قر ەنەرگەتيكا ءمينيسترىنىڭ اقپاراتى بويىنشا ءۇش مۇناي وڭدەۋ زاۋىتىندا جاڭعىرتۋ جۇمىستارى اياقتالعاننان كەيىن، مۇناي وڭدەۋ كولەمى 3 ملن.تونناعا ءوستى. قازىر جىلىنا شامامەن 17 ملن.توننا شيكى مۇناي وندەلەدى.

«سوڭعى 5 جىلدا  بەنزين شىعارۋ كولەمىن 70%-عا (3 ملن. توننادان 5 ملن. تونناعا دەيىن), ديزەلدىك وتىندى - 30%-عا وسىردىك (4 ملن-نان 5,2 ملن. تونناعا دەيىن)»، - دەپ حابارلادى بولات اقشولاقوۆ.

ەنەرگەتيكا ءمينيسترى اتاپ وتكەندەي، وتكەن جىلى ديزەل وتىنىن شىعارۋ بويىنشا رەكوردتى كورسەتكىش – 5,2 ملن. تونناعا جەتسەك تە، قازىرگى جاعدايدا ەلىمىزدىڭ بىرقاتار وڭىرلەرىندە ديزەل تاپشىلىعى بار. 350 مىڭ توننا كولەمىندەگى دەفيتسيتتى (قىسقى دت قوسپاعاندا) قىمبات باعاداعى يمپورتتىق وتىنمەن جابۋعا ءماجبۇر بولدىق.

وسى ورايدا، ەكونوميكاعا ماڭىزدى ونەركاسىپ سەكتورى بولىپ سانالاتىن تاۋ-كەن مەتتاللۋرگيا  كەشەنى جانە تەمىر جول سالالارىنىڭ تۇتىنۋ كولەمى سول قالپىندا قالدى، ياعني وسكەن جوق. نارىقتاعى ديزەلگە سۇرانىستىڭ تۇراقتى ءوسۋ سەبەبىنىڭ نەگىزگى فاكتورى ترانزيتتىك كولىك اعىنى، بۇدان باسقا قازاقستاننان شەتەلگە سۇر سحەما بويىنشا الىپ كەتىپ جاتقان ەكسپورت.

وتكەن جىلى مامانداردىڭ ەسەپتەۋىنشە شەتەلدىك ترانزيتتىك كولىك تۇتىنعان ديزەل كولەمى شامامەن 150 مىڭ توننانى قۇرادى، بۇدان باسقا سۇر ەكسپورتپەن كەتكەن وتىننىڭ كولەمى شامامەن 200 مىڭ توننا («IHS Markit» ەسەبى بويىنشا).

قر ەنەرگەتيكا ءمينيسترى بولات اقشولاقوۆتىڭ ايتۋىنشا قازاقستاندا ديزەل وتىنى تاپشىلىعىنىڭ باستى سەبەبى   باعاداعى ديسپروپورتسيا. وتاندىق وتىن باعاسى كورشى ەلدەرمەن  سالىستىرعاندا ايتارلىقتاي ارزان. قازاقستان – الەمدەگى جانارمايى ارزان ون ەلدىڭ قاتارىندا. مىسال ءۇشىن، رەسەيدە ديزەل باعاسى ورتاشا ەسەپپەن ليترىنە 345 تەڭگە، بىزدەگى نارىق باعاسىنان 45%-عا قىمبات. قىرعىزستانداعى باعا 64%-عا جوعارى، ياعني ليترىنە 390 تەڭگە، وزبەكستانداعى باعا بىزبەن سالىستىرعاندا ەكى ەسەگە قىمبات - ليترىنە 480 تەڭگە، باعامىزداعى ايىرماشىلىق  - 101 پايىز.    قازاقستاندىق ديزەل وتىنىن ءتۇرلى جولداردى پايدالانىپ، شەتەلگە ساتۋدان تۇسەتىن پايدا 50 %-دان 120 %-عا دەيىن جەتەدى، جالپى پايدا جىلىنا شامامەن 140 ملن. اقش دوللارى.

بولات اقشولاقوۆ اتاپ وتكەندەي، كورشى ەلدەردەگى جاعداي قازاقستاننىڭ ىشكى نارىعىنا دا اسەر ەتىپ وتىرادى. مىسالى، وتكەن جىلدىڭ ناۋرىزىندا رەسەيدەگى بولشەك ساۋداداعى ديزەل وتىنىنىڭ باعاسى قازاقستانداعى باعامەن تەڭەسىپ، ارزانداعان بولاتىن.

ناتيجەسىندە ءبىز رەسەيمەن شەكارالاس جانارماي ستانتسيالارىندا وتىندى ساتۋ كولەمى ازايعانىن بايقادىق، دەمەك قازاقستاننان جانارماي شىعارۋ ەكونوميكالىق ءتيىمسىز بولدى.

قر ەنەرگەتيكا ءمينيسترىنىڭ ايتۋىنشا كورشى ەلدەردەگى باعا كۇرت كوتەرىلگەن كەزدە، ءبىز ديزەل ءوندىرۋ كولەمىن ارتتىرساق تا، كۇز ايلارىندا ونىڭ تاپشىلىعىن قايتا كوردىك.

وسى جىلى دا باعاداعى ايىرماشىلىق ساقتالىپ وتىر. ناتيجەسىندە وتكەن جىلعى ناۋرىز ايىمەن سالىستىرعاندا تۇتىنۋ كولەمى 15%-عا ارتقانىن كورىپ وتىرمىز.

بۇل جاعداي ساقتالا بەرسە، ونسىز دا شەتەل اسىپ وتىرعان قازاقستاندىق ديزەلدىڭ كولەمى ارتا ءتۇسىپ، بيىلدىڭ وزىندە 850 مىڭ توننا دەفيتسيتكە تاپ بولۋىمىز مۇمكىن.

الدىڭعى جىلدارى تاپشىلىقتى ءوندىرۋ كولەمىن ارتتىرۋ ارقىلى جاۋىپ وتىرساق، قازىر وتاندىق مۇناي زاۋىتتارى ماكسيمالدى رەجيمدە جۇمىس جاساپ تۇر. الداعى 6 جىلدا ديزەل كولەمىن بىرنەشە ەسە ارتتىراتىن مۇمكىندىك جوق (شىمكەنت زاۋىتىن كەڭەيتكەنشە).

اتالعان سەبەپتەرگە بايلانىستى قازاقستان ارزان وتىنمەن باسقا ەلدەردىڭ ەكونوميكاسىن سۋبسيديالاندىرىپ، ءوز ۇلتتىق مۇددەسىنە زيانى ءتيىپ جاتىر دەپ ايتۋعا تولىق نەگىز بار، - دەپ اتاپ ءوتتى ەنەرگەتيكا ءمينيسترى بولات اقشولاقوۆ.

Abai.kz