قر پارلامەنتىنىڭ دەپۋتاتتارى مەن قازاقستانداعى قحر ەلشىلىگىنىڭ نازارىنا!

قازاقستان سوتى قىتاي كومپانياسىنىڭ مۇددەسىن قازاقستان بانكىنىڭ زاڭدى تالابىنان جوعارى قويىپ وتىر!

قازاقستاندا «شەت ەلدەن ينۆەستيتسيا تارتۋ» دەگەنگە تەك جاقسى جاعىنان باعالاۋ ءۇردىسى قالىپتاسقان. ول – ەلىمىزدىڭ دامۋىنا ىقپال ەتۋشى قارجىلىق تەتىك رەتىندە قاراستىرىلادى. بىراق، ونىڭ دا كولەڭكەلى تۇستارى جەتكىلىكتى – وعان نازار اۋدارىلمايدى. قازىر وسى «ينۆەستيتسيالار» توڭىرەگىندە كوپتەگەن بىلىقتاردىڭ بەتى اشىلىپ جاتىر.

ء1‑شى تاريح: قازاقستان سوتى كىمنىڭ مۇددەسىنە قىزمەت ەتەدى؟

ءبىر كەزدەرى اق «بانك تسەنتركرەديت» رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدەگى «قالباتاۋ‑مايقاپشاعاي» اۆتوجولىن قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىسىنا دەپ توو سپ «كازگەرستروي» اتىنا قارىزىن وتەۋ تۋرالى ەكى كەپىلدىك بەرەدى. ءبىرىنشىسى، ونىڭ قىتاي كومپانياسى China XingXing Corporation (Group)‑نان العان 65 ملن دوللار اۆانستىق قارىزىن جابۋ، ەكىنشىسى – جول قۇرىلىسى كونرتاكتىسىنە تيەسىلى 2,3 ملرد تەنگە قارجىنى جابۋ. الدە ءبىر سەبەپتەرمەن جۇمىس ەكى جىلعا كەشىگىپ باستالادى. وعان دەيىن توو سپ «كازگەرستروي» 17,4 ملرد تەڭگەنىڭ جۇمىسىن جاساپ ۇلگەرەدى دە، بانكپەن كەپىلدەنگەن «اۆانستىق قارىز» 11,5 ملن دوللار، ال كرەديتتىك لينيا 418 ملن تەنگە بولىپ جەڭىلدەتىلەدى. الايدا، سول ەكى ارادا جۇمىستى جۇرگىزۋشى اق «ۇك «قازاۆتوجول» مەن قىتايدىڭ China XingXing Corporation (Group) كومپانيالارى ءوزارا ەكىجاقتى شارتقا قول قويادى دا، ەكى تاراپ ءوزارا كەلىسە وتىرىپ، جولدى جوندەۋ كونراكتىسىنەن توو «سپ كازگەرستروي» كومپانياسىن شىعارىپ تاستايدى. ال، ولاردىڭ بۇلاي ەتۋىنە زاڭ بويىنشا ەشبىر قۇقى جوق بولاتىن. ءسويتىپ، 2022 ج. مامىر ايىندا China XingXing Corporation (Group) كومپانياسى اق «بانك تسەنتركرەديت» اتىنا كەپىلدىك بويىنشا تولەم جاساۋ تۋرالى تالاپتى جىبەرەدى. ال، اباي وبلىستىق كوررۋپتسيامەن كۇرەس دەپارتامەنتى بولسا، سو جىلدىڭ شىلدە ايىندا‑اق «قىلمىستىق ءىس» اشىپ ۇلگەرگەن ەكەن. ءسويتىپ، قازاقستان سوتى شەشىمىن قۇرمەتتەيتىن قازاقستاندىق بانك 2023 جىلدىڭ ناۋرىزىندا وسى ءىس بويىنشا بارلىق شىعىندى وتەيدى، «اۆانستىق قارىزدى» قايتارادى، قارجى تولىعىمەن China Xinxing Corporation (Group) كومپانياسىنىڭ ەسەپشوتىنا اۋدارىلادى...

مىنە، وسىدان كەيىن ناعىز دەتەكتيۆتى وقيعانىڭ باسى باستالادى. سەبەبى، جوعارىدا اتالعان «قىلمىستىق ءىستى» جابۋ بارىسىندا مارتەبەلى سوت «قارىزدى كىمگە قايتارۋ كەرەكتىگىن» ۇمىتىپ كەتەدى. ءسويتىپ ول سوت شەشىمىندە اتاۋسىز قالادى. (ارينە، ونداي «جارتىكەش شەشىمنىڭ» سوت ينستانتسيالارىنان قالاي ءوتىپ كەتكەنى سوتقا ەمەس، ءبىر قۇدايعا ايان. سونىمەن بىرگە، سوت شەشىمىندە «قارىزى وتەلسىن» دەپ اتى اتالماعان قىتاي كومپانياسىنا بانكتىڭ قالايشا اقشا اۋدارا سالعانى دا بەلگىسىز).

ءيا، مۇنى قازاقستاندىق جاق ەلەمەيدى. الايدا، قىتايلار باسقاشا ارەكەتكە كوشەدى دە تەز ارادا اتىن ءسال وزگەرتىپ، «بانكىدەن قارىزدى وتەتۋ تۋرالى» سوتقا ارىز بەرە قويادى. ال، استانانىڭ ەكونوميكالىق سوتى ونى قابىلداي قويادى... ءسويتىپ، ول بانكىنىڭ بۇرىنعى شىعارعان بارلىق كەپىلدەمەلەرى بويىنشا تولىق قارجىنى جانە ءىس جۇرگىزۋگە كەتكەن 1,2 ملرد تەڭگە شىعىندى وتەۋ تۋرالى شەشىمدى بۇرق ەتكىزەدى. شەشىم قاۋلىسىندا قاراجاتتى قىتاي كومپانياسىنىڭ اتىنان ارەكەت ەتۋشى، وسىدان تورت‑اق اي بۇرىن اشىلعان، بۇرىندارى كولەڭكەسى دە كورىنبەگەن جاڭا كومپانيا ‑ XingXing Corporation (Group) ەسەپشوتىنا اۋدارۋ قاجەتتىگىن دە ۇمىتپايدى..

2‑تاريح: التىن شىققان جەردى بەلدەن قاز (حالىق دانالىعى)

تۋرا وسى ستسەناري CITIC سonstruction Cو LTD كومپانياسىمەن بايلانىستى جالعاسادى. ول ەندى استانا‑الماتى جولىنا قاتىستى ورىن الادى. ونداعى قارجى اينالىمى 4,2 ملرد تەنگەنى قۇرايدى. كەپىلدىك توو «سپ كازگەرستروي» عا بەرىلەدى. سوسىن جۇمىستى اتقارۋشى، وزىمىزگە بەلگىلى «كازاۆتوجول» تاعى دا CITIC سonstruction Cو LTD كومپانياسىمەن ءوزارا ەكىجاقتى كونتراكتىگە وتىرادى دا، ودان توو «سپ كازگەرستروي»‑دى شىعارىپ تاستاۋ تۋرالى قوسىمشا كەلىسىمگە قول قويادى. ال وسى ەكى ارادا توو «سپ كازگەرستروي» كونرتاكت بويىنشا مىندەتتەردىڭ 92 پايىزىن ورىنداپ ۇلگەرگەن بولاتىن. ال، قاراعاندى وبلىستىق كوررۋپتسيامەن كۇرەس اگەنتستۆوسى دا كەش قالماي، اق نك «كازاۆتوجول» ي توو سپ «كازگەرستروي» جاۋاپتى قىزمەتكەرلەرى ۇستىنەن قىلمىستىق ءىس قوزعاۋدى باستاپ، كىنالى جاقتان شىعىندى وتەۋگە قوزعاۋ سالعان ەدى.

سوعان قاراماستان، 2023 جىلى جەلتوقسان ايىندا استانا ەكونوميكالىق سوتى تاعى دا كەپىلدىك بويىنشا سومانى تولىعىمەن وتەۋ تۋرالى شەشىمدى ۇستەلگە قويادى. سوت بانكىنىڭ قارسى شاعىمىن قابىلداماي تاستايدى...

وسى جەردە مىناداي كۇماندى سۇراقتار تۋىندايدى:

1. قازاقستان سوتى نە سەبەپتەن قىتاي كومپانياسىنىڭ مۇددەسىن قازاقستان بانكىنىڭ زاڭدى تالابىنان جوعارى قويادى؟

2. اق نك «كازاۆتوجول» كومپانياسى مەن ونىڭ China XingXing Corporation (Group) جانە CITIC سonstruction Cو LTD كومپانيالارى اراسىنداعى «زاڭسىز جاسالعان شارتتارىنا» كوز جۇما قارايدى؟

3. سوت نە سەبەپتەن «قازاقستاندىق بانكتىڭ ءبىر قارىزدى ەكى رەت تولەۋىنە» ىقپال ەتەدى؟

قازىرگى كەزدە، پرەزيدەنت «ادىلەتتى قازاقستان» دامۋ ۆەكتورىن العا قويدى. قازاقستان بيلىگىنىڭ بارلىق تارماقتارى وسى پرينتسيپكە كوشەدى دەپ جاريالادى. سونىڭ ىشىندە سوتتار دا بار ەمەس پە؟ الدە ول «مەملەكەتتەن بولەك مەملەكەت» پە؟

Abai.kz