جىل باسىندا گاگا سوتى جاعىنان «سوعىس قىلمىسكەرى» اتانىپ، حالىقارالىق ىزدەۋ جاريالانعان رەسەي پرەزيدەنتى پۋتين مىرزا شەتەلگە بارۋدى مۇلدەم قويىپ ەدى.

قىتاي باسشىسى قاتىسقان، وڭتۇستىك افريكادا وتكەن «التىندى ەلدەر» سامميتىنە دە بارمادى. ءۇندىستاندا وتكەن «ۇلكەن جيىرمالىق» ەلدەر باسشىلارىنىڭ باسقوسۋىنا ونلاين قاتىستى. بۇدان ءبىر اي بۇرىن، اتاپ ايتقاندا، 7-ءشى قازان كۇنى حاماس يزرايلگە باسىپ كىرىپ، ورتا شىعىستاعى جاعداي ۋشىققاننان كەيىن كرەمل قوجايىنى بەلسەنىپ سالا بەردى. قىتايدىڭ «ءبىر جول، ءبىر بەلدەۋ» جوباسىنىڭ ونجىلدىعىنا وراي، بەيجىڭگە بارىپ قايتتى. قىتايمەن بىرلەسىپ، بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى قاۋىپسىزدىك كەڭەسى تۇراقتى جوراسى سالاۋاتىن پايدالانىپ گازاداعى جاعدايدى رەتتەۋدىڭ امەريكالىق جوباسىنا قارسى قارار دايىندادى.

يزرايل-حاماس قاقتىعىسىنىڭ الدىندا، باتىستى يادرولىق سىناقتارىمەن قورقىتقان سولتۇستىك كورەيا باسشىسى كيم چەن ىننىڭ ماسكەۋگە ساپارى دا الەم ەلدەرىنىڭ نازارىن اۋدارعان. باتىستىڭ ىقپالدى باسىلىمدارى «سولتۇستىك كورەيا باسشىسى ورىس اسكەرىنە اسكەري قارۋ-جاراق بەرەدى، رەسەي تارابى ونىڭ قارىمجىسىنا وزىق يادرولىق قارۋ مەن جاساندى سەرىك جاساۋ تەحنولوگياسىن ۇسىنادى» دەپ بولجام جاساعان. حاماس-تىڭ يزرايلگە ەل كۇتپەگەن سوققىسىنان كەيىن ونىڭ ءبارى كولەڭكەدە قالدى. اقش پەن ناتو-نىڭ نازارى ۋكراينادان يزرايلگە اۋدى.

ونىڭ ارينە، قىسقا ۋاقىتقا جوسپارلانعان «ارناۋلى وپەراتسياسى» ويلاعانىنداي بولماي، 1 جىل 8 ايدان استام ۋاقىتقا سوزىلعان پۋتينگە عانا پايدالى ەكەنى انىق. ونىڭ بەلسەنىپ شىعا كەلۋىنىڭ سەبەبى دە سوندا جاتسا كەرەك. رەسەي ۋكرايناعا سوعىس اشقاندا رامازان قادىروۆتىڭ كرەمل قوجايىنىنا ەرەكشە ادالدىق تانىتىپ، الدىنعى شەپكە «شەشەن وتريادىن» اتتاندىرعانى بەلگىلى. وسى جولى دا ەۆرەيلەرگە قارسى ەرەۋىلدى داعىستان باستادى. وعان تۇسىنىك بەرگەن پۋتين مىرزا «ەرەۋىلدىڭ ارتىندا اقش پەن ۋكراينا تۇر» دەپ مالىمدەدى. اق ءۇيدى «الەمدەگى قاقتىعىستاردىڭ بىردەن-ءبىر وت كوسەۋشىسى» دەپ ايىپتادى.

اقش-تا وتكەن C5+1 (ورتا ازياداعى بەس رەسپۋبليكا مەن امەريكا باسشىسىنىڭ) كەزدەسۋىن ايتپاعاندا، جاقىندا فرانتسيا پرەزيدەنتى ماكرون قازاقستان مەن وزبەكستانعا رەسمي ساپارمەن كەلىپ قايتتى. دەسە دە ايماقتا رەسەي ىقپالى ءالى دە مىعىم. ورتا ازيا باسشىلارىنىڭ كرەملگە ەكونوميكالىق، ساياسي جاقتان تاۋەلدىلىگىن ايتپاعاندا، مادەني-رۋحاني جاقتان دا كىرىپتار. وعان دالەل رەتىندە ايماق باشىلارىنىڭ ورىس ءتىلىنىڭ بۇرىنعى كەڭەس وداعى قۇرامىندا بولعان ەلدەردەگى مارتەبەسىن كوتەرۋدى كوزدەيتىن «ورىس ءتىلىن دامىتۋ حالىقارالىق قورىن» قۇرۋدا ەرەكشە بەلسەندىلىك تانىتقانىن اتاپ وتكەن ءجون.

الەمدىك بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى بىرەر كۇن بۇرىن زەلەنسكيدىڭ يزرايلگە ساپارلاي باراتىنىن جارىسا جازعان ەدى. وسى اپتادا ءپۋتيننىڭ دە قازاقستانعا كەلەتىنىن جەكە اقپارات سايتتار جارىسا جازىپ جاتىر. كرەمل قوجايىنى ءوزى مويىنداعانداي رەسەيدىڭ قازىر ەۋروپامەن قاقپاسى جابىلىپ، قىتاي مەن قازاقستان عانا سىرتقى ءدالىز بولىپ تۇر.

حاماس-تىڭ شابۋىلىنان بۇرىن نەتانياحۋ بيلىگى رەسەيدى شامداندىرىپ الۋدان قورقىپ، زەلەنسكي سۇراعان وزىق قارۋلارىن بەرمەي كەلگەن ەدى. حاماس-تىڭ وكىلدەرى ماسكەۋگە كەلىپ كەتكەننەن كەيىن يزرايل قاھارىنا ءمىندى. قاراشانىڭ ەكىسىندە يزرايل تارابىنىڭ رەسەيدىڭ سيرياداعى اسكەري بازاسىنا دا سوققى جاساعانى ءمالىم بولدى. ەرتەسى رەسەي ءسىم-ءنىڭ ورىنباسارى يزرايل تارابىنىڭ بۇرىن سيريا اۋماعىنا سوققى جاساسا كۇنى بۇرىن ەسكەرتەتىنىن، بۇل جولى الدىن الا ەش ەسكەرتپەستەن وق اتقانىنا نارازىلىق ءبىلدىردى. زەلەنسكيدىڭ يزرايل ەلىنەن بۇل جولى قۇرى قول قايتپاسى انىق.

قازاق قوعامى استانادا وتكەن تۇركى ەلدەرىنىڭ ح كەزەكتى وتىرىسىنىڭ اسەرىنەن ءالى ايىعا الماي جۇر. وعان پۋتين مىرزانىڭ الەكساندر نەۆسكي ءداۋىرىن ەسكە الىپ: «ول «التىن وردا» حاندارىنا بارىپ، باس ءيىپ، تىزەرلەپ، ادال قىزمەت ەتۋگە انت ەتتى» دەگەن سارىنداعى سوزدەرى جەل بەرگەندەي.

شىنىمىزدى ايتساق ول ءسوزى بىزگە قازاقتىڭ اۋەسقوي تاريحشىلارىنىڭ «ابىلقايىر حان پاتشالىق رەسەيگە ءوز ەركىمەن بەرىلىپ، قازاقتى قۇرىپ كەتۋدەن ساقتاپ قالدى» دەگەنى سياقتى اسەر ەتتى. ءىس جۇزىندە ءپۋتيننىڭ ول سوزىنەن «التىن وردانىڭ مۇراگەرلىگىنە ءبىزدىڭ دە تالاسىمىز بار» دەگەن ەمەۋرىن اڭعارىلادى. باتىستىڭ كومەسكى اسكەري، اقپاراتتىق شابۋىلى ۇدەگەن، ەجەلگى قاھارلى تۇركى حاعاناتىنىڭ ۇرپاقتارى بىرلىكتى ۇران ەتىپ، بەرىك وداق قۇرۋدى ويلاپ وتىرعاندا، كرەمل ءۇشىن ۇلان-عايىر تەرروتوريانى ۇستاپ وتىرۋدىڭ، تاريحي زاڭداستىرۋدىڭ وڭتايلى جولى سول عانا بولىپ وتىرعانى شىندىق.

ەسبول ۇسەنۇلى

Abai.kz