وتباسى ەلىمىزدەگى نەگىزگى الەۋمەتتىك ينستيتۋت. قوعامداعى وتباسىلىق قۇندىلىقتاردى نىعايتۋ ءارى دامىتۋ بۇگىندە مەملەكەتىمىزدىڭ وزەكتى بولىگىنە اينالدى. مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ «ءار وتباسى – ەلىمىزدىڭ ءال-اۋقاتى مەن گۇلدەنۋىنىڭ نەگىزى، سوندىقتان مەملەكەت وتباسى ينستيتۋتىنا قولداۋ كورسەتىپ، ونى جان-جاقتى جۇرگىزەتىنىن» ايرىقشا اتاپ وتكەن بولاتىن. وسىنىڭ ءوزى مەملەكەتىمىزدىڭ وتباسى قۇندىلىقتارى مەن ينستيتۋتتارىنا تەرەڭ ءمان بەرەتىنىن كورسەتەدى.

قوعامداعى وتباسىلىق قۇندىلىقتاردى نىعايتۋ جولىندا ءار سالا بويىنشا جان-جاقتى جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە. نازارلارىڭىزعا ەلىمىزدە وتباسى قۇندىلىقتارىن دامىتۋعا ۇلەس قوسىپ جۇرگەن مامانداردىڭ پىكىرىن ۇسىنامىز.

سۋرەت اۆتوردىڭ جەكە مۇراعاتىنان الىندى

جاستارعا دۇرىس جول كورسەتۋ ماڭىزدى

ماحينۋر يسرايلوۆا، قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنا قاراستى  الماتى قالاسى «انالار كەڭەسىنىڭ» ءتورايىمى:  

- «انالار كەڭەسى» اتىنا ساي قوعامداعى ۇلتتىق  قۇندىلىقتاردى، ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋعا بارىنشا كۇش سالادى. ۇيىمعا قالامىزداعى 36 ەتنومادەني بىرلەستىكتەر كىرەدى. ءبىزدىڭ كەڭەس قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى تاراپىنان جۇزەگە اسىرىلاتىن جۇمىستاردى اتقارادى. سونىمەن قاتار ءبىر شاڭىراقتىڭ استىندا تاتۋ-ءتاتتى ءومىر ءسۇرىپ جاتقان كوپ ۇلتتى ەلدىڭ ىنتىماعىن ساقتاۋ، قوعامدا ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى نىعايتۋ، وتباسىنىڭ بەدەلىن ارتتىرۋ، جاستارعا ءتالىم-تاربيەنى دارىپتەۋدى جۇزەگە اسىرادى. ۇلتتىق قۇندىلىقتار، ءار ۇلتتىڭ سالتى مەن مادەنيەتىن ساقتاۋ، ءبىرىن-ءبىرى قۇرمەتتەۋ، اتاۋلى مەيرامداردى اتاپ ءوتۋ كەڭەستىڭ اتقاراتىن جۇمىسىنىڭ ءبىر تارماعى. الماتى قالاسىنداعى «انالار كەڭەسىنىڭ» باستى ماقساتى-جاستارعا ءتالىم مەن ونەگە كورسەتۋ ەكەنىن اتاپ ءوتتىم.  وسى رەتتە كەڭەس وتكىزگەن بىرنەشە ءىس-شارالاردى اتاپ وتكىم كەلەدى. «انالار كەڭەسى» الماتىداعى قۇزىرلى ورگاندارمەن بىرلەسىپ مەكتەپتەر مەن كوللەدجدەردە ناشاقورلىققا قارسى اكتسيالارعا قاتىستى. ناشاقورلىق دەرتىنىڭ زالالى جاس ۇرپاققا ماماندار تاراپىنان ءجىتى ءتۇسىندىرىلىپ، وقۋشىلارمەن ديسكۋسسيا بولدى. ءبىز رۋحاني قۇندىلىقتاردى دارىپتەۋ دەگەندە وسىنداي شارالار ارقىلى  جاس ۇرپاقتىڭ ساناسىنا اسەر ەتكىمىز كەلەدى. ويتكەنى بولاشاقتىڭ زياندى ارەكەتتەردەن الدىن الۋ ارقىلى سانالى ۇرپاقتى تاربيەلەگىمىز كەلەدى. ءبىز قازىر جاستارىمىزعا دۇرىس جول كورسەتۋ ارقىلى، بولاشاقتاعى قاۋىپ-قاتەردىڭ الدىن الامىز. ودان بولەك، ءبىز جاستارىمىزعا سالتى مەن ءداستۇرىن، مادەنيەتىن، رۋحاني قۇندىلىقتارىن قازىردەن باستاپ تۇسىندىرەمىز.

«انالار كەڭەسى» جىل سايىن «مادەنيەتتى انا، مادەنيەتتى ۇلت»، «قارتتارعا قۇرمەت» ، «ەرەكشە بالالارعا قامقورلىق»، « تىلگە قۇرمەت» سىندى شارالاردى وتكىزەدى. ءبىز قازىنالى قارتتارىمىزدىڭ ەرەن ەڭبەگىن ەشقاشان ۇمىتپاۋىمىز كەرەك. بەيبىت كۇننىڭ استىندا، كەڭ بايتاق ەلدە ءومىر ءسۇرىپ جاتقانىمىز قارتتارىمىزدىڭ ارقاسىندا. جاستارىمىز ولاردىڭ ەڭبەگىن ۇمىتپاۋى كەرەك. ءبىز وسى ارقىلى كەلەر ۇرپاققا ونەگە كورسەتكىمىز كەلەدى. وتباسىنداعى ەڭ باستى قۇندىلىقتار دا ءجيى ايتىلىپ، ءجيى ناسيحاتتالۋى كەرەك.

«انالار كەڭەسى» وسى جولدا ءوز باعىتىنان تايماي، ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى دارىپتەۋدە ءوز جۇمىسىن جالعاستىراتىن بولادى. ەڭ باستىسى جاستارىمىزدى ەڭبەكسۇيگىشتىككە تاربيەلەۋىمىز كەرەك. ءار ادام ءوزى ءۇشىن ەڭبەكتەنۋى كەرەك. ءبىز ەڭبەكتەنۋ ارقىلى جاستارىمىزدى وتباسى قۇندىلىقتارىن نىعايتۋعا ۇيرەتەمىز. بولاشاقتا وتاۋ قۇراتىن ءاربىر جاس ەڭ الدىمەن ءبىر-بىرىنە دەگەن جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنۋى كەرەك. ال جاۋاپكەرشىلىك ەڭبەكپەن كەلەدى.

شىنتاۋيتىنا  كەلگەندە  وتباسىنىڭ ءرولى تومەندەگەن كەزدە بالا سىرتقى ورتانىڭ اسەرىنە بەيىم بولا باستايدى. قازىر بىلەسىزدەر، كوپ اتا-انالار بالالارىنىڭ ينتەرنەت، الەۋمەتتىك جەلىدەن، ۇيالى تەلەفوننان نەنى كورىپ وتىرعاندىعىن، قانداي كونتەنت جۇكتەپ العانىن تەكسەرمەيدى. سونىڭ سالدارىنان مەكتەپ جاسىنداعى ۇل- قىزدارىمىزدى قازىر عالامتور  تاربيەلەپ جاتىر. ءبىز جاستارمەن جاستار تىلىندە ديالوگقا شىعا وتىرىپ، زامان مىندەتتەگەن قارىم-قاتىناس پلاتفورماسىن تاڭداۋىمىز كەرەك. بۇگىنگى الەۋمەتتىك جەلىلەر، قوعامدىق ينستيتۋتتار مەن ورتالىقتار تاريح تاعىلىمىن، حالىق ءداستۇرىن جاستار ساناسىنا قولجەتىمدى ەرەكشە مازمۇندا بەيىمدەۋگە دايىن بولسا عانا ۇرپاقتار اراسىندا بايلانىس، ياعني ساباقتاستىق ورناۋى مۇمكىن. بۇل رەتتە وتباسىلىق قۇندىلىقتاردى ءار ەلدىڭ بىرەگەي سيپاتىمەن توعىستىراتىن تاربيە مەكتەبىنىڭ ۇستانىمدارىنا جۇگىنگەن دۇرىس. ءبىز وتباسىن ساقتاۋ، ونىڭ قوعامدىق قىزمەتىن اسا ماڭىزدى ينستيتۋت رەتىندە باعالاۋ ارقىلى عانا مەملەكەتتىڭ بولاشاعىنا زور ۇمىتپەن قاراي الامىز.

سۋرەت اۆتوردىڭ جەكە مۇراعاتىنان الىندى

قۇندىلىقتاردى ساقتاۋ - اۋىلدان باستالادى

بەرىك بايبالاەۆ، مۇعالىم:

- قوعامداعى وتباسىلىق قۇندىلىقتاردى دارىپتەۋگە بۇكىل ەل بولىپ كۇش جۇمىلدىرىپ جاتىرمىز دەپ انىق ايتا الامىن. ويتكەنى قازاقى تاربيەنى دارىپتەۋ، جاستارعا ءتالىم مەن ونەگە كورسەتۋ، كەشەگى اكەلەر يتاربيەسىمەن انالار ءىزىن جالعاستىراتىن ۇرپاق ءوسىپ كەلەدى. مەن الماتى وبلىسى كەگەن اۋدانىنا قاراستى ۇزىنبۇلاق اۋىلىندا مۇعالىم بولىپ قىزمەت اتقارامىن. اۋىلداعى مادەني ءىس-شارالاردى ۇيىمداستىرىپ، اۋىل تۇرعىندارىن تۇرواقتى قاتىس تىرامىن. قوعامداعى ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى نىعايتۋ اۋىلدان باستاۋ الادى. ونىڭ دالەلى بىزدە  «انالار كەڭەسى»، «اقساقالدار القاسى»، «جاستار ۇيىمى» بەلسەندى جۇمىس ىستەيدى. مەرەكەلىك ءىس-شارالار مەن ايتۋلى داتالاردا  ارنايى جيىنردار ۇيىمداستىرىلادى. ال وسى جيىنداردىڭ تۇپكى ماقساتى رۋحاني قۇندىلىقتارىمىزدى، وتباسىلىق قۇندىلىقتارىمىزدى دارىپتەۋ.  جىل سايىن ناۋرىز مەيرامىندا ءار كوشەنىڭ تۇرعىندارى سالت-داستۇرىمىزدەن كورىنىس كورسەتىپ، ۇمىت بولدىپ بارا جاتقان داستۇرلەرىمىزدى جاڭعىرتىپ  ونەر كورسەتەدى. بۇل دا  كەلەر ۇرپاعىمىزعا ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدى دارىپتەۋ. ودان بولەك اقساقالدارىمىز بەن انالارىمىز جاستارمەن كەزدەسىپ ومىرلىك تاجىريبەلەرىن ءبولىسىپ، وتباسىنداعى قۇندىلىقتاردى دارىپتەيتىن دوڭگەلەك ۇستەلدە باس قوسادى.  اۋىل كەلىندەرىنە دە مول تاعىلىمدى اڭگىمەلەر ايت ىلىپ، قىزىقتى كونكۋرچستار ۇيىمداستىرىلادى.  ءبىز وسىنداي مادەني ءىس-شۇارالاردى ۇيىمداستىرۋ ارقىلى اۋىل تۇرعىندارىنىڭ  قوعامداعى ۇلتتىق  قۇندىلىقتارد ى دامىتۋىنا ۇلەس قوسامىز. قازىر وتباسىندا ءتۇرلى جاعدايلار كەزدەسعەدى، ماتەريالدىق جاعدايدىڭ تومەندىگى، جاستار اراسىندا اجىراسۋ،   جۇمىسسىزدىق تاعىسىن تاعى. وسىنداي ماسەلەلەرگە دە تاقىرىپتىق جيىندار وتكىزىلىپ،  جان-جاقتى ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلەدى. اكىمدىكپەن بىرلەسىپ كوپ بالالى انالار مەن تۇرمىسى تومەن وتباسىلارعا اۋىل قورىنان قايىرىمدىلىق ىستەر ۇيىمداستىرىلادى. وتباسى قۇندىلىعى دەگەندە ەڭ الدىمەن بولاشاققا جوسپارى بار نىق وتباسى، سەنىم مەن ەڭبەكتەن قۇرالعان وتباسىنىڭ ىرگەسى بيىك دەر ەدىم.  مەملەكەت تاراپىنان دا وتباسى ينستيتۋتىن نىعايتۋعا ناقتى جۇمىستار ىستەلۋدە. ارنايى مەم لەكەتتىك باعدارلامالار دا جۇزەگە اسۋدا. مەنىڭ ويىمشا ءار وتباسى ءوزىنىڭ قۇندىلىعىن ارتتىرۋعا، نىعايتۋعا كۇش سالۋى كەرەك.

سۋرەت اۆتوردىڭ جەكە مۇراعاتىنان الىندى

«دانالىق مەكتەبىن» جاڭعىرتۋ كەرەك

ساراش قوڭىرباەۆا، ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ قاۋىمداستىرىلعان پروفەسسورى، پەداگوگيكا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى:

- قوعامدى دامىتۋ، العا قاراي ىلگەرلەتۋ وتباسىنان باستالادى. «وتباسى – الەۋمەتتىك ينستيتۋت» دەپ ايتىپ ءجۇرمىز. ارينە وتباسىنىڭ  قوعامدا اتقاراتىن وزىندىك فۋنكتسياسى بار. ال ءبىز بۇگىن وتباسىلىق قۇندىلىقتاردى نىعايتۋدا دۇرىس باعىتتامىز با؟ تارقاتىپ ايتاتىن بولساق، قازىرگى اتا-اجەلەر وزدەرىنەن كەيىنگى ۇرپاققا بەرەتىن ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى بەرە الماي قالدى. قازىر جاس بۋىن مەن ەرەسەكتەر اراسىندا جەر مەن كوكتەي الشاقتىق بايقالادى. دەمەك ءبىزدىڭ اتالارىمىز بەن اجەلەرىمىز وتباسىنى تاربيەلەيتىن وزىندىك رولىنەن ايىرىلىپ قالدى دەپ  ويلايمىن. بۇرىن قالاي ەدى. ۇلكەن كىسىلەردىڭ ءسوزى ءوتىمدى، ءتالىم-تاربيەنىڭ باستاۋىن قازىنالى قارتتارىمىز بەرەتىن. وسى ولقىلىقتىڭ ورنىن تولتىرۋ ماقساتىندا «دانالىق مەكتەبىن» قۇردىق. ەلىمىزگە بەلگىلى پەداگوگيكا عىلىمىنىڭ عالىمدارى بىرلەسىپ  قوعامداعى وتباسىلىق قۇندىلىقتاردى نىعايتۋدى ناسيحاتتاۋدا بىرنەشە كەزدەسۋ مەن ءىس-شارالار وتكىزدىك.

«دانالىق مەكتەبى» ارقىلى وقۋشىلار مەن ستۋدەنتتەرگە عىلىمي-ادىستەمەلىك تۇرعىدان كوپ كۇش جۇمسالۋدا. بۇل دەگەنىمىز بابالار ءىزىن جالعاپ، كەلەر ۇرپاققا ۇلتىمىزدىڭ رۋحاني قۇندىلىقتارىن، باي ءتالىم-تاربيەسىن دارىپتەۋ. حالقىمىزدىڭ ايرىقشا دانالىق مەكتەبىن بۇگىنگى زاماننىڭ بالالارىنا ءتۇسىندىرۋ. بۇگىندە ادامزاتقا ءتان قۇندىلىقتاردىڭ ءبارى ءار وتباسى ءۇشىن ماڭىزى زور دۇنيە. وتباسىن قۇرۋ، ومىرگە ءسابي اكەلۋ، ونى ءوسىرىپ تاربيەلەۋ، وقىتۋ، توقىتۋ، مامان رەتىندە قاتارعا قوسۋ، نەمەرە ءسۇيۋ سياقتى ءبىر-بىرىمەن ساباقتاسا بەرەتىن قۇندىلىقتاردى بىلەمىز. قازىر مەملەكەتىمىز وتباسىنى نىعايتۋعا، وتباسىنىڭ الەۋمەتى مەن الەۋەتىن ارتتىرۋعا كۇش سالىپ جاتىر. الەۋمەتتىك،ەكونوميكالىق جاعىنان بارىنشا قولداۋ كورسەتۋگە باعىتتالعان باعدارلامالار جاسالۋدا. دەگەنمەن ماتەريالدىق جاعىنان قولداۋدى  تالاپ ەتەتىن وتباسىلار بار. ودان بولەك قازىر جاس كورىنۋ تەندەنتسياسى پايدا بولدى. مىسالى مەنىڭ قاتارلاستارىم قارتايعىسى كەلمەيدى. وزدەرىن «اجە» دەپ ايتقىزباۋعا تىرىسادى. بىراق جاس كورىنۋدىڭ باقىت اكەلمەيتىنىن تۇسىنبەيدى. ۋاقىتتى مويىنداپ، كەيىنگى ۇرپاعىنا جاسىنا ساي تاربيە مەن ءتالىمىن كورسەتكىسى كەلمەيدى. وسىنداي دۇنيەلەردى كورگەن كەزدە بۇرىنعى اتا مەن اجەنىڭ مەكتەبىنەن الىستاعانىڭدى سەزەسىڭ.  دەگەنمەن بۇلاي وتىرا بەرۋگە بولمايدى، پەداگوگ مامانى بولعاندىقتان جاستارعا پايدامىزدىڭ تيگەنىن قالايمىز. وتباسىنداعى اكەنىڭ ءرولى، انانىڭ ءرولى ءار وتباسى ءوز قۇندىلىقتارىن ءبىلۋى ءتيىس. قازىر عالامتوردىڭ دامىعان زامانى، اقپارات كوزى اشىق. وسىعان ساي كوكىرەگى وياۋ، ءبىلىمدى دە بىلىكتى جاستارىمىز ءوسىپ كەلەدى. جاستارىمىزعا رۋحاني قۇندىلىقتارىمىزدى دارىپتەۋ، حالقىمىزدىڭ سالت-ساناسىن ءتۇسىندىرۋ جولىندا  ناقتى باستامالار بار.

Abai.kz