(ەسسە)

قازاقتىڭ جاڭا تاريحىنىڭ حان تاڭىرىندەي ۇشار-شىڭى – 1986 جىلعى الماتىداعى جەلتوقسان ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىسى. بۇل اقيقاتتى مويىنداماۋ – قۇدايدى جوققا شىعارۋمەن پارا-پار – اسا اۋىر كۇنا! ۇلتىمىز تاۋەلسىزدىك تۋىن تىككەن تۇستاعى ەسىل ەلىمىزدىڭ جۇگەن-نوقتاسى مەن تىزگىن-شىلبىرى كەزدەيسوق قولىنا تيگەن تەكسىز باسشى وسىنداي الباستى باسقان باتپاندى ارقالاپ كەتتى...

الەم تاريحىنداعى «العاشقى وتتى قارۋلار پايدا بولعانشا، جەر بەتىندە كوشپەندىلەرگە تەڭ كەلەتىن كۇش بولعان ەمەس» – دەپ، قانىق دالەلدەنىپ، انىق جازىلعان مالىمەتتى بىلمەيتىن تاريحشى كەمدە كەم، جەر بەتىندە. ءتول ءداۋىرىنىڭ ەركەسى، ۇلى دالانىڭ سەركەسى بولعان قازاقتىڭ قاھارلى رۋحى مەن الداسپان قىلىشىنان سەسكەنگەن قارا قىتاي – قازاققا عاسىرلار تەزىندە جايساڭ جىبەكتەرىمەن تىنىمسىز سالىق تولەپ، اقىرىندا، امالسىزدىقتان «قىتاي قورعانىن» سوعىپ الدى...

ءبىز بورداي ەزىلىپ، كەلەشەگىنەن كۇدەر ۇزگەن كۇدىكشىل جۇرت ەمەس، تارامىس تاريح ساحناسىندا دۇشپانى – جاسقانعان، باسقانى – باسقارعان، بيلەۋشى ەلمىز! ءابىش اۋليە (كەكىلباي) اڭگۇدىكتىڭ اۋزىنا: «ءبىزدىڭ ارعى-بەرگى تاريحىمىزدا ءبىز ۇيالاتىنداي ەشتەمە جوق» – دەگەن الاپات ءۋاج دە سالىپ ەدى...

تىم-تىم قياندا، سوناۋ 1480 جىلى ماسكەۋدى جاۋلاپ الۋعا ۇلكەن وردا xانى اxمەت جورىققا شىعىپ، حاننىڭ اتتانعان ساپارىن، كەلە جاتقانىن ەستىگەن III يۆان تىعىلاتىن تەسىك تاپپاي، شىج-بىج بولادى. 250 جىل بويى التىن ورداعا ءسوزسىز باعىنۋ، قۇلشا باس ۇرۋ – ورىس كنيازدەرىندە قالىپتاسقان داستۇرگە اينالعان بولاتىن. اتتەڭ، ىشكى ىرىتكى مەن سىرتقى قۇرىقتىنىڭ كەسىرىنەن جالبىر شاشتىڭ ۋىسىنا 1847 جىلى ءتۇسىپ قالىپ، 1991 جىلى تەمىر قۇرساۋىن تالقاندادىق. تاريحي تارازىمەن نەبارى 144 جىل عانا – تۇتام كەزەڭ... مارقاسقا ۇلتتىڭ رۋحى توزاتىن، جىگەرى ازاتىن ۇزاق ۋاقىت ەمەس. ءدۇشپان ەل ءجۇز جىلعا جۋىق ۋاقىت وتىرىكتى – وسىرۋگە، وسكەلەڭدى – وشىرۋگە تالپىندى. بىراق، قۇدايدىڭ قۇدىرەتىنە – قۇبىجىقتىڭ قۇقايى وتپەدى. ازۋىن اشقان – قان جۇتىپ، بىلەك سىبانعان – شاڭ قاپتى. سۇمىراي سوۆەتتىڭ «مىزعىماس» ماسەلىن تارىداي شاشىپ، تىپ-تيپىل، جەرمەن-جەكسەن قىلدىق...

تاريحتىڭ تار جول، تايعاق كەشلەرىندە مىڭ ءولىپ، مىڭ تىرىلگەن قازاق جۇرتى بولاشاعىنا – ۇمىتپەن، كەلەشەگىنە – سەنىممەن قاراۋعا قۇقىلى ەدى. اتا-بابالارىمىزدىڭ بوستاندىق سۇيگەن اسقاق ارمانى – ەڭسەمىزدى كوتەرگەنىمەن، ەتەگىمىزدى جيا المادىق. دەرەۋ بۋىنىمىزدىڭ بەكىپ، بۇعانامىزدىڭ قاتايۋىنا – تەكسىزدىڭ تەپكىسى مەن ارسىزدىڭ ارانى قاقپان سالدى. وتىز قاسات قار ەرىسە دە، ەرىككەنىڭ ءىسىن قىلىپ، ەڭىستە تىزە تۇزەۋگە ءماجبۇرمىز. تار جول، تايعاق تابان...

بۇگىنگى بەرەكەسىز وزبىر ورىس – كەشەگى پاتشالىق جانە سوۆەتتىك بيشىگەشتەردىڭ قازاق تاريحىن تالقانداپ، تونىن اينالدىرىپ، وتىرىك جازىپ شىققانىن بىلسە دە، بىلمەگەن سىڭاي تانىتىپ، ساسىق اۋزىنا كەلگەن زاپىران توگۋىن تيا الماي، «بۇكىردى – كور عانا تۇزەپ»، اعاش تابىتقا توبىرىمەن تۇسۋدە...

الاڭداسقان التى ەل قيىن-قىستاۋ وتكەلدەن امان ءوتۋ ماقساتىمەن كۇش قوسىپ، بىلەك بىرىكتىرۋگە مامىلە قىلىپ، ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك شارتى ۇيىمىن (ۇقشۇ) قۇرعان. الداعى جىلدان باستاپ، ءۇش جىل بويى اتالعان ۇيىمنىڭ باس حاتشىلىعىنا قازاق بالاسى يمانعالي تاسماعامبەتوۆ تاعايىندالدى. يمانعالي تاسماعامبەتوۆ – قازاقتىڭ ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى، قورعانىس ءمينيسترى، پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ جەتەكشىسى، مەملەكەتتىك حاتشى، ءۇش رەت اكىم (وڭتۇستىك، سولتۇستىك، مۇنايلى استانالار), ءتورت رەت پرەمەر-ءمينيستردىڭ ورىنباسارى جانە پرەمەر-مينيستر قىزمەتىن اتقارعان ءارى رەسەيدەگى بۇرناعى قازاقتىڭ ەلشىسى.

تاسماعامبەتوۆتىڭ تاعايىندالۋى – وتىز جىل باس استاۋدان وپىرا اساپ، استىڭ – ءدامدىسىن ءىشىپ، كيىمنىڭ – ءساندىسىن كيىپ، ابدەن داعدىلانىپ قالعان كرەملدىڭ كۇشىكتەرى مەن نازاربايدىڭ مىسىقتارىن شىرت ۇيقىسىنان شوشىتىپ وياتتى. ويتكەنى، قازاقتىڭ باسپاناسىن قيراتىپ، «شاڭىراق»-تارىن شاي̆قالتقان; بالالاردىڭ بالداي̆ ءتəتتى كۇلكىلەرىن ۇرلاپ، «باقاي»-دى بوزداتقان – قاتارداعى كوپ اكىمنىڭ ءبىرى، ايرىقشا – قازاقشىل، مەيلىنشە – ۇلتشىل تاسماعامبەتوۆ ەمەس، ەلدەگى قۇزىرەت پەن بيلىكتى ءبىر ءوزىنىڭ قولىنا جيناپ-ۇستاعان، وتقا سالساڭ – جانباي̆تىن، سۋعا سالساڭ – باتپاي̆تىن ءنان ەكەندىگىن تۇسىنۋگە ارتىق اقىلدىڭ كەرەگى جوق. ءسوز جوق، ءبىر ادامنىڭ اجالى دا – ورنى تولماس وراسان قاسىرەت. قانداي قۇزىرەتتى بولسا دا، ەشكىمنىڭ ادام ءومىرىن قيۋعا – قۇقى جوق. دەمەك، نازارباەۆتىڭ تۋرا نۇسقاۋىنسىز ءبىر وق اتىلمايتىن ەلدە ويلى قازاقتىڭ: «نۇرسۇلتان نازارباەۆ «شاڭىراق» پەن «باقايدى» پوليتسيانىڭ قولىمەن قيراتىپ، يمانعاليداي قازاقى ازاماتقا جالا جاۋىپ، قارا جاماپ، تاريحي قىلمىسكەر قىلۋعا بار كۇش-جىگەرىن جۇمسادى» دەگەنى – ناعىز شىندىق. ءبىر اقيقات بار، ول: 1986 جىلعى – جەلتوقسان، شاڭىراق پەن باقاي; 2011 جىلعى – جاڭاوزەن، 2022 جىلعى قاڭتار قۇرباندارىنىڭ وبالى – نازارباەۆتىڭ عانا مويىنىندا!

ورتاعاسىرلىق قىپشاق اقىنى ءسايف سارايدىڭ تامسىلدەرىنىڭ بىرىندە ءبىر اتاقتى بالۋان ءۇش ءجۇز الپىس ءتۇرلى كۇرەس ءتاسىلىن بىلەدى ەكەن. ءار كۇنى ءارتۇرلى ءتاسىل قولدانعان. شاكىرتتەرىنىڭ ىشىنەن ءبىر كوركەم جىگىتكە ىقىلاسى اۋىپ، ءۇش ءجۇز ەلۋ توعىز ءتۇرلى كۇرەس ءتاسىلىن ۇيرەتەدى. جىگىت بيىك دارەجەگە جەتىپ، ابىرويى اسقاقتايدى، ەلدە بالۋاننىڭ بارشاسىن جىققان جاس ناۋشا پاتشاعا كەلىپ: «ۇستازىمنىڭ مەندە تاربيە حاقى بار، بىراق، قۋات جانە ونەردە ودان ارتىقپىن»، – دەيدى. بۇل ءسوز – پاتشاعا ۇناماي، «كۇرەستىرىڭدەر!» – دەپ بۇيىردى. ارنايى ارەنا ازىرلەنىپ، مەملەكەت قايراتكەرلەرى، امىرلەر مەن ۋازىرلەر، اقسۇيەكتەر مەن مىرزالار جينالادى. جىگىت ەسىرىك ءپىل سياقتى شابالانىپ: «تەمىردەن تاۋ بولسا دا، جەرىنەن قوپارامىن»، – دەپ داندايسيدى. ۇستازى شاكىرتىنىڭ وزىنەن كۇش-قۋاتىنىڭ ارتىق ەكەنىن بىلەدى. بىراق، ول ءبىر ءتاسىلدى جاسىرىپ قالىپ ەدى، سول امالدى قولدانادى. جاس جىگىت قورعانا الماي، ۇستازى ونى جوعارى كوتەرىپ، اۋادان جەرگە ۇردى. حالىق شۋلاپ كەتەدى.

سۇلتان: «ۇستازىنا شاپان جاۋىپ، سىيلىق بەرىڭدەر»، – دەيدى دە، جاس جىگىتتى: «سەن ۇستازىڭمەن تالاستىڭ...»، – دەپ كىنالايدى. جىگىت: «ول مەنەن كۇش جاعىنان باسىم بولمادى، بالكىم، كۇرەس تاسىلىنەن بىرەۋىن جاسىرىپ قالعان، سول ارقىلى جەڭىسكە جەتتى»، – دەيدى. سوندا ۇستازى: «راسى، مەن ءبىر ءتاسىلدى – بۇگىن ءۇشىن جاسىرىپ ەدىم. سەبەبى، دانىشپانداردىڭ: «دوسىڭا سونداي دارەجەدە جاردەم ەت، كەيىن دۇشپان بولا قالسا، سەنى جەڭە المايتىن بولسىن» دەگەن ءسوزىن ەستىگەنىم بار-دى»، – دەيدى...

قارا باسقاندى – قارالاماي، بالە جاپقاندى – الالماي، مۇددە تابار تۋرا جول تاڭداپ، قاسىرەتتى قاڭتار قىرعىنىندا «قىزمەتىمنەن الىپ تاستادى» دەپ پەندەشىلىك وكپەسىن تورلاپ جاتپاي، قازاعىنا جانى اشىپ: «تاقسىرەتتى ساتتە شىبىن جانىن قورعاپ، تاعىن تاستاپ كەتپەي، قازاعىن ساقتاپ قالعان توقاەۆتىڭ اينالاسىنا بىرىگىڭدەر!» – دەپ، داۋىسىن شىعارىپ، دارگەيىن تانىتقان جالعىز ساياساتكەر دە جۇمىسسىز يمانعالي تاسماعامبەتوۆ بولدى. مۇنىڭ ءوزى جۇسىپبەك ايماۋىتۇلىنىڭ: «قازاققا زور كەۋدە اقسۇيەكتىڭ، اقشا جەگىش جالتىراۋىق شەنەۋنىكتىڭ، سۇلۋ ءسوزدى قۇرعاق بەتتىڭ كەرەگى جوق، ادال كۇشىمەن وگىزدەي ورگە سۇيرەيتىن جۇمىسشى كەرەك» دەگەنىنىڭ ايقىن دالەلى. كۇنى كەشە اناسىنىڭ ەسكى ۇيىنە بارىپ، قورا-قوپسىسىن تازالاسىپ، قاراپايىم بولىپ كورىنگەن بۇگىنگى موڭعول باسشىسىنىڭ ەل قازىناسىن كورتىشقانداي كەمىرگەن كومىر ۇرلىعىنا قاتىسىپ، ەلىنەن ءبىر تۇندە قاشىپ كەتكەن شىندىعى مەن سۇمدىعى – بىزگە تەرەڭ وي سالۋى كەرەك.

بيىلعى پرەزيدەنت سايلاۋىنان بەس كۇن بۇرىن يمانعالي تاسماعامبەتوۆ قاسىم-جومارت توقاەۆتى توقاەۆتى قولداۋعا شاقىرىپ، حالىققا ۇندەۋ تاستاعاندا، جاۋىرىنشى جۇرت: «مۇددەلەر قايشىلىققا تۇسپەي، قوعامدىق-ساياسي احۋالدى ۋشىقتىرماي، تۇراقسىزدىققا ۇرىنباۋ ءۇشىن ەكى ءىرى ساياساتكەر ءبىر توقتامعا كەلىپ، ساياسي الاڭدى ىنتىماقپەن ءبولىستى» – دەپ، ساۋەگەيلىك جاسادى. شىندىعىندا، حالىققا جول نۇسقارلىق دانالىقتىڭ دانىندەي بەكزات ءارى بىلىكتى، ادەپتى جانە مادەنيەتتى، ۇستامدى دا ۇلىقتى، قاناتتى ءھام قايراتتى ادامدى ابايدىڭ «كىسىگە بىلىمىنە قاراي بولىستىق قىل: تاتىمسىزعا قىلعان بولىستىق – ادامدى بۇزادى» دەۋىندە – تەرەڭ ماعىنا، بيىك مىندەت جاتىر.

ءداپ بۇگىن – گەوساياسي قاقتىعىستار ۋشىققان، رەسەي̆ ۋكرايناعا باسىپ كىرگەن، قىتاي مەن تايۋان تالاسقان، پحەنيان مەن توكيو تارتىسقان، ازەربايجان مەن ارميان الىسقان ت.ب. الەم الەمتاپىرىق كۇي كەشكەن قيامەت كەزەڭدە ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك شارتى ۇيىمىن (ۇقشۇ) باس حاتشى بولۋ ءۇشىن – اقىل مەن سابىر ازدىق ەتەدى، قۋلىعى مەن قيتۇرقىلىعىنا قۇرىق بوي̆لاماي̆تىن ەلارالىق ساياساتتا سىرباز سۇڭعىلا بولۋىڭ كەرەك. دوڭگەلەنگەن ءدۇيىم دۇنيە – بەيمالىم سويقان ىندەتتىڭ، جويقىن قاسىرەتتىڭ قۇرساۋىندا. تۇيىققا تىرەلۋ، قۇردىمعا جۇتىلۋ، ازىپ-توزۋ – تاياق تاستامدا! مۇراتتارى بولەك ەلدەر اراسىنداعى الاۋىزدىققا توسقاۋىل قويۋ جولىندا – تاستاي بەرىكتىكپەن قاتار، مىقتى مىنەز، ماقساتشىل قاسيەت، سالماقتى بەدەل قاجەت.

ۇقشۇ-نىڭ سوڭعى باسقوسۋىندا قازاق پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ: «رەسەي مەن ۋكراينانى بىتىمگە كەلۋ ءۇشىن بەيبىتشىلىك فورمۋلاسىن بىرلەسە قاراستىراتىن ۋاقىت كەلدى، دەپ ويلايمىن. كەز كەلگەن سوعىس – بەيبىت كەلىسسوزبەن اياقتالادى. ورىس جانە ۋكراين حالىقتارى اراسىنىڭ الشاقتاۋىنا جول بەرمەۋ ءۇشىن بىتىمگە كەلۋدىڭ كەز كەلگەن مۇمكىندىگىن پايدالانۋ كەرەك»، – دەپ، تور قۇرىپ، ور قازۋدى دوعارۋ قاجەتتىگىنە مەڭزەدى.

تەگىندە، تاسماعامبەتوۆ – مامىلەشىل (كومپروميستىك) تۇلعا. ديالوگ قۇرۋعا – دارگەيلى، سەرت جاساۋعا – سەنىمدى. قاۋىپسىزدىك الاڭىنىڭ شەڭبەرى مەن شەكاراسىن بىلەدى. ەلشى بولعان تۇستا داۋلى ءسوز، سۋىق جانجال تۋىنداتپاعان يمەكەڭە ورىس مۇجىعى مىقتى مەيىرىم، قىمبات قۇرمەتپەن قارايدى.

تابىستى داعدارىس-مەنەدجەرىنىڭ ورتاعا ورالۋى – قازاقستان مەن رەسەي قارىم-قاتىناسىن جاڭادان ايقىنداپ، جاقسارتۋ نيەتىندەگى سونشاما ءساتتى، مەيلىنشە لايىقتى كانديدات. ساياسي سالماعى (توقاەۆتىڭ ماڭايىندا سالماقتى ەشكىم جوق) مەن تاجىريبەسى مول، ۇستامدى دا ۇعىنىقتى ديپلوماتيالىق داعدىلارى بار تاسماعامبەتوۆ – لاتىن گرافيكاسىنا كوشۋگە كۇمانمەن قاراعانىمەن، قازاقتىڭ ۇلتتىق مۇددەلەرىن قورعايتىن ءسوزسىز ۇلتشىل تۇلعا ءارى انا ءتىلىنىڭ شىنايى جاناشىرى. تاسماعامبەتوۆتى «ەسكى كادر» دەگەننەن گورى – توپ ىشىندەگى «ەستى كادر» دەپ اتاعان ادىلىرەك بولادى، قازاقتىڭ قازىرگى الماس ءجۇزدى ايبالتاسى...

مەن بىلەتىن يمانعاليدىڭ ساياسي ءومىرى – ەشقاشان تاقتايداي تەگىس، وقتاۋداي ءتۇزۋ بولعان ەمەس. يمانعاليدىڭ جاۋى كوپ بولاتىنى – مىنەزى تىك، شەشىمدى ءسوزى شەگەن قۇدىقتاي، بولمىسى بىربەتكەي. سۇڭعىلا ساياساتكەر جايلى بىلدىر-باتپاقتار – قۋىرداقتىڭ كوكەسى مەن تۇيەنىڭ وركەشىن كورمەگەندىك. قالىڭ ورامدى قۇڭزى (كونفۋتسي، «كۇن ۇستاز»): «سەنى تۇسىنسە – بۇل باقىت، سەنى جاقسى كورسە – بۇل ۇلكەن باقىت، ال، سەن ءوزىڭ جاقسى كورسەڭ – بۇل ناعىز باقىت» – دەپ قايىرادى. ادامزاتتىڭ شىناي قۇندىلىقتارىن اسپەتتەپ، دەموكراتيالىق ۇدەرىستەردىڭ تىڭ سەرپىنىن تاڭداعان قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ، ءسىرا، بىردەن-ءبىر كورەگەندىك شەشىمى – ارارات تاۋلارىندا ەستىلدى...

تۇنەۋكۇنى ورىس باسشىسىنىڭ «رەسەيدىڭ جولبارىسى ەشكىمگە دەس بەرمەيدى. الەمدەگى ەڭ ءىرى جولبارىس قيىر شىعىستى ەن جايلاپ ءجۇر» – دەپ كەۋدەمسىگەن سوزىنە قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ: «تارعىل مىسىقتىڭ تەگى ءبىر بولعانىمەن، تورەسى – تۇراننىڭ جويان جولبارىسى، الاپات الاساپىران مەن قىم-قيعاش قۋعىن-سۇرگىننىڭ قۇربانى بولعان ۇلى دالانىڭ جويقىن جىرتقىشى، ىلكىمدى ءىلبىسى سول» – دەگەن ۋىتتى ۋاجىندەگى «تۇران» دەگەن ەكپىندى ءسوزىنىڭ استارىندا ايقىن ماقسات، ۇلى مۇددە جاتتى.

تۇنىعى مولدىرەپ، سابىرى مەن سايالى قالپىنا تۇسپەگەننىڭ – تايعاناق قۇزداردان قول ۇستاسىپ وتۋگە جاراماي قالۋى – تابيعي قۇبىلىس. سوندىقتان، تۇركى دۇنيەسىن تۇتاستىرۋ نيەتىندەگى «ءتۇبى ءبىر تۇركىلەر» ۇرانىنىڭ جاقتاۋشىسى، ءاردايىم باتىر باعىت، باتىل ءسوز ۇستانعان توقاەۆ «ارپا ىشىندە – ءبىر بيداي»-داي جالعىزسىراپ جۇرمەيتىن بولدى، بۇدان بىلاي... ىزگىلىك جولى مەن كىسىلىك كەلبەتى ايقىن تۇلعانىڭ كوكىرەك كوزى اشىق، تاۋ بۇلاعىنداي توگىلگەن كوركەم وي، شەشەن تىلىنەن، جۇيرىك سوزىنەن، قىمبات قادەت-قاسيەتىنەن – تۇران جولبارىسىنىڭ ىستىق دەمى، جويان تارعىلدىڭ تىنىسى انىق سەزىلە باستادى...

«جاڭا قازاقستان» مەن «ادىلەتتى قازاقستان» باعىتتارىنىڭ باعدارشامى – حالىقتىڭ قولداۋىنا يە بولاتىن ۇلتتىق مەملەكەت قۇرۋدى شەگەلەۋگە جانە دەموكراتيالىق دامۋدى تۇراقتاندىرۋعا داڭعىل جول اشادى. ساياسات تۇزەلسە، ەكونوميكا تۇزەلەدى. ساياسات وزگەرسە، وتانشىلدىق پەن مەملەكەتشىلدىك ادال قاسيەت ويانىپ، كادرلار مەن كادرلاردىڭ سانا-سەزىمى دە وزگەرەدى. داۋىلشا ۇدەگەن جەمقورلىقپەن جالعاندى جالپاعىنان باسىپ، «بورسىق – ۇرعان سايىن سەمىرگەن» كوك اتتىلاردىڭ – ريزىق-نەسىبەسى وڭىنان ۇيىرىلگەن ساسىق بايلىقتىڭ قوجالىعىنان ءبىرجولا اجىراپ، ۇيىلگەن اتكوپىر قوقىستى تازارتاتىن كەز كەلدى. تىڭدايتىن قۇلاق، ۇعاتىن زەردە، پەيىل-قۇلىق تاپقان ەلدىڭ تالقىسى مەن تارازىسىنىڭ قۇنى كەتپەۋ كەرەك. وتىز جىلدا وتقا ورانىپ، اتىمەن جوعالىپ كەتكەن – اقىلداسۋ، پىكىرلەسۋ، تاجىريبە ءبولىسۋ داعدىسىن جانداندىرۋ كەرەك. «ەشتەن – كەش جاقسى»، سابىردىڭ اۋىلى – ساباسىنا، قاناعات دورباسى – قاباسىنا تىم كەش ءتۇستى. باسىلعان كەۋدە، اشىنعان پەندە – ءبىر ەمەس، بىردەي دە ەمەس. اسقازانى التى قاسىق بوتقامەن بىتەتىن پەندەگە كوپ نارسە سىيمادى. مامىلە دە، ماي دا كەرەك. «قىرىق جىل – توقشىلىق جوق، قىرىق جىل – جوقشىلىق جوق» دەگەنى بار، بايراقتى بابامىزدىڭ...

ىرگەدەگى ىرىگەن ءىس، ءمانسىز سوعىستىڭ كەسىرىنەن تريللوندارى تارك كەتكەن قازاق – اتالعان بىتىمگەر ۇيىمنىڭ جۇمىسىنا قان جۇگىرتىپ، دەرەۋ وركەنيەت ورىسىنە بەت بۇرعىزۋعا تالپىنۋى كەرەك. قازاقتىڭ مۇراتى قادىمنان بىرەۋ: بىرلىك پەن بەرەكە. بارار جول – الىس، الار ۇلەس – تارتىس. مىرجاقىپتىڭ:

«سۇلۋ مىنەز، اق جۇرەكپەن – ارتىق ەڭ،

قازاق اتىن – شىلبىردان سان تارتىپ ەڭ.

ءبىز ۇمىتساق، ولمەس ايعاق – تاريح بار،

اتامىزداي بولعان ساباز قارتىم ەڭ» – دەپ، سوگىلتە-توگىلتە بوسايتىنى بار. بۇتىن تالتايتقاندى – نايزا سۇققانداي، ءجۇنىن قامپايتقاندى – ينە جۇتقانداي كۇيگە تۇسىرگەن كونەكوز كومبە-قاريالارمىز: «ورىستان دوسىڭ بولسا، ايبالتاڭ جانىڭدا بولسىن!» دەگەن. ءۋاج ءدوپ: ايبالتا – جانىمىزدا، رۋح – قانىمىزدا! حاس دۇشپان قارسى كەلسە، ايبالتا ءجۇزىنىڭ جارقىلىنا; تارىسى كەمىسە، اتوي-قۋاتتىڭ تارتۋىنا تۇسەدى...

مىڭجان بايجانين،

قوعام قايراتكەرى، پۋبليتسيست

Abai.kz