بىراق ساۋساقپەن سانارلىقتاي. سونىڭ سالدارىنان، مامان تاپشلىعى سەزىلەدى بۇل سالادا. وڭاي اقشانى ماستانعان جاس بۋىننىڭ تۇراقسىزدىققا ۇرىناتىنى تاعى بار. ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىمەن تۇيدەي قۇرداس وتاندىق PR تۋرالى وتكەن اپتادا الماتىدا ۇيىمداستىرىلعان PR-فورۋمدا ەلىمىزدەگى ەڭ تانىمال پيارشىلاردىڭ ءبىرى – الىشەر ەلىكباەۆ مىرزامەن سۇحباتتاسقان ەدىك. 

ءىرى كومپانيالاردىڭ «اتتەگەن-ايى» بار

– الىشەر، سىزدىڭشە، قازاقتىلدى پيار­شىلاردىڭ باستى پروبلەماسى نەدە؟

– قانشاما جىلدار بويى ءبىز ورىسشا سويلەپ كەلدىك. پيار سالاسىنداعى كاسىبي قاۋىمداستىق تا ورىسشا قالىپتاستى. بىراق PR-فورۋمدا ايتىلعان كەيبىر پىكىرمەن كەلىسپەيمىن. ماسەلەن، قايرات نۇرتاس سياق­تى قازاقشا ءان ايتاتىندارعا توبەدەن كۇلە قاراۋ، ولاردى مەنسىنبەۋ – جاڭساقتىق. ولاردىڭ بارلىعىنىڭ دا ەلىمىزدىڭ تۇك­پىر-تۇكپىرىندە مىڭداعان تىڭدارمانى بار. دەمەك، قازاقتىلدىلەرگە شەكەسىنەن قارايتىنداردىڭ جەرگە تۇسكەندەرى ءجون. بۇل جەردە بايان ەسەنتاەۆادان ۇلگى السا، ارتىقتىق ەتپەيدى. بايان «عاشىق جۇرەك» ءفيلمى ارقىلى مەيرامبەك بەسپاەۆتىڭ كىم ەكەنىن كورسەتۋمەن بىرگە مەيرامبەك ارقىلى كينوتەاترلارعا كورەرمەندى كوپتەپ تارتۋعا مۇمكىندىك بارىن دالەلدەدى. بۇل جەردە ءوزى ءورىستىلدى بولسا دا، ارالاساتىن ورتاسىن قازاقتىلدىلەردەن قۇراعان بايان ەسەنتاەۆانىڭ دا ەڭبەگى بار. مەنىڭشە، ءىرى كومپانيالار ورىستىلدىلەرگە قاتار قازاقتىلدى اۋديتورياعا دا نازار اۋدارعانى ابزال. ءبارىمىزدىڭ تۇتىناتىن تاۋارلارىمىز، كيەتىن كيىمىمىز بەن پايدالاناتىن زاتتارىمىز – ءبىر. ماسەلەن، كىر نەمەسە ىدىس جۋاتىن ۇنتاق، ءتىس پاستاسى ت.ب. 

– سوڭعى كەزدەرى ەل اۋزىندا «مەملە­كەتتىك تاپسىرىستان باس تارتىلادى ەكەن» دەگەن سىبىس بار. سونداي-اق، «مەملەكەتتىك تاپسىرىسسىز قازاقتىلدى باق-تىڭ كۇنى قاراڭ» دەگەن پىكىر تاعى بار. ەگەر مەملەكەتتىك تاپسىرىس شىنىمەن توقتاتىلسا، قازاق باق-تىڭ جاعدايى قالاي بولادى؟

– مەملەكەتتىك تاپسىرىستان باس تارتۋدى جاقتايتىنداردىڭ كوپشىلىگى مەملەكەتتىك ءتىل، ناسيحات تۋرالى ءسوز قوزعالعاندا باس كوتەرەدى. سوندىقتان مەنىڭشە، بۇل ماسەلەدە قازاق تىلىندەگى باق-تىڭ جوعالتارى از. مەملەكەتتىك تاپسىرىس دەگەنىڭىز – كۇن كورۋ ءۇشىن باسەكەلەستىككە قابىلەتتى بولۋدىڭ قاجەتى شامالى. قول قۋسىرىپ قاراپ وتىرىپ-اق، اقشا تابۋعا بولادى. كەرىسىنشە، جەكەمەنشىك باق ناپاقا تابۋ ءۇشىن جانتالاسۋعا ءماجبۇر. الايدا، مەملەكەتتىك تاپسىرىس ەسەبىنەن كۇن كورىپ وتىرعان قازاقتىلدى باق-قا قاراعاندا وقىرمانعا ءسوزى ءوتىمدى ءارى تانىمال. ەگەر مەملەكەتكە تيەسىلى ەمەس قاراجات تارتىلاتىن جوبالار بولسا، ءتىرى جان قىزىقپايتىن سۇرەڭسىز سايتتى سان قۇبىلتىپ، اۋديتورياسى وتە اۋقىمدى اقپارات قۇرالىنا اينالدىرۋعا بولادى. قوعامعا ىقپالى زور قازاقتىلدى سايتتاردى جۇزەگە اسىرا وتىرىپ، بالاما باق-تى قالىپتاستىرامىز.

– ءسىز باسقاراتىن Voxpopuli سايتىندا قازاقتىلدى اۋديتوريانى قالاي تارتاسىزدار؟

– بيۋدجەتىمىز بەن ۇجىمىمىز شاعىن. سوندىقتان ماتەريالدار كوبىنەسە ورىسشا دايىندالادى دا، ءبىر تاۋلىكتىڭ ىشىندە قازاقشاعا اۋدارىلادى. ەگەر قازاقشا جاقسى جازاتىن ءفوتوتىلشىنى كەزدەستىرسەم، مىندەتتى تۇردە جۇمىسقا الام. بۇعان دەيىن قازاقشا ماتەريال دايىنداپ، ونى ورىسشاعا اۋدارتقان ءبىر-ەكى ماقالامىز بولدى. سايتتىڭ جەتەكشىسى رەتىندە ءوزىمنىڭ قازاقشا اسا جاقسى بىلمەيتىنىمدى اشىق مويىندايمىن. قىسقاشا ماتىندەردى وقىپ، تۇسىنە الام، تۋعاندارىمنىڭ اراسىندا، دۇكەندەر مەن مەيرامحانالاردا از-ماز قازاقشا سويلەي الام، بىراق تىم كولەمدى دۇنيەلەردى ءتۇسىنۋ قيىن. سوندىقتان سايتتاعى كۇن ءتارتىبىن، كوتەرىلەتىن تاقىرىپتاردى ورىسشا قۇرام. بىراق سۋرەتكە جاقسى تۇسىرەتىن ءارى قازاقشا ماقالا جازا الاتىن كاسىبي مامانداردى كەزدەستىرسەم، مىندەتتى تۇردە جۇمىسقا الار ەدىم. قازىر ورىستىلدىلەر اراسىندا «قايرات نۇرتاس قالايشا بەدەلدى؟ مەيرامبەك بەسپاەۆتى توبەگە نە ءۇشىن حان كوتەرەدى؟ بەيبىت قورعان دا اتاقتى ما؟» دەگەن سياقتى ىشتەي قارسىلىق پەن نارازىلىق بار. بىراق حالىق كوپ شوعىرلانعان ايماقتارعا بارساڭىز ولاردىڭ ورنى بولەك. ۇستىڭە قىمبات كوس­تيۋم كيىپ، كوزىڭە كوزىلدىرىك تاعىپ، اقىلدى كورىنۋگە تىرىسقانىڭمەن، ورىسشا ايتقان ءسوزىڭدى ەشكىم تىڭدامايدى. ەسەسىنە، ءدال سول ءسوزدى قايرات، مەيرامبەك نە بەيبىت ايتسا، ءسوزسىز قۇلاق تۇرەدى. بىراق قازاقتىلدى اعايىننىڭ كىمدەردى رۋحاني تۇرعىدا ۇلگى ەتەتىنىن ءازىر بىلمەيمىن. كۇن سايىن مۇحتار تايجان، ايدوس سارىم ت.ب. تۇلعالاردىڭ باق ارقىلى نە ايتاتىنىن، كۇن تارتىبىنە قانداي ماسەلەنى شىعاراتىنىن، مەن سياقتى انا ءتىلىن بىلمەيتىندەرگە قانداي كوزقاراس ۇستاناتىنىن قاداعالاپ وتىرامىن. 

«كاسىبي ماماندار تاپشى»

– قازىرگى پيار-نارىقتىڭ ەڭ وزەكتى ماسەلەسى قانداي؟

– بىرىنشىدەن، كاسىبي ماماندار تاپشى. مىسالى، كەيدە بىردەن ءۇش پيارشى ىزدەيتىن كومپانيالار ءبىر دە بىرەۋىن تابا الماي، باس­تارى قاتادى. نەگىزى كومپانيالار تاراپىنان قويىلاتىن باستى تالاپتاردىڭ ءبىرى – ەڭبەك ءوتىلىنىڭ بارىنشا ۇزاق بولۋى. ال ءبىزدىڭ جاس ماماندار كەرىسىنشە، ءبىر ورىندا ۇزاق وتىرۋدى ۇناتپايدى. ماسەلەن، ءبىر جەردە ءبىر جىل جۇمىس ىستەگەننەن كەيىن باسقا جەردەن جالاقىسى ءسال جوعارى جۇمىس تابىلسا، سولاي قاراي سىرعىپ كەتەدى. جوعارى جالاقىنىڭ سوڭىندا ءجۇرىپ، تاجىريبە جيناقتاۋ مۇمكىن ەمەس. مىسالى ءبىر جەردە وتىرعانىما 7 جىلدان استى. مەن ءۇشىن ەڭ ماڭىزدىسى – ايلىق ەمەس، وسى جۇمىسىم ارقىلى ءومىربايانىمدى، ەڭبەك جولىمدى قالىپتاستىرىپ جاتىرمىن. ال ءبىر جەردەن ەكىنشى جەرگە سەكىرىپ جۇرەتىن جاس ماماندار مۇندايعا اسا ءمان بەرمەيدى. ونىڭ ۇستىنە، قازىرگى وتاندىق پيار-نارىق – تۇراقسىز. كومپانيالار ءۇشىن ەڭ وزەكتىسى – تاجىريبە مەن تۇراقتىلىق. ەكىنشى ءبىر قيىندىق، پيارشىلارعا قىزمەت كورسەتۋشى مامان رەتىندە قارايدى. بۇعان پيارشىلاردىڭ وزدەرى كىنالى. مەن جۇمىس بارىسىندا جۇمىسقا قابىلداۋشىلارعا باستىعىم رەتىندە ەمەس، سەرىكتەسىم رەتىندە قارايمىن. ءوزىم قىزمەت ەتەتىن كومپانيامداعى كەز كەلگەن دەپارتامەنتكە بارىپ، كەرەكتى اقپاراتتى جەدەل الا الامىن. سونداي-اق لاريسا پاك دەگەن ارىپتەسىمىز بار. ول ەلىمىزدەگى ءبىر بانك­تە قوعاممەن بايلانىس، پيار بويىنشا ۆيتسە-پرەزيدەنتتىككە دەيىن كوتەرىلگەن. وكىنىشكە قاراي، ءوزىن دە، ءسوزىن دە سىيلاتا الاتىن وسىنداي پيارشىلار از. 

– مەنىڭشە، كاسىبي تۇرعىدا ءوزىن ءوزى ۇنەمى دامىتىپ وتىراتىن ءارى ءوز قارىم-قابىلەتىنە سەنىمدى مامانداردىڭ ازدىعىنان تۋىندايتىن سياقتى؟

– بار تۇيتكىل، جاس مامانداردىڭ كوپشىلىگى ءبىزدىڭ ون جىلدا قول جەتكىزگەن تابىسىمىزعا ءبىر-اق ساتتە جەتۋگە تىرىسادى. ولار قولدا باردى قاناعات ەتكىسى كەلمەيدى. ماسەلەن، قازىر مىڭ دوللارلىق ايلىقپەن جۇمىسقا تۇرسا، بىرنەشە ايدان كەيىن جالاقىسىنا كوڭىلدەرى تولماي، ىشتەي نارازى بولا باستايدى. ەگەر باسقا جەردەن ءسال كوپتەۋ ايلىق ۇسىنسا، ويلانباس­تان جۇمىسىن اۋىستىرا سالادى. اۋىردىڭ ءۇستى، جەڭىلدىڭ استىمەن جۇرۋگە قۇمار. جەتى جىل بۇرىن 150 مىڭ تەڭگە ايلىق الاتىنمىن، قاعازباستىلىق كوپ بولدى، جۇمىسىم اۋىر ەدى. بىراق شىداي ءبىلدىم. وسىنىڭ ارقاسىندا جالاقىم بىرنەشە رەت ءوستى. تەر توگە ءجۇرىپ، تاجىريبە جيناقتادىم، ۋاقىت وتە كەلە بەدەلىم دە ەداۋىر ءوستى. ال ءبىر جۇمىسقا بويىن ۇيرەتىپ ۇلگەرمەي جاتىپ، باسقا جاققا قىزمەت اۋىستىراتىن جاس ماماندار تۇراقتىلىققا اسا ءمان بەرمەيدى. سول سەبەپتى، بۇگىن ءبىر كومپانيانىڭ ابىرويى ءۇشىن تەر توكسە، ەرتەڭ باسقانىڭ جىرتىسىن جىرتادى. پيار نارىعى مۇندايدى استە كەشىرمەيدى، تەز ساتىلاتىن ماماننىڭ بەدەلى مەن ىقپالى دا ماردىمسىز. 

– شەنەۋنىكتەر – مەملەكەتتىك پيارشىلار. سىزدىڭشە، ولار مەملەكەتتى جارنامالاۋ مىندەتتەرىن قالاي اتقارۋدا؟

– مەنىڭشە، ۇكىمەتتىڭ پيار ماسەلەسىندەگى قىزمەتى اقساپ جاتىر. شەنەۋنىكتەر اتقارىپ جاتقان جۇمىستارىن حالىققا ۇعىنىقتى ەتىپ جەتكىزە المايدى. كۇنى كەشەگى «پاتامۋشتا، پاتامۋشتا» ماسەلەسى – سونىڭ ايعاعى. مەنىڭشە، سەرىك ابدەنوۆ ەلدى ارالاي ءجۇرىپ، الەۋمەتتىك سالاداعى رەفورمانى جۇرتقا ءتۇسىندىرۋ ارقىلى حالىق اراسىنداعى شيرىعۋ مەن نارازىلىقتى باسەڭدەتتى. ەگەر ول كابينەتىندە وتىرىپ الىپ، زاڭ جوباسىن قابىلداتۋعا كۇش سالعاندا قوعامداعى جاعىمسىز جايتتار جيىلەۋى مۇمكىن ەدى. ول ادامدارمەن كەزدەسەم دەپ ەلدىڭ مازاعىنا قالدى، جۇمىرتقا دا لاقتىرىلدى. وكىنىشكە قاراي، قىزمەتىن كابينەتىنىڭ ءتور قابىرعاسىمەن شەكتەيتىن شەنەۋنىكتەر ابدەنوۆكە: «ساعان ساۋاپ بولدى. حالىققا تۇسىندىرەم دەپ نەڭ بار ەدى؟ نەگىزگى مىندەتىڭ – زاڭ جوباسىن الدىمەن ءماجىلىس بەكىتسىن، سوسىن – سەنات. ودان كەيىن ەلباسى قول قويادى ءبىز سياقتى كابينەتىڭنەن شىقپاي، جىلى جەردە وتىرمايسىڭ با؟ ايماقتاردى ارالاپ نەڭ بار؟»، – دەپ سوكتى. ولاردىڭ جاڭىلىساتىن تۇسى دا – وسى. قوعاممەن ەتەنە ارالاسۋدان قاشۋ – دۇرىس ەمەس. 

– ابدەنوۆپەن قۇشاقتاسىپ تۇسكەن سۋرەتىڭىزدەن كەيىن الەۋمەتتىك جەلىلەردە سىزگە اشۋلانعاندار مەن نارازىلىق تانىت­قاندار كوپ بولدى. كوزدەگەنىڭىز نە؟

– ءيا، جۇرتتىڭ اشۋىنا تيگەن زاڭ جوباسىن قولدايتىن مينيسترمەن سۋرەتكە ءتۇسۋىم ءتىپتى دوستارىمنىڭ دا قىتىعىنا ءتيدى. ماعان حابارلاسىپ، كىنا ارتقاندار تابىلدى. ولاردىڭ ۇعىمىنداعى الىشەر ەلىكباەۆ مەيىرىمدى ءارى «سەن تيمەسەڭ، مەن تيمەن» بالاقاي بولاتىن. بىراق مەن مينيسترمەن سۋرەتكە ادەيى ءتۇستىم. بۇل دا پياردىڭ ءبىر ءتۇرى. بىراق مۇنىڭ استارىندا ەشقانداي قارجىلىق سەرىكتەستىك جوق. تەك ءبىر رەت كەزدەسىپ، سۇحبات الدىم، سوسىن تەلەفون ارقىلى سويلەستىك. بار بولعانى سول. ءبىر قىزىعى، سۋدى ۇنەمدەڭدەر دەپ ەلگە كۇلكى بولعان ءارى جاعىمسىز اسەر قالدىرعان بايبەكپەن تۇسكەن سۋرەتىمە ەشكىم اشۋلانعان دا تاڭدانعان دا جوق. 

«قىزمەتىمىز كەيدە ءادىل باعالانبايدى»

– بۇگىندە قازاقستانداعى ەڭ بەدەلدى پيارشىلاردىڭ قاتارىنداسىز. ەگەر مەملەكەتتىڭ جارناماسىن جاساۋعا قىزمەتكە شاقىرسا، باراسىز با؟

– مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ جالا­قىسى تومەن. مەن ءۇشىن ەڭ ماڭىزدىسى، ءبىر ءۇزىم ناندى ادال ەڭبەكپەن تابۋ. ءارى باقىتجان جۇماعۇلوۆتىڭ كەزىندە «نۇر وتان» حدپ ءباسپاسوز قىزمەتىنىڭ جەت­كىشىسى بولعام. پرەزيدەنتتىك سايلاۋدى ويدا­عىداي وتكەرگەننەن كەيىن ءباسپاسوز قىز­مەتىنىڭ بارلىق جۇمىسكەرىن پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنە قىزمەتكە شاقىردى. بىراق مەن بۇل ۇسىنىستان باس تارتتىم. ويتكەنى، ساياسي پيار مەن مەملەكەتتىك قىزمەتتە بايۋعا مۇمكىندىك بەرمەيدى. جەمقورلىققا ۇرىنۋ – تابيعاتىما جات نارسە. كوممەرتسيالىق جولدى تاڭداعانىم سوندىقتان. سونىمەن قاتار مەن جۋرناليستىك كاسىبىمنەن دە قول ۇزگەن ەمەسپىن. مىسالى الماتى اۋەجايىندا تۇرىپ جاتقان پالەستينالىق ازاماتقا جۋرناليست رەتىندە كومەكتەستىم. ونىڭ قولىنا فوتواپپارات بەرىپ، ونىڭ نە ىستەپ، نە قويىپ جاتقانىن جازىپ تۇرۋعا كەڭەس بەردىم. 

– قازىرگى پيارشىلاردىڭ كوبىسى كەزىندە جۋرناليست بولعاندار. مەنىڭشە، ولار دا جۋرناليستيكادان قول ۇزە الماي جۇرگەن سياقتى...

– پيار-نارىقتا جازىلماعان زاڭ بار: «جۋرناليستيكا مەن پياردى ءبىر-بىرىنە ارالاستىرماۋ كەرەك». مەنىڭشە، بۇل دۇرىس ەمەس. ويتكەنى، ەگەر سايتتاعى جۋرناليستەر مەنىڭ كوڭىلىمنەن شىعاتىنداي دەڭگەيدە جۇمىس ىستەسە، مەن پيارمەن شەكتەلەر ەدىم. ماسەلەن، قوعامداعى قىزۋ پىكىرتالاسقا سەبەپكەر بولعان مينيستر سەرىك ابدەنوۆپەن سۇحبات وتكىزۋ ارقىلى ونىڭ جان-دۇنيەسىنە تەرەڭىرەك ۇڭىلۋگە تىرىستىم. ەل اۋزىندا جۇرگەن تالاي قاۋەسەتتى تەرىسكە شىعاراتىن فاكتىلەر تاپتىم. جۇمىرتقا لاقتىرىپ، ءدۇيىم جۇرتتىڭ الدىندا ماسقارا بولسا دا مادەنيەتتىلىك تانىتا ءبىلدى. نارىزىلىق بىلدىرگەن وتانداسىنا كەشىرىممەن قارادى. «ابدەنوۆتىڭ ورىنباسارى نەگە ءوز-وزىنە قول جۇمسادى؟» دەگەن سۇراقتى ماعان دەيىن ءبىر دە ءبىر جۋرناليست قويعان جوق. ەسەسىنە، مينيسترگە كىنا ارتقاندار كوپ بولدى. شىن مانىسىندە، قازاقستاننىڭ شىعىس بولىگىندە سۋيتسيد دەرتى اسقىنعان. الگى ازاماتتىڭ اجالىنا ءمينيستردىڭ تۇك قاتىسى جوقتىعىن دالەلدەيتىن ايعاقتار بار. ايتايىن دەگەنىم، ەگەر جۋرناليستەر مەن قالاعان دەڭگەيدە جۇمىس ىستەسە، مەن تەك پيار سالاسىمەن باس قاتىرار ەدىم. 

– سايت وقىرماندارىن قاتتى قىزىقتىراتىن باستى تاقىرىپ قانداي؟

– قازاقستاننىڭ تابيعاتى. جەرىمىز كەڭ. ۇلان-بايتاق دالامىز رۋحاني بايلىققا تولى. ەگەر تۋعان جەرىمنىڭ وسىنداي بايلىعى قىزىقتىرماسا، Voxpopuli سايتىن اشپاس ەدىم. ءۇش جىلدان بەرى قاراماعىمداعى جۋرناليستەردى ەلىمىزدىڭ ءار ايماعىنا اتتاندىرىپ، ول جاقتاعى تاريحي دۇنيەلەرمەن، جالپى تىنىس-تىرشىلىگىمەن تانىسۋعا تىرىسامىن. سايتتىڭ ارقاسىندا بۇعان دەيىن بىلمەگەن تالاي نارسەنى ۇيرەندىم. ەندىگى ماقساتىم – قىزىلوردا وبلىسىن، اسىرەسە، ارال ايماعىن زەرتتەۋ. اقتاۋ مەن اتىراۋ ءوڭىرى دە قاتتى قىزىقتىرادى. ماعان ونداعى حالىقتىڭ قالاي ءومىر ءسۇرىپ جاتقانى قىزىق. جۋرناليستەر دايىنداعان ماتەريال ارقىلى تۋعان جەرىم تۋرالى ماعلۇماتىمدى ارتتىرامىن. بۇل ءاربىر ازاماتتىڭ بويىنداعى پاتريوتتىق سەزىمدى كۇشەيتۋگە سەپ. البەتتە، سايتتى اشۋعا ءوزىمدى تانىتۋ ءۇشىن نەمەسە قارجى تاپشىلىعىنان بارعان جوقپىن. ويتكەنى پيار مامانى رەتىندە دە، مەديا-مەنەدجەر رەتىندە دە مەن وتە جوعارى باعالانامىن. ياعني، ەشقاشان قارجىدان قىسىلعان ەمەسپىن. 

– قازىر پيارشىلاردىڭ كوپشىلىگى شەت ەلدەرگە قونىس اۋدارۋعا قۇشتار. مۇنىڭ سەبەبىن قالاي تۇسىنەسىز؟

– قازاقستانداعى پيار نارىعىنىڭ اۋقىمى تار. وتاندىق نارىقتا ابدەن ءپىسىپ-جەتىلگەندەر ەندى باسەكە كورىگى قىزعان نارىقتاردا تاجىريبە جيناعىسى كەلەدى. بۇل پاتريوتتىق سەزىمنىڭ تومەندىگىنەن ەمەس، مەنىڭشە. ولاردىڭ بارلىعى دا ەلىمىزدە پيار نارىعىنىڭ جۇلدىزى بولعان، كۇرەپ اقشا تاپقاندار. ماسەلەن، ەريك سولو قازىر ماسكەۋدە كاسىبي ءبىلىمىن ۇشتاۋدا. كەزىندە ءبىر كەشتى جۇرگىزگەنى ءۇشىن 4-5 مىڭ دوللار كولەمىندە قالاماقى الاتىن. مۇنداي كەشتەردىڭ ايىنا بىرنەشە رەت بولاتىنى بەلگىلى. ياعني، قارجىلىق تۇرعىدا تاۋەلسىز ءارى بەدەلدى پيارشىلار شىعارماشىلىق داعدارىسقا ۇشىراماس ءۇشىن اۋقىمى كەڭ نارىقتاردى بەتكە الادى. 

– ەلىمىزدە وتاندىق پيارشىلارمەن بىرگە شەتەلدىك ماماندار دا جۇمىس ىستەۋدە. ولاردىڭ ەڭبەگى ءادىل باعالانا ما؟

– وكىنىشكە قاراي، ءادىل باعالانبايدى. جۋىردا الەۋمەتتىك جەلىلەر مەن وتاندىق تەلەارنالاردان كورگەن بولارسىز، وسى ماسەلەنى بايان ەسەنتاەۆا دا قوزعادى. ءبىر كەشتى جۇرگىزۋگە ءتيىس بولعان ءبىر رەسەيلىك جۇلدىز كەلمەي قالىپتى. بايانعا ۇسىنىس بىلدىرىلگەندە ول رەسەيلىك ارىپتەسىنە تولەنۋى ءتيىس قالاماقىنىڭ قانشا ەكەنىن سۇراپتى. سويتسە، 25 مىڭ دوللار ەكەن. بايان: «جارايدى، ەگەر سول اقشانى ماعان تولەسەڭىزدەر، مەن كەشتى جۇرگىزۋگە قارسى ەمەسپىن»، – دەيدى. حابارلاسىپ تۇرعان وتانداس شوشىپ كەتىپتى: «قالايشا 25 مىڭ؟ ءسىز دەگەن وزىمىزدىكى ەمەسسىز بە؟»، – دەپ. كوردىڭىز بە، الالاۋشىلىق قايدا جاتىر. تاعى ءبىر مىسال، ەگەر رەسەيلىك مامان قازاقستانداعى بلوگگەرلەرگە ترەنينگ وتكىزسە، وعان وتاندىق باپكەرگە قاراعاندا الدەقايدا كوپ مولشەردە اقشا تولەيدى. بىراق ەكەۋمىزدىڭ ايتاتىنىمىز، ۇيرەتەتىنىمىز – ءبىر. جالعىز ايىرماشىلىق: رەسەيلىك مامان ءبىزدىڭ ينتەرنەت نارىقتاعى احۋالدان بەيحابار. ال ونى كۇندە سۇزگىدەن وتكىزىپ وتىراتىن ءبىزدىڭ ماعلۇماتىمىز كوپ. سوندىقتان ترەنينگتەردە ايتىلاتىن نارسەلەر رەسەي، ۋكراينا نەمەسە امەريكانىڭ ەمەس، قازاقستاننىڭ ومىرىنە قاتىستى بولۋى ءتيىس. 

– كاسىبي تۇرعىدان العا قويعان ماقساتتارىڭىزبەن بولىسسەڭىز؟

– مەملەكەتتىك تاپسىرىسقا دا، قارجىلىق الپاۋىتتاردىڭ قاراجاتىنا دا قاتىسى جوق، تەك جارنامانىڭ ەسەبىنەن كۇن كورەتىن تاۋەلسىز باق قالىپتاستىرعىم كەلەدى. بۇل ابدەن مۇمكىن. مەن باسشىلىق ەتەتىن سايت بىلتىر جارنامانىڭ ارقاسىندا 120 مىڭ دوللار كولەمىندە كىرىس كىرگىزدى. بىراق 2013 جىلدىڭ العاشقى 5 ايىندا شىعىن كوپ. ويتكەنى شتاتتى كەڭەيتتىك، سايتتا جاڭادان ايدارلار اشتىق، قوسىمشا قۇن سالىعىن تولەيتىن بولدىق. 

– PR-فورۋمعا قاتىسۋشىلار باق-تى قوسىمشا قۇن مەن باسپاعا كەتەتىن شىعىنداردان بوساتۋعا قاتىستى ۇسىنىس ايتتى. ءسىز وسى ۇسىنىستى قولدايسىز با؟

– ارينە، قولدايمىن! ينتەرنەتتەگى ساۋدا نەگە تەز دامىدى؟ ويتكەنى، بۇكىل الەم بويىنشا ادامدار ۇيلەرىنەن شىعۋعا، ۇزىننان- ۇزاق شۇبالال كەزەكتە تۇرۋعا ەرىنەتىن جاعدايعا جەتتى. وسىنىڭ ارقاسىندا ينتەرنەت دامي باستادى. اقش پەن ۇلىبريتانيا، باسقا دا دامىعان مەملەكەتتەردە ينتەرنەت ارقىلى ساۋدا جاساعاندارعا ارنايى جەڭىلدىكتەر قاراستىردى. قازاقستاندا ولاي ەمەس. ينتەرنەت نارىق دامۋعا تىرىسقانمەن، off-line ساۋداداعىلاردىڭ شاڭىنا كومىلىپ قالادى. قازىر ينتەرنەت نارىقتا دا وڭاي جولمەن پايداعا شاش-ەتەكتەن كەنەلىپ جۇرگەن الاياقتار كوپ. ماسەلەن، جارنامالىق ينتەرنەت باسىلىمدارعا ەكى قىزمەتكەر السا، جەتكىلىكتى. ولار وراسان زور كولەمدەگى اقپاراتتى ەركىن يگەرە الادى. سونداي-اق، بلوگ-پلاتفورمالاردا ءسىز ءۇشىن جۇمىستى وقىرماندار جاسايدى. ال Voxpopuli سياقتى شتاتتا قىزمەتكەرلەرى بار، كاسىبي ماماندارمەن جۇمىس جاسايتىن سايتتاردىڭ ءجونى بولەك. سوندىقتان جاسالاتىن جەڭىلدىكتەر ساپالى سايتتاردىڭ سانىن ارتتىرادى.

– اڭگىمەڭىزگە راحمەت!

اڭگىمەلەسكەن 

ءنازيا جويامەرگەنقىزى

"تۇركىستان" گازەتى