گورباچەۆتىڭ «پەرەسترويكاسىنان» كەيىن، كەڭەس وداعىنىڭ قۇلاۋىنا نەبارى ءتورت-بەس جىل ۋاقىت جەتكىلىكتى بولدى. بىراق، ارادا وتىز جىل وتسە دە بۇرىنعى كەڭەس وداعى قۇرامىندا بولعان ەلدەردىڭ دەموكراتيالىق قوعام قۇرۋ تالپىنىسى كەشەۋىلدەۋمەن كەلەدى.

اراسىندا زور بوداۋ بەرىپ، ول ماقساتقا جەتكەندەرى دە بار. ورتا ازيادا قىرعىز اعايىنداردى مىسال رەتىندە اتاۋعا بولادى. «قاسىرەتتى قاڭتار» وقيعاسى كەزىندە دەموكراتيالى ساياسي جۇيەنىڭ قالاي جۇمىس ىستەيتىنىنە كۋا بولدىق. قىرعىز باۋىرلار ۇقشۇ اياسىندا ەلىمىزگە اسكەر جىبەرۋگە قارسىلىق تانىتتى. دەپۋتاتتارى قارۋلى كۇشتەر قولباسشىسىن پارلامەتكە شاقىرىپ، بەيبىتشىلىك ماقساتتا عانا بارۋعا، ءبىر وق اتپاۋعا ۋادەسىن العاننان كەيىن عانا، كەلىسىمىن بەردى.

بىزدە بيلىك ۇيرەنشىكتى تاسىلىنە كوشىپ، ەلدىڭ بەتكە ۇستار ازاماتتارىن الدىعا شىعاردى. توقتار اۋباكىروۆ: «بۇزاقىلار ۇلاندارىمىزدى قويشا باۋىزداپ جاتىر، سول ءۇشىن ۇقشۇ-نىڭ اسكەرىن كىرگىزۋىمىز كەرەك»، - دەپ باستاما كوتەردى. مۇنداي اسكەري ۇيىمنىڭ بار ەكەنىن جۇرت سول كەزدەن باستاپ جاقىننان تاني باستادى. كەزىندە شىعىس ەۋروپاداعى حالىقتىق تولقۋلاردى تانكىمەن جانىشتاعان «ۆارشاۆا شارتى ۇيىمىنىڭ» ورىنىن باسقان، رەسەي ىقپالىنداعى سول ۇيىمنىڭ مۇرناعى كۇنى ءسامميتى ءوتتى.

جيىن يەسى ارمەنيا باسشىسى پاشينيان: «ارمەنيانىڭ ۇقشۇ-عا توراعالىعى اياقتالىپ كەلەدى. بۇل كەزەڭ وقيعالارعا تولى بولدى: ءبىز ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك شارتىنا قول قويۋعا 30 جىل تولۋىن، ۇقشۇ قۇرىلعانىنا 20 جىل تولۋىن تويلادىق. بىراق كوڭىل-كۇيىمىز مەرەيتويداعىداي ەمەس. كەيىنگى ەكى جىلدا ۇقشۇ مۇشەسى ارمەنيا كەمىندە ءۇش رەت ازەربايجان «باسقىنشىلىعىنا» تاپ بولدى. ءالى كۇنگە دەيىن وسى وقيعاعا بايلانىستى ۇقشۇ-نىڭ رەاكتسياسى جونىندە ورتاق شەشىمگە كەلە المادىق. بۇل ۇقشۇ-نىڭ بەدەلىنە وراسان نۇقسان كەلتىرەدى»، - دەدى. ۇقشۇ-نىڭ ازەربايجان مەن ارمەنيا قاقتىعىسى عانا ەمەس، قىرعىزستان مەن تاجىكستان اراسىنداعى قارۋلى قاقتىعىستا دا قاۋقارىن كورسەتكەن جوق. پۋتين بار بولعانى شەكارا داۋىنا بايلانىستى تاراپتارعا قۇپيا قۇجاتتاردى بەرەتىنىن ايتۋمەن عانا شەكتەلدى. «قاسىرەتتى قاڭتار» وقيعاسى دا ۇقشۇ-نىڭ مۇشە ەلدەردىڭ ىرگەسىن بەكىتۋمەن ەمەس، اۆتوريتارلىق رەجيمنىڭ ءومىرىن ۇزارتۋعا مۇددەلى ەكەنىن كورسەتتى.

ساميتتىڭ جاڭالىعى مۇشە ەلدەردىڭ ءبىر-بىرىنە وكپە-نازىن ايتۋدان عانا تۇرعان جوق. جاقىندا عانا وتكەن پرەزيدەنت سايلاۋىندا توقاەۆتى قولداۋعا شاقىرىپ، حالىققا ۇندەۋ تاستاعان تاسماعانبەتوۆتىڭ اسكەري ۇيىمنىڭ باس حاتشىلىعىنا تاعايىندالۋى جۇرتتى ەلەڭ ەتكىزدى.

تاسماعانبەتوۆ جاڭا جىلدان باستاپ لاۋازىمىنا رەسمي كىرىسپەك ەكەن. كەزىندە ەشقانداي اسكەري ءوتىلى جوق تاسماعانبەتوۆ قازاقستاننىڭ قورعانىس ءمينيسترى بولىپ تاعايىندالعاندا كوپشىلىك ءبىر ەلەڭ ەتكەن. كەيىن رەسەيدە ەلشى بولدى. 2019 جىلى زەينەتكە شىقتى. سونىمەن ساياسي مانسابى اياقتالعانداي كورىنگەن.

قازاق قوعامىندا تاسماعانبەتوۆتىڭ كۇلتەگىن ەسكەرتكىشىن الدىرعان، زيالىلارعا قولداۋ كورسەتكەن ۇلتشىل شەنەۋنىك رەتىندە وبرازى قالىپتاسقان. باياعىدا كومسومولداردىڭ 100 جىلدىق مەرەيتويىنا بارعانى، ءوزىن نازارباەۆتىڭ «ءونىمىمىن» دەگەنى ەستە. ەندى مىنە، اتىشۋلى اسكەري ۇيىمنىڭ باس حاتشىلىعىنا تاعايىندالىپ وتىر. ونىڭ الدىندا رەسەيدىڭ ۇلكەن كومپانياسىنىڭ قۇرىلتايشىلارىنىڭ تىزىمىنە ەنگەنى ايتىلعان. ورىسقا ءتىلى مەن كىندىگى بايلانعان جوعارى لاۋازىم يەلەرىن ايتپاعاندا، ماقتاۋلى تاسماعانبەتوۆتىڭ دە ەلشىلىك قىزمەتتە بولعالى بەرى ورىستىڭ ساياسي، بيزنەس ەليتاسىمەن ابدەن ىشتەسىپ كەتكەنىنە تاعى دا كوز جەتكىزگەندەيمىز.

ەسبول ۇسەنۇلى

Abai.kz