تاۋەلسىزدىكتىڭ اسىل سىيى بۇل مادەني ازاتتىق بولدى دەسەك ارتىق ايتپايمىز. استانا وسى باعىتتا بۇرىن سوڭدى بولماعان جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزدى. بۇرىن تەك الماتى دا عانا جۇرت نازارىنا ۇسىنىلاتىن دۇنيەلەر ەندىگى جەردە سان تاراپتان دۇنيەنىڭ ءار قيىرىنان اعىلعان استانادا تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ سوڭعى وتىز جىلدا مادەنيەت، تاريح جانە باسقا دا گۋمانيتارلىق رۋحاني سالالاردا قول جەتكىزگەن تاماشادا عاجايىپ جەتىستىكتەرىن پاش ەتەتىن تاريحي ارەناعا اينالدى دەسەك ەش قاتەلەسپەيمىز.

بۇل ورايدا ەرەكشە توقتالىپ وتەتىن دۇنيە قازاق ەلىن ءوزىنىڭ ءتولتۋما مادەنيەتىن كسرو كەزىندەگى قىسپاق پەن قىتىمىرلىققا قاراماي جاڭا داۋىرگە بەيىمدەلگەن ۇلتتىق سيپاتتاعى ەرەك قولتاڭباسىن قالدىرا ءبىلۋىنىڭ ايقىن نىشانى جاڭدان بوي كوتەرگەن ەلوردانىڭ كەلبەتىن الەمگە تاگىتۋ جولىنداعى باستى باعدارشام بولعاندىعىن ماقتانا ءسوز ەتە الامىز. ءوز تاعدىرىن قازاقپەن بايلانىستىرعان وزگە ۇلت وكىلدەرىدە وزدەرىنىڭ پەررەزەنتتىك پارىزىم دەپ ساناۋى كوڭىلىمىزدى قۋانتادى. مىنە، جاڭا ەلوردانىڭ وزىندىك ۇلتتىق مادەني-رۋحاني بەت بەينەسىن قالىپتاسىرۋدا ۇلتتار دوستىعى ۇلكەن ءرول اتقاردى دەسەك اقيقاتتىڭ اۋىلىنان ەش اۋلاق كەتپەيمىز.

ەندى ەلىمىز ەگەمەندىك العان داۋىردەگى ەل تاريحىنا كوز جىبەرەتىن بولساق، وندا 1990-2000-ءشى جىلدار ارالىعىنداعى 10 جىلدىقتاعى كوپ نارسگە كوڭىلىمىز تولىپ، جانىمىز مارقايادى. وسى ءبىر ارالىقتا ءبىز بۇرىنعى جوعالتقان كوپتەگەن جاھۇتتارىمىزمەن قايىرا قاۋىشا الدىق دەسەك بۇل ايتقانىمىز ەشقانداي اقيقاتتىڭ اۋىلىنان الشاق كەتپەيمىز.

وسى رەتتە ءبىز استاناداعى ساكەن سەيفۋللين مۋزەيىنىڭ تاريحي-مادەني مۇرا جانە ەكسكۋرسيالىق-كورمە جۇمىسى ءبولىمىنىڭ باسشىسى قارلىعاش بەكقاليقىزى جۇماحانوۆانى سوزگە تارتقان ەدىك...

قارلىعاش بەكقاليقىزى:

- وسى ورايدا ءوزىم ىستەيتىن ساكەن سەيفۋللين مۋزەيى استانداعى بارشا مادەني-رۋحاني وزگەرىستەردىڭ باسى-قاسىندا بولدى دەسەم ەش ارتقى ايتقانىم ەمەس. ءبىز بۇرىن اقىنداردىڭ باسىن قوساتىن ادەبي ورتا تەك الماتى دەپ تانىلىپ كەلسە، وسى اقيقات شىندىققا ءوز وزگەرىستەرىمىزدى ۇجىم رەتىندە وتكىزىپ، تالاي تالانتتىڭ باعىن اشقان ءمۇشايرالار ۇيىمداستىرىپ، استانانىڭ ناعىز ۇلتتىق مادەني مەككەگە اينالۋىنا ءوز ۇلەسىمىزدى قوسا بىلگەنىمىزدى قاشاندا ماقتان تۇتامىز.

ايتارى جوق، استانا قالاي ەلورداعا اينالدى، تاپ سولاي قازاقتىڭ ۇلتتىق مادەنيەتىنىڭ جولى اشىلىپ، ماڭدايى جارقىراپ، الاش تىرشىلىگىندەگى تاريحي جاڭا كەزەڭنىڭ سونى پاراقتارى اشىلدى.

اقىندار ايتىسى استاندا كەڭىنەن وتكىزىلىپ، ناۋرىز مەركەسى وزگە ۇلت وكىلدەرىنىڭ دە سۇيىكتى مەرەكەسىنە اينالىپ ۇلگەردى. قازاقستان ءۇشىن ءدال وسى كەزەڭ ەلىمىزدىڭ كوپ قاتپارلى، سان سالالى مادەنيەتىن جاڭا بەلەسەكە كوتەرىلىپ، جاڭا سونى ءبىر ساپاعا كوتەرىلۋىنىڭ قاس سيپاتى بولىپ سانالدى.

ايبارلى استانامىز جۇرتتىڭ ءبارى بىلەدى ەۋرازيانىڭ قاق جۇرەگىنە ورنالاسقان مادەني-رۋحاني قاعانات بولىپ تابىلادى. وسى جۇرت تانىعان مادەني-رۋحاني قاعاناتتىقتىڭ قاس سيپاتى ونىڭ گەربىندە كورىنىس تاپقان دەسەك وتە ورىندى ءسوز بولار ەدى.

وسى قالا گەرىبىندەگى شاڭىراق پەن بارىس سيمۆولى بىزگە كقپ نارسەنى ۇقتىرادى. ءبىر شاڭىراق استىندا بىرلىگى جاراسقان ەلىمىزدەگى ۇلتتار مەن ۇلىستار ءبىر اتانىڭ بالاسىنداي اۋىزبىرشىلىك تانىتا وتىرىپ، قازىرگى قازاق ەلىنىڭ شىنايى دا، ناقتى بەت-بەينەسىن قالىپتاستىرا ءبىلدى.

قازىر استانادا 100 اسا ۇلتتىڭ وكىلدەرى تۇرىپ جاتىر. ولار ءبىرتۇتتاس قازاق مادەنيەتىنىڭ قاسىنا توپتاسىپ، ءوز ومىرلەرى مەن تاعدىرىن الاش جۇرتىمەن ماڭگىگە بايلانىستىرىپ وتىرعاندىعى كوڭىلىمىزدى جايلاۋ ەتەدى. استانالىقتار تەك ءبىر عانا قازاق مادەنيەتىن ناسيحاتتاۋدىڭ توڭىرەگىندە توقتالىپ قالماي، جىل سايىن وزگە ۇلت وكىلدەرىنىڭ دە مالەنيەتى مەن ءداستۇرىن وزگەلەرگە تانىتۋ ءۇشىن ءتۇرلى مادەني ءىس-شارالار مەن فەستيۆالدار وتكىزۋدى تۇراقتى تۇردە داستۇرگە اينالدىرىپ كەلەدى. جىلدان جىلعا بۇنداي شارالار بۇقارالىق سيپات الا ءتۇستى.

وسى ورايدا باۋىرلاس تاتار-باشقۇرتتىڭ باسىن قوسقان «تاڭ» مادەني ورتالعى تۇراقى تۇردە «سابانتوي» مەركەسىن وتكىزىپ كەلەدى. وسى مادەني ورتالىقپەن ءبىزدىڭ مۋزەي ۇجىمى تۇراقتى بايلانىس ورناتىپ، ساكەننىڭ شىعارماشىلىق ءومىر جولىنداعى تاتار-باشقۇرت ىزدەرىن بىرەسە زەردەلەۋگە كىرىسىپ كەتتىك. 1994 جىلدان بەرى استانادا ءوز ءومىر جولىن باستاعان ۇجىم قازاق تاريحىنا قاتىستى تالاي مالىمەتتەرى ءبىزدىڭ مۋزەيگە تارتۋ ەتە بىلگەنى كوڭىلىمىزدى قۋاناتادى.

استانانىڭ ەڭ باستى ماقتانىشى بۇل – حالىقارالىق قازاق اندەرىنىڭ كونكۋرسى بولىپ تابىلادى. تەك ۇلتى قازاق ونەرپازدار عانا ەمەس، ەلىمىزدە تۇرىپ جاتقان وزگە ۇلت وكىلدەرى دە وسى بايقاۋلاردا قازاق اننىنە دەگەن ءوز پەرزەنتتىك ماحابباتتتارىن پاش ەتىپ ءجۇر.

استانا تمد كەڭىستىگىندەگى ەڭ ءىرى ءبىلىم وشاقتارى شوعىرلانعان ەلوردالاردىڭ ساناتىنان بۇندا ل. گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۋنيۆەرسيتەتى اتى جەر جارادى. ەڭ باستىسى ەلوردامىزدا 36-عا تارتا مادەني جانە كوڭىل كوتەرۋ ورتالىقتارى بار. وسىلاردىڭ قاتارىنا ءۇش مۋزەيدى جاتقىزامىز جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ورتالىق مەملەكەتتىك مۋزەيىنىڭ فيليالى، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق كىتاپحاناسىنىڭ فيليالى بارلىعىن ماقتان تۇتامىز. استاندا جازۋشىلار مەن سۋرەتشىلەر وداعىنىڭ بولىمشەلەرى جۇمىس ىستەيدى. وسى جەردە قىرىقتان اسا گازەت پەن ەكى بىردەي ادەبي-كوركەم جۋرنال باسىلىپ شىعادى.

اسەم استانىمىزدا ءۇش بىردەي تەاتر بار. ولار: ق.قۋانىشباەۆ اتىنداعى مەملەكەتتىك قازاق دراما تەاترى، م.گوركي اتىنداعى اكادەميالىق ورىس دراما تەاترى، ك.بايسەيىتوۆا اتىنداعى ۇلتتىق وپەرا جانە بالەت تەاترى، قازاق ۇلتتىق مۋزىكا اكادەمياسى، مەملەكەتتىك فيلارمونيالار بار. بۇل ونەر وشاقتارى ءتۇرلى حالىقارالىق كونكۋرستاردىڭ لاۋرەاتتارى بولىپ تابىلىپ، ونەردەگى تولاعاي تابىستارىمەن استانالىقتاردى قۋانىشقا بولەپ ءجۇر دەسەم ەش جالعان ايتپايمىن.

ەلودامىز ونەرلى دە، دارىندى بالالاردى قاشاندا قاناتىنىڭ استىنا الىپ، ولارعا قولدا كەلگەن بارشا جاقىسلىقتى دەر كەزىندە جاساپ وتىرادى. سونىڭ ناتيجەسىندە ەلوردالىق جاس تالانتتار يتاليا، اۆستريا، نيدەرلاندا، گەرمانيا، كورەيا ت.ب. ەلدەردە وتكەن فەستيۆالداردا توپ جارىپ جۇرگەنى ءبىز ءۇشىن زور ماقتانىش. ءبىزدىڭ ۇجىم داۋىلپاز اقىن ساكەن سەيفۋلليننىڭ اتىن ەنشىلەگەندىكتەن استانادا وتەتىن «اقىندار ايتىسى» رەسپۋبليكالىق كونكۋرسى مەن «شابىت» جاستار شىعارماشىلىعى فەستيۆالىنە بەلسەنە ات سالىسىپ كەلەدى.

ءابىل-سەرىك الىاكبار

Abai.kz