جۋىردا Abai.kz اقپاراتتىق پورتالىنىڭ ءتىلشىسى استانا قالاسىنداعى ۇيعىر ەتنومادەني بىرلەستىگىنىڭ وكىلى نارگيزام ماحمۋدي حانىممەن از-كەم سۇحبات جاساپ، ەلىشىلىك وقيعالار توڭىرەگىندە اڭگىمەلەسكەن ەدى. اتالعان سۇحباتتى وىقرمان تالقىسىنا ۇسىنامىز...

- نارگيزام، ءوزىڭىزدىڭ العاش اسسامبلەياعا قالاي كەلگەنىڭىزدى  ايتىپ بەرىڭىزشى. سول ۋاقىتتان بەرى ومىرىڭىزدە قانداي وزگەرىستەر ورىن الدى؟

- بارلىعى ءوز ەلىمنىڭ قوعامدىق ءومىرىنىڭ بەلسەندى قاتىسۋشىسى بولۋدى ارمانداعان بالا كەزىمنەن باستالدى. مەن ارقاشان ساياسات پەن الەۋمەتتىك ماسەلەلەرگە قۇمار بولدىم جانە قازاقستاننىڭ دامۋىنا ۇلەس قوسقىم كەلدى.

بىرتە-بىرتە مەن قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى مەنىڭ ارمان-ماقساتتارىمدى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن تاماشا ورىن ەكەنىن تۇسىنە باستادىم. اسسامبلەيا مۇشەلەرىنىڭ شەشىم قابىلداۋعا ىقپال ەتۋ، ءوز باستامالارى مەن ۇسىنىستارىن جولداۋعا مۇمكىندىگى بار.

دەگەنمەن، اسسامبلەياعا مۇشە بولۋ ءۇشىن قيىن جولدان ءوتۋ كەرەك. العاشىندا ساياساتتا تاجىريبە جيناقتاۋ، ەلدە بولىپ جاتقان ۇدەرىستەردى ءبىلۋ ماقساتىندا ستۋدەنت كەزىمدە جاستاردىڭ ساياسي ۇيىمىنا كىرۋدى ۇيعاردىم. مەن تالقىلاۋلارعا، مادەني ءىس-شارالار مەن ناۋقانداردى ۇيىمداستىرۋعا بەلسەنە قاتىستىم.

ودان كەيىن قوعامدىق جۇمىستارعا ارالاسىپ، كوممەرتسيالىق ەمەس ۇيىمداردا جۇمىس ىستەپ، جاستاردى قولداۋعا، ءبىلىم سالاسىن دامىتۋعا باعىتتالعان جوبالارعا قاتىستىم. بۇل مەنىڭ ءبىلىمىم مەن بىلىكتىلىگىمدى كەڭەيتۋگە، سونداي-اق ساياسي سالاداعى بەدەلدى ادامدارمەن بايلانىس ورناتۋعا مۇمكىندىك بەردى.

بىرتە-بىرتە بەلسەندىلىگىم بايقالىپ، ءتۇرلى كونفەرەنتسيالار مەن فورۋمدارعا قاتىسۋعا شاقىرىلىپ، وزەكتى ماسەلەلەر بويىنشا ءوز ويلارىممەن بولىسەتىن بولدىم. ناتيجەسىندە قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنا مۇشەلىككە قابىلداندىم. سول كەزدە قحا ءومىرىمنىڭ مانىنە اينالاتىنىن ويلاماپپىن دا.

قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنا قاتىسۋىم ءوز پىكىرىمدى ءبىلدىرىپ قانا قويماي، ەلىمىزدىڭ قوعامدىق ومىرىنە ناقتى وزگەرىستەر ەنگىزۋگە مۇمكىندىك بەردى. مەن كوميتەتتەردىڭ جۇمىسىنا بەلسەنە قاتىسامىن، ءومىردىڭ ءارتۇرلى سالالارىن جاقسارتۋ بويىنشا ءتۇرلى جوبالار مەن ۇسىنىستار ازىرلەيمىن.

- ءسىز ءۇشىن قحا-نىڭ ماڭىزى قانداي؟

- جوعارىدا ايتىپ كەتكەندەي قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى بۇگىندە ءومىرىمنىڭ مانىنە اينالىپ كەتتى. ونىڭ  مۇشەسى بولۋ – ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك. مەنىڭ شەشىمدەرىم مەن ارەكەتتەرىم ميلليونداعان ادامداردىڭ ومىرىنە اسەر ەتۋى مۇمكىن ەكەنىن تۇسىنەمىن، سوندىقتان مەن ارقاشان جان-جاقتى سارالانعان شەشىمدەر قابىلداۋعا تىرىسامىن.

جالپى، قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنداعى جولىم كەيدە قىزىق، كەيدە اۋىر، سونىسىمەن دە ەرەكشە بولدى. بىراق مەن ءوز ماقساتىما جەتكەنىمدى ماقتان تۇتامىن. ءار ادام تاباندى، ماقساتتى، ەڭبەككە دايىن بولسا، ءوز ەلىنىڭ دامۋىنا ۇلەس قوسا الادى دەپ ويلايمىن. قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى – ءوز ارماندارىڭدى جۇزەگە اسىراتىن، ەل ومىرىنە ناقتى وزگەرىستەر ەنگىزەتىن ورىن.

- قحا ەتنومادەني بىرلەستىكتەرىنىڭ قوعامدى دامىتۋداعى ءرولى قانداي؟

- قوعامنىڭ دامۋىنداعى قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى (قحا) قۇرامىنداعى ەتنومادەني بىرلەستىكتەردىڭ ءرولى وتە ماڭىزدى جانە ەلەۋلى. بۇل بىرلەستىكتەر ءارتۇرلى ەتنوستاردىڭ مادەني مۇراسىن ساقتاۋ مەن دامىتۋدا شەشۋشى ءرول اتقارادى، سونىمەن قاتار قوعامداعى ۇلتارالىق كەلىسىم مەن تولەرانتتىلىقتى نىعايتۋعا ۇلەس قوسۋدا.

قحا-داعى ەتنومادەني بىرلەستىكتەر ەڭ الدىمەن قازاقستان اۋماعىندا تۇراتىن ءارتۇرلى ەتنوستاردىڭ مۇددەلەرى مەن قاجەتتىلىكتەرىن بىلدىرەدى. ولار ءار ەتنوستىڭ بىرەگەي مادەني داستۇرلەرىن، تىلدەرىن، ادەت-عۇرىپتارى مەن ءدىنىن ساقتاۋعا جانە ناسيحاتتاۋعا كومەكتەسەدى. بۇل ەلىمىزدىڭ مادەني سالاسىنداعى ارالۋاندىلىق پەن پليۋراليزمگە سەپتىگىن تيگىزىپ، ءتۇرلى ەتنوستاردىڭ تاتۋ-ءتاتتى ءومىر ءسۇرۋىن نىعايتادى.

سونىمەن قاتار، قحا-داعى ەتنومادەني بىرلەستىكتەر وتانداستاردىڭ جاڭا ءومىر جاعدايلارىنا بەيىمدەلۋىنە، اسىرەسە ميگرانتتار مەن ەتنيكالىق ازشىلىق وكىلدەرىنە كومەك كورسەتەدى. ولار ءارتۇرلى ەتنيكالىق توپتاردىڭ وكىلدەرى كەزدەسەتىن الەۋمەتتىك، ەكونوميكالىق جانە مادەني ماسەلەلەردى شەشۋدە كەڭەستەر مەن قولداۋ كورسەتەدى. بۇل قازاقستاننىڭ بارلىق ازاماتتارى ءۇشىن تەڭ مۇمكىندىكتەردى قامتاماسىز ەتۋگە كومەكتەسەدى جانە ولاردىڭ قوعامدىق ومىرگە تولىققاندى قاتىسۋىنا جاعداي جاسايدى.

سونىمەن قاتار، قحا-داعى ەتنومادەني بىرلەستىكتەر ەتنومادەني مۇرانى ساقتاۋ جانە دامىتۋ بويىنشا باعدارلامالاردى ازىرلەۋ جانە جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك ورگاندارمەن جانە قوعامدىق ينستيتۋتتارمەن بەلسەندى ىنتىماقتاستىقتا. ولار فەستيۆالدار، كورمەلەر، كونتسەرتتەر جانە باسقا دا ءىس-شارالار ۇيىمداستىرادى، وندا ولار وزدەرىنىڭ مادەنيەتى مەن داستۇرلەرىن كورسەتەدى. مۇنداي ءىس-شارالار ۇلتتىق بىرەگەيلىكتى، ۇلتجاندىلىقتى، ۇلتقا دەگەن ماقتانىش سەزىمىن نىعايتادى.

قحا-داعى ەتنومادەني بىرلەستىكتەر قوعامدا ەتنوسارالىق كەلىسىم مەن تولەرانتتىلىقتى قالىپتاستىرۋدا ماڭىزدى ءرول اتقارادى. ولار ءارتۇرلى ەتنيكالىق توپتاردىڭ وكىلدەرى ءبىر-بىرىمەن بايلانىسىپ، ءبىر-بىرىمەن تانىسىپ، ايىرماشىلىقتاردى قۇرمەتتەيتىن كەزدەسۋلەر، پىكىرتالاستار جانە باسقا دا شارالار ۇيىمداستىرادى. بۇل ۇلتارالىق بايلانىستى نىعايتۋعا، جانجالداردىڭ الدىن الۋعا جانە ۇيلەسىمدى كوپمادەنيەتتى قوعام قۇرۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى.

ەندەشە، قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنداعى ەتنومادەني بىرلەستىكتەردىڭ قوعام دامۋىنداعى ءرولىن اسىرا باعالاۋ مۇمكىن ەمەس. ولار قازاقستاندىق قوعامنىڭ اجىراماس بولىگى بولىپ تابىلادى جانە ءارتۇرلى ەتنوستاردىڭ مادەني مۇراسىن ساقتاۋعا جانە دامىتۋعا، سونداي-اق ەتنوسارالىق كەلىسىم مەن تولەرانتتىلىقتى نىعايتۋعا ۇلەس قوسۋدا.

- ۇيعىر ەتنومادەني ورتالىعىنىڭ جۇمىستارىنا توقتالىپ وتسەڭىز

- بيىل “قازاقستان ۇيعىرلارىنىڭ رەسپۋبليكالىق ەتنومادەني ورتالىعى” قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ قۇرىلعانىنا جيىرما جىل تولىپ وتىر. بۇل ءبىز ءۇشىن ايتۋلى مەرەكە. جۋىردا قازاقستان ۇيعىرلارىنىڭ رەسپۋبليكالىق مادەني ورتالىعىندا ۇيعىر مادەنيەتىن ساقتاۋعا جانە ناسيحاتتاۋعا باعىتتالعان ءتۇرلى شارالار ءوتتى. سونداي شارالاردىڭ ءبىرى – ۇيعىر حالىق مۋزىكاسىنىڭ كونتسەرتىندە دارىندى كۇيشىلەر مەن انشىلەر ۇيعىردىڭ ءداستۇرلى اندەرى مەن كۇيلەرىن ورىندادى.

سونداي-اق، رەسپۋبليكالىق ۇيعىر مادەني ورتالىعىندا ۇيعىر ونەرىنىڭ كورمەلەرى ءوتىپ، ۇيعىر سۋرەتشىلەرىنىڭ قولىنان شىققان كارتينالار، مۇسىندەر جانە باسقا دا ونەر تۋىندىلارى قويىلدى. بۇل كورمەلەر كورەرمەندەرگە ۇيعىر مادەنيەتىنە تەرەڭ بويلاپ، ونىڭ ەرەكشەلىكتەرى مەن بىرەگەيلىگىن تۇسىنۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.

سونىمەن قاتار، قازاقستان ۇيعىرلارىنىڭ رەسپۋبليكالىق مادەني ورتالىعىندا ۇيعىرلاردىڭ مادەنيەتى، تاريحى، سالت-داستۇرلەرى تۋرالى لەكتسيالار مەن سەمينارلار وتۋدە. بۇل ءىس-شارالار ۇيعىر حالقى، ونىڭ تاريحى جانە قازاقستان مادەنيەتىنە قوسقان ۇلەسى تۋرالى بىلىمدەرىن كەڭەيتۋگە ارنالعان.

سونداي-اق قازاقستان ۇيعىرلارىنىڭ رەسپۋبليكالىق مادەني ورتالىعىندا ۇيعىرلاردىڭ سالت-داستۇرلەرى مەن ادەت-عۇرىپتارىنا ارنالعان مەرەكەلىك شارالار ۇيىمداستىرىلۋدا. مىسالى، ناۋرىز جانە قۇربان ايت مەرەكەلەرى وتكىزىلىپ، ۇيعىرلار وسى ماڭىزدى وقيعالاردى اتاپ ءوتۋ ءۇشىن باس قوسىپ، وتباسىمەن جانە دوستارىمەن بىرگە ۋاقىت وتكىزەدى.

قازاقستان ۇيعىرلارىنىڭ رەسپۋبليكالىق مادەني ورتالىعىنداعى بۇل ءىس-شارالاردىڭ بارلىعى ۇيعىر مادەنيەتىن ساقتاۋعا جانە ناسيحاتتاۋعا، سونداي-اق ۇيعىرلار مەن قازاقستاندا تۇراتىن باسقا ۇلت وكىلدەرى اراسىندا تاجىريبە جانە ءبىلىم الماسۋعا باعىتتالعان. ولار ۇلتارالىق كەلىسىم مەن تۇسىنىستىكتى نىعايتۋعا، سونداي-اق ەلدەگى مادەني ارتۇرلىلىكتى دامىتۋعا ىقپال ەتەدى.

نازەركە التايقىزى

Abai.kz