قىزىلوردا. قۇم مىنەزى
اقمەشىتتىڭ اسپانى
- ءپىسمىلا دە. ءپىسمىللا راحمان-راحيم دەپ ايتىڭدار.
قاتار وتىرعان جاس كەلىنشەك قارسى بەتكە جايعاسقان ەكى ۇلىنا بيسميللانى ايتقىزىپ، بەت سيپاتقىزىپ ۇلگەرگەنشە، ۇشاق «قىزىلوردا قايداسىڭ» دەپ الماتىنىڭ اسپانىنا كوتەرىلە بەردى.
اۋە كەمەسى ابدەن اۋەلەپ العان سوڭ، «بورت سىرتىنداعى تەمپۋراتۋرا – 40 گرادۋس» دەپ حابارلاعاندا بارىپ، «ەە، اقمەشىت + 40 بولىپ تۇرعان شىعار» دەپ ويلادىم. قالعىپ-شۇلعىپ وتىرعاندا ۇشاعىمىز اقمەشىتتىڭ اسپانىنا ءىلىنىپتى. الدىڭعى ورىندىقتا «سوۆرەمەننىي» ەكى اپا جول بويى رەسمي تىلدە اڭگىمەلەسىپ كەلە جاتقان. ۇشاق تومەندەپ، بۇلت اراسىنا كىرىپ تاستاق جولعا تۇسكەن ارباداي سولقىلداي جونەلگەندە الگى ەكى كەمپىر «ءپىسمىللا، ءپىسمىللا» دەپ يماندارىن ءۇيىرىپ، ورىندىقتىڭ جاقتاۋىنان تاس قىپ ۇستاپ شالقالاي بەردى. اۋەلەگەن اق كەمە بۇلتتان شىعىسىمەن ەكى بايبىشە باياعى اۋەندەرىنە قايتا باستى. كەمپىرلەردىڭ زارەسىن العان بۇلتتان دا ءوتىپ، قورقىت اتا اۋەجايىنا كەلىپ قوندىق. اۋا-رايىن حابارلادى. + 26 گرادۋس.
اۋەجاي دەگەنىمىز اياداي عانا ەكىقاباتتى عيمارات ەكەن. تەگىندە، اۋەجاي ءار قالانىڭ قاقپاسى. قاقپاڭا قاراپ، ءحالىڭدى بايقايدى. اۋەجايىڭا قاراپ، ءالىڭدى باعامدايدى. بىراق، قورقىت اتا اۋەجايىنىڭ بۇل بەينەسى تەك بۇگىنگى كورىنىسى. جوسپارلانعان ەرتەڭگىسى – حالىقارالىق اۋەجاي. كەلەسى جىلى سول ساناتىنا كىرمەك. ءتىپتى جوباسى جاسالىپ، جۇمسالاتىن قارجى كولەمى دە انىقتالىپ قويىپتى - 5,8 ملرد تەڭگە.
اقمەشىتتىڭ اسپانى
- ءپىسمىلا دە. ءپىسمىللا راحمان-راحيم دەپ ايتىڭدار.
قاتار وتىرعان جاس كەلىنشەك قارسى بەتكە جايعاسقان ەكى ۇلىنا بيسميللانى ايتقىزىپ، بەت سيپاتقىزىپ ۇلگەرگەنشە، ۇشاق «قىزىلوردا قايداسىڭ» دەپ الماتىنىڭ اسپانىنا كوتەرىلە بەردى.
اۋە كەمەسى ابدەن اۋەلەپ العان سوڭ، «بورت سىرتىنداعى تەمپۋراتۋرا – 40 گرادۋس» دەپ حابارلاعاندا بارىپ، «ەە، اقمەشىت + 40 بولىپ تۇرعان شىعار» دەپ ويلادىم. قالعىپ-شۇلعىپ وتىرعاندا ۇشاعىمىز اقمەشىتتىڭ اسپانىنا ءىلىنىپتى. الدىڭعى ورىندىقتا «سوۆرەمەننىي» ەكى اپا جول بويى رەسمي تىلدە اڭگىمەلەسىپ كەلە جاتقان. ۇشاق تومەندەپ، بۇلت اراسىنا كىرىپ تاستاق جولعا تۇسكەن ارباداي سولقىلداي جونەلگەندە الگى ەكى كەمپىر «ءپىسمىللا، ءپىسمىللا» دەپ يماندارىن ءۇيىرىپ، ورىندىقتىڭ جاقتاۋىنان تاس قىپ ۇستاپ شالقالاي بەردى. اۋەلەگەن اق كەمە بۇلتتان شىعىسىمەن ەكى بايبىشە باياعى اۋەندەرىنە قايتا باستى. كەمپىرلەردىڭ زارەسىن العان بۇلتتان دا ءوتىپ، قورقىت اتا اۋەجايىنا كەلىپ قوندىق. اۋا-رايىن حابارلادى. + 26 گرادۋس.
اۋەجاي دەگەنىمىز اياداي عانا ەكىقاباتتى عيمارات ەكەن. تەگىندە، اۋەجاي ءار قالانىڭ قاقپاسى. قاقپاڭا قاراپ، ءحالىڭدى بايقايدى. اۋەجايىڭا قاراپ، ءالىڭدى باعامدايدى. بىراق، قورقىت اتا اۋەجايىنىڭ بۇل بەينەسى تەك بۇگىنگى كورىنىسى. جوسپارلانعان ەرتەڭگىسى – حالىقارالىق اۋەجاي. كەلەسى جىلى سول ساناتىنا كىرمەك. ءتىپتى جوباسى جاسالىپ، جۇمسالاتىن قارجى كولەمى دە انىقتالىپ قويىپتى - 5,8 ملرد تەڭگە.
قىزىلوردانىڭ بۇگىنگى اۋەجايىنىڭ ەسىگىنەن شىعا كەلسەم، اقشا جۇزدەرى البىراپ استانادان كەلگەن جىگىتتەر ۇركەردەي بوپ ءۇيىرىلىپ تۇر ەكەن. كۇتكەندەرى - مەن ەكەنمىن. اۆتوبۋسقا مىندىك تە، اقمەشىتكە تارتىپ وتىردىق. جولدا «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىنىڭ قىزىلوردا وبلىسى بويىنشا مەنشىكتى ءتىلشىسى ەرجان بايتىلەستەن «كۇن قايناپ تۇرادى دەۋشى ەدى، اكەتىپ بارا جاتقان ەشتەڭەسى جوق قوي» دەپ سۇراپ ەدىم، «و، بۇگىن عانا بەتى قايتتى. وسىدان ءبىر كۇن بۇرىن كەلسەڭ، شايعا سالعان مايداي بولۋشى ەدىڭ. امبەسى، سەندەر كەلە جاتىر دەگەن سوڭ، استانا جاقتا قاڭعىپ جۇرگەن بۇلتتاردى قۋالاتىپ اپ كەلدىك» دەپ ءسوز اياعىن ازىلگە بۇردى.
وبلىس ورتالىعى – قىزىلوردا قالاسى مەن اۋەجاي ارالىعىنداعى كۇرە جول جوندەۋگە ءتۇسىپ، قالاعا اينالما جول ارقىلى باردىق. شاھار شەتىنە ىلىنە بەرە كوزگە تۇسكەنى جاڭا سالىنىپ جاتقان ۇيلەر بولدى. قالا ىرگەسىن كەڭەيتىپ، سامساتىپ ءۇي سوققان ەل. بايقاعانىم، بۇ جاقتا ءۇي ورنىنا قۇم ءۇيىپ، بەتىن تەگىستەپ ءۇيدى سول دوڭەسكە سالادى ەكەن. تاعان ۇستىنە بەس-التى قاتار قىزىل كىرپىش قالاپ، قالعان جەرىن قولمەن قۇيعان كەسەكپەن ءورىپ تاستاعان. تاعى ءبىر ەرەكشەلىگى، جىڭعىلدى توقىپ، ءۇيدى اينالدىرا قاشا ەتىپ قويادى. جول بويىندا سالىنىپ جاتقان ۇيلەردى تاماشالاي وتىرىپ، وبلىستىق اكىمشىلىككە دە كەلىپ جەتتىك. سايدىڭ تاسىنداي استانالىق ازاماتتارمەن بىرگە ساۋ ەتىپ تۇسە قالدىق. وبلىس اكىمىنىڭ قابىلداۋىندا بولىپ، ەمەن-جارقىن اڭگىمەلەستىك. بۇل ەندى ءوز الدىنا ءبىر توبە، وزگە تاقىرىپتىڭ جۇگى.
جولدار قايدا اپارادى؟
باتىس ەۋروپاعا بارادى. باتىس قىتايدان باستالادى. «باتىس قىتاي – باتىس ەۋروپا» حالىقارالىق كۇرە جولى دەپ جۇرگەن ايتۋلى جوبا - وسى. بۇل جولدىڭ 812 شاقىرىمى قىزىلوردا وبلىسىن باسىپ وتەدى. ازىرگە وسى جولدىڭ 470 شاقىرىمىنىڭ جۇمىسى تولىق اياقتالعان. قالعان ۋچاسكەلەردەگى جۇمىس ءجۇرىپ جاتىر. وبلىس اۋماعىنان وتەتىن جول 8 ەلدى مەكەندى اينالىپ وتەدى. ەكى دەڭگەيلى 14 جول ايرىعى، 2 تەمىر جول وتكەلدەرى، 48 كوپىر، 336 دانا قۇبىر جانە 74 مال وتەتىن ارنايى وتكەلدەر سالىنباق. وسى 48 كوپىردىڭ ءبىرى – سىرداريا وزەنىنىڭ ۇستىنەن سالىنىپ جاتىر. كوپىر قۇرىلىسىن بارىپ كوردىك. داريانىڭ ەكى جاعىنان دا جۇمىس جۇرگىزىلىپ جاتىر ەكەن. بۇل كوپىردى ازەربايجاندىق «ازەركورپۋ» كومپانياسى سالىپ جاتىر ەكەن. كوپىردىڭ تىرەۋىن اۋەلى بولات تەمىردەن سالىپ، سۋ استىنا جىبەرىپ، سوسىن ىشىندەگى سۋدى سورىپ العان سوڭ، ورنىن قۇمىن تولتىرىپ تاستايتىن كورىنەدى. بۇل – بەتونعا قاراعاندا ءتوزىمدى ءارى ۇزاق جىلعا شىداس بەرەدى دەيدى.
«باتىس قىتاي – باتىس ەۋروپا» حالىقارالىق تاسجولى – ەلارالىق ماڭىزعا يە بولعاندىقتان، ءار وبلىس ءوز اۋماعىنداعى بولىكتەرىنە عانا جاۋاپتى. ءدال وسى جولدىڭ جامبىل وبلىسى بويىنشا سالىنىپ جاتقان بولىگىنەن جەرگىلىكتى جۇمىسشىلاردىڭ نارازىلىعى تۋىپ، ونىڭ ۇستىنە جولدىڭ ساپاسىنا قاتىستى دا ماسەلە شىققانىنان حاباردار ەدىك. ال، قىزىلوردا ازىرگە مۇنداي جاماناتتان جىراق. جالپى وبلىس اۋماعىنداعى اتالعان جول قۇرىلىسىندا 3902 ادام جۇمىس ىستەپ جاتسا، سونىڭ ىشىندە 2728 جەرگىلىكتى، 265 شەتەلدىك، 909 ەلدىڭ وزگە ايماقتاردان ەكەن.
ءۇلكەن جولدار مەن كىشكەنتاي اۋىلدار
ەكىنشى ءبىر جول بار. ول – اۋىلدار مەن اۋداندارعا اپارادى. ءدال وسى جولداردىڭ جاعدايى جالپى رەسپۋبليكا بويىنشا ءماز ەمەس ەكەنى ءمالىم. ال، قىزىلوردادا بۇل جاعى قالاي دەسەڭىز، شەكەسى شىلقىپ تۇرعانى شامالى كورىنەدى. جول – تىرشىلىكتىڭ تىرەگى. باياعىدا «وزەن جاعالاعاننىڭ وزەگى تالمايدى» دەسە، بۇگىنگى كۇن جول بويىنداعىنىڭ جاعدايى ءتاۋىر بولاتىنىن دالەلدەپ وتىر. جولدان ياعني، قاتىناستان قيىردا قالعان اۋىلدار اقىرى «بولاشاعى جوق ەلدى-مەكەندەر» اتانىپ، ونداعى جۇرت قالا ساعالاپ اعىلىپ جاتىر. مىنە، جولدىڭ قۇدىرەتى. البەتتە، جولى جامان ەكەن دەپ بۇكىل اۋىل-اۋداندى وبلىسقا كوشىرىپ اكەلە المايسىڭ. وسى جەردە نە ىستەۋ كەرەك دەگەن ايگىلى سۇراق كولدەنەڭ تۇرادى. قىرىمبەك كوشەرباەۆ وبلىسقا اكىم بولىپ تاعايىندالعاننان كەيىن وبلىسقا قاراستى بۇكىل اۋىل-اۋداندى ءوز اياعىمەن ارالاپ شىعىپتى. جولداردىڭ سيقىنا ابدەن قانىق بولعان اكىم، 800 شاقىرىم اۋىل-اۋدان جولدارىن وبلىستىڭ قاراۋىنا الىپ، ەسەپ-قيسابىن جاساتىپ، وبلىستىق بيۋدجەتتەن قاراجات قاراستىرىپ، اۋىلدارعا اپارار جولداردى جوندەۋگە ءانى-ءمىنى كىرىسكەلى وتىرعانىن بىلدىك. شىركىن، اۋىلعا جول جەتسە...
جول جايىنا قاتىستى ءبىزدى الاڭداتقان تاعى ءبىر ساۋال بولدى. ول - «باتىس قىتاي – باتىس ەۋروپا» حالىقارالىق تاسجولى مەن سول جولدىڭ وبلىس اۋماعىمەن وتەتىن بولىگىنىنىڭ اۋىل-اۋداندارمەن بايلانىسى. قىتايدان ەۋروپاعا دەيىن سوزىلىپ جاتقان جولعا ءار اۋىل ۇمىتپەن قاراپ وتىرعانى ايتپاي-اق تۇسىنىكتى. ال، ەگەر ۇلكەن جولعا كىشكەنتاي اۋىلدار شىعا الماسا نە بولماق؟ ونداي جولدان ۇلكەن جاعىنان پايدا بولعانىمەن، جول بويىنداعى جۇرتتى اينالىپ وتسە، ودان نە قايىر؟ اكىممەن اڭگىمەدە بۇل سۇراقتى دا قويدىق. 8 ەلدى مەكەندى اينالىپ وتەتىن جولعا تاعى دا 84 اۋىل-اۋداننىڭ جولىن وسى داڭعىل جولمەن تۇيىستىرمەك نيەتتە ەكەندىكتەرىن ايتتى. جولعا جان كىرەدى، قاتىناستان قول ءۇزىپ قالعان اۋىلدارعا قان جۇگىرەدى. ءوز باسىم قۋانىپ قالدىم. اۋىلعا جاقسى بولدى. جولعا ءبىر ىلىكسە، كۇرىش ساتسا دا كۇن كورەدى عوي. ونىڭ ءوزى دەم.
دەسەدە، جولدىڭ جىرى مۇنىمەن بىتپەيدى. وبلىس اۋماعىندا 3300 شاقىرىم جول بار بولسا، سونىڭ 1000 شاقىرىمى رەسپۋبليكالىق، 247 جول وبلىسقا تاعى 2000 شاقىرىم جول اۋداندارعا قارايدى.
ءبىر قاراعاندا، قىزىلوردا دا جول سالۋدان جارىس ءوتىپ جاتقانداي كورىنەدى. جوعارىدا تاپتىشتەپ جازعاننان باسقا، قالا ىشىندەگى جولداردا تۇگەلگە دەرلىك جوندەۋگە ءتۇسىپ، جاڭاسى سالىنىپ، اۋەجايدان باستاپ، قالا ورتالىعى مەن مولتەك اۋدانداردىڭ جولىنا دەيىن جاسالىپ جاتقانىن كوزىمىزبەن كورىپ، قولىمىزبەن ۇستادىق. ماسەلەن، تەك بيىلعى جىلعا عانا جاڭا جولدار سالۋ مەن جول جوندەۋگە وبلىستىق بيۋدجەتتەن 5,5 ملرد. تەڭگە بولىنسە، سونىڭ 4,5 ملرد. قالا جولدارىنا جۇمسالماق. 69 كوشە كۇردەلى جوندەۋدەن ءوتىپ، 46 كوشە جاڭادان اسفالت توسەلمەك. بۇنى از دەسەڭىز، اۋەجايدان ۆوكزالعا دەيىنگى ارالىقتاعى تاسجول تاقتايداي بولىپ جاسالماق.
قۇرىلىسقا قارىق بولعان قىزىلوردا
بارعان كۇنى – قىزىلوردا كەشى كوڭىلدى بولدى. ورتالىق الاڭدا «قۇرىلىسشىلار كۇنىنە» ارنالعان كونتسەرتتىڭ ۇستىنەن تۇستىك. الماتىدان كەلگەن انشىلەر قىزىلورداعا دەگەن «ماحابباتتارىن» سوزبەن ايتىپ جەتكىزە الماعان سوڭ، «جۇلدىزدى» اندەرىن جىبەرىپ جاتىر ەكەن. الاڭ تولعان جۇرت. ءانشى جەرلەستەرىن ۋلاپ-شۋلاپ قولپاشتاپ جاتىر. قايتسىن ەندى... الاڭنىڭ ساحناعا تاياۋ ماڭىن دوڭگەلەندىرە قورشاپ، ورتاعا قويىلعان قاز-قاتار ورىندىقتارعا ارداگەر قۇرىلىسشىلار جايعاسىپتى. ساۋدۋاقاسوۆانىڭ ءبىر انىنەن كەيىن ارداگەر قۇرىلىسشىلار جوعارىدان «قايتىڭدار» دەگەن بۇيرىق كەلگەندەي ءدۇر ەتىپ كوتەرىلىپ، ۇباپ-ششۇباپ قايتىپ كەتتى. كوشكەن ەلدىڭ جۇرتىنداي بولىپ قالعان ورىندىقتارعا ءبىز بارىپ وتىردىق. «ات تۇياعىن تاي باسار، ۇرپاق ساباقتاستىعى، جالپى ءومىر دەگەنىڭ وسى، جىگىتتەر!» دەپ ازىلدەسىپ جاتىرمىز. ارداگەرلەرگە ارنايى شاعىن اۆتوبۋس سىيعا بەرىلىپتى. ءبىر توپ كارى-قۇرتاڭ الگى سۋ جاڭا كولىككە ءمىنىپ كەتتى. «بۇگىن قايسىنىڭ ۇيىندە توي بولادى ەكەن؟» دەپ ويلادىم. سويتسەم، ەشكىمنىڭ ۇيىندە ەشقانداي توي بولماعانعا ۇقسايدى. ەرتەسىندە وبلىستىق قۇرىلىس باسقارماسىنىڭ باستىعىنان بىلگەنىمدەي، ميكرواۆتوبۋستى قالاداعى قارتتار ءۇيىن سىيلاعان ەكەن. 96 پايىز قازاق تۇراتىن قىزىلوردادا دا قارتتار ءۇيى بار ەكەنىن ەستىگەندە ەسەڭگىرەپ قالا جازدادىم. قايتالاپ سۇرادىم. باسقارماسىنىڭ باستىعى كىنالى ادامداي كىبىرتىكتەپ «بار. اراسىندا قازاقتار دا بار. سوۆەت وكىمەتى كەزىندە وبلىستا كارىس، نەمىس، ورىس كوپ تۇردى عوي» دەپ اڭگىمە اۋانىن بۇرا بەردى. ۇندەمەدىم. ويتكەنى، قارتتار ءۇيى ءبىر قىزىلوردانىڭ ەمەس، بار قازاقتىڭ قايعىسى. وعان باسقارما باستىعى كىنالى ەمەس. ال، قۇرىلىسشىلار كۇنىن باستان-اياق ۇيىمداستىرىپ، ارداگەر قۇرىلىسشىلارعا كولىك سىيلاپ، الماتىدان ارتىستەردى اكەلىپ مەرەكەنى ويداعىداي وتكىزگەن وبلىستىق قۇرىلىسشىلار اسسوساتسياسى ەكەن.
قىزىلوردا قالاسى – استانا بولعان مەكەن. الاش پەن قىزىل وكىمەتتىڭ ساياسي ىرعاسۋلارى ءجۇرىپ، الاشتىڭ ەكىنشى بۋىن تولقىنى سۇلتانبەك قوجانوۆ باستاعان ساياسي قايراتكەرلەر قىزمەت ەتىپ، احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ تابانى تيگەن، بەيىمبەت مايلين شىعارمالارىن دۇنيەگە اكەلگەن تاريحي ماڭىزى زور شاھار. كونەنىڭ كوزىندەي سىردىڭ وڭ جاعالاۋىندا جاتقان قالانىڭ ىرگەسى ىرگەلى قۇرىلىستارمەن كەڭەيىپ، داريانىڭ سول جاعالاۋىندا جاڭا قالا بوي كوتەرىپ كەلە جاتىر ەكەن. داريانىڭ بەرگى جاعىندا وبلىستىق مەملەكەتتىك مەكەمەلەر ءۇيىنىڭ قۇرىلىسى وسى جىلدىڭ اياعىنا دەيىن تاپسىرىلۋعا ءتيىستى نىسان. عيماراتتىڭ قۇرىلىس جۇمىستارىمەن تانىستىرعان وبلىس اكىمىنىڭ ورىنباسارى نۇرجان الىباەۆ مىرزانىڭ ايتۋىنشا، وبلىس بويىنشا، 86 جاڭا قۇرىلىستىڭ ىرگەتاسى قالانىپ، بوي كوتەرگەن. ونىڭ 39-ى ءبىلىم وشاعى، 24 – ءى دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنا قاراستى بولسا، قالعان 23-ءى مادەنيەت جانە باسقا سالالارعا ارنالعان. 25,5 ملرد. تەڭگە بولىنگەن بۇل قۇرىلىستاردىڭ 17-ءسى قولدانۋعا بەرىلسە، قالعانى جىل اياعىنا تاپسىرىلماق. وبلىس اكىمى ورىنباسارىنىڭ ءوزى باستاپ اپارعان مەملەكەتتىك مەكەمەلەر ءۇيىنىڭ جۇمىسى دا وسى جىلى اياقتالۋ ءتيىس قۇرىلىستىڭ قاتارىندا. 3 ملرد. 866 ملن. تەڭگەگە جوبالانعان مەملەكەتتىك مەكەمەلەر ءۇيى وبلىستىق اكىمشىلىككە قارايتىن مەكەمەلەردى ءبىر جەرگە شوعىرلاندىرماق. بۇعان دەيىن كەڭسەنىڭ جەتىسپەۋشىلىگىنەن قالانىڭ ءار شەتىندە اياداي بولمەلەردە سىعىلىسىپ وتىرعان مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ جۇمىس ورنى جايلى بولماق. ونىڭ ۇستىنە شالعايدان كەلگەن ادام قالانى كەزىپ جۇرمەي، شارۋاسىن ءبىر جەردەن بىتىرەدى الادى.
قىزىلوردا وبلىسى ءبىلىم مەن دەنساۋلىقتى باستى نازاردا ۇستايتىنى بايقالادى. مەملەكەتتىك مەكەمەلەر ءۇيىنىڭ قاراما-قارسى بەتىندە نازارباەۆ زياتكەرلىك مەكتەبى سالىنىپ جاتىر ەكەن. ونىڭ قۇرىلىسى 30 تامىزدا اياقتالىپ، جاڭا وقۋ جىلىنا بالالار قابىلداماق. مەكتەپ دەمەكشى، ءوز كوزىمىزبەن كورگەن اباي اتىنداعى 1200 ورىندىق جاڭا مەكتەپتىڭ قۇرىلىسى اياقتالۋعا جاقىن قالىپتى. ءبىز بارعاندا قالاداعى №2 مەكتەپتىڭ مۇعالىمدەرى وسىندا كوشىپ كەلىپ، كىتاپ تاسىپ جاتتى. مەكتەپتىڭ الدىندا اق ماتاعا ورانىپ، اشىلۋىن كۇتكەن اباي ەسكەرتكىشى تۇر.
«ايدالادا اق وتاۋ، اۋزى-مۇرنى جوق وتاۋعا» اينالىپ، ەلدىڭ شەتىندە، جەلدىڭ وتىندە قالعان قيىرداعى اۋىلدار «بولاشاعى جوق اۋىلدار» سانالىپ، ونداعى جۇرتتى ۇكىمەت قالاعا اكەلىپ ورنالاستىرىپ جاتقانى بەلگىلى. ورتالىقتىڭ ىسىنەن قىزىلوردا دا قالىس قالماپتى. قالادا 294 مىڭ شارشى مەتر ءۇي سالۋدى باستاپ، قۇرىلىس اياقتالعان ۇيلەردىڭ ءبىرىنىڭ 34 پاتەرى تىرشىلىك كوزى تارىلعان اۋىلداردان كەلىپ جاتقان وتباسىلارعا بەرىلىپتى. سونداي ۇيلەردىڭ بىرىنە جولاي سوققانىمىزدا اۋىلدان كەشە كەلىپ، ەكى بولمەلى جاڭا ۇيگە قونىستانىپ جاتقان وتباسىنا باس سۇقتىق.
ال، قالا بويىنشا 558 كوپقاباتتى ءۇي بار بولسا، سونىڭ 57-ءى ساراپتامادان ءوتىپ، جوندەۋگە تۇسۋگە ماقۇلدانىپتى. 13 ءۇيدى قايتا جاڭعىرتۋ، جاڭالاۋ جۇمىستارىنىڭ اياعى كورىنىپ كەلەدى. ەسەپتە 200 ءۇيدى جاڭالاۋ تۇر.
قازاندىقتار ءحالى
قىزىلورداداعى قۇرىلىس پەن ۇيلەردىڭ جايى جوعارىداعىداي. ال، تابيعاتى و باستان مىنەزدى سىر ءوڭىرىنىڭ قاقاعان قىسى ەتىڭنەن ەتىپ، سۇيەگىڭ جەتەتىنى، «قىزىلوردانىڭ قىس-اي» دەگەندى ەستىگەندە + 40 گرادۋستا ءجۇرىپ، قالتىراپ كەتەسىز. سونداي قىستا قالانىڭ جانىن جىلۋ قازاندىقتارى ساقتايدى. قازاندىقتاردىڭ قوجاسى - «قىزىلورداجىلۋەلەكترورتالىعى» دەيتىن مەكەمە. باردىق. قىسقا جاز دايىندالىپ جاتقانىن كوردىك. قالا ىشىدەگى جەر ۇستىنە سالىنعان جىلۋ قۇبىرلارى كوممۋنيزم «قايتىس» بولعاننان بەرى جوندەۋ كورمەپتى. قۇبىر جاڭارتۋدىڭ ءساتى بيىل ءتۇسىپ، جۇمىسشىلار اپتاپ ىستىققا قاراماي قيمىلداپ قىس قامىنا كىرىسىپ كەتىپتى. ورتالىقتىڭ قازىناسىنان 291 ملن. تەڭگە ءبولىنىپ، 1 680 مەتر جىلۋ قۇبىرلارى قىركۇيەكتىڭ 15-نە دەيىن جاڭارتىلىپ بىتپەك. قالاداعى 583 تۇرعىن ءۇيدىڭ 227-ءسى قىسقا ساقاداي ساي دەستى.
2005 جىلدىڭ اياعىندا كاسىپورىن اۋلاسىندا مۇناي كەنىشتەرىنىڭ ىلەسپە گازىن قولداناتىن گازوتۋربينا ستانتسياسى ىسكە قوسىلىپ، ءۇش قازاندىق ورناتىلعان. ستانتسيا ەلەكتر جانە جىلۋ ەنەرگياسىن وندىرەدى. وتىنى - مۇناي كەنىشتەرىنىڭ ىلەسپە گازى.
قويناۋى قىپ-قىزىل اقشا –اقشابۇلاق
ساپارىمىزدىڭ سوڭعى كۇنى قالادان 140 شاقىرىم جەردە جاتقان اقشابۇلاققا جول تارتتىق. اقشابۇلاقتا مۇناي بار. ول مۇنايدى «كازگەرمۇناي» كومپانياسى ءوندىرىپ وتىر. ءبىز مۇناي كومپانياسىنا ەمەس، وندىرىلگەن مۇنايمەن ىلەسە شىعاتىن ىلەسپە گازدان ەلەكتر قۋاتىن ءوندىرىپ وتىرعان «كريستالل مەنەدجەمەنت» اق گازوتۋربينالىق ەلەكتروستانتسياسىنا باردىق. قول سوزىم جەردە كورىنىپ تۇرعان ەكى الىپ تۇتىكتەن گاز جانىپ تۇردى. ول – اقشابۇلاق كەنىشى ەدى. ءبىز كەنىشكە قاراي-قاراي ەلەكتروستانتسياسىنىڭ اۋماعىنا كىردىك. تەكسەرۋ قاتتى ەكەن. مۇندا جاي ادامنىڭ جاي ءجۇرۋى مۇمكىن ەمەس سەكىلدى. تىزىمدەلىپ، قول قويىپ بولعان سوڭ، ىشكە كىردىك. ستانتسيانىڭ تسەحتارىن ارالاپ كوردىك. ستانتسيا تۇگەلدەي جاپونيانىڭ «حيتاچي» ماركالى تەحنولوگياسىمەن جابدىقتالىپتى. ەلەكتروستانتسيانى ناعىز ەكولوگيادىق تازا ءوندىرىس پە دەدىك. اۋلاسىندا قاربىز ءوسىپ تۇر. جۇمىسشىلاردىڭ دەنى – جەرگىلىكتى جۇرت. جالاقىمىز جۋىقتا عانا 100 مىڭنان اسىپ، تەڭەستىرىلدى دەيدى. مۇنداعى جۇمىس رەجيمى ۆاحتالىق ادىسپەن جۇرەدى ەكەن. 15 كۇن ستانتسيا باسىندا جاتىپ جۇمىس ىستەيتىن جۇمىسشىلار ۆاحتالىق ورتالىق سالىنىپتى. ورتالىقتىڭ ىشىندە: جۇمىسشىلار دەمالىس ورىندارى، اس ءۇي، مونشا، ءتىپتى بيليارد تا بار ەكەن.
ۆاحتالىق ورتالىقتان تۇسكى اس ءىشىپ، كەرى قايتتىق. جول بويى جىڭعىل، سەكسەۋىل، سۋسىلداعان قۇم. قۇم ۇستىندە بويىنا قان جۇگىرگەن، سىردىڭ جاعاسىنداعى قۇم مىنەزدى ايماقتىڭ كىندىگى - قىزىلوردا.
قۇم استى – قازىنا. قۇم ءۇستى – قازاق. قۇم مىنەزى – قىزىلوردانىڭ بولمىسى.
ءومىرجان ابدىحالىقۇلى
الماتى-قىزىلوردا-الماتى.
Abai.kz
