ءوز ازات اسپانىندا ەركىن قانات قاعا الماسا قىرانعا سەرت. تاۋەلسىز ەلىم دەپ تەبىرەنە الماسا ەرگە سىن ەمەس پە. وڭتۇستىك ەرلەدى. الاش قوزعالىسىنىڭ 95 جىلدىعىنا وراي "نۇر وتان" حدپ مەن وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ اكىمى ا.مىرزاحمەتوۆ قولداپ، وبلىستىق ءباسپاسوز قىزمەتىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن شىمكەنتتە "الاشوردا. جەلتوقسان. تاۋەلسىزدىك" اتتى عىلىمي-تەوريالىق كونفەرەنتسيا وتكىزدى. وبلىس اكىمى اپپاراتى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى، ءباسپاسوز قىزمەتىنىڭ باسشىسى بەرىك ءۋالي باستاعان الاششىل ازاماتتاردىڭ قۇراستىرۋىمەن الاشوردا تۋرالى باياندامالار توپتاماسى وقىرمانعا جەتتى. رەسپۋبليكانىڭ وزگە وڭىرلەرىنەن جۇرەك جاردى قۇتتىقتاۋ، "بارەكەلدى" دەسكەن جىلى لەبىزدەر ەستىپ جاتتىق. مامبەت قويگەلدى، امانگەلدى ايتالى باستاعان زيالى قاۋىم شىم شاھارداعى جاقسى باستاماعا باياندىلىق تىلەپ قايتتى. جيىننىڭ اشىلۋىندا ءسوز العان  "نۇر وتان" حدپ-نىڭ حاتشىسى ەرلان قارين: "بۇگىندە قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ باسىندا الاشوردا قوزعالىسى تۇر. سوندىقتان دا ونىڭ 100 جىلدىق تورقالى تويىن اتاپ وتۋگە دايىندىقتى وسى باستان قولعا الۋ كەرەك" دەگەن بولاتىن. "الاشوردا" توڭىرەگىندە ىلعي دا كەش قيمىلداپ جۇرەتىن "اقجولدىقتار" وسى جىلدىڭ قاراشا ايىنىڭ ورتاسىندا الاشوردانىڭ 95 جىلدىعىن اتاپ ءوتۋ تۋرالى پارلامەنتتە دەپۋتاتتىق ساۋال كوتەرگەن بولاتىن. دەگەنمەن ۇلت ماسەلەسىنە بايلانىستى جەڭىل-جەلپى قاراۋعا بولمايتىن سالماعى اتان تۇيەگە جۇك بولار اتالى ءىستى، بار جوعى ءبىر جارىم ايدا تىندىرىپ تاستاۋعا تاۋەكەل ەتكەنى قىزىق-اق.

ءوز ازات اسپانىندا ەركىن قانات قاعا الماسا قىرانعا سەرت. تاۋەلسىز ەلىم دەپ تەبىرەنە الماسا ەرگە سىن ەمەس پە. وڭتۇستىك ەرلەدى. الاش قوزعالىسىنىڭ 95 جىلدىعىنا وراي "نۇر وتان" حدپ مەن وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ اكىمى ا.مىرزاحمەتوۆ قولداپ، وبلىستىق ءباسپاسوز قىزمەتىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن شىمكەنتتە "الاشوردا. جەلتوقسان. تاۋەلسىزدىك" اتتى عىلىمي-تەوريالىق كونفەرەنتسيا وتكىزدى. وبلىس اكىمى اپپاراتى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى، ءباسپاسوز قىزمەتىنىڭ باسشىسى بەرىك ءۋالي باستاعان الاششىل ازاماتتاردىڭ قۇراستىرۋىمەن الاشوردا تۋرالى باياندامالار توپتاماسى وقىرمانعا جەتتى. رەسپۋبليكانىڭ وزگە وڭىرلەرىنەن جۇرەك جاردى قۇتتىقتاۋ، "بارەكەلدى" دەسكەن جىلى لەبىزدەر ەستىپ جاتتىق. مامبەت قويگەلدى، امانگەلدى ايتالى باستاعان زيالى قاۋىم شىم شاھارداعى جاقسى باستاماعا باياندىلىق تىلەپ قايتتى. جيىننىڭ اشىلۋىندا ءسوز العان  "نۇر وتان" حدپ-نىڭ حاتشىسى ەرلان قارين: "بۇگىندە قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ باسىندا الاشوردا قوزعالىسى تۇر. سوندىقتان دا ونىڭ 100 جىلدىق تورقالى تويىن اتاپ وتۋگە دايىندىقتى وسى باستان قولعا الۋ كەرەك" دەگەن بولاتىن. "الاشوردا" توڭىرەگىندە ىلعي دا كەش قيمىلداپ جۇرەتىن "اقجولدىقتار" وسى جىلدىڭ قاراشا ايىنىڭ ورتاسىندا الاشوردانىڭ 95 جىلدىعىن اتاپ ءوتۋ تۋرالى پارلامەنتتە دەپۋتاتتىق ساۋال كوتەرگەن بولاتىن. دەگەنمەن ۇلت ماسەلەسىنە بايلانىستى جەڭىل-جەلپى قاراۋعا بولمايتىن سالماعى اتان تۇيەگە جۇك بولار اتالى ءىستى، بار جوعى ءبىر جارىم ايدا تىندىرىپ تاستاۋعا تاۋەكەل ەتكەنى قىزىق-اق. بۇل ايتقانىن، "شابان ۇيرەك بۇرىن ۇشار" نەمەسە توي-جيىن جاقىنداعاندا قيمىلداپ ۇيرەنىپ قالعاندىقىقتان بولار دەپ تۇسىندىك.

"الاش قوزعالىسىنىڭ 100 جىلدىعى" - عاسىردى تولعاندىرار قاستەرلى ەسكە الۋ. تەك ەسكە الۋ ەمەس، تامىرىن تەرەڭگە بويلاتقان الىپ داراقتىڭ، ساياسىندا قازاقتىڭ قاسقامەن جايساڭى كەڭەس قۇرىپ، ەلدىك، ۇلتتىق مۇددە دەگەن ۇرانىن ۇرپاق سانسىنا ۇيالاتۋ بولماق. 95 جىلدىق مەرەكە ءوز دەڭگەيىندە ءوتتى. ارينە، ايتۋ وڭاي، ال ىستەۋ ەكىنىڭ ءبىرى، ەگىزدىڭ سىڭارىنىڭ قولىنان كەلە بەرمەسى تاعى بار. شىمكەنتتەگى القالى وتىرىستا جەتەكشى پارتيا حاتشىسى ەرلان قارين: "ورىنبور قالاسىندا II قازاق قىرعىز قۇرىلتايىنىڭ "ۋاقىتشا ۇلتتىق كەڭەس" قۇرۋعا شەشىم قابىلداعان 13 جەلتوقسان كۇنىن بۇگىندە زيالى قاۋىم اراسىندا "الاش كۇنى"" دەپ اتايتىندىعىن جەتكىزدى. سونداي-اق ءدال وسى كۇنى عالامتوردا ءبىرىنشى رەت "الاشوردا.كز" سايتىنىڭ تۇساۋى كەسىلگەندىگىن ايتىپ، جينالعان قاۋىمنان ءسۇيىنشى سۇراعان بولاتىن. وسىنداي جاقسى باستامالردى كەشتەۋ بولسا دا ەستىگەن اقجولدىق دەپۋتاتتاردىڭ اتىنان ءسوز العان الماس تۇرتاەۆ قاڭتاردىڭ ورتاسىندا الاش قوزعالىسىنىڭ 95 جىلدىعى كەزىندە، الاش رۋحىن ارداقتاۋدا ءالى دە اتقارىلماي جاتقان ىستەر كوپتىگىنە نازار اۋدارىپ، ۇكىمەت باسشىسىنىڭ اتىنا دەپۋتاتتىق ساۋال جولداعان بولاتىن. ايتسەدە، استىن سىزىپ كورسەتەتىندەي 95 جىلدىقتا اتقارىلماي قالعان ءىس كوپ دەگەندى ء"وزى بولا المايدى، بولعاندى كورە المايدىنىڭ" ءوزى دەپ تۇسىندىك. ءۋاج ايتار بولساق، الاشتىڭ عاسىرلىق تويى بار قازاققا ورتاق ەكەندىگىن ەستەن شىعارماعان ابزال. وزدەرىن الاشورداشىلاردىڭ "رۋحاني ءىزباسارى" ساناپ جۇرگەن "اق جول" پارياسىنىڭ مەنشىكتەپ الار مۇلكى ەمەس ەكەندىگىن ەستەن شىعارماعان ءجون. 2012 جىلدىڭ ىشىندە ەلىمىزدىڭ ءار ايماعىندا الاشقا قاتىستى ءتۇرلى كونفەرەنتسيالالار ءوتتى.

"حان بالاسىندا ءار قازاقتىڭ قاقىسى بار" دەپ اھ ۇرعان الاشتىڭ  رۋحاني كوسەمى ءاليحاننىڭ تۋعان كۇنىنە وراي بەلگىلى جۋرناليست بەرىك ءۋاليدىڭ باستاماسىمەن "استانا مەديا" پروديۋسسەرلىك ورتالىعى "الاشتىڭ ءاليحانى" اتتى دەرەكتى فيلم تۇسىرگەن بولاتىن. تاعى ايتار بولساق، قاراعاندىنىڭ «بولاشاق» ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى نۇرلان ورىنباسارۇلى دۋلاتبەكوۆتىڭ باس بولۋىمەن ءاليحان بوكەيحان مەن نىعمەت نۇرماقۇلىنىڭ باسىنا ەسكەرتكىش-تاقتا ورناتىلعان ەدى. اتىمتاي جومارت اعالار دا الاشتان بارىن ايانىپ قالعان ەمەس. شىمكەنتتە تۇراتىن جەكە كاسىپكەر ءابدىماجيت سىزدىقبەكوۆ اعامىز ءوز قاراجاتىمەن وتىراردا "الاش اللەياسىن" سالىپ، جۇرتشىلىقتىڭ پايدالانۋىنا بەرگەنىن ەرلىككە بالار ەدىك.

"اق جولدىقتار" ۇسىنعان الاش قوزعالىسىنىڭ 100 جىلدىعىن اتاپ ءوتۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك كوميسسيا قۇرۋ، جالپىمەملەكەتتىك جانە ايماقتىق كەشەندى باعدارلامالار دايارلاۋ ءىسىن قولعا الۋ قاجەت-اق. سونىمەن قاتار جاس ۇرپاقتى وتانشىلدىق رۋحتا تاربيەلەۋ ماقساتىندا الاش قوزعالىسىنا قاتىستى ارحيۆ قۇجاتتارىن كوپ تومدىق تۇرىندە جاريالاۋ دا وتە ماڭىزدى ءارى جاۋاپتى مىندەت. قازاقستانداعى رەپرەسسيا تاريحى وتاندىق تاريحشى-عالىمداردىڭ كۇشىمەن قورىتىلعانى دۇرىس.

P.S.

ءايتسەدە، "جۇمىلا كوتەرگەن جۇك جەڭىل" دەگەندەيىن الاش قوزعالىسىنىڭ 100 جىلدىعىن ۇيىمداستىرۋ كوپتىڭ ءىسى. سوندىقتان دا كەڭەسپەن ىستەلگەن ىستەن سەلكەۋ شىقپاسى انىق. ەندەشە، ەل امان، جۇرت تىنىشتا الاش تويىن ابرويمەن وتكىزۋگە ءناسىپ ەتسىن.
ايتپاقشى، جاقىندا انكارادا «انكارا قازاق جاستارى» بىرلەستىگى مەن «سانا» ينتەللەكتۋالدى كلۋبى بىرلەسىپ «قازاق» گازەتىنىڭ 100 جىلدىعىن اتاپ ءوتتى. ال الاش قوزعالىسىنىڭ مىلتىقسىز مايدانىنداعى  ۇلتىمىزدىڭ رۋحاني ورداسىنا اينالعان "قازاق" گازەتىنىڭ 100 جىلدىعىن "اق جولدىقتار" اتاپ ءوتتى مە؟

ABAI.KZ