ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس كەزىندە نەمىس ناتسيستەرىنىڭ گەنوتسيدتىنە ۇشىراعان ەۆرەي حالقىنىڭ مۇشكىل تاعدىرى الەم ەلدەرىنىڭ اياۋشىلىعىن تۋدىردى. ءسويتىپ بۇدان 75 جىل بۇرىن، اتاپ ايتقاندا، 1948-جىلى 14-مامىردا پالەستينا جەرىندە يزرايل مەملەكەت قۇرىلدى.

ەۆرەيلەردىڭ 2000 جىلدان اسقان بوسقىن ءومىرى اياقتالدى. سول كەزدەگى بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ شەشىمىمەن جان سانى نەبارى 30 پايىزىن قۇراسا دا، پالەستينا جەرىنىڭ 60 پايىزىنا يە بولدى. ماڭايىنداعى اراب ەلدەرى، ارينە، ول شەشىمدى مويىنداعان جوق. سول سەبەپتى دە اراب مەملەكەتتەرىمەن ءيزرايلدىڭ اسكەري قاقتىعىسى تولاستاعان ەمەس. ەڭ زورىن قازاننىڭ جەتىسى كۇنى حاماس جاسادى.

«ۇشقان قۇس تا وتە المايدى» دەگەن يزرايل تەرريتورياسىنا باسا-كوكتەپ كىرىپ، 1400 يزرايل ازاماتىن ءولتىرىپ، 200-دەن استامىن بارىمتالادى. ءيزرالدىڭ ءوز اۋماعىندا بولعان بۇل قاندى وقيعا الەمدەگى ەۆرەيلەردى تۇرشىكتىرىپ، ءوز ىشتەرىندە نەمىستەردەن كەيىنگى «ەكىنشى گەنوتسيد» دەپ اتاپ، 70 پايىزدان استامى وعان يران مەن حەزبوللانى عانا باقىلاۋعا الىپ، «حاماس-تان قاۋىپ جوق» دەپ ارقاسىن كەڭگە سالعان  بينيامين نەتانياحۋدى ايىپتاۋدا ەكەن.

سوڭعى مالىمەت بويىنشا، يزرايل تارابىنىڭ حاماس-تان كەك الۋ وپەراتسياسىنان قازا بولعان پالەستينا بەيبىت تۇرعىندارىنىڭ سانى 9500 ادامنان اسقان. ءار 10 مينۋت سايىن ءبىر بالا قازا تاۋىپ جاتىر. گازاداعى مەشىت، اۋرۋحانا، مەكتەپ، بوسقىندار تۇراعى، جەدەل جاردەم كولىگى، جۋرناليستەر كوزى قانتالاعان ەۆرەي اسكەرلەرىنىڭ نىساناسىنا اينالعان. بۇكىل قالا قيراندى مەن ولىكتەرگە تولعان. بۇل قاندى فاكت بەيبىت سۇيگىش الەم حالىقتارىنىڭ نارازىلىعىن تۋدىرۋدا. يزرايل زارداپ شەگۋشىدەن باسقىنشىعا اينالۋدا. سونىڭ سالدارىنىنا دۇنيە كولەمىندە ەۆرەيلەرگە دەگەن جەككورۋ سەزىمى قايتا ورشىگەن.

«نيۋ-يورك تايمس» گازەتىنىڭ مالىمەتىنشە، انگليادا سوڭعى كەزدە ەۆرەيلەرگە قارسى 805, فرانتسيادا 819, گەرمانيادا 202 شابۋىل ارەكەتى تىركەلگەن. كوپ الدىندا سويلەگەن نەمىس كانتسلەرى ولاف شولتس: « ەۆرەيلەر بۇگىندە باسقا جەردە ەمەس، ءبىزدىڭ جەرىمىزدە قورقىنىشپەن ءومىر سۇرۋدە. بۇعان جول بەرۋگە بولمايدى. ءبىزدىڭ تاريحي قاتەلىكتى قايتالاۋعا جول بەرمەيتىنىمىزدى كورسەتەتىن ۋاقىت كەلدى»، - دەگەن.

دۇنيەجۇزىلىك ەكىنشى سوعىس كەزىندە اقش-تىڭ باس ساۋعالاعان ەۆرەيلەردىڭ جۇماعىنا اينالعانى بەلگىلى. بۇگىندە ولاردىڭ ۇرپاقتارى امەريكاداعى جىلىكتى سالالارعا يەلىك ەتىپ وتىر. ولاردىڭ اق ۇيگە قىسىم جاساپ، يزرايلگە اسكەري جاقتان كومەك كورسەتۋگە ماجبۇرلەۋى وزگە امەريكالىقتاردىڭ نارازىلىعىن تۋدىرعان. امەريكانىڭ جوعارى وقۋ ورىندارىندا ەۆرەيلەرگە قارسى ارەكەت كەڭىنەن ەتەك العان.

سەنبى كۇنى بايدەننىڭ يزرايل-حاماس سوعىسىنا ۇستانعان ساياساتىنا قارسى ەرەۋىلشىلەر، بوقتىق سوزدەر ايتىپ، اق ۇيگە باسىپ كىرمەك بولعان. اقش سەناتى قازىر امەريكانىڭ «11-قىركۇيەك وقيعاسىنان» بەرگى ەڭ قاۋىپتى شاقتا تۇرعانىن ايتىپ، دابىل قاقتى.

كۇنى كەشە 60 جاستان اسقان ەل تۇرعىنىنىڭ امەريكاداعى ەڭ ۇلكەن اتوم ەلەكتر ستانتسياسىنا ماشيناسىمەن باسا كوكتەپ كىرىپ، جارىپ جىبەرمەك بولعانى ءمالىم بولدى. اقش-تاعى 3 جارىم ميلليوننان استام مۇسىلمانداردىڭ بىرلەسكەن ۇيىمى بايدەنگە: «كەلەسى جىلعى سايلاۋدا ساعان بىردە-ءبىر داۋىس جوق»، - دەپ مالىمدەدى.

پالەستينا جۇرتىنىڭ ءومىرىن شىبىن قۇرلى كورمەگەن يزرايل بيلىگىنىڭ قاندى جوسپارىنان كەيىن الەم جۇرتىنىڭ، ساياساتتىڭ اۋانى پالەستينا جاعىنا اۋدى. بۇۇ باسشىلىعى ءيزرايلدى «سوعىس قىلمىسىن وتكىزدى، گازا جۇرتىنا گەنوتسيد جاسادى» دەپ ايىپتاۋدا.

قازىر الەم جۇرتى كەزىندە نەمىس فاشيستەرىنىڭ قولىنان مەرت بولعان ەۆرەي بالالارىمەن بۇگىندە يزرايل اسكەرىنىڭ ولەرمەن شابۋىلىنان ولگەن كۇناسىز پالەستينا بالالارىنىڭ سۋرەتىن قاتار قويۋدا.

ەسبول ۇسەنۇلى

Abai.kz