1552 جىلى ەدىل وزەنىندەگى ساۋدا كوريدورىنا جول ىزدەگەن ورىس پاتشاسى يۆان گروزنىي قازان قالاسىن باسىپ الىپ، قازان حاندىعى ىدىرايدى. قازان، استارحان، ءسىبىر حاندىقتارى مەن قازاق حاندىعى اراسىنداعى سۋۆەرەندى ەكونوميكالىق بايلانىس بىرتىندەپ ءۇزىلىپ، اقىرىندا قازاق حاندىعىنىڭ ءوزى رەسەي يمپەرياسىنا جۇتىلىپ كەتەدى.

كەڭەس داۋىرىندە قازاقستاننىڭ بولاشاق تاۋەلسىزدىگىن باستاپ بەرگەن وقيعا – 1936 جىلى ورىن الدى. قازاق اۆتونوميالىق كەڭەستىك سوتسياليستىك رەسپۋبليكاسى قازاق كەڭەستىك سوتسياليستىك رەسپۋبليكاسى بولىپ قايتا قۇرىلادى دا، ءبىز اۆتونوميا دەگەن سوزدەن قۇتىلامىز. 1990-1993 جىلدارى دەربەس سوتسياليستىك رەسپۋبليكالار تاۋەلسىزدىك الادى دا، ال اۆتونوميا دەگەن تىركەسى بار رەسپۋبليكالار رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ قۇرامىندا قالىپ قويادى. بۇل جاعىنان الىپ قاراساڭىز، ۇزاقباي قۇلىمبەتوۆ دەگەن ساياساتكەردىڭ ءبىزدىڭ 55 جىلدان كەيىنگى تاۋەلسىزدىگىمىزگە تىكەلەي قاتىسى بار ەكەنىن اڭعارۋعا بولادى.

1936 جىلدارى تاتار اۆتونومياسىندا وداقتاس رەسپۋبليكا بولۋ ماسەلەسى بىزگە قاراعاندا سىلبىر كوتەرىلگەن. ونىڭ سەبەبى، سول جىلدارى «سۇلتانعاليەۆششينا» دەپ اتالاتىن رەپرەسسيا ناۋقانى قىزا باستاعان بولاتىن. تاتار ينتەللەگەنتسياسى بىرىنەن سوڭ ءبىرى اباقتىعا توعىتىلىپ جاتقاندىقتان، ماسكەۋدە تاتار مۇددەسىن قورعاپ، ونىڭ ستاتۋسىن وداقتاس رەسپۋبليكاعا كوتەرەتىن كۇشتەر تابىلا قويمادى. تەرريتوريالدى جاعىنان العاندا تاتارستان رەسەيدىڭ اۋماعىنا دەندەي ەنىپ تۇر دەگەن جەلەۋمەن، ماسكەۋ قازانعا وداقتاس رەسپۋبليكا ستاتۋسىن بەرمەدى. وسى وقيعا 1991-2000 جىلدارعا دەيىنگى سوزىلعان تاتار تاۋەلسىزدىگى جولىنداعى ماسەلەنى تۇپكىلىكتى شەشتى. ال 2023 جىلى تاتارستان تاۋەلسىزدىك الۋدىڭ تەوريالىق مۇمكىندىگىنەن دە ايرىلىپ، باسشىسى پرەزيدەنت ەمەس، رايىس دەپ اتالىپ كەتتى.

قازان جانە اسقازان. نەمەسە ءتاتتى تاتنەفت تۋرالى باللادا

ءبىزدىڭ كوزىمىزگە كورىنبەسە دە، قازاقستان قازىر رەسەي اياسىنا كىرەتىن تۇركى مەملەكەتتەرىمەن تىكەلەي ءتيىمدى ەكونوميكالىق قارىم-قاتىناس ورناتا باستادى. ول الداعى 30 جىلدا ءوز ديۆيدەندىن بەرەتىنى ءسوزسىز. سولتۇستىك كورشىگە ەرىنبەي ۇشاتىن Airbus 330 تەك ماسكەۋ مەن پەتەربورعا عانا ەمەس، قازان، ۋفا قالالارىنا ءجيى قونىپ ءجۇر. وتكەن اپتادا قازان قالاسى كيبەرسپورت پەن فيزيكالىق سپورتتى ۇشتاستىرعان بولاشاقتىڭ ويىندارىن قابىلداپ، ونىڭ اشىلۋ سالتاناتىنا پرەزيدەنت توقاەۆ بارىپ كەلدى. سالتاناتتى لەنتانى كەسىپ، ۆلاديمير ۆلاديميرۇلىمەن امانداسۋدان وزگە، بۇل ساپاردىڭ باسقا ەكونوميكالىق سەبەبى بار ەدى. ول جاعىن قاسىم-جومارت كەمەلۇلىنان باسقا ەشكىم بىلمەدى.

قازاق پەن تاتار اراسىنداعى ەكونوميكالىق بايلانىس اقىرىنداپ دامىپ كەلەدى. 2022 جىلى قازاقستان مەن تاتارستان اراسىنداعى تاۋار اينالىمى 597 ميلليون دوللاردان اسقان بولاتىن. مەنىڭ ويىمشا، استانا بۇل ءتسيفردى ميللياردقا دەيىن جەتكىزۋگە اسا مۇددەلى. تاتاردىڭ ءتاتتى كۇلشەسى كاماز بەن تاتنەفت. كامازبەن بايلانىس وتە جاقسى دەپ ايتۋعا كەلەدى. بىراق بولاشاقتىڭ كىلتى تاتنەفت.

ءبىز بىلمەيتىن بۋتاديەن

تاتنەفت 700 ميلليون دوللار ينۆەستيتسيامەن جانە تەحنولوگياسىمەن بىزدەگى مۇنايدان سينتەتيكالىق كاۋچيك وندىرەتىن جوباعا 2021 جىلى كىرگەن بولاتىن. بۋتاديەن زاۋىتىنىڭ 75 پايىزى سولاردىڭ قولىندا، 25 پايىزى سامۇرىق-قازىنادا. شيكىزاتتى تشو بەرەتىن بولدى. 2025 جىلى وسى زاۋىت جۇمىس ىستەي باستاۋى ءتيىس. بۇل جوبادان مەملەكەت جىلىنا 398 ميلليون دوللار تاۋىپ وتىرماق.

تاتارستان ەكونوميكاسى 43,3 ميلليارد دوللارعا باعالانادى. بۇل قىرعىزستاننىڭ ىشكى ونىمىنەن اسىپ تۇسەدى. تاتارلارمەن شەكارالاس، بىزبەن اراسىن رەسەيدىڭ ورىنبور وبلىسى ءبولىپ تۇرعان باشقۇرتستان ەكونوميكاسى 25 ميلليارد دوللاردان اسىپ كەتتى. وزبەكستان 90 ميلليارد دوللار، ءبىز 230 ميلليارد دوللارمىز. 21 عاسىرداعى دەشتى قىپشاق اليانسىنىڭ ىشكى جالپى ءونىمى 430 ميلليارد دوللار دەسە دە بولادى.

تيممەيتتەر مەن دروپتار

كومپيۋتەرلىك ويىندا (مىسالى دوتا، كس) ءبىر كوماندا ىشىندەگى ويىنشىلار ءبىر-بىرىنە تيممەيت بولىپ تابىلادى. تيممەيتتەر ءوزارا قارۋ-جاراق، اپتەچكامەن بولىسە الادى. ول كومەك دروپ دەپ اتالادى. قازان قالاسى بيىل وتە اۋقىمدى كيبەر جانە فيزيكالىق جارىستىڭ سينتەزى - بولاشاقتىڭ ويىندارىن وتكىزۋدە. ول سينتەزگە فيدجيتال دەگەن ات بەرىلدى.

قاسىم-جومارت كەمەلۇلى بولاشاقتىڭ ويىندارىن كەلەسى جىلى الماتىدا وتكىزۋدى ۇسىندى. ال 2026 جىلعى ويىندار ۋفادا وتپەك. وسىعان قاراپ، بولاشاقتىڭ ويىندارى Dota2 كارتاسىندا ەمەس، اcتانا-قازان-ۋفا ۇشتىگى اراسىندا ءوتىپ جاتقانىن سەزۋگە بولادى.

كونتر سترايك ءبىز مەكتەپ ءبىتىرىپ جاتقان 2000 جىلدارى پايدا بولعانى ەستە. 1 كۋرستا سەنىمدى سەرىگىم AWP سنايپەرلىك ۆينتوۆكاسىمەن تالاي اسۋلاردى الىپ، اۋداندىق سەريالاردا توپ-3تەن تۇسپەدىك. Saddam دەگەن نيكپەن ويناۋشى ەدىم. ول دا ءبىر داۋرەن ەدى.

قازاق ۇلتى - داۋرەننەن داۋرەنگە ۇزىلمەي كەلە جاتقان حالىق. ونىڭ ءوز ارمانى بار، ماقساتى بار. ءوز تيممەيتتەرى دە، قارسىلاستارى دا جەتىپ ارتىلادى. كىم نە دەسە دە، بىزدە ءبارى جاقسى بولۋى ءتيىس. سەبەبى ءبىز وعان لايىقپىز.

ايبار ولجاەۆتىڭ Facebook-تەگى پاراقشاسىنان الىندى

Abai.kz