پرەزيدەنت تاراپىنا بىزدەن دە ءبىر ساۋال بولسىن...

وتكەن جىلدىڭ سوڭعى كۇنى بولۋى كەرەك، كوبىنە رەسمي اقپارات جاريالايتىن سايتتان قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ 2024 جىلعا ستيپەندياسى بەلگىلەنگەنى تۋرالى شاعىن حاباردى كوزىمىز شالعان. بيبىگۇل تولەگەنوۆا، ولجاس سۇلەيمەنوۆ جانە ءبىر قادىرمەندى ادامنىڭ اتىن كوردىك تە، «ءجون ەكەن» دەدىك. ال جاڭا جىلدان كەيىن باسقا ءبىر سايت پرەزيدەنت ستيپەندياسىن العانداردىڭ تولىق ءتىزىمىن بەردى. وسى جەردە وي ءتۇستى.

پرەزيدەنتتەن اي سايىن با، الدە جىلىنا ءبىر رەت پە (انىعىن بىلمەدىك، ءارى ونى ءبىلۋدى وزىمىزگە قاجەتسىز سانادىق) ستيپەنديا الاتىنداردى ەكى توپ ەتىپ ءبولىپتى. «ونەر» مەن «ادەبيەت» وكىلدەرى. نەگىزى ۋنيۆەرسيتەتتە ادەبيەت تە ونەردىڭ ءبىر سالاسى دەپ وقىتقان. فيلولوگيا مەن جۋرناليستيكادا ەڭ باستى وقۋلىقتى اكادەميك زەينوللا قابدولوۆ «ءسوز ونەرى» دەگەن اتپەن جازعان.

جارايدى، ادەبيەتتى دەربەس ۇكىلەپ، ونەردەن دارالاپ كورسەتۋ – كەڭەستىك ساياساتتان قالعان نارسە، جۇرە بەرسىن. بىراق ءبىز جۋرناليستيكانى، پۋبليتسيستيكانى نەگە ۇدايى ۇمىت قالدىرامىز؟

جۋرناليست ايتەۋىر ءبىر اقپارات قۇرالىندا جۇمىس ىستەدى نەمەسە ىستەيدى دەگەن ەسكى ولشەمدى قوياتىن كەز كەلگەن سياقتى. ايتپەسە مىنا تىزىمدەگىنىڭ ءبارى بەلگىلى ءبىر مەكەمەدە قىزمەت ىستەگەنى انىق قوي. بيبىگۇل اپامىزدىڭ وپەرا تەاترىندا، ءاسانالى اعامىزدىڭ دراما تەاترىندا ەڭبەك ەتكەنى وتىرىك پە.

ادەبيەتشىلەر تىزىمىندەگى ۋاقاپ، قويشىعارا اعالارىمىز بىزبەن قاتار «سوتسياليستىك قازاقستان» - «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىندە قىزمەت ەتتى. بۇل كىسىلەرگە ستيپەنديا تاعايىندالعانىنا قۋانىشتىمىز، بىراق سولارمەن بىردەي «سق-دا» كوز مايىن تاۋىسقان ماماديار جاقىپ اعامىز نەگە وسىنداي ستيپەنديا المايدى؟! رومان جازىپ، كوركەم ادەبيەتتى اۋدارعاندارى ماكەڭنىڭ الدىنداعى ارتىقشىلىقتارى دەپ ويلامايمىز. ونداي ارتىق تىرلىك قىلسا، كەزىندە قالاماقى تولەندى. ال تۇپتەپ كەلگەندە بۇلاردىڭ مەملەكەت پەن قوعام الدىنداعى ەڭبەگى ءبىر رەداكتسيادا، بىردەي ۋاقىت پەن جاعدايدا ءوتتى ەمەس پە!

قازاق ادەبيەتىنىڭ قازىرگى اقساقالى اكىم تارازي اعانى جاقسى كورەمىز. قۇرمەتتەيمىز. كەزىندە قايتا باسىلاتىن ءبىر رومانىنا ءوزى قولقالاپ العىسوز دە جازعىزعان. جازۋشىلار اراسىندا پرەزيدەنتتەن قارجىلاي قولداۋ الاتىنداردىڭ كوش باسىندا تۇرعانى لايىق. ال ەندى قازاق جۋرناليستيكاسىنىڭ اقساقالى سارباس اقتاەۆ اعا نەگە ونداي قولداۋعا لايىق ەمەس؟

ءجۇرسىن ەرمان اعامىزعا سپيپەنديا بەرىلگەنى ءجون. قايبىر جىلدارى ۇكىمەت مەملەكەتتىك سىيلىقتان قاعىپ تاستاپ، جانايقاي جازعىزعانى ەستە. اعامىزعا ستيپەنديا اقىن رەتىندە تاعايىندالسا دا، ءومىرىنىڭ ەڭ مازمۇندى، حالىققا پايدالى كەزەڭى قازاق تەلەۆياسى مەن راديوسىندا وتكەنى تالاسسىز. ەندەشە مۇنداي ستيپەنديانى نەگە جۇرسىنمەن بىرگە وتاندىق ەلەكتروندى اقپارات قۇرالىنىڭ ىستىق-سۋىعىن باستان كەشكەن گۇلماريا بارمانبەكوۆا، فاتيما بەگەمباەۆالارعا تاعايىنداماعان؟ ولەڭ جازباعان وزدەرىنەن كورسىن دەيمىز بە؟

ءارى قاراي ديدار امانتايعا بەرىلىپتى. روماندار جازعان، وعان تالاس جوق. ال سول ديداردىڭ قىزمەت ەتكەنى – «حابار» مەن «قازاقستان» تەلەۆيزيالىق مەكەمەلەرى عوي. ەندەشە سول «حاباردا» ودان كوپ ۋاقىت ماڭداي تەرىن توككەن تىلەۋقابىل مىنجاسارۇلى نەگە ۇمىت قالادى؟

نۇرعالي وراز باۋىرىمىزدىڭ اتىن دا تىزىمنەن كوردىك. جاقسى جازۋشى. ونىڭ دا حالىققا قىزمەتى كوز الدىمىزدا بولدى.  ءبىز جاستار، ول بالالار باسىلىمىندا قىزمەت ەتتى. بەرىدە ءبىزدىڭ مەكتەپ – «ەگەمەن قازاقستاننان» دا ءوتتى. ول پرەزيدەنت ستيپەندياتى بولعاندا تۋرا سولاي قىزمەت ەتىپ، ەندى نۇرعاليمەن قاتارلاس زەينەتكەر بولعان شامشەددين پاتتەۆ پەن قالي سارسەنباي نەگە الا المايدى بۇل اقشانى؟

«ولشەم بىرەۋ – ولار كوركەم تۋىندى جازباعان» دەگەن جاۋاپ ايتىلارى انىق. ونداي جاۋاپپەن كەلىسپەيمىز! جۋرناليستيكانىڭ تۋىندىلارى دا – سونداي كوز مايى مەن وي ەڭبەگىنىڭ جەمىسى. جۋرناليست جارىلقاپ بەيسەنباي، جانبولات ءاليحانۇلى، ساپارباي پارمانقۇل جازۋشى اتانباسا دا، كوركەمدىگى مەن كەستەسى ەش جازۋشىدان كەم تۇسپەيتىن ەڭبەكتەر جازدى. ايىرماشىلىعى – جازۋشىلار ويدان شىعارعان كەيىپكەردى كەسكىندەسە، بۇلار ومىردە بولعان ادامداردىڭ ناقتى وقيعالارىنان وي ءوربىتتى. تۇپتەپ كەلگەندە حالىق الدىندا، كەيىپكەر الدىندا ءجۋرناليستىڭ جاۋاپكەرشىلىگى جازۋشىدان الدەقايدا جوعارى جانە كۇردەلى ەدى.

حوش، نەسىن تىزبەكتەيىك. جەتكىلىكتى دالەل كەلتىرسەك كەرەك. ەندەشە «پرەزيدەنت ستيپەندياتتارى» دەگەن تىزىمدە الدە «پۋبليتسيستيكا»، الدە «جۋرناليستيكا» اتالاتىن بولەك توپ بولۋى كەرەك. 2024 جىل ءۇشىن دە كەش ەمەس. سارباس اقتاەۆ، ماماديار جاقىپ، ءسالىم مەڭدىباي، جارىلقاپ بەيسەنباي، گۇلماريا بارمانبەكوۆا، جانبولات ءاليحانۇلى، سەيىتقازى ماتاەۆ سىندى تۇلعالاردىڭ تاقياسىنا توقاەۆتىڭ ستيپەندياسى تار كەلمەس ەدى. ءارى «جاڭا قازاقستاندا» سوناۋ 1990 جىلداردان بەرى جەگەنى جانتاق بولىپ كەلە جاتقان (بۇل – جازۋشىلىعى مەن تىلشىلىگى تەڭ شەرحان مۇرتازا مارقۇمنىڭ تەڭدەسسىز تەڭەۋى) جۋرناليستەر قاۋىمى ءۇشىن شىن جاڭالىق شىعار ەدى.

وندا بۇگىن پارلامەنتتە وتىرعانىمەن تۇبىندە ماماديار جاقىپ اعاسى سياقتى ۇيىندە وتىراتىن نۇرتورە ءجۇسىپ بولاشاقتا پرەزيدەنت ستيپەندياتى اتانا الادى. وسى بۇگىن پرەزيدەنتتەن ەڭىرەتىپ تۇرىپ ەتەكتەي سۇقبات جازىپ، جاريالاعان ديحان قامزابەكۇلى كەيىن سونداي ستيپەنديادان ءۇمىت ەتە الادى عوي.

قاينار ولجاي

Abai.kz