16 قاڭتاردا ع. مۇسىرەپوۆ اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر تەاترىنىڭ ساحناسىندا قاراساي اۋداندىق «تەمىرەن» تەاترى بەلگىلى اقىن-دراماتۋرگ باقىت بەدەلحاننىڭ «9 گرامم…» ينتەللەكتۋالدى پوەتيكالىق دراماسىنىڭ پرەمەراسى بولدى. رەجيسسەرى – جۇلدىزبەك جۇمانباي، كومپوزيتورى – قانات يبراگيموۆ.

«تەمىرەن» دەگەن اتاۋ تەاترعا ازىرگە شارتتى بەرىلگەن. ونىڭ تۇپكى ماعىناسى – جەبەنىڭ ۇشىنداعى قورعاسىن. الايدا، تەاتردىڭ قۇجات بويىنشا رەسمي اتاۋى – الماتى وبلىستىق قاراساي اۋداندىق «جاستار تەاترى». بۇعان دەيىن ب. بەدەلحاننىڭ «جۇرەكتىڭ كوزى اشىلسا» اتتى دراماسى بويىنشا قويىلعان سپەكتاكل 22 حالىق تەاترىنىڭ اراسىنان ۇزدىك تانىلىپ، باس جۇلدەگە يە بولعان. اتالمىش ءىس-شارا بارىسىندا قازاقستاننىڭ حالىق ءارتىسى ت.جامانقۇلوۆ ب.بەدەلحاننىڭ ۇسىنىسى بويىنشا تەاترعا «تەمىرەن» دەپ ازان شاقىرىپ ات قويعان بولاتىن. اۋداندىق دەڭگەيدەگى حالىق تەاترى بولا تۇرا جوعارى بەدەلگە جەتىپ، ع.مۇسىرەپوۆ تەاترىندا ونەر كورسەتۋ – ەكىنىڭ بىرىنە بۇيىرا بەرمەيتىن باق. وزگە حالىق تەاترلارىنا ۇلگى بولار تەاتر ۇجىمى ۇلكەن ساحناعا كەلمەس بۇرىن «9 گرامم…» قويىلىمىمەن قارادالا مەن رايىمبەك اۋدانىندا قويىلىپ، كورەرمەن تاراپىنان جىلى قابىلداندى.

سپەكتاكلدىڭ اۋىر اتموسفەراسىن شىمىلدىق اشىلىسىمەن سەزىنۋ قيىنعا سوقپايدى. جازىقسىز عۇمىرى قيىلعان الاش ارىستارى مەن قوعام قايراتكەرلەرىنىڭ شىندىعى تۋرالى اق ولەڭمەن جازىلعان پەسانىڭ كوتەرەر جۇگى اۋىر. ساحنانىڭ ورتاسىنا جوعارىدان تۇسىرىلگەن تور – زيالى ازاماتتارىمىزدىڭ قاماۋعا الىنىپ، تاعدىرىنىڭ سوڭعى تىنىس-تىرشىلىگىنەن حاباردار ەتەتىن ەلەمەنت ءتارىزدى. سونىمەن قاتار شىرعالاڭ تاعدىردىڭ شىرماۋىندا جۇرگەن ادامزاتتىڭ ساياسات تورىنىڭ ارباۋىندا ەكەندىگىنەن سىر شەرتەتىندەي اسەر قالدىرادى. تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ تولعاۋلى تاريحىنا دەيىن 9 گرامم وققا بايلانعان الاش ارىستارى قانشاما؟ ازاتتىق العاننان كەيىن دە بۇل اجال وعى ادىلدىك ىزدەگەن ارىستاردان اينالىپ وتكەن جوق. قانمەن جازىلعان تاريحىمىزدىڭ قاسيەتىن جوعالتپاي، قازىقتاي بولىپ قاسقايىپ تۇرعان سولاردىڭ رۋحى. جيىنتىق بەينەلەردەن قۇرىلعان بۇل دراما كەشەگىگە تاعزىم، كەلەشەككە تاعىلىم ەكەندىگى اقيقات.

9 گرامم وققا ۇشىراعان قايراتكەرلەرىمىزدىڭ اعارتۋشىلىق يدەيالارىن ناسيحاتتاپ، ۇمىت بولا باستاعان ەسىمدەرىن وسكەلەڭ ۇرپاققا جەتكىزۋدى ماقسات تۇتقان سپەكتاكل ەكسپوزيتسياسى ابايدىڭ «ادام ءبىر بوق كوتەرگەن بوقتىڭ قابى» دەگەن فيلوسوفيالىق ويىنان نەگىز العان. رەجيسسەر
ج.جۇمابايدىڭ تراكتوۆكاسى بويىنشا الان كو­لەمدى دوپتار­دى يتەرگەن قوڭىز­داردى كور­سەتۋ ارقىلى ادام­زاتتىڭ كۇيبەڭ تىرشىلىگىن ۇتىم­دى بەينەلەگەن. قويى­لىمداعى دوپ – ادام­نىڭ باسى بولسا، ال ادامنىڭ باسى – اللانىڭ دوبى. اتالمىش مينيماليستىك قويىلىم كوركەمدىلىگىمەن، ەكپىنگە قۇرىلعان اكتەرلەر ويىنىمەن ەرەكشەلەنەدى. سونداي-اق جارىقتىڭ قويىلۋى ەستەتيكالىق تۇرعىدا ورىنداۋشىلاردىڭ بەينەسىنىڭ تەرەڭدەي تۇسۋىنە رەڭ بەرىپ، ساحنا كەڭىستىگىن ءتيىمدى پايدالانعان.

الاش ارىستارىنىڭ رۋحىنا باعىشتالعان فيلوسوفيالىق قويى­لىم – تەرەڭ ماعىنالى، كوپ قاتپارلى شىعارما. بۇگىنگى تاڭدا اتالمىش قوعام قايراتكەرلەرى تۋرالى تاريحي دەرەكتەر وتە ءۇستىرتىن بەرىلەدى دەسەك، قالت ايتپايمىز. تاريحي تۇلعالارىمىزدى ءالى كۇنگە دەيىن جاڭساق پىكىرلەردەن ارىلتىپ، اقتاپ الا الماۋىمىز وكىنىشتى. رەجيسسەر ج.جۇمانباي پەساداعى شىندىقتى تولىقتاي ساحناعا شىعارۋدى كوزدەگەنى اڭعارىلادى. وسىنداي تاقىرىپتى تەاتر ساحناسىنا شىعارۋ ۇلكەن جەتىستىك دەپ بىلەمىز. قويىلىمداعى كورەرمەندى سەلت ەتكىزگەن ساحنا – ۇلى تۇلعانى اتۋعا بۇيرىق بەرىپ، سوڭىنان وزدەرى جوقتاعان كەيىپ تانىتۋى. سونىمەن قاتار قاندى قولدارىمەن قىزىل ماتانى تابىتقا اينالدىرىپ، اقتىق ساپارعا شىعارىپ سالۋ كورىنىسى اسەرلى.

كورەرمەندەر ىستىق ىقىلاسپەن قابىلداعان قويىلىم فورماتى جاعىنان ىقشام، باس-اياعى جۇمىر، ءساتتى ساحنالاندى. بار-جوعى ەلۋ مينۋتقا سوزىلاتىن تۋىندىنى قاراپايىم كورەرمەن بىردەن قابىلداپ، قورىتىندى جاساۋى وڭايعا سوقپاسى انىق. سەبەبى، اق ولەڭمەن جازىلعان شىعارما كۇردەلى، تۇرمىستىق تىلدەن ادا. سونداي-اق ەموتسيونالدىق تۇرعىدا دا قابىلداۋعا اۋىر.

سپەكتاكلدەگى رۋح كەيىپكەرلەرىن ورىنداعان اكتەرلار قۇرامى (الىشەر مۇقاشەۆ، ابزال ءابدىحان، جانار بەرىك، نۇربول داڭعىل، سەرجان ەلىكباي، شىنار بەرجانوۆا، جارقىن راحىمقاش، اقگۇل ەرناۋان) كوركەمدىك تۇتاستىق ساقتالىپ، باسىنان اياعىنا دەيىن ارەكەتكە قۇرىلعان وقيعا جەلىسىن بارىنشا شىنايى اشا بىلگەن. اسىرەسە جالتاق، ەكىجۇزدى، جاعىمپاز بەينەنى جاساعان ا.ءابدىحاننىڭ ويىنى سپەكتاكلدىڭ اجارىن كەلتىرىپ، كاسىبيلىگىمەن ەستە قالدى.
قورىتىندىلاي كەلسەك، قويىلىم­نىڭ نەگىزگى ايتار ويى – رۋحى مىقتى ادام عانا باسىنا كۇن تۋعان ساتتە جولبا­رىس جۇرەكتى باتىلدىعىن تانىتىپ، ۇلت الدىندا ادالدىعىن ساقتايدى. بۇگىنگى تاڭدا بۇنداي تاقىرىپتىڭ كوتەرىلۋىنىڭ ماڭىزى زور.

نازەركە قۇمارعاليەۆا،

تەاترتانۋشى، ونەرتانۋ عىلىمدارىنىڭ ماگيسترى

Abai.kz