قازاقستاننىڭ بايقوڭىر عارىش ايلاعىن رەسەيدىڭ جالعا الىپ وتىرعانىنا 30 جىلعا جۋىقتادى. بايقوڭىر قالاسى قازاقستان اۋماعىنا تيەسىلى ەكەنىنە  قاراماستان، ول جەرگە فەدەرالدى ماڭىزى بار قالا دەگەن مارتەبە بەرىلگەن جانە زاڭي تۇرعىدا قۇجات بويىنشا ماسكەۋ وبلىسىنا قارايدى. بايقوڭىردىڭ باسشىسىن دا رەسەيدىڭ پرەزيدەنتى تاعايىندايدى. ارينە، ونى ءبىزدىڭ پرەزيدەنتپەن كەلىسەدى، دەگەنمەن، ول تەك رەسميلىكتى ساقتاۋدى عانا بىلدىرەدى. اڭگىمەنىڭ توركىنى، ءبىزدىڭ جەرىمىزدە ورنالاسقان قالا باسقا مەملەكەتتىڭ انكلاۆى سياقتى ءرولدى اتقارىپ وتىر. مۇنىڭ گەوساياسي قاۋپى جوعارى ەكەنى تۇسىنىكتى. بۇل تۋرالى ساياساتتانۋشى دوسىم ساتپاەۆ «ايران» Youtube جوباسىندا ايتتى.

1994 جىلى قازاقستان رەسەيگە 20 جىلعا بايقوڭىر عارىش ايلاعىن جالعا بەردى. رەسەي جىلىنا 115 ملن اقش دوللورىن تولەپ تۇرۋعا كەلىستى. كەيىن جالعا بەرۋ ۋاقىتى توقتاۋسىز ۇزارتىلا بەردى. 2004 جىلى 2020 جىلعا دەيىن سوزدى، كەيىننەن تاعى 30 جىلعا، ياعني 2050 جىلعا دەيىن ۇزارتىلدى. وسىنشاما ۋاقىتتىڭ ىشىندە جالعا بەرۋ قۇنى بىردە-ءبىر رەت وزگەرگەن ەمەس. 115 ملن اقش دوللورى دەگەنىمىز – روسكوسموس بيۋدجەتىنىڭ بار بولعانى 5 پايىزى عانا.

ساياساتكەر مۇحتار تايجاننىڭ ايتۋىنشا، بۇل كەزەكتى جەمقورلىق سحەماسى.

«ءبىز ەشقاشان اقشالاي العان ەمەسپىز. جالعا بەرۋ قۇنىن تەمىرجول لوكوماتيۆتەرى، ۆاگوندارى، باسقا دا قۇرال-سايماندارىنا، قورعانىس مينيسترلىگىنە كەرەكتى قارۋ-جاراققا، رەسەي اكادەمياسىنا اسكەريلەردى وقىتۋعا ايىرباستادىق»، - دەدى ساياساتكەر.

قازىرگى كۇنى رەسەيدىڭ عارىش سالاسى ارتتا قالعان. ونىڭ ۇستىنە ۋكراينامەن سوعىسى، سانكتسيالار، جاڭا تەحنولوگيانىڭ جوقتىعى رەسەيدىڭ بايقوڭىردان كەتۋىنە سەبەپ بولۋى مۇمكىن ەكەنىن ايتادى ساراپشىلار.

ءبىرىنشى قازاقستاندىق سپۋتنيك «كازسات-1» 2004 جىلى جىلى ۇشىرىلدى، ال 2008 جىلى ونىڭ مۇلدەم ىستەمەي قالعانى انىقتالدى. وعان جۇمسالعان 65 ملن دوللور سول كۇيى كۇيىپ كەتتى. ال رەسەي مەن قازاقستاننىڭ بىرىككەن جوباسى «بايتەرەك» عارىشتىق زىمىران كەشەنى 17 جىلدان بەرى قاعاز جۇزىندە عانا ايتىلىپ كەلەدى. رەسمي دەرەكتەر بويىنشا، ونىڭ 2020-2023 جىلدارعا بيۋدجەتى 85 ملرد تەڭگەنى قۇرايدى.

عارىشتىڭ تەحنولوگيالاردى زەرتتەۋ جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى نۇرلان اسەلحاننىڭ ايتۋىنشا، بۇل ءبىزدىڭ جوبا دا، ءبىزدىڭ زىمىران دا ەمەس. وعان قاتتى باس قاتىرۋدىڭ قاجەتى جوق.

«ءبىز وسى ۋاقىتقا دەيىن پروتوننىڭ كوپتەگەن پورتفەلدەرى بىرتىندەپ «بايتەرەككە» بەرىلەدى دەپ ۇمىتتەندىك. بىراق «بايتەرەكتىڭ» اۋىر زىمىرانداردىڭ ءبىر بولىگى بولا المايتىنىن، ونىڭ ەشقاشان عارىش كەمەلەرىن شىعارا المايتىنىن، وعان كوممەرتسيالىق تاپسىرىستار الا المايتىنىمىزدى تۇسىندىك. سانكتسيالاردى دا ۇمىتپايىق، ويتكەنى زىمىران رەسەيدىكى»، - دەيدى دوسىم ساتپاەۆ.

ەندى تەك قانا بايقوڭىردى وزىمىزدە ساقتاپ قالۋ مىندەتى عانا قالدى. ساراپشىلار عارىش ايلاعىنان قاشان زىمىران ۇشىپ شىعاتىنىن بولجاي الماي وتىر. دەگەنمەن وتاندىق عارىش سالاسىن ءوز قولىمىزعا الىپ، دامىتۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيدى. قازىر عارىش سالاسىن تەرەڭىنەن مەڭگەرىپ، اسپان الەمىنە تەز ءارى ارزان بارۋدىڭ جولىن تاپقان يلون ماسكپەن كەلىسىمگە كەلىپ، نە بولماسا باسقا ەلدەرمەن سەرىكتەسىپ، بايقوڭىرداعى كەڭەستىك كەزەڭنەن قالعان كونە جابدىقتى جاڭا تەحنولوگيامەن ارماستىرۋ كەرەك ەكەنىن ايتادى.

«بايقوڭىردا رەسەي يەلىك جۇرگىزىپ وتىرعان كەزدە، قازاقستاننىڭ ول جەردە ءوزىنىڭ تەحنولوگياسىن دامىتۋعا مۇمكىندىگى جوق. رەسەيدىڭ بايقوڭىر عارىش ايلاعىن جالعا الۋ مەرزىمى 2050 جىلى عانا بىتەدى. وعان دەيىن ءبىز تەك وزگە ەلدەردىڭ عارىشتا سالاسىندا قارىشتاپ دامۋىن تاماشالاپ قانا وتىرامىز. قازاقستان وسى كۇنگە دەيىن عارىش ايلاعىن جالعا بەرىپ قاراپ وتىرعانشا، ءوزىنىڭ ۇلتتىق مۇددەسىنە ساي عارىش سالاسىن جاساۋىنا بولار ەدى. ول ءۇشىن ساياسي ەركىندىك، پروگماتيزم، پاتريوتيزم جانە اقىل كەرەك. ءارى جاپپاي جايلاعان جەمقورلىقپەن كۇرەس كەرەك. ءبىزدىڭ عارىش ايلاعىمىز بوتەن بىرەۋدىڭ يەلىگىندە تۇرعاندا، باسقا مەملەكەتتەردىڭ بىزبەن تاجىريبە الماسىپ، جاڭا تەحنولوگياسىن ءبولىسۋى ەكىتالاي. بىزگە ءوز ينجەنەرلەرىمىزدى، كونسترۋكتورلارىمىزدى، عالىمدارىمىزدى شىعارۋ كەرەك. سول كەزدە مۇمكىن قازاقستاننىڭ عارىش سالاسىنداعى جۇلدىزى جانىپ قالار»، - دەيدى دوسىم ساتپاەۆ.

ايجان تەمىرحان

Abai.kz