تاۋەلسىز قازاقستان تاريحىندا ەڭ كوپ مينيستر اۋىسقان سالانىڭ – ءبىلىم سالاسى ەكەنى ءجيى ءسوز بولادى. بىراق قازاقستاندى 30 جىلدان استام ۋاقىت بيلەگەن تۇڭعىش پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ۇرپاق تاربيەسىمەن اينالىساتىن، ەل ەرتەڭى ءۇشىن اسا ماڭىزدى سالانى رەفورمالاۋعا قۇمارتىپ باسشىلارىن قايتا-قايتا اۋىستىرىپ، ولارعا ويىنا كەلگەنىن ىستەۋگە ەركىندىك بەرگەن ارەكەتىنە شىنايى باعا بەرىلگەن جوق. توقاەۆ بيلىككە كەلگەلى بەرى دە بۇل سالادا ەكى رەت اۋىس-ءتۇيىس بولدى.

بيلىك ترانزيتىنەن كەيىن ءبىلىم سالاسىن باسقارۋعا كەلگەن اسحات ايماعامبەتوۆكە پرەزيدەنت توقاەۆتىڭ «ەستيتىن ۇكىمەت» سياقتى ساياسي باستامالارى ەركىن قيمىلداۋعا مۇمكىندىك بەردى. ساپاسىز ءبىلىم وردالارىن جاۋىپ، مۇعالىمدەردىڭ ايلىعىن ءوسىردى. ءبىلىم بەرۋ سالاسىن ۇلتتىق باعىتقا بۇردى. ونىڭ بۇل باتىل قادامدارى ەلدىڭ بارىنە بىردەي جاققان جوق. اسىرەسە جەكەشەلەندىرۋ كەزىندە مەملەكەتتىك نىسانداردى ءوز اتىنا جازىپ الىپ، شەتىنەن جەكە مەنشىك ءبىلىم ورىندارىنىڭ قوجايىنى بولىپ شىعا كەلگەندەرگە، وقۋلىقتى اي سايىن وزگەرتىپ قايتا باسىپ، بيۋدجەت اقشاسىنا كەكىرگەندەرگە، رەسەي عىلىمىن تەڭدەسسىز سانايتىندارعا ۇناعان جوق. وكىنىشتىسى ايماعامبەتوۆ رەفورمالارىن اياقتاۋعا ۇلگىرمەي ورنىنان اۋىستى.

نازارباەۆتىڭ كادر اۋىستىرۋ سىناق الاڭىنا اينالعان ءبىلىم سالاسىنىڭ قوردالانعان ماسەلەلەرى مينيستر اۋىستىرۋمەن شەشىلمەيتىنىن ۋاقىتتىڭ ءوزى كورسەتىپ وتىر. ايماعامبەتوۆتىڭ ورنىنا تاعايىندالعان پارلامەنت سايلاۋىنان كەيىن جىلى ورنىن ساقتاپ قالعان عاني بەكتايۇلى دا جاڭا سىناقتارعا تاپ بولۋدا. ەلدىڭ شىعىسىندا، وڭتۇستىگىندە وقۋشىلاردىڭ قاتىگەزدىك وقيعالارى جيىلەدى. ارتى ولىممەن اياقتالىپ جاتىر.

ماسەلەنىڭ اۋىرلىعىنان وقۋ-اعارتۋ ءمينيسترى امالسىزدان شۇعىل كەڭەس وتكىزۋگە ءماجبۇر بولدى. «تۇركىستان، اتىراۋ، شىعىس قازاقستان، قىزىلوردا وبلىستارىندا بولعان وقيعالار ەشكىمدى بەيجاي قالدىرماعانى بەلگىلى. الماتى وبلىسىنداعى ەكى بالانىڭ ولىمىنە سەبەپ بولعان قايعىلى وقيعا جانىما قاتتى باتىپ وتىر. بالالاردىڭ تۋىستارى مەن جاقىندارىنا قايعىرىپ كوڭىل ايتامىن. ءبىر وكىنىشتىسى، جابىرلەۋ كەڭ تارالعان قۇبىلىستاردىڭ بىرىنە اينالىپ بارا جاتىر. جاسوسپىرىمدەردىڭ جانتۇرشىگەرلىك قىلىعى مەن ءبىر-بىرىنە قاتىگەزدىك تانىتۋى - اقىلعا سىيمايتىن دۇنيە. بىزگە - پەداگوگتەر قوعامداستىعى مەن ازاماتتىق قوعام، اتا-انالار – بالالاردىڭ ءومىرى مەن دەنساۋلىعىن قورعاۋعا، وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ ومىرىنە دەمەۋ بولار قۇندىلىقتارىن قالىپتاستىرۋ جولىندا بۇكىل رەسۋرسىمىزدى جۇمىلدىرىپ، بالا تاربيەسىندە بىرلەسە قيمىل جاساۋ قاجەتتىلىگى تۋىنداپ وتىر»، - دەدى القالى جيىندا.

ءبىلىم وردالارىنداعى تاربيەنىڭ جەتكەن جەرى وسى بولسا، ال جەمقورلىقتان ءتىپتى جانىڭ تۇرشىگەدى. تالدىقورعان قالالىق ءبىلىم ءبولىمىنىڭ 48 جاستاعى باس ەسەپشىسىنىڭ ۇيىنەن زاڭسىز يەلەنگەن 1 ميلليارد تەڭگەگە جۋىق اقشا، 14 پاتەر، جەتى كوممەرتسيالىق ءۇي، 2020 جىلعى Toyota Land Cruiser جول تالعامايتىن كولىگى جانە زەرگەرلىك بۇيىمدار تابىلعانى تۋرالى اقپارات قازاق قوعامىن ءدۇر سىلكىندىرىپ ەدى. بۇگىن تاعى جاڭاقورعان اۋداندىق ءبىلىم ءبولىمىنىڭ باسشىسىنىڭ 543 ملن تەڭگە جىمقىردى دەگەن كۇدىككە ءىلىنىپ، قاماۋعا الىنعانى ءمالىم بولدى.

قوعامدى تۇرشىكتىرگەن مەكتەپ وقۋشىلارى اراسىنداعى وقيعالارعا باعا بەرىلمەي جاتىپ، مينيستر مىرزا ونىمەن كۇرەسۋ جولىن ۇسىنىپ تا ۇلگىرىپتى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا بالالاردى زورلىق-زومبىلىقتان قورعاۋ، ءسۋيتسيدتىڭ الدىن الۋ، ولاردىڭ قۇقىقتارى مەن ءال-اۋقاتىن قامتاماسىز ەتۋ جولىنداعى كەشەندى جوسپار ازىرلەۋ جونىندە اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستاردى تىزبەلەپ:

«بالالاردىڭ قاۋىپسىزدىگى قر وقۋ-اعارتۋ مينيسترلىگى جۇمىسىنىڭ ەڭ ماڭىزدى باعىتى ءارى باستى نازارىندا بولىپ قالا بەرەدى. ىشكى ىستەر مينيسترىمەن جانە اكىمدىكپەن بايلانىس كۇشەيتىلىپ، جەرگىلىكتى جەردە قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى تەرگەۋ ءىس-شارالارىن جۇرگىزۋدە، كوميسسيا جۇمىس ىستەۋدە. مينيسترلىك زاڭنامالىق بازانى جەتىلدىرۋ جۇمىسىن دا جۇرگىزىپ كەلەدى. بالانىڭ جابىرلەنۋدەن قورعانۋعا قۇقىعى بەكىتىلدى. ول ءۇشىن بالالار اراسىنداعى جابىرلەۋدىڭ الدىن الۋ ەرەجەسى، مەكتەپتەردەگى پسيحولوگيا قىزمەتىنىڭ جۇمىس ەرەجەسى، بالالارعا قاتىستى زورلىق-زومبىلىق پەن قاتىگەزدىك فاكتىلەرىن انىقتاۋ جانە ولارمەن جۇمىس ىستەۋ الگوريتمى قابىلداندى. بالالار مەن اتا-انالارعا جەدەل كومەك كورسەتۋ ءۇشىن «بالا قورعاۋ» تەلەگرام-چاتى جۇمىس ىستەپ تۇر. ەلىمىزدىڭ ءار وڭىرىندە بالا قۇقىقتارى جونىندەگى ۋاكىلدەر جۇمىس ىستەۋدە»، - دەپتى.

حوش دەلىك. مينيستر مىرزا ەندى ءبىلىم مەكەمەلەرىن جەگىدەي جايلاعان جەمقورلىقپەن قالاي كۇرەسپەك؟ قالاي يسەڭ، سولاي يىلەتىن تالشىبىقتاي جاسوسپىرىمدەردى جونگە سالا الماي وتىرىپ، دانىككەندەردى، تامىرى تەرەڭدە جاتقان جەگى قۇرتتاردى قالاي تازالاماق؟!

عاني بەكتايۇلى ەگەمەن قازاقستان تاريحىنداعى 17-مينيستر. كادر اۋىستىرعاننان بۇل سالانىڭ كوكتەمەيتىنى بەلگىلى بولدى. ءبىلىم سالاسىنىڭ ءتۇيىنىن بيلىكتىڭ باسشى اۋىستىرۋ ارقىلى شەشە المايتىنىنا كوز جەتتى. جالپى قوعام بولىپ ۇرپاق تاربيەسىن قولعا الىپ، وقۋ ورىندارىنا قوعامدىق باقىلاۋ ورناتىپ، جۇمىسىن تۇزەمەسەك، مەملەكەتتىڭ، ەلدىڭ قاۋىپسىزدىگىنە، بولاشاعىنا تيگىزەر سالدارى اۋىر بولماق.

ەسبول ۇسەنۇلى

Abai.kz