ەلىمىز ەگەمەندىك الىپ، شەكارامىز شەگەندەلىپ تۇر دەسەك تە، ينتەرنەت جەلىسى ىسكە قوسىلعالى جان-جاقتان اعىلعان اقپارات كوزدەرىندەگى جاعىمسىز حابارلاردان مالتىعىپ شىعا الماي قالعانىمىز سونشا، ۇلتتىق سانا-سەزىمىمىزگە قاۋىپ تونە باستادى. نارىق باسەكەسى ارتقان مىنا زاماندا ۇلتتىق بولمىسىمىزدىڭ جوعالۋى شىن مانىندە قاۋىپكە اينالدى. ۇلتتى ۇلتتان، حالىقتى حالىقتان ەرەكشەلەپ، ايقىنداپ تۇراتىن – ءتىلى، سالت-ءداستۇرى، مادەنيەتى ەكەندىگىن ءبارىمىز بىلەمىز، ءبارى بىلەدى. بىراق وسى جولداعى جارقىن ىستەردىڭ تولىمدى ناتيجەسى نەگە كوڭىل كونشىتپەي جاتىر؟

كەي زامانداستارىمنىڭ ۇلتتىق سانا-سەزىم جايلى ويلانۋعا   كەلگەندە ۋاقىتىنىڭ جوقتىعىنا، «جاڭالىققا» تىم ەلىكتەپ جۇرگەنىنە، جاڭارۋ، جاڭعىرۋ دەگەن ۇعىمدى ماتەريالدىق تۇرعىدان قابىلدايتىنىنا  قارنىم اشادى.  جاڭارۋ دەگەن سانانىڭ جاڭارۋى، سانانىڭ جاڭعىرۋى – مەنىڭ ويىمشا.  

ال قازاق ءوزىنىڭ كەلبەتىن  جوعالتىپ السا نە بولماق؟! قايتپەك كەرەك؟ 

بۇل جان اۋىرتار ماسەلەنىڭ مەملەكەت باسشىسىنىڭ  سۇحباتىندا تەرەڭىنەن قوزعالعانىنا جانىم ءسۇيسىندى. بۇل سۇحبات مىنا الاساپىرانعا شەگەلەنگەن جاھاندانۋ زامانىندا «ەندى نە ىستەيمىز؟» دەگەن كوكەيدە جۇرگەن وزەكتى ساۋالدارعا دەر كەزىندە جاۋاپ بەرىلگەن سۇحبات بولدى.

ق.كەمەلۇلى تاۋەلسىزدىكتى ساقتاۋ، ونى تۇعىرلى ەتۋ جولىنداعى تاعىلىمدى ويلاردان بولەك قاسىرەتتى قاڭتار وقيعاسىنىڭ سەبەپتەرى مەن سالدارى، ەل ىشىندەگى الەۋمەتتىك رەفورمالار،  ەلىمىزدىڭ سىرتقى ساياساتتاعى قارىم-قاتىناستار تۋرالى ساۋالدار بويىنشا اشىق ءارى تياناقتى جاۋاپ بەرگەن.  اسىرەسە، مەملەكەت مۇددەسى مەن ۇلتتىق مۇددەنى تارازى باسىنداي تەڭ ۇستاي بىلگەن پرەزيدەنتىمىز بولماعاندا مەملەكەتىمىز گەوساياسي ويىنداردىڭ ويىنشىعىنا اينالىپ،  بولاشاعى  كۇماندى بولار ما ەدى، كىم ءبىلسىن...

ەندى سۇحباتتىڭ ماعان اسەر ەتكەن تۇسىنا توقتالايىن. قارا دومبىرانى قارشادايىمنان سەرىك ەتكەن ونەر يەسى  رەتىندە  ارى بۇگىندە كيەلى شاڭىراق – جامبىل اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك فيلارمونياسىنىڭ باسشىسى رەتىندە پرەزيدەنتىمىزدىڭ ۇلتتىق مۇددەگە، ۇلتتىق قۇندىلىقتارعا، ۇلتتىق تاريحىمىزعا، ۇلتتىق رۋحانياتىمىزعا ۇلكەن باسىمدىق بەرگەنى كوڭىلىمە قۋانىش ۇيالاتتى. ۇلتتىق مادەني قۇندىلىقتارىن ەش ۋاقىتتا ماتەريالدىق قۇندىلىقتان جوعارى قويىپ كورمەگەن قازاق ءۇشىن بۇل قۋاتتى مەملەكەتكە اينالۋدىڭ بىردەن ءبىر جولى دەپ بىلەمىن. مادەنيەت ۇلتتىڭ مايەگى بولعاندىقتان بۇل رۋحاني السىرەمەۋىمىزگە كەرەك قۇرال. ءيا، ەكونوميكالىق الەۋەتىمىز دە ءالسىز بولماۋى ءتيىس، دەگەنمەن رۋحاني قۇندىلىقتىڭ وزەگى ۇزىلمەۋى ماڭىزدى.

«ەگەر ءتىلىڭ مەن مادەنيەتىڭدى ساقتاي الماساڭ، شەكاراڭدى اشا سال، ءبارىبىر نەڭدى قورعايسىڭ؟ بۇل ەندى سەنىڭ ەلىڭ ەمەس»، - دەپ ن.ماندەلا ايتقان ءسوزدىڭ جانى بار. سوندىقتان ۇلتتىق رۋحتىڭ وزەگى، ۇلتتىق مۇددەنىڭ ءدىڭى – مادەنيەتىمىزدىڭ مايەكتى بولۋىنا باسا نازار اۋدارعانىمىز ءجون. پرەزيدەنت ايتقان عالىم ق.ساتباەۆتىڭ تۋعانىنا 125 جىل، داڭقتى باتىرلار س.نۇرماعامبەتوۆ، ر.قوشقارباەۆتىڭ تۋعانىنا 100 جىل، جوشى ۇلىسىنىڭ ىرگەسى قالانعانىنا 800 جىل سياقتى ەلەۋلى مەرەيتويلاردىڭ داقپىرت-داڭعازاسىنان بولەك، ساپاسىنا، مازمۇنىنا نازار اۋدارعانىمىز ابزال. ەل بولاشاعى ءۇشىن ەلەۋلى ەڭبەك ەتكەن تۇلعالاردىڭ وسكەلەڭ ۇرپاق ءۇشىن ماڭىزدىلىعى سوندا  -  سول تۇلعانىڭ ەڭبەك جولى، شىعارماشىلىعى  سول ايتىلعان جەرىندە قالماي، ناتيجە شىعۋى، جەمىسىن بەرۋى، قوعامدا كورىنۋى قاجەت. سونىمەن قوسا V دۇنيەجۇزىلىك كوشپەندىلەر ويىنىن وتكىزۋ دە ەلىمىز ءۇشىن ايرىقشا وقيعالاردىڭ ءبىرى بولماق. بايراقتى باسەكە ارقىلى الەمگە  ۇلتتىق سپورتىمىزدى، قازاقتىڭ دانالىعى مەن ءداستۇرىن، مادەنيەتى مەن قۇندىلىعىن پاش ەتۋگە سەبەپ تۋىپ تۇر. مۇنىڭ  بارىن پرەزيدەنتىمىز بەكەر ايتقان جوق، اۋىلدان كوشىپ – قالاعا، قاعاز بەن قالامنان كوشىپ – كومپيۋتەرگە ەتەنە ەنە باستاعان «جاڭاشىل جۇرتتىڭ» ەستىسىن قايتارا  ەسىنە سالىپ بەرىپ وتىر.

ءبىز ونەر ورداسى رەتىندە ماقالادا ايتىلعان مادەنيەتتىڭ مارتەبەسىن ارتتىرۋعا قاتىستى ءبىراز ماسەلەلەردى جۇمىس جوسپارىمىزعا ەنگىزىپ وتىرمىز. 2025 جىلى جامبىل اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك اكادەميالىق فيلارمونياسىنىڭ قۇرىلعانىنا  90 جىل جانە حالىق قاھارمانى، كسرو حالىق ءارتىسى، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ يەگەرى، كۇيشى، كومپوزيتور، ديريجەر نۇرعيسا اتابايۇلى تىلەنديەۆتىڭ تۋعانىنا 100 جىل تولعالى وتىر.  نۇرعيسا تىلەنديەۆتىڭ مەرەيتويى يۋنەسكو باس كونفەرەنتسياسىنىڭ 42-سەسسياسىندا قارالىپ،  اتاۋلى كۇندەر تىزبەسىنە ەنگەنى  قازاق رۋحانياتى ءۇشىن ۇلكەن مارتەبە. سونىمەن قاتار تۇركسوي حالىقارالىق ۇيىمىنىڭ مەرەكەلىك كۇنتىزبەسىنە ەنۋى دە قۋانتارلىق جاعداي. اتاۋلى داتالاردى ءوز دەڭگەيىندە اتاپ ءوتۋ ءۇشىن دايىندىق جۇمىستارىن باستاپ كەتتىك. ماڭىزدى وقيعالاردان بولەك كۇندەلىكتى اتقارىلۋعا ءتيىستى جۇمىستار دا از ەمەس. كونتسەرتتىك قىزمەتتىڭ ساپاسىنىڭ ارتقانى بولار بۇگىندە زال  كورەرمەندەرگە تولى. سونىمەن بىرگە ەل ىشىندەگى بارلىق جاۋاپتى دا بەدەلدى مادەني شارالارعا قاتىسىپ، حالىقارالىق ءىس-شارالاردا ابىرويمەن ونەر كورسەتىپ كەلە جاتقان ونەر ۇجىمى سول بيىگىنەن تۇسپەك ەمەس. مۇنىڭ ءبارى ۇلتتىق ونەردى كلاسسيكامەن ۇشتاستىرا بىلگەن ۇجىمنىڭ مادەنيەتكە قوسىپ جاتقان وراسان زور ەڭبەگى دەپ تانۋعا بولادى.

قىسقا تىرشىلىكتە ادام بالاسىنىڭ ۇمىتكە تولى ومىرىنە ءنار بەرىپ تۇراتىن ءۇش كۇرەتامىرى بار دەسەك قاتەلەسپەيمىز. ول كۇرەماتىرلار: كەشە، بۇگىن جانە بولاشاق.  بۇل ۇشەۋى بىرىگىپ تاريحتى قۇرايدى. تاريح ەشكىمنىڭ ەنشىسى بولماسا دا  بىردە-ءبىر باسى جۇمىر پەندە تاريحقا نەمكەتتى قاراي المايدى. بۇگىنگى بولىپ جاتقان جاڭالىقتار دا ەرتەڭگى كۇنى تاريحقا اينالاتىنى سوندىقتان. جاڭا قازاقستاننىڭ جاس ۇرپاعىنىڭ بويىندا  وڭ وزگەرىستەر،  كوڭىل قۋانتار ناتيجەلەر تۋىپ جاتسا، ول وسىنداي تاريحتىڭ  قولتاڭباسى دەپ بىلگەنىمىز ءجون.   توننىڭ ىشكى باۋىنداي بىرلىگى جاراسقان جۇرتىنا  باتيقالى ءسوز ايتقان باسشىمىزدىڭ ارتىنان ەڭسەمىزدى تىكتەپ، ەڭبەك ەتەيىك. «يت ىرىمعا، قۇس قىرىمعا» قاراپ جىرىمداتپاي، ءبىر جاعادان باس، ءبىر جەڭنەن قول شىعارىپ ەڭسەرە ەڭبەك ەتسەك، ۇتارىمىز مول بولماق.

فوتو: قازاق مەملەكەتتىك فيلومونياسىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى

اقان ابدۋاليەۆ

جامبىل اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك فيلارمونياسىنىڭ ديرەكتورى

Abai.kz