كەشە قازاق ادەبيەتى تاعى ءبىر جامپوز جىرشىسىنان ايىرىلدى. كورنەكتى اقىن، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، «پاراسات» وردەنىنىڭ يەگەرى نەسىپبەك ايتۇلى 73 جاسىندا ومىردەن ءوتتى.

نەسىپبەك ايتۇلى 1950 جىلى شىعىس تۇركىستاننىڭ تارباعاتاي ايماعىندا تۋعان. 12 جاسىندا اتا-اناسىمەن بىرگە اتامەكەنىنە ورالدى. ورتا مەكتەپتى بۇرىنعى سەمەي وبلىسىنا قاراستى بارشاتاس اۋىلىندا وقىعان.

اقىن ەڭبەك جولىن شۇبارتاۋ اۋداندىق «جاڭا ءومىر» گازەتىندە باستادى.

1974 جىلى قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىن ءبىتىردى.

2001 جىلدان باستاپ استانا قالاسىنا قونىس اۋدارىپ، ل.ن.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە، پرەزيدەنت جانىنداعى مادەنيەت ورتالىعىندا قىزمەت ىستەدى.

سوڭعى قىزمەتى – استانا قالاسىنداعى س.سەيفۋللين اتىنداعى مۋزەي ديرەكتورى بولىپ ەڭبەك ەتتى.

«Abai.kz» اقپاراتتىق پورتالىنىڭ ۇجىمى ارتىنا مول مۇرا قالدىرعان نەسىپبەك ايتۇلىنىڭ دۇنيەدەن وتۋىنە بايلانىستى وتباسى مەن جاقىن تۋىستارىنا، جالپى ولەڭسۇيەر قاۋىمعا قايعىرىپ كوڭىل ايتادى. اقىننىڭ رۋحى شات بولعاي.

قازاق پوەزياسىنىڭ ءورىسىن كەڭەيتىپ، ورەسىن وسىرگەن ءبىرتۋما اقىننىڭ ولەڭدەرىن نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىز.

ءوزىمدى تانىستىرۋ

باۋىرىندا بارقىتبەلدىڭ تۋعان ۇلمىن،
بەسىكتەن بەلىم شىقپاي مۇڭ جامىلدىم.
تىرشىلىك كوز الدىمدا ءجۇز قۇبىلدى،
جۇنىندەي جالت-­جۇلت ەتىپ قىرعاۋىلدىڭ.
جاسىرعان جانارىنا جايدىڭ وعىن،
سىرىنا قانىپ ءوستىم بۇل ءداۋىردىڭ.
قاڭباقتاي جەل اۋدارعان دوڭگەلەدىم،
وتىندە ۇدەي سوققان سۇر داۋىلدىڭ.
بابامنىڭ باسقان ءىزىن قايتالاۋمەن،
تاۋ استىم، تاستى باستىم، قۇمعا كىردىم.
شارق ۇرىپ شارتاراپقا تالپىنعانمەن،
تارتىلىپ سىم تەمىردەي سىندا ءجۇردىم.
اڭقىلداپ اق تۇماداي اقتارىلدىم،
استىنان كىر ىزدەسە تىرناعىمنىڭ.
استىندا ءتوس بالعانىڭ شىڭدالدىم دا،
الماستاي ءجۇزى قايتپاس سۋعارىلدىم.
وسىلاي ارپالىسىپ از عۇمىردا،
كورىپپىن كورمەگەنىن مىڭ دا ءبىردىڭ.
تون كيىپ، توپتى جارىپ، تورگە شىقسام،
ارقاسى قۇداي بەرگەن ءتىل-­جاعىمنىڭ.
جۇرەگى تۋعان ەلدىڭ ءسال اۋىرسا،
سىرقىراپ ساي­سۇيەگىم بىرگە اۋىردىم.
دىڭگەگى بولماسام دا تىرەپ تۇرعان،
سەپ بولار بورەنەگە سىرعاۋىلمىن...

مەنىڭ جۇمباق تاعدىرىم

ەي، اعايىن، كەل بەرى، كۇدىكتەنبە،
شىرىق بۇزار ەمەسپىن بۇلىك پەندە.
ار جاعىڭدى وتىرام كورىپ­-ءبىلىپ،
بارماعىڭدى بىراق تا بۇگىپ كەلمە.
ءوزىڭ ىشەر وزەنىڭ لايلانار،
تاس لاقتىرساڭ مەندەگى تۇنىق كولگە.
قاراپ ءجۇرىپ قازانداي وكپەڭ نەگە؟
تۇسىنبەسەڭ تۇڭىلمە، كەكتەنبە دە.
اداسقام جوق ەل امان، جۇرت تىنىشتا،
تالاسقام جوق شەنگە دە، شەكپەنگە دە.
مەنىڭ جۇمباق تاعدىرىم سەكىلدى ءبىر
تۇڭعيىقتىڭ تۇبىنە شوككەن كەمە.

شارشاپ جەتكەن جولاۋشى ەم قانشا جولدان،
قاس-­كىرپىگىم كورىنبەي شاڭ­-توزاڭنان.
اتان تارتقان ازاپتى بوتا كورىپ،
ازىپ­-توزىپ، ارقا ەتىم ارسالانعان.
شوككەن كەمەگە ۇقساسام سوكپە مەنى،
تولقىن ۇرىپ ءبىر كەزدە پارشا بولعام.
وتكەن كۇننىڭ شىعارماي زارىن ەستەن،
شەتەن ەدىم جارتاستى جارىپ وسكەن.
مۇسىلماننان بەزىنىپ دوڭىز باققان،
اۋلاق سالدىم ىرگەمدى جارىمەستەن.
كەڭ اسپاننىڭ استىنان پانا تاپپاي،
ارى كوشكەن قازاقپىن، بەرى كوشكەن.

تاسقا تابان ءتىلدىردىم جوسىلدىرىپ،
قاراڭعى ساي، تار كەزەڭ شوشىندىرىپ.
شىر اينالىپ شىقسام دا شارتاراپتى،
توناسا دا قاراقشى شەشىندىرىپ،
قاسيەتىن حالقىمنىڭ توناتپادىم،
بەسىگىمدى ارقالاپ بوسىپ ءجۇرىپ.

قاڭعىدىڭ دەپ جۇكتەمە كىنا ماعان،
كەزىم از با بولدىرعان، تۇرالاعان؟
كەلەدى ءالى جالعاسىپ قۋعىن­سۇرگىن،
باستالعان سول «القاكول-­سۇلامادان».
مەن جىلاسام، سولقىلداپ سەن دە جىلا،
كوزىڭ اقسىن وزىڭە جىلاماعان.

جەتىسەسىڭ جەلىگىپ نەسىنە سەن،
قازىناڭدى قولىڭمەن كوسىمەسەڭ.
جۋىندىعا مايلانىپ ۇلپەرشەگىڭ،
شىبىن ساڭعىر اۋزىڭا ەسىنەسەڭ.
يت ەكەش يت تالاماس ۇيالاسىن،
يتتىگىڭدى ءتۇسىرشى ەسىڭە سەن!

سەڭ كوشۋدە بۇگىندە، سەل كوشۋدە،
شىدايمىسىڭ داۋىلمەن بەلدەسۋگە؟
شىلدەي توزىپ، تارىداي بىتىرادىق،
جاراي الماي ءوزارا سەلبەسۋگە.
تاتۋ بولساق ءتۇپ­-تۇگەل تۇرماس پا ەدىك،
تولعان ايداي تولىقسىپ ون بەسىندە.

نە جەتپەيدى ساعان دا، ماعان دا وسى؟
ورتامىزدا اتانىڭ امان قوسى.
بىزدەر قايدا، ەل قايدا، باسقا قايدا،
قايدا تارتىپ بارادى زامان كوشى؟
قانداسىڭدى قالايشا جاتىرقايسىڭ،
قازاق تۇر عوي،
ادامنىڭ ادام دوسى!

اشىنعاننان زار جۇتىپ، مۇڭ شەگەمىن،
كولەڭكەلى كوڭىلگە نۇر سەبەمىن.
بوساعاسىن ەلىمنىڭ بەكىتەتىن،
ءبىرى بولسام دەپ ەدىم مىڭ شەگەنىڭ.
سىقپىتىڭدى كوردىم دە سەكەم الدىم،
وسىنشاما دۇرەگەي، دۇمشە مە ەدىڭ؟

شىنىن ايتسام، شامدانىپ، ەكىلەنبە،
سەنەن مەنىڭ جانىمنىڭ وتى كەم بە؟
الىپ قاشىپ بوركىمدى اۋرە قىلما،
كىبىرتىكتەپ تۇلپارىم، شەكىگەنگە.
تونىم توزىپ، كەلسەم دە اتىم ارىپ،
جارىق مەنىڭ ايتەۋىر بەتىم ەلگە.

سىر

باۋىرىم، كوپ نارسەگە وكىنەم مەن،
بۇل اعاڭ نايزاعايدىڭ وتىن ەمگەن.
قاراتىپ ەكى جاققا ەكى بەتىن،
ءبىر تاۋدى تاعدىر شىعار ەكى بولگەن.

امال جوق بولىنگەندى بۇتىندەۋگە،
ءبىر باسىن قالىڭ ءشۇرشىت ءتۇتىپ جەۋدە.
سوگىلسە تارباعاتاي جون-ارقاسى،
مەنىڭ دە بەل-ومىرتقام كۇتىرلەۋدە.

سول تاۋدىڭ سەن دە ۇلانى، مەن دە ۇلانى،
ءاۋ، دەسەك جاقپار تاسى جاڭعىرادى.
شەرتىپ ەڭ شەرگە تولى شەجىرەسىن،
شىمىرلاپ كوكىرەگىم قان جىلادى.

سويلەشى تاۋ تىلىندە، تاس تىلىندە،
اسپاننىڭ كۇمبىرلەسىن استى مۇلدە.
بارقىتبەل – باباڭ جاتقان الىپ بەسىك،
بەسىكتىڭ وكسىگەنىن ەستىدىڭ بە؟

ۋىلدەپ ۇلبىرەگەن جان-جۇرەگىم،
ماڭگىلىك سول بەسىكتە قالدى مەنىڭ.
جاس بۋىپ جانارىمدى بارا جاتىر،
بەتىن بۇر باسقا جاققا اڭگىمەنىڭ؟..

* * *

سۋىنعان جۇرەك سىر توكپەس،
سارقىلعان كوزدىڭ جاسىنداي.
بەزەرگەن تاعدىر بۇلك ەتپەس،
قايعىنىڭ قارا تاسىنداي.

اقىل مەن ايلا شاراسىز،
شابىتتان داۋىل شاقىرماي.
اقىن دا كەيدە پاناسىز،
قاڭعىرىپ جۇرگەن پاقىرداي.

كورمەسە جۇرتىڭ نە دەيسىڭ،
كوسەۋدەي وتقا كۇيگەنمەن؟
ومىرگە مىناۋ وگەيسىڭ،
وزەگىڭ تالىپ سۇيگەنمەن.

ازاپ پەن سوردى ال قابىل،
ەشكىمگە كەتپەس ەسەسى.
قولىڭا تيسە ءتاۋبا قىل،
ءۇمىتتىڭ سىنىق كەسەسى.

جۇبانىش كورمە جىلاۋدى،
بۇل جالعان كىمدى جەرىتپەس؟
كوڭىلگە تۇسكەن قىراۋدى
كوزىڭنىڭ جاسى ەرىتپەس.

* * *

كەلگەن سوڭ تىرشىلىككە ولمەك كەرەك،
نەسىنە جىلايدى ولار جەلگە وكپەلەپ؟
تىرىدە ءۇمىت قانا ۇزىلمەيدى،
ۇزىلمەس ۇلى عۇمىر جەر-كوكتە جوق.

جىلايدى جاپىراقتار كۇز كەلگەندە،
وكپەلەپ ساباعىنان ۇزگەن جەلگە.
مۇنارتقان، ماۋسىم سايىن مىڭ وزگەرىپ،
سىرعيدى ساعىم دۇنيە بىزدەردەن دە.

بۇل ءومىر شىعارمايدى كۇندە تورگە.
كوزىنە جاس المايدى كىم كەتەردە.
ماڭدايعا جازعاننان سوڭ تاعدىر سولاي،
اپتىعىپ، اۋرە بولما قۇر بەكەرگە.

قارا ولەڭ

نە ويلادىم، نە جازدىم،
بەتىندە تۇر قاعازدىڭ.
قارا ولەڭنىڭ سارقىتىن،
سارقىپ ىشكەن سابازبىن.

مويىنداما، مويىندا،
بولسىن ءسوزىم ويىڭدا!
قانىم مەنىڭ – قارا ولەڭ،
اعىپ تۇرعان بويىمدا.

قىبىرلاعان قوزعالىپ،
تىرشىلىككە كوز قانىق.
اكەڭ ولگەن تۇك ەمەس،
اتاسى ولگەن – ءسوز عارىپ.

قارا ولەڭسىز كۇن بار ما،
قارا ولەڭسىز قۇن بار ما؟
قارا ولەڭگە تولعاتقان،
انام مەنى تۋعاندا.

اكەم دە وسى – قارا ولەڭ،
شەشەم دە وسى – قارا ولەڭ.
قارا ولەڭىم تۇرعاندا،
قالاي عانا مەن ولەم؟!

Abai.kz