجىمداردىڭ ءبىرى سانالاتىن كسرو-دان ۇتىلۋىنا تۇسىنىستىكپەن قاراساق، الەمدىك دوپ دوداسىنا ءبىرىنشى مارتە قاتىسىپ وتىرعان كورەي حالىق-دەموكراتيالىق رەسپۋبليكاسى (كحدر) قۇراماسىنان جەڭىلۋىن ناعىز سەنساتسيا دەمەسكە لاج جوق.

ەيسەبيو – كحدر – 5:3

ءۇشىنشى رەت الەم چەمپيوناتىنا قاتىسقان كسرو قۇراماسى ءۇشىنشى رەت شيرەك فينالعا شىقتى. 1958 جانە 1962 جىلدارى ورىس كومانداسىنا بۇل ساتىدا ۇنەمى الاڭ يەلەرى (شۆەتسيا مەن چيلي) جولىعىپ، جولى بولماي جۇرگەن-ءدى. بۇل جولى باس باپكەر نيكولاي موروزوۆتىڭ جىگىتتەرىنە چەمپيوناتتى ۇيىمداستىرۋشى ەلدىڭ وكىلدەرى تاپ كەلگەن جوق، دەگەنمەن برازيليالىقتاردى ەلىنە ەرتە قايتارعان ۆەنگريا دا وسال قارسىلاس ەمەس-ءتى. ۆەنگرلەر بۇل جولى دا وتە كەرەمەت ويىن كورسەتتى، بىراق كسرو فۋتبولشىلارى قورعانىستا وتە ساق تا ساۋاتتى قيمىلدادى، ونىڭ ۇستىنە، بەنە مەن البەرت گول سوعار بىرنەشە ۇرىمتال ءساتتى ۋىستان شىعارىپ الدى. ارا-تۇرا جىلدام قارىمتا شابۋىلعا شىعىپ وتىرعان ورىستار بولسا، وزدەرىنىڭ ساناۋلى مۇمكىندىكتەرىن ءمۇلت جىبەرگەن جوق. يگور چيسلەنكو مەن ۆالەري پوركۋيان ءبىر-بىردەن گول سوقتى. قانى قارايعان فاركاش پەن ونىڭ سەرىكتەرى كەڭەس قۇراماسى قاقپاسىنىڭ الدىن ودان ارمەن شاڭداتۋعا كوشتى. 58-مينۋتتا بەنە ءبىر دوپ سوقتى، ال ودان كەيىنگى سوققىنىڭ بارىنە الەمنىڭ ۇزدىك قاقپاشىلارىنىڭ ءبىرى لەۆ ياشين توسقاۋىل بولدى.

موزامبيكتەن شىققان «قارا مارجان» – ەيسەبيو پورتۋگاليا قۇراماسىن توپتان الىپ شىعىپ قانا قويماي، ونى شيرەك فينالدا دا قۇتقارىپ قالدى. ويىننىڭ 24-مينۋتىندا كحدر كومانداسى 3:0 ەسەبىمەن ۇتىپ تۇردى! بۇكىل ازيا مەن افريكا كوماندالارى چەمپيوناتقا بويكوت جاريالاعاندا (ەكى قۇرلىققا فينالدىق تۋرنيردەن ورتاق ءبىر-اق ورىن بەرگەندىكتەن), سولتۇستىك كورەيلەرى وعان قوسىلماي، اۆستراليامەن ويناپ، ونى ەكى كەزدەسۋدە دە ۇتقان بولاتىن. اۋەلدە ەشكىم كوزگە دە ىلمەگەن ازيالىقتار انگلياعا كەلگەن سوڭ ءتىپتى ەركىنسىپ، «D» توبىندا ەكىنشى ورىنعا يە بولعان-دى. بىراق شيرەك فينالدا كوپ ۇزاماي ىسكە ەيسەبيو كىرىستى دە، سۋپەرسەنساتسيا بولماي قالدى. ول قاتارىنان ءتورت دوپ سوقتى، بەسىنشىسىن جوزە اۋگۋشتۋ قاقپاعا ەنگىزدى.

انگليا – ارگەنتينا ماتچىندا تورەشىلەردىڭ الاڭ يەلەرىنە ازداپ ءىش تارتاتىنى بايقالىپ قالدى. كەزدەسۋ وتە دورەكى بولعانى سونداي، تورەشى ىسقىرىعى مينۋت سايىن ەستىلىپ، ويىن قايتا-قايتا ءۇزىلىپ قالا بەردى. 38-مينۋتتا ارگەنتينالىقتاردىڭ كاپيتانى انتونيو راتتين تورەشىگە بىردەڭەنى تۇسىندىرمەك بولىپ ەدى، ول... دەرەۋ راتتينگە الاڭنىڭ سىرتىن نۇسقادى!بۇل – «ۋەمبلي» ستاديونىندا وتكەن ويىندار تاريحىنداعى تۇڭعىش الاڭنان قۋىلۋ ەدى! فۋتبولشى، ارينە، ءبىراز ۋاقىت الاڭنان كەتپەي قويدى، ويتكەنى، بىرىنشىدەن، نە ءۇشىن قۋىلعانىن تۇسىنگەن جوق، ەكىنشىدەن، تورەشىنىڭ ىم-يشاراسىن دا ۇقپادى (وسى كيكىلجىڭنەن كەيىن فيفا تورەشىلەرگە الاڭنان قۋىلعان ويىنشىعا قىزىل كارتوچكا كورسەتۋدى تاپسىرىپ، ەرەجەگە ەنگىزدى). ونسىز دا دورەكى ويىن بۇدان كەيىن ءتىپتى ءورشىپ كەتتى. نەمىس تورەشىسى كرايتلياين ويىن تىزگىنىن قولىنان شىعارىپ الدى. ءابۇيىر بولعاندا، باسقا ەشكىم الاڭنان قۋىلعان جوق. ال ازشىلىقتا قالعان ارگەنتينا كومانداسى 78-مينۋتتا دوپ جىبەرىپ الىپ، ۇتىلىپ قالدى. ماتچتان كەيىنگى ءباسپاسوز ءماسليحاتىندا الف رامسەي ارگەنتينالىق فۋتبولشىلاردى «حايۋاندار» دەپ اتادى (دورەكىلىك جاعىنان ءوز جىگىتتەرىنىڭ دە قالىسپاعانى ونى ەش ويلاندىرماعان سەكىلدى), ال بۇل ءسوز ەكى ەل اراسىندا قارىم-قاتىناستىڭ ۋشىعۋىنا اپارىپ سوعا جازدادى. سودان بەرى اتالعان ەل قۇرامالارىنىڭ ءار كەزدەسۋى تارتىسقا عانا ەمەس، جانجالعا دا تولى بولىپ كەلەدى. 80-جىلداردىڭ باسىندا بريتان اسكەرلەرى ارگەنتيناعا تيەسىلى فولكلەند (مالۆين) ارالدارىن باسىپ العان سوڭ، بۇل شيەلەنىس تىپتەن ۇدەي ءتۇستى.

نەمىستەردىڭ جەڭىسىنە دە اعىلشىن تورەشىسى ەپتەپ ءوز ۇلەسىن قوستى. راس، ءبىرىنشى تايم ەۋروپالىقتاردىڭ باسىمدىعىمەن ءوتتى. 11-مينۋتتا ولار ەسەپ اشتى. تايمنىڭ سوڭىنا قاراي ويىن تىزگىنىن ۋرۋگۆايلىقتار ءوز قولىنا الدى. ولار نەمىستەردىڭ قاقپاسىنا بىرنەشە رەت قاۋىپ ءتوندىردى، ال دوپ ايىپ الاڭىنىڭ ىشىندە شنەللينگەردىڭ قولىنا تيگەندە، تورەشى فينني پەنالتي بەلگىلەمەدى. بۇدان سوڭ ويىن ارقاۋى قازىنىڭ ىسقىرىعىنا باعىنباۋعا اينالدى. ەكى كوماندانىڭ وكىلدەرى دە دورەكىلىككە ۇرىندى. نەمىستەر جاعى تورەشىگە بايقاتپاي تيىسسە، ۋرۋگۆايلىقتار اشىق ەگەسكە كوشتى. ماسەلەن، ەممەريح قازىنىڭ كوزىن الا بەرە تروچەنىڭ اياعىنان اياماي تەۋىپ ەدى، ۋرۋگۆايلىق قارسىلاسىنا دەرەۋ قارىمتا قايتاردى. فينني بولسا، تەك قارىمتا وسپادارلىقتى عانا بايقادى ما، الدە باسقا سەبەبى بار ما، الاڭنان تروچەنى عانا قۋىپ شىقتى. ارادا بەس مينۋت وتكەندە تاعى ءبىر ويىنشىسى الاڭنان قۋىلعان سوڭ، ۋرۋگۆايلىقتار ماتچ سوڭىنا قاراي قارسىلاسۋدى توقتاتىپ، قاقپاسىنا جانە ءۇش دوپ جىبەرىپ الدى.

ءدۇدامال گولدىڭ داۋى

جارتىلاي فينالعا باسىنان وسىنداي ءبىراز حيكايالار وتكەرىپ، اۋپىرىممەن شىققان گەرمانيا قۇراماسى كسرو فۋتبولشىلارىنان باسىم ءتۇستى. ويىن تەڭ دارەجەدە ءوتتى. نەمىستەر تاعى دا دورەكىلىككە ۇرىندى. حح عاسىردىڭ سوڭىندا بىرنەشە جىل ۋكراينا قۇراماسىن جاتتىقتىرعان بولاشاق باپكەر، ول كەزدەگى تىنىمسىز جارتىلاي قورعاۋشى يوجەف سابونىڭ اياعىن ولار كەزدەسۋدىڭ 7-مينۋتىندا-اق جاراقاتتادى. الاڭدا ارى-بەرى جۇرگەنى بولماسا، ول ويىنعا تولىققاندى ارالاسا المادى. 44-مينۋتتا ءوزىن قايتا-قايتا شالىپ جىعا بەرگەن حاللەرگە ىزالانىپ، شىدامسىزدىق تانىتقان شابۋىلشى چيسلەنكو الاڭنان قۋىلدى. ەكىنشى تايمدا اناتولي بانيشەۆسكيدى نەمىس قورعاۋشىلارىنىڭ ءبىرى ءوز ايىپ الاڭىندا يتەرىپ قۇلاتتى، بىراق تورەشى وعان كوڭىل اۋدارعان جوق. كۇشتى قارسىلاسپەن 9-اق ويىنشىمەن ويناعان كسرو قۇراماسى تىزە بۇگۋگە ءماجبۇر بولدى.

ايتسە دە، جارتىلاي فينالعا شىعۋىنىڭ ءوزى كسرو كومانداسى ءۇشىن سول كۇيى قايتالانباعان تاماشا تابىس رەتىندە تاريحتا قالدى. 3-ورىن ءۇشىن بولعان ماتچتا ولار پورتۋگاليادان ۇتىلدى، دەگەنمەن قولا جۇلدەگە يە بولدى. سەبەبى، وسى چەمپيوناتتان باستاپ فيفا الەم چەمپيونىنا – التىن مەدال، 2-ورىن العان كومانداعا – التىنداتىلعان مەدال، 3-ورىن العان كومانداعا – كۇمىس مەدال، ال 4-ورىن العان كومانداعا – قولا مەدال تاپسىراتىن جۇيەگە كوشتى (1990 جىلعا دەيىن).

ەكىنشى جارتىلاي فينال (انگليا – پورتۋگاليا), كەرىسىنشە، وتە ادەمى ويىن بولدى. فرانتسۋز تورەشىسى شۆينتەنىڭ ىسقىرىعى العاش رەت تەك ويىننىڭ 22-مينۋتىندا عانا ەستىلدى! «وندا دا ىسقىرماي-اق قويۋعا بولاتىن ەدى، بىراق مەنىڭ دە الاڭدا بار ەكەنىمدى بىلدىرگىم كەلدى» دەپ ازىلدەدى كەيىن تورەشى. بۇل ەكى عاجايىپ ويىنشىنىڭ – بوببي چارلتون مەن ەيسەبيونىڭ جۇلدىزدى ماتچتارىنىڭ ءبىرى بولدى. اعىلشىن ەكى، ال پورتۋگالدىق ءبىر دوپ سوقتى. ءسويتىپ، ۇزىن-ىرعاسى 9 دوپ سوققان ەيسەبيو بىرىنشىلىكتىڭ ەڭ مەرگەن ويىنشىسى اتانسا، ب.چارلتون ءوزىنىڭ ءىنىسى دجەككيمەن جانە گوردون بەنكس، بوببي مۋر، الان بولل، دجەففري حەرست سىندى ارىپتەستەرىمەن بىرگە فينالدا دا جەڭىسكە جەتىپ، الەم چەمپيونى اتاندى.

ال حەرست فينالدىق ماتچتا ءۇش دوپ سوققان تاريحتاعى بىردەن-ءبىر ويىنشى سانالادى. ونىڭ 100-مينۋتتا سوققان گولىن (دوپ ماڭدايشاعا سوعىلىپ جەرگە تۇسكەن-ءدى) نەمىستەر ءالى كۇنگە دەيىن مويىنداماي كەلەدى. ولار «دوپ قاقپا سىزىعىنان ارى ەمەس، بەرى ءتۇستى» دەپ دالەلدەۋدەن تانبايدى. سول ساتتە باس تورەشى شۆەيتساريالىق ءدينستتىڭ ءوزى دە ءبىر شەشىمگە كەلە الماي، قاپتالداعى قازى توفيك باحراموۆقا جۇگىنگەن-ءدى. كەڭەستىك ازەربايجان تورەشىسى «گول بولدى» دەگەن بايلام جاسادى دا، نەمىستەردىڭ قارعىسىنا قالدى. ارادا قىرىق جىلعا جۋىق ۋاقىت وتكەندە بارىپ زاماناۋي تەحنيكانىڭ كومەگىمەن باحراموۆ شەشىمىنىڭ دۇرىس ەكەنىنە بۇكىل الەمنىڭ كوزى جەتتى. دەمەك، انگليا – ەشقانداي دا كەزدەيسوق ەمەس، ناعىز چەمپيون دەگەن ءسوز. ياعني ءاۋ باستا «التىن نيكەنى» ۇرلاپ العان اعىلشىندار اراعا ءتورت اي سالىپ ونى زاڭدى تۇردە يەلەندى.

ويىن ناتيجەلەرى

فينالدىق تۋرنيرگە 16 كوماندا قاتىستى.

32 ويىن وتكىزىلدى، 89 دوپ سوعىلدى (ورتا ەسەپپەن 2,78 گول).

«ا» توبى

انگليا – ۋرۋگۆاي – 0:0,  فرانتسيا – مەكسيكا – 1:1, ۋرۋگۆاي – فرانتسيا – 2:1, انگليا – مەكسيكا – 2:0, ۋرۋگۆاي – مەكسيكا – 0:0, انگليا – فرانتسيا – 2:0

«ۆ» توبى

گەرمانيا – شۆەيتساريا – 5:0, ارگەنتينا – يسپانيا – 2:1, شۆەيتساريا – يسپانيا – 1:2, گەرمانيا – ارگەنتينا – 0:0, ارگەنتينا – شۆەيتساريا – 2:0, گەرمانيا – يسپانيا – 2:1

«س» توبى

برازيليا – بولگاريا – 2:0, ۆەنگريا – پورتۋگاليا – 1:3, برازيليا – ۆەنگريا – 1:3, بولگاريا – پورتۋگاليا – 0:3, برازيليا – پورتۋگاليا – 1:3, بولگاريا – ۆەنگريا – 1:3

«D» توبى

كسرو – كحدر – 3:0, يتاليا – چيلي – 2:0, كحدر – چيلي – 1:1, كسرو – يتاليا – 1:0, يتاليا – كحدر – 0:1, كسرو – چيلي – 2:1

شيرەك فينال

انگليا – ارگەنتينا – 1:0, گەرمانيا – ۋرۋگۆاي – 4:0, پورتۋگاليا – كحدر – 5:3, كسرو – ۆەنگريا – 2:1

جارتىلاي فينال

گەرمانيا – كسرو – 2:1, انگليا – پورتۋگاليا – 2:1

3-ورىن ءۇشىن ماتچ

پورتۋگاليا – كسرو – 2:1

فينال

انگليا – گەرمانيا – 4:2 (قوسىمشا ۋاقىتتا)

30 شىلدە. لوندون. «ۋەمبلي» ستاديونى. 93 000 كورەرمەن. تورەشى دينست (شۆەيتساريا).

انگليا: بەنكس، كوەن، دج.چارلتون، مۋر، ۋيلسون، ستايلز، بولل، ب.چارلتون، حانت، حەرست، پيتەرس.

گەرمانيا: تيلكوۆسكي، حەتتگەس، شۋلتس، ۆەبەر، شنەللينگەر، بەككەنباۋەر، وۆەرات، حاللەر، زەەلەر، حەلد، ەممەريح.

گولدار: حاللەر، 12 (0:1), حەرست، 19 (1:1), پيتەرس، 78 (2:1), ۆەبەر، 90 (2:2), حەرست، 100 (3:2), حەرست، 120 (4:2).

سۇرمەرگەندەر

ەيسەبيو (پورتۋگاليا) – 9 دوپ، حاللەر (گەرمانيا) – 5, حەرست (انگليا), بەنە (ۆەنگريا), پوركۋيان (كسرو), بەككەنباۋەر (گەرمانيا) – 4 دوپتان.

ساكەن سىبانباي

Abai.kz