«جاستار جالىنى وتانعا...»

بۇگىنگى كۇنى الاساپىران الەمدىك ساياسات سايقال تۇلكىدەي مىڭ قۇبىلعان زاماندا «پاتريوتيزم» تاقىرىبى قاشاندا وزەكتى. سول سەبەپتى، «شىعىستان شىققان كۇندەي» جارقىراعان، جالپى الاشتىڭ رۋحانيات كەڭىستىگىندەگى  جاستاردىڭ وتانسۇيگىشتىك رۋحىنا ءتانتى بولۋ ءۇشىن  جاس اقىندار  ورازاي جەڭىسۇلى، ءمادي احمەتكارىمدى جانە  كىتاپحاناشى ينەش احتانوۆا حانىمدى سوزگە تارتقان ەدىك. «جالىندى جاستاردىڭ» وتانىنا دەگەن  جەكە پىكىرىن، وزىندىك وقشاۋ ويلارىن وقىرماندار نازارىنا ۇسىنىپ وتىرعان جايىمىز بار.

ءمادي احمەتكارىم، جاس اقىن:

– پاتريوت بولۋ:

1. وتانىن ءسۇيۋ، جەرىن قورعاۋ.
2. ءوز ۇلتىنىڭ انا ءتىلىن ارداقتاۋ، اتادان بالاعا بەرىلگەن قۇندىلىقتاردى كوزىنىڭ قاراشىعىنداي ساقتاۋ.
3. ۇلتتىق ءداستۇردى ساقتاۋ.
4. ۇلتتىق سانانى ساقتاۋ.

وسى ءتورت شارتتى تۇگەل ورىنداپ جۇرگەن ادامدى پاتريوت دەۋگە بولادى. پاتريوتيزم اۋىزبەن ايتىلاتىن ءسوز، ولەڭ، جىر ەمەس. پاتريوتيزم ۇلتتىق سانانىڭ بولىنبەيتىن ءبىر بولىگى. قازىر ءبىز اشىق اقپاراتتىق قوعامدا ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز. باتىستان، شىعىستان ۇلت بولاشاعى ءۇشىن ءتيىمدى - ءتيىمسىز اقپاراتتار اعىلىپ كەلۋدە. وسى اقپاراتتار اعىنىندا ءبىزدىڭ جاستارىمىز اداسىپ ءوزىن جوعالتىپ الماس ءۇشىن، ۇلتتىق مينتاليتەتىمىزدى، نەگىزىمىزدى ساقتاپ قالۋ ءۇشىن جاستاردىم پاتريوتتىق سەزىمگە تاربيەلەۋ وتە ماڭىزدى ءىس...

ال، كەلەسى بولىپ، اعىنان جارىلىپ، ءسوز بۇيداسىن اعىتقان ورەلى اقىنىمىزعا زەر سالالىق:

ورازاي جەڭىسۇلى، اقىن:

– تاۋەلسىزدىك قازاققا قىمباتقا ءتۇستى عوي... سوندىقتان وتاننىڭ قادىر-قاسيەتى ءبىز ءۇشىن زور. ەڭ قاستەرلى ۇعىم. كەي-كەيدە كەۋدەڭە قولىڭدى قويىپ، كوك بايراققا كوز تىگىپ ءانۇران شىرقاپ تۇرعاندا ءبىر لەپ كەۋدەڭنەن ىتقىپ شىعىپ كومەيدە جالىن، كوزدە جاس بوپ ىركىلەدى. بۇل سۇيىسپەنشىلىگىڭ، كوكەيدەگى ءۇمىتىڭ، كوڭىلدەگى الاڭىڭ توعىسقان ءسات پە دەيمىن. ءدال قازىر اۋمالى-توكپەلى زامان عوي... مۇندايدا اقساقال بولماساڭ، ەل ەرتەڭىنە ەلەڭدەيسىڭ. وتانىڭ – بارىڭ!

اتا-بابامىز سان عاسىر بويى بوستاندىق باستاۋىنا قاتالاپ كەلدى. «تار جول، تايعاق كەشۋمەن» قول جەتكىزگەن تاۋەلسىزدىك تۋىن جىقپاۋ پارىز با – پارىز. جاستار دەگەن ىرىق بەرمەيتىن بۇلا كۇش. ونى بۇعاۋلاي المايسىڭ. تەك باعىت سىلتەپ وتىرۋ كەرەك شىعار. سول باعىت وتانسۇيگىشتىك بولار.

مەنىڭ زامانداستارىمدى ءبىر سوزبەن سيپاتتاۋ مۇمكىن ەمەس. قازاق ەلى ءالى دە ويانۋ، تانۋ جولىندا سياقتى كورىنەدى. سوندىقتان جاستاردىڭ تانىمى، تۇسىنىگى دە الۋان ءتۇرلى. بىراق بابادان «جاستىڭ جامانى جوق» دەگەن ءسوز قالعان. جاستاردىڭ ورتاق اتا-اناسى مەملەكەت قوي. ءجون سىلتەي السا، جاستار جول تابادى عوي.

ءتىلدىڭ ءتۇيىنى بىرتىندەپ شەشىلىپ كەلە جاتىر دەپ ويلايمىن. بۇل ءوزى جالقى ماسەلە ەمەس. تىلگە بايلانىستى تۇيىتكىل كوپ. جالپى انا ءتىلدىڭ مەرەيىن كوتەرۋ ءاربىر ازاماتتىڭ موينىندا. سوندىقتان وزىڭنەن باستاپ كەتسەڭ بولعانى. بۇل كوپپەن ەمەس، ەپپەن شەشىلەتىن شارۋا دەپ ويلايمىن.

ۇلتجاندىلىقتى ۇرپاقتىڭ باسىنان قارا باقايىنا دەيىن ءسىڭىرۋ كەرەك. مۇنىڭ جولى كوپ. تەك تىزگىن ۇستاعان ادامدار ىنتالى بولسا بولعانى.

البەتتە، جاقسى ۇدەرىس. قازىر ءوزى سەڭ قوزعالعانداي عوي. بوگەتتى بۇزىپ جاراتىن بۇلا كۇش جاستار ەكەنىن جاڭا دا ايتتىم.

سوڭعى ءسوز –ساۋالىمىزدى كىتاپحاناشى ينەش حانىمعا قويعانىمىزدا، ول دا شىن ىزگى نيەتىمەن، ۇلتجاندىلىق بەيىلىمەن، پاتريوتتىق شىنايى سانا - سەرپىندە سىر اقتارا جاۋاپ بەرگەن ەدى:

ينەش احتانوۆا، كىتاپحاناشى:

– وتان - سەنىڭ تۋعان ەلىڭ، تۋعان جەرىڭ. وتان - بۇل ءوزىڭىنىن تۇراتىن، ءومىر سۇرەتىن، قىزمەت ەتەتىن جەرىڭ. وتان ادام ءۇشىن بىرەۋ عانا.  وتان ۇعىمى نەنى بىلدىرەدى دەسەڭىز مەن ءۇشىن وتان- بۇكىل الەم. وتانعا دەگەن ماحاببات، سىيلاستىقپەن ۇلاسسا – ول ادامنىڭ رۋحاني دەڭگەيىنىڭ بيىكتىگى. وتانىم كوركەيىپ ءوسىپ ءونىپ جاتقاندا ادامنىن ومىرىدە سوعان ساي بولادى. كەلەشەككە جوسپار، ارمان ماقساتتار قوياسىن. سوندىقتان ەلىمىز تۋعان جەرىمىز، وتانىمىز امان بولسىن. ەلىمىزدە تىنىشتىق بىرلىك بەرەكە بولسىن. مەنىم وتانىم - قازاقستان. ءوز ەلىمنىڭ پاتريوتىمىن.

ۇرپاعىمىزدىڭ كەۋدەسىندە ازاماتتىق نامىسى بار، ءبىلىمدى، تۋعان ەلىن جەرىن سۇيەتىن ونەگەلى ۇرپاق ەتىپ وسىرگىمىز كەلسە، بار نازاردى كەلەشەك ۇرپاق تاربيەسىنە اۋدارۋىمىز قاجەت. ەلىمىزدىڭ بولاشاعى جاس ۇرپاقتى تاربيەلەۋدە ءبىرىنشى - وتباسى، اتا - انا تاربيەسى بولسا، ەكىنشىسى - ءبىلىم بەرۋ مەكەمەسى. وسى ەكەۋى مىقتى تاربيە بەرسە ءار بالادا پاتريوتتىق سەزىمى جوعارى بولادى. ەلىمىزدىڭ كەلەشەك تۇتقاسىن ۇستايتىن جاستاردى وسى باستان وتانسۇيگىشتىككە، وتانىنا اتامەكەنىنە شىن بەرىلگەندىك رۋحىندا تاربيەلەۋ باستى ماقسات بولۋ كەرەك.

حالقىمىزدىڭ ادەت-عۇرپىن، ءداستۇرىن، تاريحىن ءبىلۋ، ونى قاستەرلەۋ – ارقايسىمىزدىڭ بورىشىمىز. قازاقتىڭ ىرىم - تيىمدارىن ساقتايتىن جاستار بار. تۇرمىستىق سالت - داستۇرلەر ءار جەردە ءارتۇرلى بولىپ كەلەدى. ءوزىمىزدىڭ ءوڭىردىڭ داستۇرلەرىن بىلەتىن ساقتايتىن جاستارىمىز از ەمەس.

ءتىل - ەڭ اسىل قۇندىلىق. انا ءتىلىن جاقسى ءبىلۋ - اركىمنىڭ ازاماتتىق بورىشى. قازاق ءتىلىن بىلگەن ازامات ادەت - عۇرىپتارمەن سالت - داستۇرلەردىدە ۇمىتپايدى.

ۇلتتىق كود – ەڭ الدىمەن، تىلدە، سوسىن ءداستۇرىمىز بەن سالتىمىزدى، ۇلتتىق مادەنيەتتە. ال ۇلتتىق كودتى ساقتاۋ ءۇشىن سالت - ءداستۇردى، ءتىلىمىزدى، تاريحىمىزدى جانە مەنتاليتەتىمىزدى ۇمىتپاۋىمىز قاجەت.

ءوزىن ەلىنىڭ شىنايى پاتريوتىمىن دەپ ەسەپتەيتىن ءاربىر ازاماتتىڭ مەملەكەتتىك رامىزدەرگە قۇرمەتى جوعارى بولۋى قاجەت. رامىزدەردى قۇرمەتتەۋ – ەلدى قۇرمەتتەۋ.

ءبىز دە ءوز تاراپىمىزدان «جالىندى جاستارعا» جۇمىستارىنا جەمىس، ونەرلەرىنە ۇستەمدىك تىلەدىك!

التايدىڭ اسقار شىڭىنداي ويلى، شىعىستىڭ شىرايىنداي بويلى، قالامگەرلىك قۋاتىن رەسپۋبليكاعا تانىتىپ جۇرگەن اقىن جاستار مەن كىتاپحانا قىزمەتكەرى بار... بارلىعى دەرلىك، وسىلايشا كوكەيلەرىندە جۇرگەن ءوز ويلارىن «پاتيروتيزم» ۇعىم-تۇسىنگى اياسىندا ورتاعا سالا ءبىلدى.

ازىرلەگەن ەرىك ومارعاليەۆ

Abai.kz