2013 جىلعى 29 ناۋرىزدا جامبىل وبلىسىنىڭ قورداي اۋىلىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءدىن ىستەرى اگەنتتىگى مەن جامبىل وبلىسىنىڭ اكىمدىگى بىرلەسە وتىرىپ، «تابليعي جاماعات - ەلگە جات اعىم» تاقىرىبىندا رەسپۋبليكالىق عىلىمي-پراكتيكالىق كونفەرەنتسيا وتكىزدى.

اتالعان شاراعا ورتالىق جانە جەرگىلىكتى مەملەكەتتىك جانە ءتيىستى ورگان وكىلدەرى، عالىم-ساراپشىلار، ازاماتتىق قوعام ينستيتۋتتارىنىڭ وكىلدەرى، قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنىڭ مەشىت يمامدارى جانە شەتەلدىك قوناقتار قاتىستى.

كونفەرەنتسيانىڭ ماقساتى - قازاقستاندا سوت شەشىمىمەن ەكسترەميستىك ۇيىم رەتىندە تانىلعان جانە تىيىم سالىنعان «تابليعي جاماعات» ءدىني-ميسسيونەرلىك ۇيىمىنىڭ قىزمەتىن توقتاتۋعا باعىتتالعان ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋدى پىسىقتاۋ، قوعامداعى يسلامدىق باعىتتاعى ءداستۇرلى ەمەس اعىمدار مەن ۇيىمداردىڭ كەلەڭسىز ارەكەتتەرىنىڭ الدىن الۋ ماسەلەلەرىن جان-جاقتى تالقىلاۋ بولىپ تابىلدى.

كونفەرەنتسيا بارىسىندا قر ءدىن ىستەرى اگەنتتىگىنىڭ توراعاسى ق.لاما شاريف، قىرعىز رەسپۋبليكاسىنىڭ ءدىن ىستەرى جونىندەگى مەملەكەتتىك كوميسسياسىنىڭ ديرەكتورى ا.جۇماباەۆ، تاجىكستاندىق ءدىنتانۋشى-عالىم د.نازيروۆ، جامبىل وبلىسىنىڭ ىشكى ىستەر دەپارتامەنتىنىڭ ەكسترەميزمگە قارسى كۇرەس باسقارماسى باستىعى ن.قالىمبەتوۆ، «قازاقستان قاجىلارى اسسوتسياتسياسى» قوعامدىق قورىنىڭ توراعاسى ە.دۋاناەۆ، م.ح.دۋلاتي اتىنداعى تاراز مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى ر.باكيروۆ ءسوز سويلەدى.

2013 جىلعى 29 ناۋرىزدا جامبىل وبلىسىنىڭ قورداي اۋىلىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءدىن ىستەرى اگەنتتىگى مەن جامبىل وبلىسىنىڭ اكىمدىگى بىرلەسە وتىرىپ، «تابليعي جاماعات - ەلگە جات اعىم» تاقىرىبىندا رەسپۋبليكالىق عىلىمي-پراكتيكالىق كونفەرەنتسيا وتكىزدى.

اتالعان شاراعا ورتالىق جانە جەرگىلىكتى مەملەكەتتىك جانە ءتيىستى ورگان وكىلدەرى، عالىم-ساراپشىلار، ازاماتتىق قوعام ينستيتۋتتارىنىڭ وكىلدەرى، قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنىڭ مەشىت يمامدارى جانە شەتەلدىك قوناقتار قاتىستى.

كونفەرەنتسيانىڭ ماقساتى - قازاقستاندا سوت شەشىمىمەن ەكسترەميستىك ۇيىم رەتىندە تانىلعان جانە تىيىم سالىنعان «تابليعي جاماعات» ءدىني-ميسسيونەرلىك ۇيىمىنىڭ قىزمەتىن توقتاتۋعا باعىتتالعان ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋدى پىسىقتاۋ، قوعامداعى يسلامدىق باعىتتاعى ءداستۇرلى ەمەس اعىمدار مەن ۇيىمداردىڭ كەلەڭسىز ارەكەتتەرىنىڭ الدىن الۋ ماسەلەلەرىن جان-جاقتى تالقىلاۋ بولىپ تابىلدى.

كونفەرەنتسيا بارىسىندا قر ءدىن ىستەرى اگەنتتىگىنىڭ توراعاسى ق.لاما شاريف، قىرعىز رەسپۋبليكاسىنىڭ ءدىن ىستەرى جونىندەگى مەملەكەتتىك كوميسسياسىنىڭ ديرەكتورى ا.جۇماباەۆ، تاجىكستاندىق ءدىنتانۋشى-عالىم د.نازيروۆ، جامبىل وبلىسىنىڭ ىشكى ىستەر دەپارتامەنتىنىڭ ەكسترەميزمگە قارسى كۇرەس باسقارماسى باستىعى ن.قالىمبەتوۆ، «قازاقستان قاجىلارى اسسوتسياتسياسى» قوعامدىق قورىنىڭ توراعاسى ە.دۋاناەۆ، م.ح.دۋلاتي اتىنداعى تاراز مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى ر.باكيروۆ ءسوز سويلەدى.

ءدىن ىستەرى اگەنتتىكتىڭ توراعاسى قايرات لاما شاريف ءوز سوزىندە پروكۋراتۋرا ورگاندارىنىڭ ۇسىنۋىمەن 2013 جىلدىڭ 26 اقپانىندا استانا قالاسىنىڭ سارىارقا اۋداندىق سوتىنىڭ شەشىمىمەن اتالعان ءدىني ۇيىمنىڭ قازاقستان اۋماعىنداعى  قىزمەتىنە دە تىيىم سالىنعانىن اتاپ ءوتتى.

اتالمىش سوت شەشىمى ەلباسىمىزدىڭ قازاقستان حالقىنا ارناعان جولداۋىندا ايتىلعان مىندەتتەرگە تولىق سايكەس كەلەدى. مەملەكەت باسشىسى ءوز جولداۋىندا: «بۇگىندە ءبىزدىڭ حالقىمىز ءۇشىن ءداستۇرلى ەمەس جالعان ءدىني اعىمدار ماسەلەسى وتكىر تۇر. جاستارىمىزدىڭ ءبىر بولىگى وسى جات ءدىني كوزقاراستى كوزسىز قابىلدايدى، ويتكەنى ءبىزدىڭ قوعامنىڭ ءبىر بولىگىنىڭ شەتتەن كەلگەن جالعان ءدىني اسەرلەرگە يممۋنيتەتى ءالسىز»، - دەي وتىرىپ، ءداستۇرلى ەمەس سەكتالار مەن جالعان ءدىني اعىمداردىڭ قىزمەتىنە قاتاڭ توسقاۋىل قويۋ قاجەتتىگىنە باسا ءمان بەرگەن بولاتىن.

تابليعشىلار ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ بارلىعىندا بەلسەندى قىزمەت اتقارىپ كەلدى. الايدا وزبەكستان، تۇركمەنستان جانە تاجىكستان ەلدەرىندە جانە رەسەي فەدەراتسياسىندا ولاردىڭ قىزمەتىنە تىيىم سالىنعانىنا ءبىرشاما ۋاقىت بولدى.

«تابليعي جاماعات» دەسترۋكتيۆتى ءدىني ۇيىمداردىڭ قاتارىنا جاتادى. تەولوگيالىق جاعىنان اتالعان ءدىني ۇيىم يسلامنىڭ سۋننيتتىك باعىتىن ۇستانعانىمەن، بىرقاتار عالىم-ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە ونىڭ يدەولوگياسى يسلامنىڭ بىرقاتار قاعيدالارىنا قايشى جانە راديكالدىق تۇرعىدان ۋاحابيزمگە جاقىن. ياعني، بۇل قوزعالىستىڭ يدەياسى دا بالاما ويلار مەن پىكىرلەردى جوققا شىعارادى. شىندىعىندا، يسلامنىڭ حانافي باعىتىنا مۇنداي بىرجاقتىلىق ءتان ەمەس ەدى.

يسلام ءدىنىن زياندى اسەرلەردەن تازالاۋدى العا تارتا وتىرىپ، بۇل قوزعالىس وزگە دىندەردىڭ عانا ەمەس، يسلامنىڭ باسقا تارماقتارىنىڭ ءومىر سۇرۋىنە قارسى بولۋ ارقىلى، دىنىشىلىك ءارى دىنارالىق قاقتىعىستاردىڭ تۋىنداۋىنا سەبەپكەر بولماق.

«تابليعي جاماعات» ءوز مۇشەلەرىن اللاعا بويۇسىنۋعا، قۇلشىلىقتاردى رەتىمەن ورىنداۋعا، دىندەستەرگە قۇرمەت كورسەتىپ، يسلام قۇندىلىقتارىن ناسيحاتتاۋعا ۇندەيدى. دەگەنمەن، تابليعشىلار ءوز ىلىمىندە يسلام ءدىنىن ۇستانۋشىلاردىڭ باسقالاردان ارتىقشىلىعى تۋرالى ويلاردى كەڭىنەن ناسيحاتتايدى. مۇنداي يدەيالاردىڭ بۇقارالىق دەڭگەيدە قوعامدىق ساناعا ەنگىزىلۋى، ءوز كەزەگىندە، ونىڭ مۇشەلەرىنىڭ باسقا ءدىن وكىلدەرىنە قاتىناستاعى توزىمسىزدىگىنىڭ تۋىنداۋىنا الىپ بارادى. ەڭ باستىسى - زايىرلى زاڭدار مەن قاعيدالاردى جانە قوعامنىڭ تاريحي-مادەني داستۇرلەرىن ورىنداۋدان الىستاتادى. وسى رەتتە ايتار بولساق، سوڭعى 20-30 جىل ىشىندە تابليعشىلاردىڭ وزگە ءدىن وكىلدەرىن قابىلداماۋعا بەيىمدىلىگى زاماناۋي الەمدەگى ءدىني راديكاليزمنىڭ، ەكسترەميزم مەن تەرروريزمنىڭ قوزعاۋشى كۇشىنە اينالىپ وتىر.

نەگىزىنەن «تابليعي جاماعات» ۇيىمىنىڭ ەرۋشىلەرى سانالى-ساناسىز تۇردە تەرروريستەر ۇستاناتىن  جيحادشىلىق يدەولوگيادان اسا ەرەكشەلەنبەيتىن يسلامدىق سەنىمدى ۇستانادى. دىنگە بەت بۇرىپ جۇرگەن جاس مۇسىلمانداردىڭ باسىم كوپشىلىگىنىڭ ءدىني ساناسىنىڭ راديكالدانۋىنىڭ العاشقى قادامى «تابليعي جاماعات» قاتارىنا قوسىلۋدان باستالادى. فرانتسۋزدىق باسىلىمداردىڭ باعالاۋىنشا، يسلامدىق ەكسترەميستتەردىڭ 80 پايىزى وسى ۇيىم قاتارىنان شىققان. «تابليعي جاماعات» ۇيىمى وقشاۋلانعان قوزعالىس بولىپ تابىلادى. ونىڭ نەگىزگى ورتالىقتارى ءۇندىستاندا، پاكىستان مەن بانگلادەشتە ورنالاسقان بولسا، ۇيىمنىڭ باعدارلامالارى مەن نۇسقاۋلارى قوزعالىس باسشىلارىنىڭ شاعىن توبىنا عانا بەلگىلى. مۇنداي ءتاسىل يسلام قاعيدالارىنا قايشى، ويتكەنى ءداستۇرلى يسلام وقشاۋلانۋ مەن سوقىر بويۇسىنۋشىلىقتى قۇپ كورمەيدى.

ءدىن ىستەرى اگەنتتىگىندە قىزمەت ەتەتىن ءدىنتانۋشىلار تابليعشىلاردىڭ نەگىزگى كىتابى بولىپ تابىلاتىن «فازايل امالي» كىتابىنا تالداۋ جۇمىستارىن جۇرگىزىپ، قوزعالىستىڭ يدەيالىق نەگىزدەرى ءوز مۇشەلەرىنىڭ ەرىك-جىگەرلەرىن باسىپ تاستاۋعا ءارى ولاردىڭ كاسىبي جانە ينتەللەكتۋالدىق ءىس-ارەكەتتەرىن شەكتەۋگە باعىتتالعانىن انىقتادى. بۇل كىتاپتىڭ مازمۇنىندا «ادامدى اللامەن بايلانىستىرا الاتىن» ءدىندار شەيحتى تابۋ ءارى «وعان قىزمەت ەتىپ، ءوز ەركىڭ مەن قالاۋلارىڭدى جوق ەتىپ ونىڭ ايتقانىمەن ءجۇرۋ كەرەكتىگى جانە ونىڭ امىرلەرىن بۇلجىتپاي ورىنداۋ قاجەتتىگى» ناسيحاتتالادى.

كىتاپتا ءتىپتى وتباسىنىڭ مۇقتاجدىعىن وتەۋگە مۇرشا بەرمەيتىن دارەجەدە دىنگە شەكسىز قىزمەت ەتۋگە كوپ كوڭىل بولىنگەن. «تابليعي جاماعاتتىڭ» يدەولوگياسى بويىنشا وتباسىنى قامتاماسىز ەتۋگە جۇمسالاتىن جۇمىس ۋاقىتى ءدىن ماقساتتارىنا سايكەس كەلمەيدى نەمەسە جەتكىلىكسىز.

ءبىزدىڭ قوعامىمىزدا دا «تابليعي جاماعاتتىڭ» ءىزباسارلارى «ءدىن تاراتۋ» ماقساتىندا وتباسىلارىن تاستاپ كەتۋ فاكتىلەرى ورىن الا باستاۋدا. تابليعشىلاردىڭ وتباسىلارىنىڭ ىدىراۋىنىڭ، ولاردىڭ ايەلدەرى مەن بالا-شاعالارىنىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جانە رۋحاني تارىعۋشىلىقتارىنىڭ سەبەپتەرى وسى ەمەس پە؟ ال يسلام ءدىنى  مۇسىلماننىڭ ءوز وتباسىن باعىپ-قاعۋعا جانە جۇبايىنا كوڭىل بولۋگە جۇمساعان ۋاقىتىن عيباداتتىڭ ءبىر ءتۇرى دەپ ۇيرەتەدى. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسياسى مەن زاڭدارى دا ازاماتتاردىڭ وتباسىلارىن باعىپ-قاعۋىن پارىز دەپ بەلگىلەگەن.

سوڭعى كەزدەرى قازاقستانداعى «تابليعي جاماعات» بەلسەندىلەرىنىڭ ءىس-ارەكەتتەرى ءوزىنىڭ ساياسي بەيتاراپتىعىنا قاراماستان، رەسمي قىزمەت اتقارىپ وتىرعان ءدىني بىرلەستىكتەردىڭ قۇرىلىمدارىنا ەنۋگە باعىتتالۋدا.

ءارتۇرلى جات ءدىني اعىمدار مەن سەكتالاردان قازاقستاندىق جاستارعا كەلەتىن قاۋپىنە ەرەكشە نازار اۋدارا وتىرىپ، ءدىن ىستەرى اگەنتتىگى «تابليعي جاماعات» ۇيىمىنىڭ ءىس-ارەكەتتەرىن زەرتتەۋ بويىنشا جۇرگىزگەن تالداۋ جۇمىستارى 2012 جىلى بۇل ۇيىمنىڭ قازاقستاننىڭ بارلىق ايماقتارىندا بەلسەندىلىگىن ارتقاندىعىن، ءارى «ۇستازداردىڭ» ىقپالىمەن كوپتەگەن جاستاردىڭ اتالعان ۇيىمنىڭ قاتارىنا قوسىلۋىنىڭ ارتقاندىعىن انىقتادى. ولاردىڭ كەيبىرەۋلەرى زاڭنامانى بۇزعاندىعى ءۇشىن اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلسا، كوپشىلىگىنە ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلدى.

جالپى العاندا، «تابليعي جاماعات» قوزعالىسى ميسسيونەرلەرىنىڭ سان عاسىرلاردان بەرى مۇسىلمان بولىپ تابىلاتىن قازاق حالقىنىڭ اراسىندا بەلسەندى تۇردە جۇرگىزىلۋىنە ساقتىقپەن قاراۋىمىز كەرەك-اق. وسى ورايدا، كەز-كەلگەن ميسسيونەرلىك قىزمەتتىڭ وزگە ءدىن وكىلدەرىنە باعىتتالاتىندىعىن ەسكەرەر بولساق، بۇل ماسەلە وتە مۇقيات نازار اۋدارۋدى قاجەت ەتەتىندىگى ءسوزسىز.

«تابليعي جاماعات» قىزمەتىنىڭ ادىستەمەسىن ەكىگە ءبولىپ قاراۋعا بولادى. ياعني، ءوز قىزمەتتەرىن جاريا تۇردە اتقارۋعا بولاتىن جاعدايدا قوزعالىس مۇشەلەرى ميسسيونەرلىك ارەكەتتەردى اشىق جۇرگىزەدى. ال، قوعام مەن مەملەكەت تاراپىنان قانداي دا ءبىر توسقاۋىلدارعا ۇشىراعان جاعدايدا، ولار ۇيىمداسقان تۇردە جاسىرىن ارەكەت ەتۋگە كوشەدى. وسى سەبەپتەردەن بولسا كەرەك، «تابليعي جاماعات» جاقتاستارىنىڭ جيحادشىلىق يدەيانى ۇستاناتىن توپتارعا قوسىلىپ، كەيىننەن قارۋلى قاقتىعىستارعا قاتىسۋى ءجيى ورىن الۋدا. دەمەك، «تابليعي جاماعات» قوزعالىسى وسى سيپاتى بويىنشا تەرروريستىك جانە ەكسترەميستىك ۇيىمدار مەن باسقا دا زاڭسىز جاۋىنگەرلىك جاساقتارعا «اسكەر» دايىندايتىن ورتا بولىپ تابىلادى.

«تابليعي جاماعات» قوزعالىسى قازاقستاندا قىزمەت اتقارعان ۋاقىتىندا ەشقاشان رەسمي تىركەۋلەردەن وتپەي، ءىس جۇزىندە بەلسەندى تۇردە بەيرەسمي قىزمەت اتقارىپ كەلدى. ال 2011 جىلى قابىلدانعان «ءدىني قىزمەت جانە ءدىني بىرلەستىكتەر تۋرالى» زاڭ كۇشىنە ەنگەننەن باستاپ ولاردىڭ ءىس-ارەكەتتەرى ءتىپتى زاڭسىز بولىپ تابىلادى. ەلىمىزدە ءار جىلى ونداعان تابليعشىلار اكىمشىلىك جازاعا تارتىلۋدا.

سونىمەن، «تابليعي  جاماعاتتىڭ» قوعامعا قاۋىپ توندىرەتىنى كۇدىكسىز. بۇل قوزعالىستىڭ ءدىني ۇستانىمى قوعامنىڭ ءدىني-رۋحاني بولىنۋىنە سەبەپكەر بولىپ، ونىڭ مۇشەلەرى مەن ءىزباسارلارىنىڭ  كونستيتۋتسيالىق قۇقىقتار مەن مىندەتتەردى ەسكەرمەۋى «تابليعي جاماعاتتىڭ» دەسترۋكتيۆتى سيپاتقا يە ەكەندىگىن كورسەتەدى.

سوندىقتان، ءدىن ىستەرى اگەنتتىگىنىڭ توراعاسى قازاقستاندا «تابليعي جاماعات» ۇيىمىنىڭ قىزمەتىنە تىيىم سالىنۋى مەملەكەت تاراپىنان قوعامدىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا دەر ۋاقىتىندا قابىلدانعان شارا دەپ سانايدى.

كونفەرەنتسياعا قاتىسۋشىلار «تابليعي جاماعات» ۇيىمىنىڭ مىسالىندا ەلىمىزدە تىيىم سالىنعان ۇيىمداردىڭ يدەولوگيالارىنىڭ تارالۋىمەن بايلانىستى ماسەلەلەردى جان-جاقتى تالقىلاي وتىرىپ، اتالعان ۇيىمدى قوعامىمىز بەن مەملەكەتىمىزدىڭ مۇددەسىنە زيان تيگىزەتىن جات ءدىني ۇيىم دەپ تانۋعا شاقىردى.

كونفەرەنتسياعا قاتىسۋشىلار ەل ازاماتتارىن ءدىندى ۇستانۋدا بەيبىت قاتار ءومىر سۇرۋىنە شاقىراتىن شىنايى يسلامدىق قۇندىلىقتاردى باسشىلىققا الۋعا باسا نازار اۋدارتتى. ولار مەملەكەتتىك مەكەمەلەر مەن قوعامدىق بىرلەستىكتەردى ءدىني ەكسترەميزم مەن راديكاليزم كورىنىستەرىنە قارسى ارەكەت ەتۋ مەن الدىن الۋ بويىنشا تىعىز ىنتىماقتاستىقتا جۇمىس اتقارۋ قاجەتتىلىگىن اتاپ ءوتتى.

ءدىن ىستەرى اگەنتتىگىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى

Abai.kz