اشىعىن ايتساق، ولار وزدەرىنىڭ قاتار وتكىزگەن وتىز جىلعى عۇمىرىندا ءبىر-بىرىمەن ءتىل تابىسۋعا ۇمتىلىپتى. سونىڭ ءبىر كەپىلى - ارالارىنا سالقىندىق تۇسكەن كەزدە ءوزارا جازىسقان حاتتارى. حات جازۋشى - ءسابيت. بارلىق حاتتى ءسابيت ماسكەۋدەن جولداعان.

سونىڭ ىشىندەگى ەڭ ماڭىزدىسى - 1932 جىلى مۇحتار تۇرمەدەن شىققاننان كەيىنگى ءسابيتتىڭ جولداعان دوستىق سالەمى. وزگە-وزگە، بۇل ىزگى تىلەك مۇحتاردى ەرەكشە قۋانتىپ، سەرپىلتكەنى انىق.

ويتكەنى، سول كەزدە مۇحتارعا اۋىر سوققان جايدىڭ ءبىرى - ۇزاق جىلدار بويى ءومىردىڭ اششى-تۇششىسىن تاتقان دوستارىنان، پىكىرلەستەرىنەن كوز جازىپ قالۋى ەدى. ونىڭ ۇستىنە احمەت بايتۇرسىنوۆ سياقتى رۋحاني ۇستازى، جۇسىپبەك پەن ماعجان ىسپەتتى ابزال جانداردىڭ ورىنىن كىم باسا السىن. دەگەنمەن دە، وزگە جازۋشىلاردىڭ بارلىعى ونى سىرتقا تەپتى دەسەك - شىندىققا قايشى كەلەدى. سونىڭ ىشىندە ون جىلداي گازەت بەتتەرىندەگى ماقالالارى ارقىلى ايتىسىپ كەلگەن مۇحتار تۇرمەدەن شىققاننان كەيىن وعان ءسابيت مۇقانوۆتىڭ ءوزى جاردەم قولىن سوزدى.

اشىعىن ايتساق، ولار وزدەرىنىڭ قاتار وتكىزگەن وتىز جىلعى عۇمىرىندا ءبىر-بىرىمەن ءتىل تابىسۋعا ۇمتىلىپتى. سونىڭ ءبىر كەپىلى - ارالارىنا سالقىندىق تۇسكەن كەزدە ءوزارا جازىسقان حاتتارى. حات جازۋشى - ءسابيت. بارلىق حاتتى ءسابيت ماسكەۋدەن جولداعان.

سونىڭ ىشىندەگى ەڭ ماڭىزدىسى - 1932 جىلى مۇحتار تۇرمەدەن شىققاننان كەيىنگى ءسابيتتىڭ جولداعان دوستىق سالەمى. وزگە-وزگە، بۇل ىزگى تىلەك مۇحتاردى ەرەكشە قۋانتىپ، سەرپىلتكەنى انىق.

ويتكەنى، سول كەزدە مۇحتارعا اۋىر سوققان جايدىڭ ءبىرى - ۇزاق جىلدار بويى ءومىردىڭ اششى-تۇششىسىن تاتقان دوستارىنان، پىكىرلەستەرىنەن كوز جازىپ قالۋى ەدى. ونىڭ ۇستىنە احمەت بايتۇرسىنوۆ سياقتى رۋحاني ۇستازى، جۇسىپبەك پەن ماعجان ىسپەتتى ابزال جانداردىڭ ورىنىن كىم باسا السىن. دەگەنمەن دە، وزگە جازۋشىلاردىڭ بارلىعى ونى سىرتقا تەپتى دەسەك - شىندىققا قايشى كەلەدى. سونىڭ ىشىندە ون جىلداي گازەت بەتتەرىندەگى ماقالالارى ارقىلى ايتىسىپ كەلگەن مۇحتار تۇرمەدەن شىققاننان كەيىن وعان ءسابيت مۇقانوۆتىڭ ءوزى جاردەم قولىن سوزدى.

ءسابيت ول كەزدە ماسكەۋدە وقۋدا بولاتىن. سوندا ءجۇرىپ مۇحتارعا حات جازدى. وزگە ەمەس، تۋرا ءسابيت مۇقانوۆتىڭ دوستىق كوڭىل ءبولۋىنىڭ ماڭىزى ەرەكشە بولاتىن. ويتكەنى، قاز اپپ-تىڭ كوسەمى بولعان ءسابيتتىڭ بەدەلى ۇلكەن جانە ونىڭ پىكىرىمەن وكىمەت تە، ونەر يەلەرى دە ساناساتىن. ارينە، ۋاقىت تالابى، ونەرگە دەگەن كوزقاراس وزگەردى. مۇحتار دا، ءسابيت تە «ەت قىزۋىمەن» ايتىلعان پىكىرلەرىنەن قايتىپ، قاتەلىكتەرىن مويىندادى. ءسابيت، ابايدىڭ قارالاۋشىسىنان - ناسيحاتتاۋشىسىنا، زەرتتەۋشىسىنە اينالدى. ماعجاندى دا، مۇحتاردى دا مويىندادى. وعان 1933 جىلى 21-اقپاندا مۇحتارعا، 1934 جىلى قاراشانىڭ ەكىسى كۇنى ماعجانعا جازعان حاتتارى دالەل. ەكى حاتتا دا ءسابيت پىكىر تالاستىرا وتىرىپ ويىن اشىق ايتادى. ءبىز وسى كەزدەگى ساياسي جانە ادەبي ورتانىڭ جاي-كۇيىن تولىق ءبىلدىرۋ ماقساتىمەن حاتتى قىسقارتپاي، سول قالپىندا كەلتىرەمىز. جانە مۇحتارعا تاعىلعان ايىپتاردىڭ ءبىرازى وسىندا قامتىلعان. سونداي-اق، ەكى الىپتىڭ قارىم-قاتىناسى جونىندە ورىندى-ورىنسىز، دالەلدى-دالەلسىز ايتىلىپ جۇرگەن قاۋەسەتتى انىقتاۋ ءۇشىن دە كەرەك. ءسابيت ءوز ومىرىندە ءۇش رەت مۇحتارعا حات جازىپتى. سونىڭ ەڭ ءبىرىنشىسى 1933 جىلى 21 اقپاندا موسكۆادان جولداعان حات:

«21 فەۆرال، 1933 ج. موسكۆا.

مۇحتار!

بۇدان بىرەر جىل بۇرىن ءبىز ەكەۋمىز ەكى تاپتىڭ جىرشىسى ەك. ماركسيزم وبەكتى مەن سۋبەكتىنى بىرىنەن ءبىرىن ايىرمايدى. وبەكتيۆنو تاپ تارتىسىندا ءبىر-بىرىمىزبەن مايدانداسقان ادام بولعاندىقتان، سەنى بىلمەيمىن، مەنىڭ ءوز قارا باسىمدى الساق، سەنى سۋبەكتيۆنو دا ۇناتپايتىن ەم. سويتكەن ساعان مەنىڭ وسى حاتتى جازۋىمنىڭ ءوزى كولدەنەڭ قاراعان ادامعا ۇقپايتىن نارسە سىقىلدى كورىنۋى مۇمكىن. ويتكەنى تاپ تارتىسى ءبىز مايدانداساتىن كەزدە كۇشەيمەسە كەمىگەن جوق. تاپتار بىتكەنمەن، تاپ وكىلدەرىنىڭ تاتۋلىعى بولۋ ماسەلەسى ءالى ەرتە. جانە قارسى تاپپەن ءبىز تاتۋلاسىپ جاقىنداسپايمىز، جويامىز.

سەنىڭ گازەتتەرگە جازعان حاتىڭدى، جازۋشى ۇيىمىنىڭ جينالىسىندا ايتقان ءسوزىڭدى وقىعان ادام، ماركسيزمگە تانىس ادام، ارينە، بۇل حاتتاعى جازىلعانعا تاڭدانبايدى. بۇل زاڭدى حات. ادام تاس ەمەس. ادامنىڭ دۇنيە تانۋى تۇنعان سۋ ەمەس. بۇگىن دۇرىس دەپ ساناعان پىكىر ەرتەڭ قاتا بولۋى، قاتا پىكىردەن ادامنىڭ قايتىپ، جاڭا، دۇرىس پىكىرگە كوشۋى ادامدىق قاسيەتىنە سىيىمدى نارسە. ماركسيزمنىڭ يدەاليزمنەن، دوكىر (گرۋبىي) ماتەرياليزمنەن ايىرماسى: ءار نارسەنى قوزعالىس رەتىندە (ۆ دۆيجەني) الادى، وي-سانانى تۇرمىسقا، ماتەريالدى ومىرگە تىرەيدى. ادام بالاسىنىڭ ءومىر تانۋى رەتىندە وزگەرمەيتىن ەڭ سوڭعى (عىلىم) - عىلىمي ماركسيزم بولاتىن سەبەبى دە وسى. ماركسيزم ءومىردى تانۋدىڭ دۇرىس ءادىسى (مەتود). سوندىقتان ول: بارلىق ءومىردىڭ وركەندەۋىن ديالەكتيكالىق ماتەرياليزم كوزىمەن تانىعانى سياقتى، ءوزىنىڭ وركەندەۋىن دە وسىلاي تانيدى. ماركسيزمدى لەنينيزم وركەندەتۋى، لەنينيزمدى ءستاليننىڭ ىلگەرىلەتۋى وسى دۇرىس ءادىس، دۇرىس عىلىمنان تۋعان نارسە.

ولاي بولسا، سەنىڭ حاتىڭدى، ءسوزىڭدى كورىپ ماركسشىل ادام تاڭدانبايدى. بۇل زاڭدى، تابيعي نارسە دەپ تابادى. ءبىر تاپتىڭ جوقشىسى بوپ ءجۇرىپ، ەكىنشى تاپقا كوشۋ، تاريحتا ءبىرىنشى رەت بولعان نارسە ەمەس. ارينە، مۇنداي كوشۋدىڭ ەكى ءتۇرى بار:

1.ۋستريالوۆشىلدىق1. بۇنداي ءادىس بىزدە - جۇسىپبەكتە، تاعى باسقالاردا بولدى.

2. شىن ىقىلاسىمەن، ەسكى جولىنىڭ قاتەلىگىن تانىپ، جاڭا جولعا ايقىن ءتۇسىنىپ كەلگەندەر.

ءبىز سەنى قاس (دۇشپان - ت.ج.) كۇنىڭدە دە باعالايتىن ەك. ويتكەنى ماعجان مەن سەن كەڭەس ۇكىمەتىنە قاستىقتارىڭدى اشىپ ايتاتىن ەدىڭدەر. سوندىقتان سەنىڭ پرولەتاريات تىلەگىنە كەلۋىڭدى دە ادال كەلۋ دەپ ويلايمىن. بۇل سەنىڭ كوڭىلىڭدى كوتەرۋ ەمەس، شىنىم. بىرەۋلەر سەنىڭ جازاعا تارتىلعانىڭا بايلانىستىرۋى مۇمكىن. وعان پوۆود بار دا. ويتكەنى دوستوەۆسكي جازاعا تارتقاننان كەيىن، توڭكەرىس پىكىرىنەن پىشاق كەسكەندەي ايىرىلىپ، بارىپ تۇرعان رەاكتسيونەر بولعانى ءمالىم. كۇشكە كونەتىن كىسى دە، كونبەيتىن كىسى دە بولادى. ەسكى پىكىرىندە شىن قاتقان تۇراقتى ادام، جازانىڭ اۋىرى - ولىمگە بارا الادى. مەنىڭ دە ءوز قارا باسىم سەنى قورقۋدان ەمەس، ۇياتتان كەلگەن ادام (نە پەرەد ستراحوم، ا سوۆەستيۋ) دەپ ويلايمىن. ولاي بولسا، كۇدىكتىڭ ورنى بولماۋعا ءتيىس. جانە بولۋعا مۇمكىن دە ەمەس. ويتكەنى ءاربىر ادامگەرشىلىك ساناسى بار ادامنىڭ نەگىزگى ويى - بىرەۋدى قۇلدانباۋدا، ادام بالاسى تەڭدەس وسۋدە بولۋ كەرەك. بۇعان ءسوز جۇزىندە: كاۋتسكي دە، چەمبەرلەن دە قارسى ەمەس. كاتتە، «پۋانكارە - ۆوينا» اتىن العان پۋانكارە دە قارسى ەمەس. ليگا ناتسيانى پۋانكارە قۇرعان. ليگا سءوزدە قارۋ تاستاۋدى كەڭەس قىلعالى قانشا بولدى؟ بىراق، اڭگىمە سوزدە ەمەس، ىستە. ماركسيزم ءىس پەن ءسوزدى قاتار الادى. ولاي بولسا، ءىس جۇزىندە ادامدى اداممەن تەڭدەستىرۋگە قانداي جول دۇرىس اپارا الادى؟ قاي توپ ونى ىستەۋگە ءالى كەلەدى؟

«ءوندىرىس قۇرالى جەكە مەنشىكتە تۇرعاندا، بىرەۋدى بىرەۋ قۇلدانۋ قالمايدى», - دەگەن ماركس. بۇل ماركسيزمنىڭ نەگىزگى جولىنىڭ مىقتى ءبىر بۇتاعى. ادام - قوعامداس ماقۇلىق. جانە ادام ءوزىن-ءوزى ەشۋاقىتتا اسىراي المايدى. قوعام مۇشەسى بىرىنە ءبىرى كومەكتەسىپ، ءبىرىنىڭ جوعىن ءبىرى تابادى. ولاي بولسا، ولاردىڭ بىرلەسىپ جۇمسايتىن قۇرالى ورتاق جانە ءوندىرۋشىنىڭ ءوز ەرىكتەرىندە بولۋى كەرەك. پرولەتارياتقا شەيىنگى تاپ، بىرەۋدى بىرەۋ قۇلدانۋ نەگىزىندە قۇرالعان تاپ بولعاندىقتان، بۇنى ىستە جۇزەگە اسىرا المايدى. جۇزەگە اسىرسا ءوزىن-ءوزى جويۋ كەرەك. ءوزىن-ءوزى جويۋ ولاردىڭ قولىنان كەلمەيدى.

ماركس نەگە پرولەتارياتتى باسقا تاپتان تاڭداپ الدى؟ قارا شارۋانىڭ دا ءبىرازى ەڭبەك يەلەرى، ولاردى نەگە المادى؟

ماركستىڭ پرولەتارياتتى تاڭداۋى - ولاردىڭ وزگەشە بوپ جارالعاندىعى ەمەس، ولار دا ادام بالاسى. ولاردىڭ وزگە تاپتان وزگەشەلىگى - جەكەشىلدىك باعىت، مەنشىك جوق. ولاردا ەڭبەك ورتاق. ولار - ورتاق تۇرمىسقا ۇيرەنگەن، سوندىقتان ولاردىڭ ورتاق قوعام جاساۋعا ءالى كەلەدى. ەنگەلس: «كءاپيتاليزمنىڭ پايداسى، ءوندىرىس قۇرالىنا ورتاق، مەنشىكسىز ادامداردى وندىرىسكە جيىپ، ورتاق قوعام جاساۋعا سپوسوبنىي پرولەتاريات جاساپ بەردى», - دەيدى. ماركس ادامعا قارسى ەمەس. ول - ادامشىل. ول ادامدى ادام جەۋگە قارسى. ول قاناۋشىنى جويۋعا ۇران تاستاۋشى. وسى شىن ماعىناسىنداعى ادامشىلىق ءومىر جاساۋعا ءالى كەلەتىن تاپ - پرولەتاريات. وعان پرولەتارياتتىڭ تۇرمىسى كۋا. ماركستىڭ پرولەتارياتقا سۇيەنۋى، ماركسيزمنىڭ پرولەتاريات يدەولوگياسى ەكەندىگى وسىندا.

ماركستىڭ ەڭبەكشىل قارا شارۋاعا سۇيەنبەگەنى - وندا جەكەشىلدىك باعىت كۇشتى. قارا شارۋا، پرولەتارياتپەن وداقتاسقان كۇندە عانا سوتسياليزمگە بارا الادى. ءىس جۇزىندە ادامدى تەڭدەءستىرۋ، پرولەتارياتتىڭ قولىنان عانا كەلسە، كىمدە-كىم پرولەتارياتقا قارسى بولسا، سوزىندە پالەنمىن دەگەنمەن، ول ادامگەرشىلىككە قارسى. مۇنى تۇسىنگەن ادام ءسوز جوق، پرولەتاريات تىلەگىنە كوشەدى. ماركسيزم ادام بالاسىنىڭ ميلليونداعان جىلدار جاساعان كۇرەسىنىڭ، وركەندەۋىنىڭ ەڭ جوعارعى مۇناراسى. كىمدە-كىم وسى مۇناراعا شىقپاسا، بيىك مۇناراسى - كوممۋنيزمدى كورە المايدى. سوندىقتان، سەن سىقىلدى ادامداردىڭ ماركسيزمگە كەلۋى، ەڭ الدىمەن، ادامگەرشىلىگىن وتەگەندىگى.

سەنىڭ بۇدان بىلايعى ادەبيەت - شىعارما جۇمىستارىڭدا ءبىراز قيىندىقتار بولۋى مۇمكىن، ويتكەنى سەن پرولەتاريات تىلەگىنە قارسى بولعان ادامسىڭ، سوندىقتان پرولەتاريات ساعان بىرازعا دەيىن سەنە المايدى. سەن «قاتەلەسەم بە» دەپ بىرازعا شەيىن جالتاقتىق ىستەۋىڭ مۇمكىن، «جاساسىن» جاعىن باسىڭقىراۋىڭ مۇمكىن. پرولەتاريات, ارينە, سەنەن ونى تىلەمەيدى جانە ونداي شارت قويمايدى. پرولەتاريات - سىندى، ءوزارا سىندى جاقسى كورەتىن تاپ. كەمشىلىگىن جاسىرمايتىن تاپ. ول كەمشىلىكتى اشۋدى تىلەيدى. بىراق قالاي اشادى؟ ماسەلە سوندا. ءبىزدىڭ تۇرمىستىڭ جارىق جاعىمەن قاتار كۇڭگىرت جاعى دا بار. ول كۇڭگىرت پرولەتارياتقا زاكونومەرنىي ەمەس، ول ەسكى تاپتان قالعان مۇرالار. ولاردى اشۋ (جولى) - سوتسياليستىك رەاليزم. بىراق اشقاندا پرولەتارياتشا اشۋ كەرەك.

قازاقستاننىڭ بىلتىردان بەرگى جاعدايىندا پەرەگيپ ارقىلى ءبىراز قيىندىقتار بولدى. بۇل قيىندىق، پرولەتارياتتىڭ تاپتىق تىلەگىنەن تۋعان قيىندىق ەمەس، جەكە ادامداردىڭ دۇرىس باسقارا الماعانىنان تۋعان قيىندىق. وسى قيىندىق ءبىراز ادامداردڭ ىشىنە كۇدىك سالۋى: «ماركسيزم ۇساق ۇلتتاردىڭ جۇرەر جولى بولا المايدى»،- دەگەن ويعا كەلۋى مۇمكىن. ارينە، ول ماركسيزم عىلىمىنا پىسپەگەن ادامنىڭ ويى. ماركسيزم دۇعالىق ەمەس، ءىستىڭ قۇرالى. توڭكەرىسشىل پرولەتاريات تومەن قالعان ۇلتتاردى سوتسياليزمگە اپارا الادى. ول ءبىزدىڭ وداقتا دالەلدەندى دە. ال قازاقستان جايىندا بولعان پەرەگيپتەرگە، ماركسشىل ادام سىن كوزىمەن قاراۋمەن بىرگە، پەرەگيپتى جويۋعا جاردەمدەسەدى. ماركسيزم توڭكەرىسشىلدىكتى ءىس جۇزىندە سىنايدى.

بۇل سوزدەر، ارينە، ۇگىت ەمەس، (سەن سىقىلدى پىكىرى ەرجەتكەن ادامدى ۇگىتتەۋدىڭ ءوزى ءبىر جاعىنان قاراعاندا بالالىق بولار ەدى) ماركسيزمنىڭ نەگىزىن ايتقاندىق.

مەن ءوزىم پارتياعا وتىرىك كىرگەن ادام ەمەسپىن. بىراق باسىندا اقىلمەن ەمەس، جۇرەكپەن كىرگەن اداممىن. (بۇل دەماگوگيا ەمەس). ويتكەنى مەن پارتياعا كىرگەندە ماركسيزم عىلىمىنىڭ نەگىزىن شالا بىلەتىن ادام ەدىم. بىراق پارتياعا كىردىم. سونىڭ ءوزى ستراننو كورىنۋى مۇمكىن. بىراق وندا تۇك تاڭدانۋ جوق. بۇل ماركسيزمنىڭ قۇرعاق تەوريا ەمەستىگىنە، ماركسيزمنىڭ تامىرى ەڭبەكشى حالىقتىڭ ىشىندە وسەتىندىگىنە دالەل. ماركستى بىلمەگەن ەڭبەكشىلەر تولىپ جاتىر. ماركسيزم سولاردىڭ ىشىنەن وسكەن. بىرەۋلەر شەن ءۇشىن پارتياعا كىرەدى. بىرەۋلەر كۇن كورىسكە كىرەدى. ماقتانۋىن ىشىنە الا سويلەگەندە، مەندە مۇنىڭ ءبىرى دە بولعان جوق. ءبىلىم كەمدىگىنەن بولعان قاتالىقتى بىلاي قويعاندا، مەن ءوز قارا باسىمدى تازا، پرولەتارياتتىڭ ىسىنە بەرىلگەن اداممىن دەپ سانايمىن. كۇڭگىرت جاقتارىم بولدى. بىراق مەن قوعام ىسىنە قاتىناسقالى، ءبىر جولدا كەلەم دەپ تاريح الدىندا ماقتانا الام. كەلەشەك ءوز الدىنا.

وسكەن سايىن (وي ءوسۋىن ايتام) ادام، ارينە، وبەكتيۆنو بولا باستايدى. مەن ءوز قارا باسىم تۇرمىسقا وبەكتيۆنو قاراي العانىم سىقىلدى (وسى كۇندە), قازاقستان جاعدايىنىڭ قازىرگى كۇيىنە وبەكتيۆنو قاراي الام. قازاقستانداعى قازىرگى ەڭبەكشى تاپتىڭ پەرەگيپتەن كورگەن قيىندىعىنا ءىشى اۋىرماعان ادام - كوممۋنيست ەمەس. ولار - باققۇمار، ارامتاماقتار. بىراق قۇر ءىشى اۋىرىپ قويۋ، كۇرەستەن قول تارتۋ بولار ەدى. ونىڭ ارتى كەڭەس ۇكىمەتىنەن، سوتسيالدى يدەيادان قايتۋ بولار ەدى. وعان ءوز باسىم بارا المايمىن. پارتيانىڭ بۇل پەرەگيپتى تۇزەۋگە ءالى كەلۋىنە سەنەم. قۇر سەنىم دە ەشنارسە بولمايدى. ءبىزدىڭ ماقسات - پەرەگيپتى تۇزەتۋگە كومەكتەسۋ. كومەككە اركىمنىڭ ماماندانعان قۇرالى بار. ءبىزدىڭ قۇرال - كوركەم ادەبيەت. سوندىقتان ءبىزدىڭ ماقسات كوركەم ادەبيەتپەن قازاق ەڭبەكشىلەرىنىڭ تۇرمىسىن تۇزەسۋگە جاردەمدەسۋ، پارتيانىڭ كاسىپكە، كولحوزعا ۇستاپ وتىرعان جولىن ءتۇسىندىرۋ.

ءبىز الما-اتادا كورىسكەندە ءجوندى سويلەسە العامىز جوق. ءبىزدىڭ سەنىمەن سويلەسكەندەگى ماقساتىمىز، سەنى ۇگىتتەۋ ەمەس، تۇزەلەم دەپ العان بەتىڭە جولداستىق كومەك كورسەتۋ. سول كومەك، كەڭەس رەتىندە وسى حاتتى جازۋعا تۋرا كەلدى. حاتتا تولىق پىكىردى ايتۋ مۇمكىن ەمەس، ءبىرىنشى - سوزىڭە سەنگەندىگىمدى ءبىلدىرۋ، ەكىنشى - پىكىرىمدى ايتۋ.

ەگەر سەن بۇرىنعى مۇحتار بولساڭ، «قانجىعادا كورىسەرمىزبەن» ايداي بەرەر ەك. قازىر ول پىكىردەن، ارينە، اۋلاقپىز. تۇزەلۋىڭە بىزدەن كەرەكتى جاردەم بولسا قولدان ايانبايمىز. سەنىڭ مىندەتىڭ - ءبىزدىڭ الدىمىزدا ەمەس، پرولەتارياتتىڭ الدىندا ء(بىز دە سونىڭ ىشىندەمىز عوي) ءسوزىڭدى ءىس جۇزىندە ايتۋ.

جولداستىقپەن: ءسابيت مۇقانۇلى».

ساياسي-تاپتىق قارسىلاسىن باۋىرىنا تارتقان ءسابيتتىڭ وسى قادامىن ازاماتتىق قاسيەت رەتىندە باعالاۋعا تولىق نەگىز بار. ارينە، ولاردىڭ اراز بوپ، ايتىسىپ جۇرگەن كەزدەرى دە بولدى. بىراق، وعان ءالى تالاي جىل بار ەدى. ەڭ باستىسى - مۇحتاردىڭ باسىنا كۇن تۇسكەندە ءسابيتتىڭ جانىنان تابىلۋى.

مۇنىڭ ءوزى مۇحتارعا ءدال ۋاقىتىندا، دىلگىر شاعىندا بىلدىرىلگەن تىلەك ەدى.

ءبىز جازۋشىنىڭ تانىم جولى قانشاما كۇردەلى وقيعاعا تولى بولعانىن كورسەتۋ ءۇشىن عانا بۇل تۇسىنىكتەردى قايىرا بايانداپ وتىرمىز. ەگەر دە جازۋشىنىڭ ومىرىندەگى ۇلكەن ءتۇيىن بوپ كەلگەن ءدال وسى مەزەت ايقىن اشىلماسا، وندا مۇحتار مەن ءسابيتتىڭ بۇكىل ءومىر جولدارىنا ۇلاسقان ىرعاسۋدىڭ سەبەپتەرىن تولىق ءتۇسىنۋ مۇمكىن ەمەس.

ارينە، ءسابيتتىڭ حاتى كىلتيپانسىز ەمەس، «سۋبەكتيۆنو ۇناتپاعاندىق» تا اڭعارىلادى. ونىڭ دا وزىندىك وكپەلەيتىندەي سالدارى بار. مىسالى، مۇحتار اۋەزوۆتىڭ «ەسكىلىك كولەڭكەسىندە» اتتى جيناعىنا جازعان العىسوزى ونىڭ پارتيادان شىعارىلۋىنا «سەپتىگىن تيگىزدى». وزگە-وزگە، بۇكىل سانالى ءومىرىن پرولەتارياتقا قىزمەت ەتۋگە جۇمساعان ءسابيت ءۇشىن ودان ارتىق جازا جوق ەدى. سونداي قاسىرەتتى قاربالاستان امان شىققان ەكى تۇلعا اراعا ەكى جىل سالىپ بارىپ قىرعي قاباق كۇيگە كوشكەن. وعان نە سەبەپ بولدى؟ ەكەۋى دە ءبىر كۇنگى ەركىندىكتى كورە المادى ما؟ مۇمكىن.

(جالعاسى بار)

Abai.kz

1 نيكولاي ۆاسيلەۆيچ ۋستريالوۆ - كادەت پارتياسىنىڭ مۇشەسى، پروفەسسور، جۋرناليست، 1918-20 جىلدارى قيىر شىعىستا، ودان كەيىن 1921-22 جىلدارى پاريجدە شىققان "سمەنە ۆەح" («نىسانالاردى اۋىستىرۋ») جۋرنالىنىڭ رەداكتورى. ونىڭ تەورياسى بويىنشا ازامات سوعىسىندا جەڭىپ شىققان كەڭەس وكىمەتىن سىرتتان قۇلاتا الاتىن كۇش جوق. ونى قۇلاتۋعا مۇمكىندىگى بار جالعىز جول - كەڭەس قىزمەتكەرى بولۋ، ءسويتىپ كەنەستى دە، پارتيانى دا ىشتەن شىرىتۋگە تىرىسۋ. بۇل «تەوريا» كەيىن «ۋستريالوۆششينا» («ۋستريالوۆشىلدىق») نەمەسە «نىسانا وزگەرتۋشىلىك» («سمەنوۆەحوۆششينا») اتالىپ كەتتى. كەڭەس وكىمەتى قازاقستاندا ورناي باستاعان شاقتاعى قازاقتىڭ كوممۋنيست پارتيا (قاتارىنداعى) باي-ۇلتشىلدارى وسى «ۋستريالوۆشىلدىقتىڭ» ءبىر بۇتاعى (س. مۇقانوۆتىڭ تۇسىنىگى - ت. ج.).